ầu hết nước Nga là những vùng đất già cỗi, được bồi đắp bởi những dòng sông băng tạo ra phong cảnh đồi núi, hồ và sông chạy dài như vệt trườn của những con sâu trên gỗ mềm. Phía bắc thành phố, hồ Bạc vẫn còn đóng băng và suốt mùa hè, các căn nhà nghỉ mát bên hồ bị bỏ hoang, chỉ trừ căn của Iamskoy.

Arkady đỗ xe đằng sau một chiếc limousine Chaika, ra cửa sau của căn nhà và gõ cửa. Công tố viên xuất hiện ở cửa sổ, ra hiệu cho Arkady đợi và năm phút sau, ông ta ló ra như hình ảnh thực sự của một boyar* trong chiếc áo khoác và bốt được tô điểm bằng lông sói. Cái đầu trọc của ông ta sáng hồng lên vẻ khỏe mạnh, và ông ta lập tức đi dọc bãi biển.

“Đang là cuối tuần,” ông ta nói một cách cáu kỉnh. “Anh đang làm gì ở đây?”

“Ở đây ông không có điện thoại.” Arkady đi theo.

“Anh không có số. Đứng đây.”

Lớp băng ở giữa hồ dày và đục, ở rìa thì mảnh và trong. Vào mùa hè, mọi ngôi nhà miền quê đều có trò cầu lông gia đình, những chiếc ô sáng màu và bình nước chanh. Iamskoy đã tới một nhà kho cách nhà khoảng năm mươi mét. Ông ta quay lại mang theo một chiếc còi thiếc và một xô hạt thức ăn cho cá.

“Tôi quên mất. Anh hẳn phải có một căn nhà ở đây khi anh còn là một cậu nhóc.” Iamskoy nói.

“Đúng vậy, vào một mùa hè.”

“Tôi chắc đấy, một gia đình giống như của anh. Thổi cái này đi.” Ông ta đưa chiếc còi cho Arkady.

“Tại sao?”

“Cứ thổi đi.” Iamskoy yêu cầu.

Arkady đặt miệng còi lạnh băng lên môi mình và thổi. Một hồi còi vang vọng xuyên lớp băng. Tiếng thứ hai còn lớn hơn, vọng lại từ những rặng liễu phía xa.

Iamskoy lấy lại chiếc còi. “Chuyện về cậu thám tử của anh thật tệ. Tên cậu ta là gì?”

“Pavlovich.”

“Tệ cho cả anh nữa. Nếu tên đầu cơ Golodkin này quá nguy hiểm, anh đáng ra nên đi cùng và Pavlovich có khi vẫn còn sống. Tôi nhận điện thoại từ tổng chưởng lý và ủy viên cảnh sát suốt cả buổi sáng, họ có số điện thoại ngoài này của tôi. Đừng lo, tôi sẽ bảo vệ anh nếu đó là những gì anh đến đây để yêu cầu.”

“Không phải.”

“Không,” Iamskoy thở dài, “Anh sẽ không làm thế. Pavlovich là một người bạn của anh có đúng không? Trước đây, các anh đã làm việc với nhau.” Ông ta quay ra nhìn trời, một làn mây mờ trắng hòa vào rặng bạch dương màu bạc. “Một nơi tuyệt vời, thanh tra ạ. Anh nên đến đây vào lúc muộn hơn trong năm. Có vài cửa hàng đặc biệt tốt vốn được mở cửa cho cư dân từ khi anh còn là một cậu bé. Chúng ta sẽ cùng nhau qua đó và anh có thể chọn thứ mình muốn. Mang theo cả vợ anh nữa.”

“Pribluda đã giết cậu ấy.”

“Đợi đã.”

Iamskoy lắng nghe tiếng cây cối xào xạc hai bên. Trên các ngọn cây là những hàng vịt biển bay lên, tạo thành đội hình chữ V khi tới đủ độ cao, những con đực có màu trắng với bụng đen chóp đầu màu đen, các con cái màu xám. Đàn vịt biển quay vòng tròn trên hồ với đôi cánh đập liên hồi.

