uổi sáng hôm H bị kẹt lại bên cầu cửa khẩu Na Mèo, nắng mai trong vắt. Trong đến nỗi khi hắt lên mặt H, bộ râu quai nón đã nứt mầm nhuộm nắng ngã màu xanh. Cũng có thể do mặt H đang tái tê. Bạn Lào không cho H vào, dù anh nói tiếng Việt liến láu như chúng mình nhưng anh chẳng phải người Việt. Muốn qua Lào mà không cần thị thực thì chỉ còn cách quay về Hà Nội sau đó đáp máy bay sang Viêng Chăn. Mọi người bàn nhau ai qua biên giới được thì đi tiếp, H quay lại một mình. Lúc rảo bước qua cầu thấy bóng mình bỗng lạnh, trong lòng chợt vang lên một câu hát của ông Duy, "Nắng ngừng bên chiếc cầu biên giới…". Bên kia cầu H tươi cười vẫy tay lần nữa, ra vẻ trục trặc này chẳng đáng là bao, dù sắp phải đánh một đường vòng xa thẳm.

Mình bỗng nhớ tới đất nước H, tới cây cầu biên giới nằm giữa hai miền Nam - Bắc, bị chia cắt mấy chục năm rồi vẫn và chưa có dấu hiệu gì hứa hẹn sẽ đi tới lòng nhau. Mình đã từng muốn khóc, muốn… làm thơ khi đứng nhìn cây cầu lở dở đó. Giờ thêm một cây cầu biên giới khác cứa vào mình một nỗi gì ly biệt.

Tưởng mình đa cảm vậy là vì H, sau này mới hay hoàn toàn không phải. Vì biên giới và những cây cầu biên giới. Lúc đứng nhìn chúng hoặc đi qua chúng, mình có một cảm giác bùng nhùng phức tạp, chẳng biết được đó là hoang mang hay háo hức, bị dứt lìa hay đang được nối liền, đến hay đi… Chỉ dám chắc một điều, đó không phải là cảm giác bình yên. Có lần định qua Hồ Kiều, giữa cầu mình tự dưng muốn quay lại vì nghĩ tới cuộc chiến tranh biên giới xảy ra cũng lâu rồi. Cơn đa sự nổi lên bất tử ghì níu chân mình, đi hết cầu mà mệt muốn đứt hơi.

Cây cầu khỉ bắc qua biên giới chỗ chợ Gò - Tà Mau thì ngắn ngủn chừng năm, bảy thước cũng chẳng làm mình nhẹ nhỏm hơn. Dù đứng ngay đầu cầu là anh lính biên phòng Campuchia hay cười và cười hay, ưa nhìn đến nỗi mình rên[1] lên vì thích. Nhưng tình cảm chỉ đến mức đó thôi, đây là biên giới. Đường biên giới là dòng kinh nhỏ nước đục ngầu do ghe buôn tấp nập, thậm chí không có cầu mình cũng có thể lội sang được, thậm chí mình đã qua nước bạn,[2] đứng gần anh lính đến nỗi nghe được tiếng gió lật phật trên cổ áo, ngửi thấy mùi nắng quánh đặc trên tóc anh… nhưng mình vẫn cảm thấy ngăn cách. Phải là người Việt thể nào mình cũng chọc ghẹo à ơi, chụp hình cái nụ cười đẹp kinh khủng đó lâu lâu giở ra tơ tưởng một ngày nào gặp lại, nhân tiện mơ mộng một thiên tình sử ối a là ngang trái. Tơ tưởng không có nghĩa là thực hiện, nhưng cả tơ tưởng mình cũng ngại lấy anh lính ấy làm vai nam chính, dù anh ta không mắc mớ nợ nần gì với những oan hồn bị Khmer đỏ thảm sát ở Lương Phi - Ba Chúc. Trong lòng mình dường như có một biên giới lớn hơn, dày đặc rào giậu hơn đường biên giới hiện hữu kia.

"Ở đây nước không biên giới", người bạn bản xứ đưa mình đi đưa tay khoát một vòng rộng nói, "mùa lũ nước dâng trắng trời, tràn đồng hết". Tay chị mở ra một không gian mênh mông ngút ngát, gió không biên giới và bầu trời cũng không. Dưới kinh, hàng trăm con vịt cứ lội nhởn nhơ bờ này rỉa cánh bờ kia, đạp mái đạp trống rượt đuổi nhau tán tỉnh vô tư như thể đang cười cợt con người sao cứ phải biên giới và biên giới và biên giới, mắc mệt…

Vịt cười cũng phải, mà nói coi khinh cũng không quá lời. Cách nhà mình chừng bốn mươi cây số đường chim bay, là Bình Hưng. Đó là một khu di tích cũ gần như bị xóa hết dạng hình, chỉ còn mỗi một cây cầu biên giới đứt gãy trụi lủi, hoang hoải giữa lau sậy. Nằm giữa nơi gọi là biệt khu Hải Yến ngày trước, cây cầu nối giữa nhà giam trại lính và một bãi đất trống - một hố chôn tập thể. Tù nhân nào bị đưa qua cầu mãi mãi không quay lại. Cái ranh giới sống - chết được người ta gọi là cầu Vĩnh Biệt. Từng có bao nhiêu cây cầu giống như vầy trên mặt đất này, mình tự hỏi.

Gió thổi qua những bờ sậy vàng cháy xao xác như những tiếng thở dài, than ôi con người ứ hự con người…