ây Quái Lạ

Nhiếp Tác Bình

Quê tôi ở vùng núi. Rừng núi quê tôi vừa cao vừa sâu, cây cối rậm rạp đủ loại to nhỏ. Còn trong sân nhà tôi thì có một cây quái lạ.

Sân nhà tôi bé xíu, gọi là sân còn thấy ngượng.

Hàng xóm thì, trái là ông Vương, phải là bà Lý, đều dân thành phố, chuyển đến vùng núi này từ hồi cải cách ruộng đất. Một nhà bình thường, một nhà kiểu cũ, cửa sổ gỗ trổ hoa. Trước nhà tôi là núi, sau nhà cũng là núi. Cái cây quái lạ kia mọc sừng sững giữa sân.

Gọi nó là quái lạ vì không ai gọi được nó là cây gì, và trong vòng mấy chục dặm ở vùng núi này không tìm ra cây thứ hai. Thoạt nhìn thì thấy nó cũng bình thường như bao cây khác: cao không quá hiên nhà, to không hơn miệng bát, vỏ cây xanh đen, chạc cây to như nắm đấm, lá sum suê, nhỏ dài và xanh sẫm, bóng xòe râm mát bốn mùa.

Nói là cây quái lạ vì nó đã từng cứu mười mấy mạng người ở ngay cái sân nhỏ xíu này. Cái năm “phóng vệ tinh,” vệ tinh lên trời, còn người trong thôn thì đói gục xuống, ba thôn năm xóm, vài ngày đã chết đói mấy chục. Bọn chuột đói leo loạn lên tường không tìm được gì ăn, đành ăn cả đuôi mình.

Hôm ấy, ông Vương lảo đảo đi qua sân, đột nhiên thấy bóng mát của cây ấy thì động tâm, bèn lấy cái thang, bứt một nắm lá to, rửa sạch đi, trộn muối vào nếm thử, thấy ăn cũng được. Rồi sau nửa ngày không thấy xảy ra sự lạ, thế là gọi mười mấy người đang đói trong sân ăn lá cây. Cây này thật quái, bứt lá bên này thì bên kia mọc ra. Mọi người nhờ nó mà qua được nạn đói. Từ đó tình cảm của mọi người trong sân đối với cây này tăng lên. Rồi bà tôi lấy lá cây nấu cho chúng tôi ăn thử, thấy vị đắng chát.

Sau này, mấy nhà quanh cái sân nhỏ dần dần giàu lên, thế hệ chúng tôi cũng lớn lên, phát tài, chuẩn bị xây nhà mới, định chặt cây quái lạ ấy đi vì nó chiếm một góc bãi cỏ nhưng mấy người già không đồng ý nên đành thôi.

Mùa xuân năm ngoái, thôn bên có nghiên cứu sinh đến tìm tiêu bản, nói là để nghiên cứu thực vật, nghe nói có cây quái lạ bèn kéo nhau tới. Lúc đó bà tôi, ông Vương, bà Lý đều có mặt, thấy nghiên cứu sinh đến gần cây cũng chẳng để ý, sau đó bỗng nghe họ reo lên với nhau: “Lạ quá, lạ quá.

Đây có lẽ đúng là bảo thụ rồi”.

“Cây quý à?”. Bà Lý hỏi.

“Vâng! Loại cây này chỉ sinh trưởng ở rừng nhiệt đới, không ngờ lại có mặt ở vùng ôn đới này.

Đứng về mặt thực vật học mà nói, ý nghĩa lớn lắm”.

“Thế nó đáng giá bao nhiêu?”. Ông Vương vui mừng hỏi đứa cháu đang tính chuyện hôn nhân.

“Tiền? Đây là vật quý vô giá! Các bác hãy bảo vệ nó, cháu sẽ về trường báo cáo”.

Mấy nhà quanh sân đêm đó mất ngủ, túm tụm bàn luận về cái cây quái lạ. Nó đã là cây quý thì nên dùng làm gì nhỉ? Còn nữa, nó đáng giá bao nhiêu? Và đều cố gắng nhớ lại quan hệ của nhà mình với cây ấy. Sớm ngày thứ hai, ba nhà nhìn thấy nhau vẫn tươi cười như cũ nhưng đều không giấu được vẻ nóng ruột.

Ngày thứ ba, thứ tư, ông Vương và bà Lý vì tranh luận cái năm cải cách ruộng đất ai được chia cây này, đã cãi cọ suýt xảy ra đánh nhau to. Bà tôi bảo đây là lần đầu tiên trong suốt ba chục năm qua cái sân này xảy ra cãi nhau.

Một đêm mưa to gió lớn, sáng ra ba nhà mở cửa thì thấy cây quái lạ đã bị ai cưa sát gốc, phơi ra những vân gỗ tròn lâu năm, giống như những con mắt có ý vị sâu sắc.

Từ đó quê tôi không có cây quái lạ, chỉ toàn những bụi gai y hệt nhau.

Doãn Thủy bàn: Cây quái mà lại không quái, chẳng qua là người ở đó không biết về nó mà thôi.

Cái quái chính là người vậy. Mấy nhà có thể cùng nhau chịu đựng qua những ngày đói kém nhưng khi giàu có thì lại sinh ra cãi cọ, lần đầu tiên và cũng là lần duy nhất trong ba chục năm qua. Cây cứu được ba hộ ở chung một góc sân, ngày nay trở thành đầu mối dẫn đến cuộc chiến tranh trong cái sân nhỏ. Vì sao vậy? Vì nghe nói giá trị của cây quái lạ ấy là báu vật vô giá. Để tranh đoạt quyền sở hữu cây quái lạ ấy mà tình thân ái hàng chục năm, tình hữu nghị mấy đời người phút chốc tan tành. Nếu không có đám nghiên cứu sinh đến, nếu người trong sân không biết giá trị của cây, thì có lẽ họ sẽ mãi sống hòa mục. Tôi thì nghĩ chẳng có quái thụ, quái hoa, quái cỏ, quái thạch, quái điểu... chi hết, chỉ có quái nhân, quái lòng mà thôi. Đó chính là lòng tham của con người. Song tôi tin, theo sự phát triển của thời đại, người trong cái sân nhỏ rồi sẽ khôn lên, sẽ ý thức được lợi ích của mình và của người khác, không nhất thiết cứ phải mâu thuẫn nhau mà còn có khả năng hỗ trợ nhau cùng phát triển.