ôm lên Sài Gòn thăm người chị ruột, tình cờ tôi gặp anh Dần, bạn học với chị tôi năm lớp tám ở Thanh Chương. Anh sinh năm Dần nên cha mẹ đặt tên Dần. Anh có vẻ đã say từ trước, nên mới uống thêm với tôi nửa chai Nếp Hương, anh đã bắt đầu hay chuyện.

- Chú em này (anh nói với tôi)! Hội Thanh Chương tụi anh ở Sài Gòn, có tới hơn ba chục đứa. Tiên sư nó! Đứa nào cũng giàu sụ mới đểu chứ! Còn bao nhiêu đứa Thanh Chương nữa, ở Sài Gòn này, chắc tụi nó cũng giàu. Thế chó nào mà không giàu được cơ chứ! Là anh nói cái hội tuổi dần tụi anh. Cọp cả mà chú em. Cọp thì ăn tươi nuốt sống. Người ta sợ cọp, chứ cọp có biết sợ ai bao giờ. Hì hì… Dân Thanh Chương tuổi dần. Hì hì… Chó thật! Uống chú em!

Tôi vừa khoái cái kiểu say của anh, lại vừa ngán cái kiểu lè nhè say của anh. Với tôi, tuổi dần có là cái quái gì. Chị tôi tuổi dần. Một con. Góa chồng. Cô bạn nhà thơ của tôi cũng tuổi dần. Tài hoa đến độ mấy mươi bài thơ đã phổ nhạc, hát ì xèo trên đài, vậy mà thơ in ra bán không được. Còn tôi tuổi rồng, vợ tôi tuổi chó, con tôi đứa tuổi gà, đứa núp tuổi mẹ. Chẳng lẽ mấy thứ tuổi đó không thấm tháp vào đâu so với tuổi của Ông Ba Mươi.

À, phải rồi! Hồi ở Quỳnh Ngọc, Quỳnh Lưu, tôi từng trọ học ở nhà anh Cu Dần. Anh Cu Dần nghèo rớt ra. Nhà không có cửa, chỉ có tấm liếp chắn nắng mùa hè, chắn gió mùa đông. A, anh Cu Dần tuổi cọp cũng nghèo đó thôi! Nhưng đó là hồi Mỹ còn ném bom miền Bắc. Anh Cu Dần là thương binh giải ngũ về làng, sống bằng nghề nổ mìn phá đá nung vôi cho hợp tác xã. Bây giờ biết đâu anh cũng giàu rồi.

Anh Dần bảo tôi rót thêm mỗi người một ly nữa.

Cụng ly với tôi đánh cộp một tiếng, anh lại thao thao bất tuyệt.