“Pribluda đã đi theo Pavlovich và Golodkin rồi giết họ.”

“Tại sao Thiếu tá Pribluda lại quan tâm tới vụ này?”

“Kẻ tình nghi là một thương nhân người Mỹ. Tôi đã gặp hắn.”

“Làm thế nào mà anh lại gặp một người Mỹ?” Iamskoy bắt đầu đổ hạt thức ăn cho cá xuống đất. Một tiếng chim gù trầm và tiếng cánh đập vù vù khuấy động không khí.

“Ông đã dẫn tôi đến chỗ hắn.” Arkady cao giọng. “Ở nhà tắm. Theo như ông đã nói, ông theo vụ này rất sát.”

“Tôi dẫn anh đến chỗ hắn? Đó là một suy diễn khủng khiếp.” Iamskoy đổ hạt thức ăn thành một đường lượn sóng trang trí. “Tôi vô cùng tôn trọng năng lực của anh, và đừng nhầm lẫn, tôi sẽ giúp anh mọi cách có thể, nhưng đừng có suy diễn là tôi ‘dẫn’ anh đến chỗ bất kỳ ai. Tôi còn chẳng muốn biết tên của hắn. Suỵt!” Ông ta chặn câu trả lời của Arkady và để chiếc xô rỗng xuống.

Đàn vịt biển hạ cánh xuống trên một hướng thẳng, trượt thành một dãy trên hồ băng để nghỉ cách bãi biển ba mươi mét. Đám vịt hướng cái cổ ngắn nhìn Iamskoy và Arkady đầy vẻ hoài nghi cho đến khi hai người đàn ông rút về nhà kho. Thỏa mãn, những con vịt dũng cảm tiến lên trong dáng đi lạch bạch đẫy đà.

“Những chú chim đẹp mã, phải không?” Iamskoy nói. “Hiếm gặp ở khu này. Chúng đi trú đông quanh khu vực Murmansk, anh biết đấy. Tôi có một đàn như thế trên kia hồi chiến tranh.”

Thêm nhiều vịt nữa hạ cánh ngay cả khi những con đầu đàn đang bước đi trên bờ biển, đầu quay quay xem có mối nguy hiểm nào không.

“Đang tìm kiếm bọn cáo, lúc nào cũng tìm bọn cáo,” Iamskoy nói. “Anh hẳn có bằng chứng kết tội nào đó khiến mình nghi ngờ một sĩ quan của KGB.”

“Chúng tôi có nhận dạng tạm thời của hai thi thể vụ ở công viên Gorky và một cuộn băng ghi lại việc Golodkin đã quả quyết xác nhận hai người này có quan hệ đến tay người Mỹ.”

“Anh bắt được Golodkin chưa? Anh có cuộn băng không?”

“Nó đã bị trộm khỏi thi thể của Pasha tại căn hộ của Golodkin. Còn có một cái rương ở nhà hắn.”

“Một chiếc rương. Giờ nó còn hay không? Đọc báo cáo về tài sản của thanh tra thành phố, tôi chẳng thấy nhắc gì về bất kỳ cái rương nào cả. Vậy đó là tất cả đấy à? Anh muốn buộc tội một thiếu tá của KGB dựa trên một cuộn băng bị mất, một cái rương và lời khai của một người đã chết? Golodkin đã bao giờ nhắc đến thiếu tá Pribluda?”

“Không.”

“Vậy tôi chịu không hiểu nổi anh đang nói về cái gì. Tôi thông cảm với anh. Anh bị quẫn trí vì cái chết của người đồng chí của mình. Anh có sự ghét bỏ mang tính cá nhân với Pribluda. Nhưng đây là sự buộc tội ngông cuồng và thiếu cơ sở nhất mà tôi từng được nghe.”

“Tay người Mỹ có những mối ràng buộc với KGB.”

