ùa đông trôi qua, Andrew bây giờ đã có thêm một nguồn động viên trong công cuộc nghiên cứu về bụi mà anh đã bắt đầu kế hoạch khám một cách hệ thống tất cả các công nhân mỏ than trong danh sách khách bệnh của anh. Những buổi tối bên nhau bây giờ còn hạnh phúc hơn cả trước kia. Christine chép lại giúp anh những ghi chép của anh khi anh ở trạm xá về muộn. Christine ngồi làm việc cạnh một bếp than đỏ hồng: một thuận lợi ở khu này là họ không bao giờ thiếu than giá rẻ. Nhiều khi hai vợ chồng chuyện trò với nhau rất lâu và Andrew đã phải kinh ngạc trước sự hiểu biết rộng rãi của nàng tuy nàng không bao giờ lên mặt tỏ ra thông thái, và anh không ngờ là nàng đã đọc nhiều sách vở đến thế. Ngoài ra, Andrew còn bắt đầu nhận thấy ở nàng một sự linh cảm tế nhị, một thứ trực giác khiến nàng có những nhận xét, những sự đánh giá chính xác kỳ lạ về văn học, âm nhạc, và nhất là về con người.

- Quái nhỉ – Andrew trêu nàng – Bây giờ mình mới bắt đầu hiểu vợ. Khi nào em đã nhồi nhét quá nhiều vào trong cái đầu này thì ta phải nghỉ nửa giờ để đánh piquet, và anh nhất định sẽ thắng em. – Andrew và Christine học được môn chơi này ở nhà Vaughan.

Ngày dần dần dài ra, Christine bắt tay vào sửa sang khu vườn bỏ hoang mà không bảo cho Andrew biết. Một người ông họ xa của chị giúp việc vốn là một thợ mỏ già về hưu bằng lòng đến giúp Christine với tiền công mười pen-ny một giờ. Một chiều tháng ba, lúc đi qua chiếc cầu ọp ẹp, Andrew thấy mấy người đang dọn dẹp bãi vỏ đồ hộp rỉ cạnh con suối. Anh gọi to:

- Ê này, mấy người kia! Làm gì thế? Định không cho tôi câu cá nữa chắc?

Christine tinh nghịch đáp lại của nói đùa của chồng:

- Anh cứ chờ đấy rồi sẽ biết.

Mấy tuần sau nàng đã nhổ hết cỏ dại và dọn sạch các lối đi. Lòng suối sạch sẽ, bờ suối được xén đắp gọn ghẽ. Một hòn núi giả làm bằng những tảng đá vương vãi mọc lên ở cuối thung lũng. John Roberts, người làm vườn của gia đình Vaughan, vẫn đến thường xuyên khi thì mang hạt cây, khi thì những gốc cây chiết cành. Christine hân hoan khoác tay Andrew dẫn anh đi xem những bông thủy tiên vàng đầu tiên.

Một ngày chủ nhật cuối tháng ba, Denny đến thăm hai vợ chồng Andrew mà không báo trước. Hai người chạy xô ra vồn vập đón Denny, túi bụi trút lên người Denny nỗi vui mừng của họ. Gặp lại vóc người mập mạp, gương mặt đỏ sậm màu nâu này là một niềm vui sướng hiếm có đối với Andrew.

Hai vợ chồng dẫn Denny đi xem khắp nơi trong nhà, dọn ra những thức ăn ngon nhất, đẩy Denny ngồi vào chiếc ghế êm nhất, rồi háo hức hỏi chuyện. Denny kể:

- Ông Page không còn nữa. Ông cụ tội nghiệp mất cách đây một tháng. Lại bị xuất huyết. Thế mà tốt, – Denny rít mấy hơi thuốc, vẻ nhạo báng quen thuộc ánh lên trong con mắt. – Mụ Blodwen và ông bạn Rees của anh xem chừng đã quyết định ăn ở với nhau.

- Một đám cưới vàng ngay từ đầu. – Andrew nói với giọng chua chát ít thấy – Tội nghiệp cho ông Edward.

- Ông Page là một người tốt, một bác sĩ đa khoa già và giỏi. – Denny trầm ngâm – Anh đã biết là tôi vô cùng căm ghét cái danh hiệu bác sĩ đa khoa và tất cả những gì mà nó tượng trưng. Nhưng ông Page thì rất xứng đáng với danh hiệu ấy.

Họ im lặng nghĩ đến Edward Page, người bác sĩ già đã mơ ước đến miền Capri nắng vàng rực rỡ và ríu rít các loài chim trong suốt những năm dài lăn lộn vất vả giữa những bãi xỉ than cứt sắt ở Blaenelly.

- Còn anh thì sao, Philip?