- Thời buổi này, đứa nào nghèo mới là kỳ khôi. Óc heo như thằng bạn anh, cũng ngoi lên được chức giám đốc, cũng nhà lầu, xe hơi như ai. Không có dù, phải có tiền. Không có hai thứ đó phải có nịnh, có khom lưng, có xảo trá, khôn ngoan, lừa lọc. Như kiểu xin nhà thuốc lá. Hả? Nhà thuốc lá là sao hả? Nhà thuốc lá là nhà dùng thuốc lá ba số đi xin ông nhà đất. Tất nhiên là phải có chút tước, chút tiền, chú em à. Ha!.. Nhà thuốc lá! Bao nhiêu đứa Thanh Chương tuổi dần tụi anh có nhà thuốc lá nhỉ? Một. Hai. Ba. Bốn… Chà, nhiều đó chú em! Thế hệ Thanh Chương tuổi dần tụi anh, đi qua cuộc chiến tranh, biết bao nhiêu đứa chết, còn bao nhiêu đứa sống, đếm sao xuể. Đứa chết thì toi rồi. Đứa sống thì giàu thế. Đểu thật! Mà giàu là cái đếch gì! Nhà lầu cũng chỉ để trú mưa, trú nắng, như nhà lá chứ hơn gì. Xe hơi à? Không có xe hơi, đi xe đò cũng được. Hồi đó đi bằng chân mà tụi anh cũng xẻ dọc Trường Sơn, đạp gãy cây rừng, dẫm mòn đá núi. Đứa bị biệt kích vồ. Đứa bị cọp vồ. Đứa bị sốt rét vồ. Đứa nào không bị vồ, sống sót tới hôm nay, đứa đó hóa cọp vồ tiền. Là anh nói hội Thanh Chương tuổi dần tụi anh. Ha!.. Tụi nó vồ tiền làm gì nhỉ? Hồi đó có cần tiền lắm đâu. Không có tiền cũng vào đại học, cũng phó tiến sĩ, tiến sĩ như ai. Giờ không có tiền thì có mà treo mõm. Hồi anh gả con gái, anh phải cúng cho con hơn mười mươi cây. Muời mươi cây để không bị người ta khinh, người ta chửi. Còn hồi anh lấy vợ ấy à! Mấy cân kẹo, mấy tút thuốc lá, bí thư chi đoàn đọc diễn văn, thế là A Lê Hấp. Chẳng tốn kém gì sất sần sật. Thêm ly nữa, được không chú mầy?

Tôi dè dặt nhìn bà chị ruột. Có lẽ phải sai con cháu gái rinh về thêm chai Nếp Hương nữa. Nếp Hương Hà Nội chính hiệu uống cũng được đấy. Nó say vào tận máu rồi mới thấm ra da thịt. Chỉ tội hơi nhức đầu tí tỉnh.

Anh Dần dốc ngược chai, nói với chị tôi:

- Nhà bà nghèo kiết ra rồi hả? Ai bảo ngu làm thuê cho tụi nước ngoài. Tiền đô sao bằng tiền Việt. Tôi cứ ăn tiền Việt mà rượu có cạn bao giờ. Xứ mình thời nay, rượu cứ là chảy như nước, bia cứ là tràn như biển. Đủ cả. Mai Quế Lộ. Mao Đài. Trúc Diệp Thanh. Bồ Đào. Nhẹ thì có Champane, Sherry, Madelra, Port… Mạnh thì có Whisky, Cognac, Rum, Vodka, Gin, Hennesssy, Martell, Remi Martin… Cực ngon thì có Johnni Walker… Lại còn Tiger, Bigi, Heiniken, Sanmiguel, Larua… Mua bằng tiền Việt cả đấy. Nhưng thua đứt đuôi Làng Vân, Gò Đen, Bàu Đá, Xuân Thạnh. Tối nay bà tới dự họp mặt với cánh Thanh Chương tuổi dần tụi tôi, bà sẽ hiểu thế nào là sức mạnh bia, rượu mua bằng tiền Việt. Hoa ơi! Mua cho bác chai nữa ( Hoa là con gái chị tôi, nó vừa học xong đại học)!

Cháu tôi lôi trong tủ ra chai rượu.

Anh Dần nhìn nó, cười:

- Thanh niên bây giờ giỏi lắm! Đứa nào vào đời cũng có ít nhất vài tấm bằng. Mà nói thật, thời nay bằng đại học có là cái đếch gì. Cứ phải có thêm ngoại ngữ với vi tính. Nhất tiếng Nhật, nhì tiếng Hoa, thứ ba tiếng Pháp. Cả tiếng Nga nữa. A dua hết theo tiếng anh thì rồi có mà ăn cám, con ạ! Vi tính là chúa tể. Nhưng nghề mới là hoàng đế! Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh. Có điều học gì cũng phải học cho giỏi. Chủ quan là chết, Hoa ơi (đứa cháu tôi đã rút ra ban công ngồi đọc sách nãy giờ)! Hồi đó bác đọc mấy câu thơ này của ông Nguyễn Duy mà mắc tức cười cho cái thời của bác.

