gôn ngữ "chat" đang đe dọa sự trong sáng của tiếng Việt

"Chời, mày nghĩ sao dị? Tao mà đi thít thằng chả? Tao mà iu được hắn, tao chit lìn. Hôm đi uống hồng chà cùng chả, nói cái giề chả cũng gật đầu"bít rùi bít rùi, thực ra, chỉ được cái khoe khoang, có bít cái gì đâu. Nổ là chính? Đúng là nhục như con cá nục. Được cái quần áo lượt là dị thôi chứ đói như con chó sói í, đi ăn chung toàn để tao trả tiền""Thì tao đâu bít thằng chả như dị đâu. Thấy cũng đẹp chai, gòi cũng ga lăng tăn. Gòi cũng thấy mày thít đi với chả mừ?"

Tôi đã thực sự chóang khi vô tình nghe được mẫu đối thoại trên của đôi bạn gái tuổi teen tại một quán hồng trà trên đường Võ Văn Tần (TP HCM). Theo nhiều bạn trẻ, đó là thứ "ngôn ngữ"không lạ trong các phòng chat, nhưng chẳng lẽ giờ đã "đi vào cuộc sống"

Ngôn ngữ của "dân prồ"

Chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu "ngôn ngữ chat" ra đời từ lúc nào và do vị "tổ sư" nào sáng lập, chỉ biết đó là ngôn ngữ bị bóp méo, đang ngày càng phong phú và…quái dị! Đặc biệt, với đối tượng tuổi teen đã ngồi vào phòng chat mà vẫn sử dụng ngôn ngữ " chính thống" là bị mọi người coi là tay mơ ngay.

Vào phòng chat, đầu tiên là khâu chào hỏi. Bạn không thể viết là "Xin chào" mà phải là "2" (Hi !- xin chào), nếu bạn là người được chào trước, có thể chào lại là "3!". Tuy "3!" chẳng có nghĩa gì cả, nhưng được ngầm hiểu đó là một lời chào lại! Sau đó, bạn phải nắm một số "từ vựng cơ bản" như: "iu" (yêu), dìa (về), rùi (rồi), đâu gòi (đâu rồi), chìu (chiều), dị (vậy), ù (ừ), mừ (mà), bít (biết), bùn (buồn), hic hic (thể hiện trạng thái buồn), ha ha (thể hiện trạng thái vui)…

Ngoài ra, bạn còn phải nắm sơ sơ mấy câu "thành ngữ": "nghèo như con cá kèo", "đói như con chó sói", bùn như con chùn chùn (buồn như con chuồn chuồn), " chán như con gián", dở hơi lại hỏng biết bơi", "ăn mì gói cho đời oi khói"… để thêm "sang trọng" trong giao tiếp !

Thúy Hằng - học sinh lớp 9, tâm sự: "Có đi chat mới biết, vào phòng chat mà không sử dụng ngôn ngữ chat là không thấy…đã. Sau quá trình chat với nhau, học được "từ" nào mới là thích lắm, lâp tức đưa vào bộ nhớ ngay. Vốn "từ chat" càng nhiều, chat càng thích và cũng làm bạn chat của mình hứng thú theo. Những lần lên mạng, vô tình gặp một số người nói chuyện cứng quèo (không sử dụng "từ vựng chat") là em "bưa bưa" ngay (bye bye). Riêng em cũng "sáng tạo" ra được hai từ và có khá đông người đang sử dụng theo, đó là "ún" (uống) và "seo" (sao).

Lây lan ra khỏi phòng chat !

