uốt đêm qua tôi không ngủ được. Nàng lỡ hẹn với tôi mà không báo trước, không giải thích qua điện thoại để ít nhất tôi cũng được nghe giọng nói đầy ân hận của nàng. Nàng biến mất hoặc giống như một sự biến mất. Tôi đã chờ, đã lồng lộn đi lại, hút hết chẵn một bao thuốc để thề đủ ba ngàn lần rằng, từ nay trở đi nàng hoàn toàn vô nghĩa đối với tôi.

Nhưng rốt cuộc suốt đêm qua tôi đã nghĩ về nàng nhiều hơn cả năm trời chúng tôi quen nhau. Nàng đi đâu, với ai? Ở cái nơi nào đó không có tôi, họ đã làm gì? Họ đã làm gì khi biến tôi thành kẻ ngoài lề? Nàng không chỉ xinh đẹp mà còn mạnh mẽ và quyết đoán. Nếu nàng đã quên tôi thì chắc chắn mọi chuyện sẽ diễn ra với kẻ xa lạ vào đó cũng giống như giữa nàng với tôi. Phải đối mặt với trí tưởng tượng trong trường hợp của tôi quả là không sao chịu nổi. Tôi quyết định đi tìm nàng. Ngay cả khi nàng cặp kè với quỷ sứ dưới địa ngục, tôi vẫn cần phải hỏi nàng rằng tại sao đêm qua nàng lỡ hẹn với tôi.

Tôi lục trí nhớ lôi ra vài chục địa điểm, là nơi nàng có thể lui tới. Cũng là nơi chúng tôi cùng tới trong những dịp cụ thể nào đó. Tại đấy nàng như tìm lại được những gì đã mất thời trẻ thơ. Sau khi làm phép loại suy, còn lại bảy địa điểm mà thể nào tôi cũng phải đến. Tôi phải đến đó cho dù chưa biết để làm gì. Chưa biết tôi sẽ tìm được gì có liên quan đến việc đêm qua nàng lỡ hẹn. Quá lắm - tôi tự trấn an - cứ cho là tôi đang đi tìm cái nơi sẽ chôn cất tâm hồn mình.

Tôi trở dậy, hăm hở, đầy quyết tâm, y như kẻ sắp khám phá ra một nửa thế giới. Buổi sáng thật độ lượng mặc dù vô cảm. Thậm trí sự yên tĩnh còn giống như một trò giễu cợt. Ở một trong bày nơi ấy tôi sẽ khám phá ra sự thật. Tôi sẽ làm gì với sự thật ấy. Sự thật ấy sẽ tác động thế nào đến số phận tôi... Những ý nghĩ thắt nút trong đầu tôi ngay cả khi tôi đã ra tới đường. Đập vào mắt tôi là chiếc gáy vừa to, vừa dày, gáy của kẻ đế chế và dâm dục. Nó lộ ra dưới chiếc mũ, lại như đùn lên từ chiếc cổ cồn. Chiếc gáy này tôi đã gặp ở đâu đó. Nó choán tầm nhìn của người khác. Phải rồi, tôi đã thấy nó trong chập chờn ánh sáng mầu cỏ úa pha với màu mốc meo của căn nhà hầm. Nó hiện lên cùng với bức tranh vẽ bằng than bông hoa tuy-líp đen gãy gục. Nó hiện lên từ cái nhìn đau đớn của một gã nhỏ thó, cổ rụt xuống trong tấm áo choàng cáu bẩn. Nó hiện lên cùng với sự lạnh lẽo, sức mạnh hủy diệt và để tàn phá bố cục của cái thế giới vốn đã bị cắn xé nham nhở. Phải rồi, nó hiện lên để đối thoại với kẻ cùng đường nhưng không khuất phục. Nó muốn thiêu cháy tinh thần mà nó không thừa nhận.

Nếu đây là cuộc gặp gỡ cuối cùng giữa tôi và ngài thì sự im lặng của ngài thật là bất công.

Không có bất cứ lời nào đáp lại ngoại trừ một tiếng e hèm trầm và đục. Người đàn ông nhỏ thó chưa mất hết hi vọng mặc dù khó mà biết ông ta hi vọng vào cái gì.

- Tôi có trong tay sức nặng của chân lí. Ngài hãy cứ làm thoả mãn ý muốn của ngài đi.

- E hèm...

- Hỡi bạo chúa, ngài thật đáng thương hại. Ngài là đứa bé yếu đuối nhất trong những đứa bé Thượng đế sinh ra ngoài ý muốn.

- E hèm...