Anh Dần nốc cạn ly Nếp Hương đánh ực một tiếng, hắng giọng đọc khào khào.

Thế hệ chúng tôi những đứa trẻ chăn trâu

Đầu tóc vặn củ khoai, củ sắn

Thầy giáo dạy nước mình giàu lắm

Lớp lớp trẻ con cứ thế học thuộc bài.

Chợt nhận ra đứa cháu tôi không còn đứng đó nữa, anh Dần lại xoay qua tôi.

- Chú em là ông giáo à? Tốt! Nghề giáo là nghề quang vinh nhất. Hả? Nghề giáo nghèo nhất hả? Chú em lầm to! Nghề giáo là nghề đếm chữ tính tiền, gõ đầu con người ta tính tiền. Tới dạy mẫu giáo, Trung thu không có vài hộp bánh, Tết nhất không có vài gói quà, coi chừng con mình ho hen với người ta. Thằng bạn anh dạy đại học, bán cái công trình phó tiến sĩ của nó cho người ta, cất được nhà ba tầng. Mỗi chữ hai ngàn, mỗi số ba ngàn, cứ thế đếm chữ, đếm số mà tính. Ngày nay thi chính quy cũng tiền, thi bổ túc cũng tiền. Thi vào cũng tiền, thi ra cũng tiền, thi lửng tửng chứng chỉ cũng tiền. Thi ì xèo quanh năm, rộn còn hơn hội họp. Tiền nào bằng cấp ý mà lị. Con gái anh không thạo toán topo, đếch biết thế nào là mặt phẳng một phía, ấy thế mà bỏ bằng thạc sĩ toán trong túi mấy năm nay rồi. Thằng chồng nó đang xoay xở kiếm tiền, giúp nó lấy bằng tiến sĩ. Ha!.. Tiến sĩ! Hoan hô bài “Tiến sĩ giấy”! Hả? Chú em cũng biết bài ấy à? “Cũng cờ, cũng biển, cũng cân đai; cũng gọi ông Nghè có kém ai”. Chà, tài thật! Mẹ kiếp, mấy tiếng “cũng” cứ văng ra chan chát, cứ như chửi thẳng vào mặt người ta. Thơ chửi um lên như thế mà vẫn cứ là thơ, thế mới ác chiến!”. Nào, ta làm ly nữa về “Tiến sĩ giấy”!

Tự tôi, tôi cũng biết mình đã ngấm thứ nước có lửa, đã bắt đầu thấy ngứa miệng. Nhưng chị ruột tôi vẫn còn ngồi đấy. Hôm nay mình không phải là rồng mà là chó, là heo cũng được. Tránh cọp không sợ hỗ mặt người. Mà cọp là con quái gì không biết! Thỉnh thoảng tôi vẫn có dịp coi cọp trong sở thú. Chao ôi, buồn thúi ruột! Con cọp nằm xoãi ra nhẻo nhèo như nùi giẻ, hom hem một bộ xương ốm yếu. Ngữ ấy thì hù dọa được ai. Nghe đâu cọp trong sở thú đã một lần xổng ra, đi lững thững như mộng du trong bách thảo. Bàn dân thiên hạ chạy tán loạn. Nghe đâu có cặp tình nhân đang mùi mẩm dưới gốc cây, thấy cọp, chàng trai hoảng hồn leo tuốt lên cành cành cao, còn nàng mang giày cao gót, đành nằm lăn ra chịu trận. May mà con cọp chỉ hít hít mông cô ta một hồi rồi bỏ đi. Nghe đâu người ta nói con cọp ấy yếu qúa, không đủ sức ăn thịt người. Lại nghe đâu người ta nói, con cọp ấy bị người ta ăn hết phần thịt của nó, lâu ngày không biết mùi thịt nên nó đâm ra ghét thịt. Toàn là nghe đâu thế thôi, bởi cái thời bao cấp, chuyện “nghe đâu” cứ bấn xà nùi cả lên, chẳng biết đúng, sai, phải, trái thế nào.