- Ồ, tôi không biết nữa! Tôi không thể ngồi yên được một chỗ – Denny nhếch miệng cười cay đắng. – Blaenelly không còn như trước từ ngày hai anh chị ra đi. Có lẽ tôi phải đi một chuyến ra nước ngoài, đến bất kỳ một nơi nào đó, làm thầy thuốc trên tàu biển, có thể lắm, nếu có một tàu chở hàng tồi tàn nào đó bằng lòng nhận tôi.

Andrew không nói gì, lại một lần nữa anh đau lòng khi nghĩ đến con người thông minh này, một người bác sĩ phẫu thuật thực sự có tài năng, đang cố tình làm hỏng đời mình, như thể cố ý tự dày vò mình. Nhưng có thực là Denny tự làm hỏng đời anh không? Christine và Andrew đã nói chuyện với nhau về Denny, cố tìm hiểu điều bí ẩn trong cuộc đời anh. Hai người được biết lờ mờ là Denny đã kết hôn với một người phụ nữ có một vị trí xã hội cao hơn anh, người ấy đã cố bắt ép anh phải tuân theo những lề thói và những đòi hỏi của những khách bệnh ở một vùng nông thôn, một nơi không hy vọng gì làm việc đủ bốn ngày một tuần nếu ba ngày kia không bỏ vào rừng đi săn. Sau năm năm cố gắng của Denny, người đàn bà kia đã đền công anh bằng cách nhẹ nhàng bỏ rơi anh để đi với một người khác. Không có gì lạ là Denny tìm đến những nơi heo hút, khinh bỉ các thói đời và căm ghét nếp sống chính thống của xã hội. Có thể một ngày nào đó rồi anh cũng sẽ trở lại với cuộc sống văn minh.

Chủ khách hàn huyên suốt chiều, và Denny nán lại mãi đến chuyến tàu cuối cùng trong ngày mới ra về. Denny rất chăm chú nghe Andrew kể về điều kiện làm việc của các bác sĩ tại Aberalaw. Khi Andrew căm phẫn kể đến chuyện Llewellyn đòi các bác sĩ phụ tá phải trích phần lương của mình nộp cho ông ta thì Denny nói với một nụ cười kỳ quặc:

- Tôi thấy anh không thể trú chân ở đây được lâu đâu!

Denny đi rồi, theo ngày tháng Andrew dần dần nhận thấy có một lỗ hổng, một sự trống rỗng thế nào đấy trong công việc của mình. Ở Blaenelly, có Denny bên cạnh, Andrew bao giờ cũng cảm thấy có một sự gắn bó chúng giữa hai người, có một mục đích rõ rệt mà hai người cùng theo đuổi. Nhưng ở Aberalaw, Andrew không thấy có sự gắn bó ấy, không thấy các bác sĩ đồng nghiệp của anh theo đuổi một mục đích như anh.

Bác sĩ Urquhart cùng làm việc với Andrew tại trạm xá khu tây, tuy tính tình nóng nảy, nhưng là một người tử tế. Chỉ phải cái ông đã già rồi, ông làm việc có phần nào như cái máy quen theo nếp cũ và hoàn toàn không có sáng tạo. Tuy kinh nghiệm lâu năm khiến ông có thể, như lời ông nói, đánh hơi thấy bệnh viêm phổi ngay khi “thò mũi” vào phòng người bệnh, tuy ông buộc nẹp xương hoặc bó bột rất khéo tay, tuy ông là người có áp dụng cách điều trị nhọt đầu đinh theo kiểu chéo góc và thỉnh thoảng thích thú tỏ ra mình cũng có thể tiến hành vài phẫu thuật nhỏ đấy, song trên nhiều phương diện ông vô cùng lạc hậu. Dưới con mắt Andrew, ông hoàn toàn đúng kiểu bác sĩ gia đình già trung hậu, như lời Denny nói, một kiểu bác sĩ khôn ngoan, cần cù, từng trải, đa cảm đối với bệnh nhân cũng như đối với mọi người, hai mươi năm nay chưa hề giở một quyển sách y học ra và vì lạc hậu mà gần trở thành nguy hiểm. Andrew bao giờ cũng muốn khơi chuyện tranh luận với Urquhart, nhưng ông bác sĩ già không có mấy thời giờ nói chuyện nghề nghiệp. Xong công việc hàng ngày, ông húp bát súp đóng hộp – súp cà chua là thứ ông thích nhất – lấy giấy ráp đánh bóng cây đàn vĩ cầm mới làm, ngắm nghía mấy thứ đồ sứ cổ, rồi vù ra câu lạc bộ Tam điểm chơi vài ván cờ và hút thuốc.