Điều đáng báo động là "ngôn ngữ chat" đã lan ra đường phố, trường học, gia đình. Mới đây, một phụ huynh tên Thanh Minh ( Bình Thạnh, TP. HCM) gởi đến Phụ Nữ tâm sự hết sức đặc biệt:

"Tôi có con gái 14t, chẳng biết cháu học ở đâu mà gần đây cứ sử dụng những từ hết sức méo mó, kinh dị, và khó hiểu. Cháu gọi tôi là "ma ma", thấy mẹ dọn cơm ra, thốt lên: "He he he, ngon góa, măm măm. Có đồ en ngon gòi". Có hôm cháu sà vào lòng, thỏ thẻ: "Ma ma ui, con bùn góa!". Mỗi lần như vậy, tôi phải nhờ cháu "dịch" từng chữ mới hiểu nổi. Khuyên con sửa lại cách ăn nói, nhưng tôi biết cháu không thể một lúc mà bỏ được. Tụi trẻ bây giờ thật khó hiểu. Từ ngữ ông bà để lại đẹp đẽ như vậy không dùng, lại làm cho nó méo mó đi…"

Thanh Hằng (học sinh lớp 8 ở Q Gò Vấp) tâm sự: " Em thích dùng mấy cái từ như vậy vì nó vui vui, ngồ ngộ. Ở nhà là ba cấm tiệt. Trước mặt ba, em phải uốn lưỡi rất mệt để nói chuyện bằng từ ngữ bình thường. Riêng với mẹ, nói thoải mái vì mẹ có mắng cũng cười trừ. Trên trường, cứ đến giờ ra chơi là cả nhóm con gái túm lại, nói chuyện kiểu như chat, vui lắm. Có mấy bạn nam cũng thích kiểu trò chuyện này và hào hứng tham gia. Có lúc phát biểu trong giờ học, em lỡ nói "Dạ, em bít rùi ạ!", thầy cũng hiểu, không mắng, chỉ cười".

Nhà ngôn ngữ học Trần Chút – nguyên Chủ tịch Hội Ngôn ngữ TP. HCM trăn trở: "Nhiệm vụ giữ gìn trong sáng của tiếng Việt đang gặp phải ba khó khăn lớn: Xen tiếng nước ngoài vào bài viết, lời nói; quá lạm dụng từ viết tắt; dùng quá nhiều tiếng lóng. Đặc biệt, thời gian gần đây, hiện tượng từ lóng của "ngôn ngữ chat" lan nhanh vào đời sống một cách đáng báo động. Chính lớp trẻ - đối tượng giữ vai trò quan trọng nhất trong việc bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt - lại đang từng ngày bị đe dọa bởi thứ ngôn ngữ méo mó, quái dị đó. Đây là vấn đề bức thiết, cần có sự vào cuộc của gia đình, nhà trường và xã hội để cùng nhau phối hợp giáo dục, "kéo" con em chúng ta trở lại với cách sử dụng tiếng Việt đẹp đẽ vốn có".

- o O o -

Quan điểm Metamorph.

Để hiểu sâu xa hơn hiện tượng ngôn ngữ chat, chúng ta nên trở ngược về thời kỳ các bộ gõ mới bắt đầu ra đời.

Lúc ấy khoảng năm 1995. Tuy VN mở cửa vào khoảng năm 1992 nhưng vi tính còn thuộc loại hàng hiếm quý, dành cho người lớn, chưa phổ cập vào các trường học, nơi "hang ổ" (hehehe) của học trò.

Ở Mỹ, trẻ con còn lệ thuộc vào gia đình nhiều lắm. Nhà nào có con trẻ nói tiếng Mỹ thì lấy làm xấu hổ, chẳng dám gọi con ra chào khách, sợ nó phun tiếng Mỹ, mà toàn tiếng để cho người ngang hàng nói với nhau. Ví dụ: "Hi! This is my stupid sis"; "My God damned younger bro" v.v...Chính trẻ con mỗi khi phun tiếng Mỹ ra với nhau, cũng nhìn trước nhìn sau kẻo người lớn nghe thấy, sẽ bị mắng. Chúng bị buộc phải nói tiếng Việt ở nhà. Từ đó, một loại ngôn ngữ mới ra đời. Không phải giọng Bắc, giọng Trung hay giọng Nam mà là giọng hải ngoại.

