hiên hạ đệ nhất gia

Hồ Kim Châu

Chuyện kể Trung Quốc xưa kia có Hoàng đế mang theo viên Thái giám vi hành Giang Nam. Hôm đó vua tôi đến du lãm thị trấn Thất Tinh gần sông Hoài, nổi tiếng khắp Giang Nam. Mặt này thì sông lấp lánh trong suốt, mái chèo đua chen, mặt kia là đào hồng liễu thúy, vườn ruộng xanh rờn. Một cảnh sắc Giang Nam tươi đẹp. Vua tôi đến giữa thị trấn, đột nhiên thấy lấp ló trong rặng liễu xanh có khu nhà dựng bên dốc núi, theo thói quen của ngư dân. Nhà nhà thông tỏ, uốn khúc quanh co, giống như con rồng xanh đang ngủ trên mây, nhất là ngôi nhà sau cùng, thềm như lưỡi câu vàng, lưng như kỳ lân đỏ, tựa đầu rồng hướng tới thái dương, vểnh lên như sắp bay, rất đặc biệt, làm cho người ta phải chú ý tới. Hoàng đế thú vị vội hỏi Thái giám đây là nơi nào mà lại có cửa nhà rộng rãi, đẹp đẽ như vậy? Thái giám xin đi hỏi xem đã.

Hai người đến gần một nhà, thấy ở cửa có hai đứa trẻ đá cái thảm lông gà. Thái giám định lên tiếng hỏi, chợt một người đàn ông chân đất khoảng ngoài năm chục tuổi, vác cuốc trên vai cất tiếng từ phía sau: “Xin hỏi hai vị tìm ai?”.

Thái giám quay nhìn Hoàng đế, ngài mỉm cười:

“Chúng tôi qua đây thấy cảnh đẹp, đến quý trạch hỏi xin chủ nhân bát nước uống”.

Người đàn ông nói: “Không có gì, không có gì”.

Rồi dùng chân gạt bùn đất dính vào lưỡi cuốc và dẫn hai người vào phòng khách.

Phòng khách rộng thoáng, lát đá xanh, cột kèo màu hồng, khí lành vương vấn, đầy phong cách Thượng Hải. Hoàng đề trong khi chờ đợi đưa mắt nhìn quanh, chợt thấy một hoành phi lớn, treo cao trên tường, trên viết THIÊN HẠ ĐỆ NHẤT GIA.

Năm chữ hành thảo mạ vàng. Ngừng xem một giây, Hoàng đế bỗng dưng cười ha ha, hỏi chủ nhà: “Tôi muốn hỏi hàm ý của hoành phi này, xin giảng giúp”. Người đàn ông vừa đi giày vừa cười, nói: “Bỉ nhân không rõ, xin tiên sinh hỏi cha bỉ nhân xem”. Nói rồi chỉ tay vào sân sau. Hoàng đế bước ra sân. Một ông lão khoảng thất tuần, mặt mũi nhẹ nhõm, mặc đồ vải thô đứng lên đón khách.

Hoàng đế thi lễ: “Nhìn thấy bức hoành phi quý ở phòng trước, tôi rất ngưỡng mộ, xin công tử dạy cho, song công tử lại chỉ tôi vào hỏi ngài...”. Ông lão cười hề hề: “Con trai ta ngu si, biển này do cha ta làm, muốn biết, xin tiên sinh ra nhà sau hỏi cha ta”.

Hoàng đế kinh ngạc, càng thú vị hơn, vội vã bước tới nhà sau, thấy một ông lão râu dài tóc búi đang cầm bình gốm tưới hoa ở sân. Nghe tiếng chân, ông cụ nhìn lên rồi khom mình hỏi khách:

“Tiên sinh không coi thường ngôi nhà nghèo hèn này, chẳng biết có điều chi cần dạy?”.