“Thì sao? Tôi cũng thế và anh cũng vậy. Chúng ta đều hít thở không khí và đều đi tiểu ra nước. Tất cả những gì anh nói với tôi là một tay doanh nhân Mỹ thì không dễ bị lừa. Nói thẳng ra, anh khờ đến mức nào? Vì lợi ích chính bản thân anh, tôi hy vọng anh vẫn chưa chia sẻ những nghi ngờ phi lý này với bất kỳ ai khác. Chúng tốt nhất không nằm trong bất cứ báo cáo nào gửi tới văn phòng của tôi.”

“Tôi muốn cuộc điều tra vụ giết Pasha theo hướng riêng của tôi, như một phần của cuộc điều tra vụ công viên Gorky.”

“Để tôi nói hết đã. Dạng người Mỹ mà anh gợi ý rất giàu có, không chỉ đơn thuần là tiền như anh hiểu, và có rất nhiều người bạn có thế lực ở đây - thậm chí còn...” Iamskoy diễn đạt một cách chân thành - “nhiều bạn hơn anh. Ba người trong công viên Gorky còn chẳng thể có thứ gì khiến hắn tốn một phút, chứ đừng nói đến việc đáng bị giết. Một ngàn rúp, một trăm ngàn rúp có thể là nhiều với anh, nhưng không nhiều với người đàn ông như thế. Tình dục ư? Với ảnh hưởng của mình, hắn có thể che đậy những chuyện xấu hổ kỳ quặc nhất. Còn gì nữa? Thực tế là, chẳng còn gì. Anh nói anh đã tạm thời nhận dạng được hai trong số các thi thể ở công viên. Họ là người Nga hay nước ngoài?

“Nga.”

“Thấy không, anh đang đi tận đẩu tận đâu. Người Nga, không phải người nước ngoài, chẳng có gì can hệ tới Pribluda hay KGB. Về phần cái chết của thám tử Pavlovich, cậu ta và Golodkin giết nhau, điều đó được viết trong báo cáo. Với tôi thì dường như thanh tra thành phố đang làm việc rất hiệu quả mà không có sự giúp đỡ của anh. Tất nhiên báo cáo sau cùng của anh ta sẽ được chuyển tới chỗ anh. Nhưng tôi sẽ không để anh gây trở ngại. Tôi biết rõ anh. Đầu tiên, anh muốn đẩy cuộc điều tra này lên Thiếu tá Pribluda. Giờ anh nghĩ - vì những lý do phi lý và mang tính cá nhân - rằng anh ta có thể liên quan đến cái chết của đồng nghiệp mình, nên anh sẽ không bao giờ từ bỏ vụ này có phải không? Một khi đã bập vào một vụ nào, anh sẽ không từ bỏ. Xin phép cho tôi được thẳng thắn - bất kỳ một công tố viên nào khác cũng sẽ cho anh nghỉ vì lý do sức khỏe ngay bây giờ. Tôi sẽ dàn xếp, tôi sẽ để anh tiếp tục với những nạn nhân ở công viên Gorky, nhưng từ giờ trở đi tôi sẽ quan tâm và kiểm soát sâu hơn cuộc điều tra. Và, có lẽ anh nên nghỉ ngơi một hoặc hai ngày.”

“Thế nếu tôi nghỉ luôn?”

“Nếu anh làm thế?”

“Đó chỉ là những gì tôi đang làm. Tôi từ chức. Hãy chọn một thanh tra cao cấp khác.”

Ý nghĩ và ngôn từ đã ập đến với Arkady cùng lúc, ngay khi một người có thể nhận rằng anh ta đang mắc bẫy và có một lối thoát, một cánh cửa hé mở. Nó rất hiển nhiên.

“Tôi cứ quên mất”- Iamskoy quan sát anh - “rằng anh có tính vô lý này. Tôi vẫn luôn tự hỏi sao anh lại không đếm xỉa gì đến tư cách Đảng viên của mình một cách công khai. Tôi vẫn luôn tự hỏi vì sao anh lại muốn trở thành một thanh tra.”