A, phải rồi! Tôi có chuyện cọp để hỏi anh Dần đây. Hỏi chuyện người đáng tuổi anh thì có sao đâu.

Câu chuyện của tôi thế này.

Hồi đó tôi từ thành Vinh sơ tán ra Nghi Hồng, Nghi Lộc. Ngày nào tôi cũng nhìn thấy dãy núi Cấm chạy lừng lững từ trên rừng xuống biển. Dãy núi uy nghi như cái đòn gánh khổng lồ, gánh bổng biển và rừng trên đôi vai hùng tráng của Diễn Châu - Nghi Lộc. Bấy giờ tôi còn đang tuổi học trò, tuổi ăn chưa no, tuổi lo chưa tới, tuổi thích hóng hớt đủ thứ chuyện trên đời. Nghe ai kể chuyện gì tôi cũng chăm chú lắng nghe và lấy làm thích thú. Huyền thoại về con cọp trắng là câu chuyện tôi được cái Hiền kể cho nghe, trong một đêm trăng sáng, ngay bên miệng giếng làng.

Ngày xưa núi Cấm nhiều cọp lắm!

Ngày xưa dân Nghi Hồng vẫn thường đi củi trên núi Cấm. Phải đi thành đoàn, đông người mới không lo cọp. Một lần cô Mùi đẹp nhất làng đi củi rồi không thấy về. Cả làng đốt đuốc đi tìm mấy đêm liền không gặp. Ai cũng lắc đầu ngao ngán, coi như cô đã bị cọp vồ, đã bị cọp ăn mất xác. Bố mẹ cô khóc chán rồi cũng thôi. Họ coi như con mình đã chết. Dân làng cũng vậy. Theo thời gian, người ta quên khuấy những người chết vì già, chết vì đói, chết vì rét, chết vì beo tha, cọp vồ… Nói chung là người ta xưa nay vẫn có thói quen quên đi tất cả những gì mà người ta đã mất, dẫu cái đó có đẹp, có quý đến mấy đi nữa.

Nhưng lạ một điều là, từ ngày cô Mùi mất tích, dân phía nam núi Cấm thường bị mất trộm lợn gà, ngô khoai, lúa gạo. Dần dần, nguời ta bị mất trộm cả quần áo, cả nồi niêu, mắm muối. Điều gì đã xảy ra? Không lẽ có tên trộm khỏe tới mức có thể vác được cả con bò đi mất biệt? Mà tên trộm đó là ai mà có thể trộm cắp trên suốt cả một vùng rộng lớn phía nam núi Cấm? Mà tại sao cả vùng phía nam núi Cấm này, nhà nào cũng nuôi chó, có nhà nuôi chó cả đàn, ấy vậy mà không bao giờ nghe chó sủa trộm trong đêm? Hay là cọp? Nhưng cọp thì trộm cắp quần áo, kim chỉ, nồi niêu để làm gì? Chắc là có hồn ma tác quái?

Dân làng bắt đầu xầm xì về hồn ma cô Mùi. Tiếng lành đồn xa, tiếng dữ đồn xa. Gia đình cô Mùi đến là khốn khổ vì những lời đồn đại. Làm việc gì cũng không ai dám giúp đỡ gia đình cô. Có việc gì cũng không ai dám nhờ vả gia đình cô. Gia đình cô như không còn tồn tại ở trong làng, trong xã. Sự xa lánh lạnh lùng khiến gia đình cô mỗi ngày mỗi thêm sa sút, càng ngày càng lún sâu vào lụn bại, đói nghèo.

Gần giáp năm, kể từ ngày cô Mùi mất tích, đêm nọ, vào lúc giá rét căm căm, bố cô Mùi chột bụng đi ngoài, bỗng nghe sau lũy tre có ti