- Cái quần "me" bị bể.

- Call me later ok. I am busy rửa tóc.

Theo thời gian, giọng hải ngoại ngày càng phong phú. Đôi khi nó diễn tả tốt cả những chuyện trừu tượng nữa. Ta có thể thấy rõ khi lắng nghe con trẻ nói chuyện điện thoại với bè bạn.

Bậc cha mẹ lo lắng lắm. Dù công ăn việc làm bề bề cũng phải dành nửa buổi sáng Chủ Nhật ngồi vặt râu bên tay lái, chờ rước con học Việt Ngữ. Nên mở chút xíu ngoặc khâm phục những người có lòng. Trường Việt Ngữ mọc như nấm và hoàn toàn miễn phí. Duy có điều trình độ khác nhau vì thời gian ở Mỹ khác nhau. Em 20 tuổi ngồi chen chúc với em 6 tuổi. Có em 30 tuổi có bằng kỹ sư kỹ xiếc mà không biết vì lý do đếch gì, nói tiếng Việt cứ khậm khà khậm khẹc như chó ngửi rắm, cũng chịu khó cắp sách đi học. Giờ ra chơi cũng tham gia cãi nhau với "đồng liêu" me, you ầm ĩ. Chỉ tốn có 1 ngày weekend, nghĩa là chẳng lấy đi thời giờ quý báu trong tuần mà trải qua vài chục năm, con cháu chúng ta ở Mỹ đạt được những bước tiến đáng nể. Chúng làm thơ, viết văn xịn hơn trẻ em trong nước. Thật thế, hãy xét theo con số. Đa số trẻ em hải ngoại khoái làm thơ, viết văn hơn các em trong nước. Không phải các em trong nước mất gốc, nhưng vì thời kỳ mở cửa, VN ta có vẻ coi nhẹ văn thơ hơn những gì hứa hẹn hơn, thoải mái hơn như vi tính, thời trang, các bản nhạc tiếng Mỹ... Nhà cầm quyền trong nước chẳng hiểu muốn dành công trạng này hay vì lẽ gì, cho đến năm 2004 định cho các giáo viên trong nuớc sang Mỹ dạy tiếng Việt cho trẻ em hải ngoại, dĩ nhiên dạy miễn phí. Tiền ăn ở, tiền vé máy bay rồi còn bao thứ tiền sách vở, trợ huấn cụ v.v... nhà nước lo hết. Nhà nước tốt quá. Họ định giở trò gì? Tại sao không nghĩ đến tiền lương chết đói của các giáo viên VN, nhất là các trường ở vùng sâu, vùng xa, mặc dù gia đình các em trong nước phải ráng gồng mình đóng học phí mỗi ngày một nhiều vẫn không làm sao nâng cao đời sống giáo chức. Dạy miễn phí cho trẻ em hải ngoại sau vài chục năm bỏ rơi, đúng hơn, sau vài chục năm tịch biên tài sản, đuổi người ra biển? Cám ơn, chúng tôi tự lo lấy và tự lo tốt.

Các bộ gõ tiếng Việt ra đời như thể một hành động nối giáo cho giặc. Các em viết tiếng Việt tự do không hề sợ cô giáo rầy la lỗi chính tả. Những từ "bùn", "nhìu qié", "iu" ra đời không phải để làm dáng như ta thường nghĩ, mà nó phản ảnh cái vốn nghèo nàn chữ viết của các em hải ngoại. Tiếng mà mình nói mỗi ngày như thế nào, cứ việc viết sao cho phát âm giông giống là đủ. Love là yêu nhưng nếu tôi chưa từng viết chữ yêu bao giờ, theo những gì học được ở trường Việt Ngữ, chữ yêu có lẽ viết là "iu". Cùng lứa tuổi hiểu nhau ngay. Thật đấy, Meta đã xem 2 đứa trẻ 5 tuổi, một Việt một Mỹ chơi bắn bi ngoài sân. Đứa Việt Nam mới chân ướt chân ráo qua Mỹ, chỉ nói tiếng Việt. Thế mà 2 đứa cả Mỹ lẫn Việt đứa nào nói tiếng đứa nấy, vẫn hiểu nhau như thường. Các nhà tâm lý giải thích giùm hiện tượng này.