Arkady đành mỉm cười trước tính giản đơn của tình huống này và sức mạnh lạ thường mà nó mang lại cho mình. Chỉ đơn giản là để thoát ra? Nếu như ở đoạn giữa vở Hamlet, vị hoàng tử quyết định rằng cốt truyện quá rắc rối, từ chối lời chỉ dẫn của bóng ma, và dạo bước khỏi sân khấu, Arkady thấy trong mắt của Iamskoy chính sự kinh ngạc và giận dữ vì vở kịch bị cắt ngắn ấy. Trước đây, anh chưa từng có trọn vẹn sự chú ý của Iamskoy, Arkady còn tiếp tục mỉm cười cho đến khi viên công tố nở một nụ cười méo xệch rộng ngoác trên đôi môi bợt bạt của mình.

“Ồ, cứ cho là anh nghỉ việc đi, điều gì sẽ xảy ra?” Iamskoy hỏi. “Tôi có thể hủy hoại anh, nhưng điều đó sẽ chẳng cần thiết, anh sẽ mất thẻ Đảng và tự hủy hoại mình. Và gia đình anh. Một thanh tra có thể nhận được vị trí gì sau khi bỏ việc? Người gác đêm, nếu anh tốt số. Cũng chẳng phải là anh sẽ khiến tôi trông rất ổn, nhưng tôi có thể sống sót qua chuyện này.”

“Tôi cũng thế.”

“Vậy hãy nói về những gì sẽ xảy đến với vụ điều tra này khi anh bỏ đi,” Iamskoy nói. “Một thanh tra khác sẽ phải tiếp quản. Ồ cứ cho là tôi sẽ có Chuchin tiếp quản. Điều đó không khiến anh phiền lòng à?”

Arkady nhún vai. “Chuchin không được đào tạo nghiệp vụ cho án mạng, nhưng chuyện đó tùy ông.”

“Tốt thôi, dàn xếp xong nhé, Chuchin là người kế nhiệm của anh. Một thằng tầm thường dễ bị mua chuộc tiếp quản cuộc điều tra của anh và anh thông qua việc này.”

“Tôi không quan tâm đến vụ điều tra của mình, tôi bỏ là vì...”

“Bởi vì bạn anh bị chết. Vì quyền lợi của cậu ta. Sẽ là đạo đức giả nếu không bỏ cuộc. Anh ta là một thám tử giỏi, người sẽ lao ra đỡ đạn cho anh, phải không?”

“Đúng,” Arkady nói.

“Vậy hãy nghỉ đi, hãy thực hiện động thái của anh đi,” Iamskoy nói, “Dù tôi phải đồng tình với anh rằng Chuchin khó mà làm một thanh tra như anh được. Thực ra, xét đến sự thiếu kinh nghiệm về mảng án mạng của anh ta và áp lực phải thành công trong vụ án đầu tiên của mình, tôi đoán là sẽ chỉ có một phương hướng hành động duy nhất mà anh ta có thể chọn, và đó là buộc tội Golodkin là thủ phạm vụ giết người ở công viên Gorky. Golodkin đã chết, vụ điều tra có thể được hoàn tất trong một hoặc hai ngày... anh thấy tất cả vừa vặn với nhau như thế nào rồi đấy. Nhưng vì biết cách mà Chuchin có thể làm việc, tôi ngờ rằng như thế sẽ chẳng là tạm đủ. Anh ta chứng tỏ bản thân trong mọi việc. Anh biết đấy, tôi ngờ rằng anh ta có khả năng chỉ ra người bạn đã mất của anh - Pasha - là kẻ đồng lõa của Golodkin. Họ cùng bị chết trong cuộc đấu súng giữa bọn trộm. Chỉ để chọc tức anh, sau cùng thì, nếu không phải vì anh, Chuchin vẫn có nguồn tin tốt nhất của mình. Thật vậy, càng nghĩ về chuyện đó tôi càng chắc chắn về những gì anh ta sẽ làm. Nói với tư cách một công tố viên, tôi vẫn luôn thấy đó là một khía cạnh hấp dẫn của bản chất con người, rằng với cùng một vụ, những thanh tra khác nhau sẽ khám phá ra những giải pháp khác nhau. Tất cả đều hoàn toàn đáng chấp nhận. Xin thứ lỗi.”