- Khi tôi biết mình bất tử trong các thế hệ tương lai, thì cái chết là một lễ hội...

- E hèm...

- Tôi chỉ xin được ngài cho biết điều đơn giản này thôi: Ngài có trong tay cả đế chế hùng mạnh mà lại run sợ trước một kẻ trói gà không chặt như tôi. Kìa, tôi thấy rõ đất dưới chân ngài đang quằn quại đau đớn. Nhưng tôi nghĩ, nơi mà lúa mì sẽ mọc lên không đáng bị vấy bẩn lâu hơn.

Vẻ mặt người đàn ông bừng lên thứ ánh sáng rất lạ. Nụ cười của ông ta xác quyết ông ta là người chiến thắng. Trong khi đó chiếc gáy hết chuyển động lên xuống, lại vặn vẹo sang hai bên. Chợt kẻ có trong tay một nửa thế giới ấy bước lên, hai tay chắp sau đít. Khoảng tối đen ngòm đổ xuống từ chiếc bóng của ông báo hiệu sự tàn khốc, hủy diệt. Ông dừng lại vài giây rồi lướt đi. Ngay lập tức hai tên đao phủ xuất hiện. Người đàn ông mỉm cười lần nữa, đọc một câu tôn danh Chúa rồi tất cả chìm dần vào thứ ánh sáng lạnh buốt. Tôi đã kịp nhớ ra những hình ảnh ấy là của một bộ phim xem từ rất lâu. Đúng lúc ấy chiếc gáy trước mặt tôi cũng khẽ ngúc ngắc:

- Mẹ khỉ, chỉ thấy người là người, sống thế đếch nào với cái bong bóng sắp nổi đây.

“À, hoá ra là anh bạn” - Tôi thầm reo lên. Hắn ta là Giám đốc một công ty chuyên lừa đảo, bị vợ cắm sừng, đang cặp với mụ chấm nhảy giàu nứt đố trên Hàng Mã”.

Tôi bám theo chiếc gáy trôi trên đường một đoạn thì đến ngã tư. Chiếc gáy biến mất vào taxi còn tôi rẽ vào hẻm nhỏ, nơi có quán cafe mà nàng thường rủ tôi đến. ở đó chúng tôi chọn chiếc bàn cũ kĩ kê thêm phía lan can gỗ, nơi còn sót lại chút yên tĩnh cũng khá cổ lỗ. Một chiếc gáy bịt mất tầm quan sát của tôi qua khe cửa mở hé. Lát sau chiếc gáy biến đi, để hiện ra ba chiếc gáy khác. Họ đều im lặng nhưng tiền của thiên hạ cứ vơi đi vì họ. Chiếc bàn ngoài lan can bỏ trống. Trên bàn có vài cái vỏ dưa sót lại, chứng tỏ đêm qua có kẻ nào đó đã chiếm chỗ của chúng tôi. Tôi thất vọng và mệt mỏi quay ra. Ngõ nhỏ bị một gã cửu vạn to kềnh, ôm theo chiếc hộp cũng to kềnh choán hết lối đi. Hắn trọc đầu, phơi ra chiếc gáy đỏ như thịt gà chọi, lấp lánh mồ hôi. Thêm một con mắt là có ngay bộ mặt của thần chết. Không hiểu sao tôi thấy lạnh người khi cứ bị hút vào chiếc gáy của hắn. Từng lớp thịt chuyển động dưới da như trong đó nhốt cả bầy chuột. Mỗi lần hắn đầu trọc dừng lại là một lần tôi đưa tay sờ gáy mình. Và lần đầu tiên tôi sống lại cảm giác sợ hãi hồi trẻ khi sợ ai đó bất thình lình chộp gáy.

Ở quán nhỏ ven hồ có cái tên kiểu cách: Khúc biến tấu của bản xô-nát tôi gần như gặp lại những cái gáy quen thuộc. Những cái gáy bự mỡ đang im lặng uống cà phê trong khi đó một vài chỗ từng đôi gáy tạo thành hai cạnh của hình tam giác. Ngoài kia là mặt nước đen sì, bốc mùi tanh tưởi. Nhưng nó chính là chỗ giấu đi bao bản năng thầm kín gọi dậy không đúng lúc. ở góc bên phải trong ánh sáng mờ mờ, một vài cặp gáy đang như biểu diễn trò “rắn đón gió”, cuồn cuộn, biến ảo. Loáng thoáng có vài chiếc gáy lạ, cằn cỗi, xương xẩu. Tôi nhẹ người khi không thấy chiếc gáy thon nhỏ của nàng. Tôi quyết định vào siêu thị bảy tầng. Tôi đi cầu thang cuốn. Trước mắt tôi vẫn chỉ là những chiếc gáy. Lên tầng bốn, tôi vào tiệm thời trang mà nàng vẫn thường đến xem các catalog mới. Ngay ở cửa tôi bị chắn bởi một gã đàn ông. Gã đang nổi cáu với nhân viên. Hai tay gã dang ra múa may y như vị nhạc trưởng điều khiển dàn nhạc. Tôi đứng chờ ở phía sau. Chợt gã cúi gập đầu xuống khiến tôi không thể không nhìn vào gáy gã:

- Xin lỗi ông, chúng tôi đóng cửa để giải quyết vài việc nội bộ.

Tôi tiếp tục lên tầng bảy rồi lại xuống tầng một, chẳng nhìn thấy bất cứ gương mặt nào trọn vẹn. Tất cả cứ loang loáng, dị hình, giấu đi hoặc cúi gập xuống.

Điểm cuối cùng tôi đến là phòng trưng bày tranh tượng của bạn tôi. Ở đó có bức tranh nổi tiếng vừa nhìn thấy gáy vừa nhìn thấy mặt của cùng một người. Nàng rất thích bức tranh đó và thường rủ tôi đến xem mỗi khi có dịp. Nàng bảo nàng bị mê hoặc bởi cái nhìn tàn nhẫn nhưng chân thực của hoạ sĩ. Giữa chúng tôi xảy ra một vài cuộc tranh luận nhỏ. Từ hội hoạ là lĩnh vực tôi dốt đặc và đành để nàng làm chủ diễn đàn, chúng tôi kéo nhau sang các lĩnh vực nghệ thuật khác. Từ chuyện thuần túy nghệ thuật, vấn đề lạc sang chuyện ứng xử, những biến dạng của phong cách suy đồi v.v... Chính nhờ những cuộc cãi vã ấy mà tôi luôn luôn tìm được cơ hội đi đây đi đó loanh quanh trong thành phố với nàng. Ngoài mặt nhau ra chúng tôi thực sự chưa bao giờ nhìn kĩ một khuôn mặt nào khác, trừ gã đàn ông trong bức tranh, do mặt hắn xoay lại phía sau. Nàng bảo thêm, sự mô tả đơn giản ấy lại diễn đạt xuất sắc bi kịch lớn của con người. Họ chỉ nhìn thấy gáy nhau. Mọi toan tính, mưu mô đều nhằm từ phía sau. Vì thế khi gã đàn ông kia được Chúa gia ân xoay mặt lại, nỗi kinh hãi không sao giải mã được. Câu hỏi lớn nhất, thôi thúc nhất toát ra từ gương mặt ấy là hắn đã nhìn thấy gì?

Những băn khoăn của nàng bám dai dẳng theo tôi mỗi khi trở lại phòng tranh. Tôi rón rén đến gần, cố tìm cho mình một cách giải thích riêng. Mọi người đều đứng úp mặt vào tường, trừ gã đàn ông trên bức tranh với nỗi khiếp đảm vốn dĩ. Bỗng dưng tôi như đã gặp gã ở đâu đó, trên đường, trong công sở, giữa một hẻm nhỏ tối tăm bốc mùi hôi hám của thời gian tù đọng và cống rãnh. Cũng có thể gã chính là tên bạo chúa gần hai mươi thế kỉ trước. Tôi từng thấy gã trong chiếc ghế bành, mặt quay vào tấm bản đồ bí mật. Cũng có thể là gã đàn ông trên ghế đá giữa công viên. Tôi gặp gã ở đâu đó ngoài bến xe, trong phòng mua vé, khi đến nhà tang lễ viếng ai đó... Và không phải gã mà chính là tôi khi đó sợ đến biến dạng cả dung mạo. Không phải gã mà chính tôi sẽ phải tự hỏi: Mình sợ gì? Chẳng có gì khiến mình phải sợ khi có một kẻ bỗng dưng quay lại vậy mà mình vẫn sợ.

Tôi đi lùi trở ra để không phải nhìn những người đang bước vào. Tôi càng cần tìm nàng để nói những phát hiện của tôi. Trên đường phố, trong dòng người mê man, tôi đồng hành với những chiếc gáy và tìm lại được khoảng yên tĩnh vừa bị xáo tung lên. Nàng ở đâu đêm qua và lúc này? Nhưng nàng là ai nhỉ? Rốt cuộc thì nàng là ai với một chiếc gáy thon nhỏ, mềm mại đến mức chỉ muốn cắn?

Hà Nội, đêm 29-2-2000