Hoàng đế nói lý do. Ông cụ vuốt râu, trầm ngâm: “Biết ý nghĩa của nó không khó. Xin ngài quá bước tới nhà sau hỏi cha tôi”. Hoàng đế lại xuyên qua một giếng trời, đến căn nhà khách y hệt mấy căn trước, thấy một ông lão lông mày dài bằng râu, đang thủng thẳng từng bước, miệng ngâm nga. Yến mao, cho nên sắp hàng theo tuổi tác... phụng sự người chết như người sống... Phụng sự cái mất như cái đang còn...

Hoàng thượng đợi ông lão ngâm nga xong mới tỏ bày lý do. Ông cụ nhìn kỹ Hoàng đế, biết đây không phải bậc tầm thường, bèn đích thân dẫn vào nhà sau nữa. Một lão ông tay chống gậy đầu hổ từ hành lang phía đông đi ra, tóc bạc phơ, da dẻ hồng hào, bước đi vững chãi, giọng oang oang: “Khách ở đâu? Mau pha trà tiếp khách”.

Ông lão dẫn Hoàng đế vào phòng, nói với ngài: “Đây là cha tôi”. Hoàng đế vội vàng thi lễ: “Đường đột đến thăm, xin lão ông lượng thứ”.

Lão ông bảo: “Nghe con ta nói, tiên sinh thấy bức hoành phi muốn hỏi. Hỏi từ chút, chắt, cháu, con... đến già này. Nhã hứng vậy đáng là thiên hạ đệ nhất nhân đấy”. Nói xong cười to.

Hoàng đế thấy mắt lão ông thật tinh tường, thoáng nhìn đã không sai, cười to: “Thiên hạ đệ nhất gia. Ta hiểu rồi. Hôm nay đã làm cho Hoàng đế tò mò, cũng xứng là cái hoành phi kỳ lạ của thiên hạ, chỉ khen không chê!”.

“Thế thì xin tiên sinh thay mặt già này tạ long ân của chủ!”. Lão ông cười to.

Sau khi Hoàng đế và thái giám đã đi khỏi, lão ông sai ông lão râu dài mở lầu, đánh chuông tập hợp cả nhà hơn ba trăm người, ra lệnh ai nấy phải mau chóng thu dọn của cải, vĩnh viễn ra đi không ngày quay lại. Nghe xong, ai nấy đều vâng lệnh, chỉ có người đàn ông vác cuốc là vẫn ở lại sống với mảnh đất này. Có người bẩm báo với lão ông, lão than một tiếng: “Đó là định mệnh tự nó đến”.

Ba ngày sau, một đội quan binh đột nhiên kéo đến bao vây và đốt sạch dãy nhà hình con rồng xanh ngủ trên mây cùng tấm hoành phi THIÊN HẠ ĐỆ NHẤT GIA ngớ ngẩn ấy.

Lời bàn của Khấu Tử: Hồ Kim Châu trước đây có sở trường viết Truyện ngắn đề tài hiện đại, đọc xong truyện này mới biết tác giả còn là cây bút khác nữa. Lão ông tóc bạc phơ phơ, da dẻ hồng hào, là người già nhất, thủ lĩnh tối cao của gia tộc, là một tiên ông đắc đạo cao minh thấu hết việc đời. Ông không chỉ nhìn thấu mặt mũi, mà còn thấu cả lòng dạ hiểm độc, bất nhân, tàn bạo của Hoàng đế. Đất ở khắp thiên hạ này đâu đâu chẳng thuộc về Hoàng đế, làm sao có thể dung được con rồng xanh nằm trên mây. Đó là một suy nghĩ mang bản chất Hoàng đế. Lại nữa, chỉ gia đình Đế vương mới có thể xưng Thiên hạ đệ nhất gia! Đại họa triệt cả một gia tộc lớn trong khoảnh khắc khiến mọi người cuối cùng thấy rõ được thực chất của xã hội phong kiến. Nghệ thuật phô bày từng lớp, từng lớp một cũng làm cho người đọc hiểu được dụng ý của tác giả.