Chẳng có lối thoát nào cả, sau cùng là thế. Arkady thấy mình đứng lại một mình trong khi Iamskoy lấy lại chiếc xô rỗng. Thay vì bay lên, đàn vịt chạy dọc bãi biển hay trên hồ băng, tìm một khoảng cách an toàn để kêu lên chán chường, những cặp mắt phóng ra phía giữa Arkady và Iamskoy, bực bội với cả hai. Iamskoy mang chiếc xô về lại kho.

“Sao ông lại quan tâm đến thế tới việc liệu tôi có ở lại với vụ này?” Arkady đi cùng ông ta.

“Dẹp sự đạo đức giả qua một bên, anh là thanh tra án mạng tốt nhất mà tôi có. Bổn phận của tôi là giữ anh lại với vụ này.” Iamskoy thân thiện trở lại.

“Nếu tên sát nhân ở công viên Gorky là gã người Mỹ này...”

“Mang cho tôi bằng chứng và chúng ta sẽ cùng viết lệnh bắt.” Iamskoy nói một cách dễ dãi.

“Nếu đó là gã người Mỹ này, thì tôi chỉ có chín ngày. Hắn sẽ đi vào đêm trước ngày Quốc tế Lao Động.”

“Có lẽ anh đã tiến hành được nhiều hơn anh nghĩ đấy.” “Chín ngày. Tôi sẽ chẳng bao giờ tóm được hắn.”

“Cứ làm bất kỳ điều gì mà anh thấy phù hợp, thanh tra ạ. Anh có những tài năng tuyệt vời và tôi tiếp tục có niềm tin vào kết quả của chuyện này.” Iamskoy mở cửa nhà kho để đổi xô. “Hãy tin tưởng vào chế độ.”

Trước khi cánh cửa đóng lại, Arkady thấy trong bóng tối của nhà kho hai con vịt biển với đôi chân bị trói bằng rơm treo ngược lên, cổ của chúng bị vặn. Không khí bốc mùi của chúng. Vịt biển được luật pháp bảo vệ, Arkady không hiểu được tại sao một người như Iamskoy lại đánh liều giết chúng. Anh quay lại nhìn bãi biển, giờ đang đông nghịt những con vịt đang tranh nhau phần ăn của viên công tố cho.

Arkady quay lại khách sạn Ukraina và bắt đầu uống rượu trước khi anh để ý thấy một phong bì đã được luồn vào dưới cửa. Anh xé phong bì và đọc ghi chép bên trong nói rằng cả Pasha và Golodkin đã bị chết ngay lập tức vì những phát súng từ khoảng cách không quá nửa mét. Một cuộc đọ súng nào đó: một người đàn ông bị giết từ phía sau và người còn lại bị bắn vào trán, thi thể họ được tìm thấy cách nhau ba mét. Levin vẫn chưa hề ký tên dưới ghi chép, điều vốn chẳng hề làm Arkady ngạc nhiên.

Arkady vốn không phải là người uống nhiều vodka. Hầu hết đàn ông đều tin vào vodka. Có một câu nói: “Có hai loại vodka, tốt và hảo hạng.”

Ai đã bám theo Pasha và Golodkin tới Serafimov 2? Ai đã gõ cửa căn hộ đó và hé lộ nhân dạng có thể làm Pasha hài lòng và Golodkin kinh sợ? Hẳn phải có hai người đàn ông ở đó, Arkady nghĩ. Một kẻ viếng thăm sẽ không có khả năng làm mọi thứ đủ nhanh, và ba người sẽ khiến ngay cả Pasha hay cả tin cũng phải cảnh giác. Ai sau đó đã bắn Pasha từ phía sau, nhặt súng lên và giết Golodkin còn đang kinh sợ hơn nữa. Mọi câu trả lời là Pribluda. Osborne là một nguồn tin của KGB. Thiếu tá Pribluda muốn bảo vệ Osborne và giấu mối liên hệ giữa Osborne và KGB, và cách duy nhất hắn có thể làm cả hai việc đó là từ xa. Ngay khi Pribluda nhận vụ này, KGB sẽ thừa nhận rằng có sự dính dáng của người nước ngoài. Đại sứ quán nước ngoài - đại sứ quán Mỹ, vốn chẳng là gì khác ngoài gián điệp - sẽ trở nên quan ngại và bắt đầu cuộc thẩm tra của riêng mình. Không, cuộc điều tra phải nằm lại trong tay của trưởng thanh tra án mạng của văn phòng công tố, và nó phải thất bại.

