Dịp may ưu ái những ai can đảm
Publius Terence
ePub
A4Chương 41
S
ẽ chỉ vô ích nếu tôi cố gắng mô tả lại sự ngạc nhiên và bất an củaHerbert khi cậu cùng tôi và Provis ngồi xuống trước lò sưởi, và tôi kể lại toàn
bộ bí mật. Chỉ cần nói là tôi thấy rõ những cảm nhận của mình phản chiếu lại
trên khuôn mặt Herbert, và nhất là chính sự ghê sợ mà tôi đã dành cho người
đàn ông đã làm nhiều đến vậy cho mình.
Điều lẽ ra chỉ mình nó cũng đã tạo ra sự cách biệt giữa người đàn ông
đó và chúng tôi, ngay cả khi không có cách biệt nào khác về hoàn cảnh, là sự
đắc thắng của ông ta trong câu chuyện tôi kể. Kể từ khi ông ta trở về, ngoại
trừ một lần duy nhất bị quấy rầy bởi cảm giác rằng mình thấp kém - ông ta đã
bắt đầu thao thao bất tuyệt với Herbert ngay khi tôi tiết lộ câu chuyện xong -
ông ta không hề nhận thấy khả năng tôi tìm ra gì đó đáng phàn nàn trong vận
may của mình. Lời tuyên bố đắc thắng rằng ông ta đã biến tôi thành một quý
ông, và rằng ông ta đã về để chứng kiến tôi đóng vai trò ấy bằng nguồn tài
chính dư dả của ông ta, được vị khách đưa ra dành cho tôi cũng nhiều gần
như dành cho ông ta; và việc đây là một tuyên bố được cả hai chúng tôi vô
cùng nhất trí, và chắc hẳn phải khiến cả hai chúng tôi tự hào, là kết luận đã
định hình khá chắc chắn trong đầu ông ta.
“Mặc dù, cậu thấy đấy, anh bạn của Pip,” ông ta nói với Herbert sau
khi đã diễn thuyết được một lúc, “tôi biết rất rõ đã có một lần tôi tỏ ra thấp
kém - trong nửa phút - kể từ khi tôi trở về. Tôi nói với Pip là tôi biết mình đã
thấp kém. Nhưng cậu đừng mất công khó chịu về chuyện đó. Tôi sẽ không
thể làm Pip trở thành một quý ông, và Pip cũng sẽ không thể làm cậu trở
thành một quý ông, nếu tôi không biết những gì cần cho cả hai cậu. Chàng
trai thân mến, và bạn của Pip ạ, hai cậu có thể trông đợi tôi luôn biết điều giữ
miệng. Tôi đã luôn giữ miệng kể từ sau nửa phút lỡ rơi vào sự thấp kém, tôi
đang giữ miệng lúc này, và sẽ luôn giữ miệng.”
Herbert nói, “Tất nhiên,” nhưng trông có vẻ không thấy chút an ủi cụ
thể nào ở đây, và vẫn tiếp tục bối rối lo sợ. Chúng tôi bồn chồn chờ đến thời
điểm vị khách sẽ tới chỗ ở của ông ta và để hai chúng tôi lại với nhau, nhưng
rõ ràng ông ta ghen tị với việc để hai chúng tôi lại với nhau, và ngồi chơi
muộn. Đến nửa đêm tôi mới đưa ông ta tới phố Essex, tận mắt chứng kiến
ông ta an toàn đi vào khung cửa tối om của phòng mình. Khi cánh cửa đóng
lại sau lưng ông ta, tôi cảm nhận thấy khoảnh khắc nhẹ nhõm đầu tiên từng
biết đến kể từ buổi tối ông ta xuất hiện.
Chưa bao giờ hoàn toàn rũ bỏ được ký ức bất an về người đàn ông trên
cầu thang, tôi luôn nhìn quanh mỗi khi đưa vị khách ra ngoài sau lúc trời tối
và khi đưa ông quay vào; và lúc này tôi cũng đang quan sát xung quanh. Cho
dù khó tránh khỏi cảm giác nghi ngờ bị theo dõi trong một thành phố lớn khi
tâm trí ý thức được mối nguy hiểm về chuyện đó, tôi cũng không thể thuyết
phục được mình là có ai đó trong số những người trong tầm mắt bận tâm đến
động tĩnh của tôi. Vài người ít ỏi đi ngang qua tiếp tục đi theo những con
đường khác nhau của họ, và đường phố vắng tanh không một bóng người khi
tôi quay trở về Temple. Không có ai ra khỏi cổng cùng chúng tôi, cũng không
ai vào cổng cùng tôi. Khi đi ngang qua bên đài phun nước, tôi thấy ô sáng
đèn đằng sau phòng ông ta trông có vẻ sáng sủa, yên tĩnh, và khi tôi đứng lại
vài khoảnh khắc bên ngưỡng cửa ngôi nhà nơi tôi sống trước khi lên cầu
thang, Garden Court vẫn tĩnh lặng im lìm hệt như chiếc cầu thang khi tôi leo
lên.
