âm Người Thợ

Chúc Xuân Cương

Hai ông cháu đang chăm chú làm việc trong cửa hàng đồ gỗ thì ông Trương, cán bộ chống gian dối của huyện đẩy cửa bước vào. Thấy lão thợ mộc chuyên chú khác thường vào những dụng cụ gia đình chạm trổ tỉ mỉ, ông ta không nỡ quấy rầy, chỉ nói ý định của mình với đứa cháu, là đặt 15 cái hòm thư báo đóng đinh treo ở ngã ba, ngã tư đường, tiện để quần chúng báo những việc gian dối. Đứa cháu vừa nghe đã thấy là việc nhỏ, không muốn nhận, song vẫn mềm mỏng khuyên ông Trương lui lại một thời gian hãy đến. Ông Trương thất vọng định đi thì lão thợ mộc gọi lại. Đứa cháu lập tức đưa mắt cho ông nó: “A công, những đồ gia dụng này cần trả gấp, chúng ta đâu nhàn rỗi mà nhận những việc vụn vặt này”.

Ông lão làm như không nghe thấy, vẫy tay gọi ông Trương. Đứa cháu hiểu tính ông, đành chịu, đứng nghe ông Trương giao việc, nào kích thước, nào kiểu cách. Trương ta vốn ngoại đạo, nói như thánh tướng, rằng chỉ một sớm một chiều là xong... Lão thợ mộc vừa nghe vừa vẽ trên tờ giấy, đầu gật gật.

Sau đó, ông Trương và đứa cháu bàn đến giá cả. Thằng cháu đòi mỗi cái 20 tệ. Lão thợ mộc lập tức lừ mắt. Ông Trương chỉ trả 4 đồng. Hai bên giằng co một lúc, Trương chịu tăng mỗi cái lên 2 tệ nhưng đứa cháu cứ khăng khăng giá cũ, lộ ý rất rõ - đòi thật đắt để đuổi khách đi. Quả nhiên, ông Trương chán nản định đến cửa hàng khác. Lúc đó lão thợ mộc bèn nói: “Được, 6 tệ thì 6 tệ”. Đứa cháu tuy không vui nhưng chỉ dám làu bàu mấy tiếng, lão thợ mộc cũng không để ý, bảo Trương đến gần chỉ ba, bốn cái phác thảo cho xem. Trương ta thấy cái nào cũng đẹp, tiện tay cầm lấy một phác thảo.

Lão thợ mộc cởi mở nói: “Sau hai ngày đến lấy hàng về”.

Trương ta sợ lão thợ mộc thay đổi ý kiến, vội rút ra 10 tệ đặt cọc. Thằng cháu lừng khừng không muốn nhận, lão thợ mộc phải trừng mắt, nó mới cầm tiền và viết hóa đơn.

Hai hôm sau, Trương ta cho người kéo xe ba bánh đến nhận hàng, từ xa đã thấy 15 cái hòm thư xếp ngay ngắn trước cửa. Bên ngoài hòm thư còn quét sơn trắng bóng, mặt chính và hai bên đều viết bốn chữ màu đỏ Hòm thư báo cấp trên, nét chân phương, linh hoạt trên nền trắng, như đập vào mắt. Nắp hòm còn đặc chế một cái rèm chắn bằng sắt hình cong, quét sơn chống rỉ màu bạc trông rất chắc chắn, mưa nắng không sợ thấm vào trong.

Xem ra lão thợ mộc thực chu đáo, Trương ta vô cùng vừa ý. Nhưng theo thói quen làm việc công, ông ta vẫn kiểm tra từng cái một. Đứa cháu thấy Trương tỏ vẻ bới lông tìm vết, sầm mặt nói: “Ông yên tâm, A công nhà tôi dùng gỗ tốt nhất trong xưởng để đóng đấy. Lại phải làm thêm giờ, bận tối mắt, đâu thèm kiếm lãi của ông. Lỗ to đấy”.

Lão thợ mộc cười bảo Trương: “Đừng nghe nó tào lao”. Trương kiểm tra xong thì rút ra 80 đồng cùng tờ biên nhận đặt cọc rồi bảo nó cứ viết hóa đơn theo giá 20 tệ một hòm. Đứa cháu ớ ra, không muốn viết, vì thêm tiền thù lao là thêm thuế nộp. Trương thấy thằng nhỏ ngần ngừ, hiểu ra nó chưa biết được việc kê giá trong hóa đơn giả bèn rút đi một nửa, viết lại, rối xé tờ hóa đơn thanh toán nhét vào trong, chỉ giữ lại cuống trống không. Đứa cháu như hiểu ra, đi lấy bút. Lão thợ mộc sắc mặt sầm xuống hét lên: “Đứng lại”. Đứa cháu ngơ ngác nhìn ông: “Ta không làm nghề buôn bán”, lão thợ mộc nói với Trương: “Ông không thể nuốt lời được”.

Trương cũng tức giận lệnh cho người kéo xe: “Chất hòm lên. Kéo về”.

Nhưng kìa, lão thợ mộc đang xách rìu đi ra, và trong ánh dương chói lọi, vung rìu lên, dùng hết sức đập tan từng cái. Lúc sau, mặt đất đã biến thành một đống trắng đỏ nhức mắt...

Hình Khả bàn luận: Tác giả sử dụng thủ pháp tầng tầng lớp lớp để ca ngợi lão thợ mộc, để cuối cùng nâng lão lên đỉnh cao, hoàn thành việc xây dựng hình tượng nhân vật. Đề tài không mới, song thông qua từng lớp một, trước mắt chúng ta đã hiện lên hình tượng đẹp đẽ về một trái tim hồng. Chỉ là một ông lão thợ mộc bình thường song thật có đầu óc, có tấm lòng, có nhân phẩm... không chỉ biểu hiện sự giác ngộ cao, sự đàng hoàng mà còn tiêu biểu cho tâm nguyện của hàng triệu người. Vì vậy nhân vật thực sự có tính điển hình.