Có những cách khác nhau để không bị say. Một số người tin vào một miếng dưa chua sau mỗi ngụm rượu, một số tin vào nấm. Pasha vẫn luôn nói mẹo là cho rượu xuống thẳng dạ dày mà không hít vào. Arkady tin rằng đó là những gì anh đang làm, anh gập người lại và ho.

Theo một kiểu nào đó, Pasha và Zoya có liên hệ với nhau. Họ là cặp biểu tượng giống nhau của trưởng thanh tra, một là đồng nghiệp đáng kính, một là người vợ thủy chung của anh. Nếu như đã có bất kỳ một ý nghĩa tạm thời cho sự ruồng bỏ của cô, thì cái chết của Pasha đã đặt dấu chấm hết. Lịch sử chủ nghĩa Mác xít là một chuỗi quả lắc được sắp xếp khoa học, cái này tác động lên cái tiếp theo và cứ thế, ngoài tầm với của Arkady và không thể trở về như cũ, nhưng tất cả đều được sắp đặt chuyển động bởi sự thiếu ổn định chết người, một sai sót. Không phải thể chế có lỗi. Thể chế biện hộ, thậm chí thừa nhận, sự ngu dốt và say xỉn, sự lười biếng và gian dối. Bất kỳ thể chế nào không làm thế sẽ không mang tính nhân văn, và thể chế này có nhiều tính nhân văn hơn cả. Sự không kiên định nằm trong một người đặt bản thân lên trên thể chế, tì vết này có trong viên trưởng thanh tra.

Những ghi chép của Pasha được viết bằng mực khắc. Arkady nhận thấy chúng được làm giống nét chữ tốc ký, như của anh. Anh biết rằng mình nên tìm một thám tử khác để hoàn thành nốt băng ghi âm và bản ghi chép còn lại của người Đức và Ba Lan. Tất nhiên, có thám tử Fet tiếp tục với những đoạn băng của người Bắc Âu, giữa những báo cáo gửi Pribluda. Có một khối lượng lớn công việc cần hoàn thành nốt, ngay cả nếu viên thanh tra chẳng hề làm gì.

Ngay từ đầu ai đã đòi những cuộn băng và ghi chép. Ai đã dũng cảm dọa bắt giữ một mật thám của Ủy ban An ninh Quốc gia? Thực sự thì ai đã giết Pasha?

Arkady ném một thùng các tông đựng băng vào tường. Anh ném chiếc thùng thứ hai, làm nó nứt toác ra. Kế đến là cái thứ ba, sau đó, anh vốc những cuộn băng lên, thả những chiếc đuôi đen dài của chúng trong không khí. “Chết cùng với chủ nghĩa Vronsky đi.” Anh hét lên.

Thùng duy nhất không bị hư hại là thùng được chuyển đến hôm đó. Bên trong toàn là băng mới. Arkady tìm thấy cuộn băng ở phòng của Osborne tại khách sạn Rossiya mới hai ngày trước.

Anh sẽ làm việc của mình. Anh sẽ tiếp tục.

Đoạn đối thoại đầu tiên của cuộn băng rất ngắn.

Arkady nghe tiếng gõ cửa, tiếng mở cửa và tiếng Osborne chào hỏi.

“Xin chào.”

“Valerya có ở đây không?”

“Đợi đã. Tôi đang chuẩn bị đi bộ.”

Cửa đóng lại.

Arkady nghe đi nghe lại nó bởi vì anh nhận ra giọng nói của cô gái ở xưởng phim Mosfilm.