Vi tính phổ cập vào trường học, tư gia ở Vn sau 1996. Các em ở VN tập chat bằng cách xem người hải ngoại chat. Các em học những từ ngữ quái dị ấy để tỏ ra lịch lãm, văn minh. Các em biết thừa "iu" phải viết là yêu, nhưng viết thế nhà quê quá. Giống như kẻ ở vườn lên thành phố, càng biết nhiều càng được thán phục. Em nào dùng những từ ngữ ấy nhuần nhuyễn, chắc chắn có nhiều trái tim rung động, mê say. Các em ngả nghiêng trong giông bão thời thượng.

Rồi đây khi các em lớn lên, lập gia đình, có con cái. Lúc ấy, phong trào theo thời đã tàn lụn. Các em sẽ có dịp hồi tưởng lại cái thời xa xưa khi mà văn hóa Âu Mỹ ồ ạt như thác lũ tràn sang nước ta, để thấy những cái gì không chính thống, nó đến rồi đi theo cơn lũ thời thượng. Chỉ tiếng Việt, cái keo sơn gắn bó trẻ em hải ngoại với một quê hương thần thoại (với các em hải ngoại, VN là cái quê hương chưa hề thấy, nó có vẻ trong thần thoại); cái tinh túy dân tộc mà các em trong nước nỡ xem thường, luôn vĩnh cửu như có người nói: Tiếng Việt còn nước ta còn. Suy ra, tiếng Việt mất, nước ta mất.

Buổi giao thời nào cũng thế. Có những người theo sau tất có người dẫn đầu. Người dẫn đầu không biết gì nhiều hơn quần chúng nhưng bản tính thích dẫn đầu. Nhìn vào họ mỗi ngày ta đều thấy những mới lạ, mới lạ đến độ quái lạ. (Bây giờ, con Meta vẫn ngạc nhiên:"Êu ơi hồi đó ba mặc áo có eo, quần ống loe hả"). Còn nhớ đầu thập niên 1990 VN tung sang Mỹ 1 số phim ảnh và kịch video. Tác phẩm nào cũng ở truồng. Diễn viên nữ nào cũng nần nẫn như lợn cạo. Chẳng phải họ chơi nổi mà vì lúc ấy, các đạo diễn VN tưởng thị trường Mỹ toàn những thứ sexy như thế. Được vài năm họ biết là lầm, họ làm phim đứng đắn ngay. Tuy nhiên họ dẻo mồm chê bai "văn hóa đồi trụy" của các trung tâm hải ngoại, quên bẵng đi một thời họ chủ trương đồi trụy.

Kể ra cái mốt viết theo văn phạm chat cũng chẳng có gì là xấu. Nó chỉ đánh dấu một giai đoạn lịch sử khi mà con người VN lần đầu tiếp xúc với Âu Mỹ sau hàng mấy chục năm bế môn tỏa cảng xây dựng xã hội chủ nghĩa. Như đã nói, cái phong trào nào cũng suy tàn theo năm tháng. Về già ta cũng chẳng mắc cở đâu vì có gì xấu mà mắc cở. Nhưng đã gọi là từng trải (tức là già đấy) ta nhận ra rằng cái gì không bền, ta không nên theo. Mất công vô ích và có vẻ ngố thế nào ấy. Chỉ về già mới biết như thế. Sẽ có một ngày, ca sĩ Henry Chúc cấu cái cà rá gắn trên lông mày vứt đi, vì sợ con cháu cười.