Hai bác sĩ phụ tá ở trạm xá khu đông cũng chẳng hơn gì. Người nhiều tuổi nhất là bác sĩ Medley, tuổi khoảng gần năm mươi, gương mặt thông minh nhạy cảm nhưng phải cái gần như điếc đặc. Không bị bệnh điếc đó thì Charles Medley lẽ ra có thể tiến xa hơn nhiều chứ không phải chỉ làm bác sĩ phụ tá ở vùng mỏ này. Giống Andrew, Medley chủ yếu là bác sĩ nội khoa. Ông chẩn đoán rất giỏi. Nhưng khi người bệnh kể bệnh với ông thì ông chẳng nghe được câu gì. Cố nhiên, ông phải nhìn môi người ta mà đoán ý. Nhưng ông lại rụt rè, vì nhiều khi ông phạm phải những sai lầm tức cười. Thật là đau lòng khi nhìn đôi mắt đầy ông lo lắng dán chặt vào đôi môi mấp máy của người tiếp chuyện ông với một vẻ dò hỏi tuyệt vọng. Vì ông sợ mắc phải một sự nhầm lẫn nghiêm trọng nên cho thứ thuốc nào bao giờ ông cũng chỉ kê liều lượng tối thiểu. Cuộc sống của ông không được dư dật vì ông phải lo toan tốn kém nhiều với một gia đình đông con. Giống người vợ đã tàn tạ của ông, bác sĩ Medley trở thành một người khép nép, vẻ bi đát lạ lùng, lúc nào cũng sợ Llewellyn, sợ Hội đồng và luôn luôn phấp phỏng sợ bị đột ngột sa thải.

Người phụ tá thứ hai là bác sĩ Oxborrow, tính tình khác hẳn Medley và Andrew không ưa cho lắm. Oxborrow là một gã to bệu, ngón tay như quả chuối mắn và thân mật một cách ầm ĩ. Andrew nhiều khi nghĩ rằng nếu có thêm một ít nghị lực thì Oxborrow có thể trở thành một tay viết sách kiếm tiền cừ khôi. Nhưng chính lại là gã Oxborrow ấy đi cùng với vợ chơi đàn hơi, hàng tuần cứ đến chiều thứ bảy là kéo nhau sang thị trấn Fernley bên cạnh – sự giao tiếp xã hội không cho phép Oxborrow xuất đầu lộ diện ở Aberalaw – đến đó, Oxborrow dựng lên ngoài chợ một cái bục nhỏ dải thảm và tổ chức một buổi giảng đạo ngoài trời. Oxborrow làm người truyền giáo. Là người duy tâm, là người tin có một sức mạnh tối cao an bài mọi việc trong cuộc sống, Andrew có thể đã khâm phục sự nhiệt thành này. Nhưng than ôi, Oxborrow lại đa sầu đa cảm đáng sợ. Gã có thể bỗng dưng òa khóc và cầu kinh vào những lúc khó ai ngờ tới. Có lần, gặp phải một ca đẻ khó, cố gắng hết sức mà vẫn không xong, Oxborrow bèn quỳ sụp xuống cạnh giường sản phụ lầm rầm cầu Chúa ban phép màu cho người đàn bà khốn khổ nọ. Vốn ghét Oxborrow, Urquhart đã kể lại cho Andrew nghe câu chuyện đó bởi vì chính Urquhart là người tình cờ đi qua đã vội vã đi cả giày nhảy lên giường dùng cái cặp thai lấy thai nhi ra.

Cứ nghĩ đến các bác sĩ đồng nghiệp của mình và cái chế độ trong đó họ làm việc, Andrew càng muốn kéo họ lại với nhau. Hiện nay, giữa những người ấy không có tình đoàn kết, không có ý thức hợp tác, và chẳng có mấy tình bằng hữu. Họ thực sự chống đối nhau theo lề thói cạnh tranh thông thường ở khắp nơi trong nghề nghiệp này, mỗi người cố giành cho mình được càng nhiều khách bệnh bao nhiêu càng tốt. Kết quả thường là ngờ vực nhau, hiềm khích với nhau. Chẳng hạn, một hôm Andrew thấy có một bệnh nhân của Oxborrow chuyển thẻ y tế sang chỗ Urquhart, ông này cầm lấy lọ thuốc uống dở từ tay người bệnh, mở nút đưa lên mũi ngửi khinh bỉ rồi oang oang:

- A, đây là cái thứ mà Oxborrow đã cho ông uống đấy phải không? Bỏ mẹ thật, hắn ta từ từ đầu độc ông đấy!

Trong khi đó, trước cảnh khích bác thù ghét nhau này, bác sĩ Llewellyn cứ thản nhiên thu về mình một phần tiền lương hàng tháng của mỗi bác sĩ phụ tá. Andrew rất căm tức, anh muốn lập ra một nề nếp khác hẳn, muốn xây dựng một mối thông cảm mới tốt hơn làm cho các bác sĩ phụ tá sát cánh lại với nhau và không chịu nộp tiền cho Llewellyn nữa. Nhưng những khó khăn mắc mớ của chính anh, ý thức tự biết mình còn là kẻ mới lạ ở nơi này và nhất là những sai lầm anh đã phạm phải hồi đầu tại khu anh khiến Andrew phải dè dặt.

Mãi cho đến khi Andrew có dịp quen với Con Boland anh mới quyết định tiến hành mưu đồ lớn ấy.