Herbert dang rộng vòng tay chào đón tôi, và trước đây tôi chưa bao giờ
cảm thấy may mắn đến thế vì có một người bạn. Sau khi cậu đã nói vài lời
thông cảm và động viên, chúng tôi ngồi xuống ngẫm nghĩ về câu hỏi, Cần
phải làm gì?
Cái ghế Provis ngồi vẫn ở yên chỗ cũ - vì ông ta có chút tính cách trại
lính khi cứ bám lấy một chỗ với vẻ bồn chồn, rồi làm một vòng quan sát với
đủ cái tẩu, thuốc lá đen, con dao gập và bộ bài của ông ta, và cả những thứ
khác, như thể tất cả đều được để xuống cho ông trên một cái khay - tôi vừa
nói cái ghế ông ngồi vẫn ở nguyên vị trí cũ của nó, Herbert đã vô tình ngồi
xuống, nhưng ngay khoảnh khắc tiếp theo đã đứng bật dậy, đẩy nó đi và lấy
một cái ghế khác ngồi. Sau đó cậu không có cơ hội nào để nói rằng cậu đã
hình thành nên ác cảm với người bảo trợ tôi, còn tôi cũng không có cơ hội để
thú nhận ác cảm của chính mình. Chúng tôi tâm sự với nhau cảm nhận đó mà
không nói một lời.
“Làm gì,” tôi nói với Herbert khi cậu đã yên vị trên một cái ghế khác,
“cần phải làm gì đây?”
“Handel tội nghiệp,” cậu đáp, tay ôm lấy đầu, “tớ quá choáng váng
không suy nghĩ được.”
“Tớ cũng vậy, Herbert, khi tin sét đánh này mới tới. Nhưng dù sao nhất
định vẫn phải làm gì đó. Ông ấy dự định chi tiêu cho nhiều thứ mới - ngựa,
xe ngựa, và những vẻ hào nhoáng bên ngoài đủ kiểu. Cần dừng ông ấy lại
theo cách nào đó.”
“Ý cậu là cậu không thể đồng ý…”
“Làm sao tớ có thể?” tôi chen vào khi Herbert ngừng lời. “Hãy nghĩ về
ông ấy xem! Hãy nhìn ông ấy xem!”
Cả hai chúng tôi không cưỡng nổi một thoáng rùng mình.
“Thế nhưng, Herbert, tớ sợ rằng sự thật khủng khiếp là ông ấy đã gắn
bó với tớ, quyến luyến với tớ. Đã bao giờ có một định mệnh như thế hay
chưa!”
“Handel thân mến tội nghiệp!” Herbert lặp lại.
“Thế nên,” tôi nói, “suy cho cùng, cần dừng lại ở đây, không bao giờ
nhận thêm một penny nào từ ông ấy nữa, hãy nghĩ xem tớ đã nợ ông ấy
những gì rồi! Nhưng trái lại: tớ đang nợ ngập cổ - những món nợ quá nặng nề
với tớ, người giờ đây chẳng còn chút triển vọng hưởng gia tài nào - tớ đã
được nuôi lớn mà chẳng gắn bó với công việc nào, và chẳng thích hợp để làm
gì hết.”
“Nào, nào, nào!” Herbert phản đối. “Đừng nói là không thích hợp để
làm gì hết.”
“Vậy tớ thích hợp với cái gì đây? Tớ chỉ biết một thứ thích hợp với tớ,
đó là đăng lính. Và rất có thể tớ đã làm thế rồi, Herbert, nếu không nghĩ tới
khả năng tìm kiếm lời khuyên từ tình bạn và sự thân thiết của cậu.”
Tất nhiên đến đây tôi bật khóc; và tất nhiên Herbert, ngoài việc nhiệt
tình nắm chặt lấy bàn tay tôi, giả bộ không hề biết điều đó.
“Dù thế nào đi nữa, Handel thân mến,” cậu lên tiếng, “đi lính cũng
không thích hợp. Nếu cậu phải từ bỏ sự bảo trợ và những ân huệ này, tớ cho
rằng cậu nên làm thế với chút hy vọng mong manh sẽ có ngày hoàn trả những
gì cậu đã nhận. Nếu cậu đi lính, hy vọng đó sẽ không lớn lắm! Thêm nữa, ý
tưởng ấy thật lố bịch. Cậu sẽ tốt hơn nhiều nếu vào làm ở Hãng Clarriker, dù
cho đó chỉ là một doanh nghiệp nhỏ. Tớ đang làm việc để trở thành một thành
viên quản trị, cậu biết đấy.”
Anh bạn tội nghiệp! Cậu khó ngờ nổi là nhờ vào tiền của ai.
“Nhưng còn một vấn đề nữa,” Herbert nói. “Đây là một người đàn ông
thất học, kiên quyết, người đã từ lâu nuôi dưỡng một ý tưởng bất di bất dịch.
Hơn thế, với tớ (có thể tớ đánh giá nhầm ông ấy) dường như ông ấy là một
người có tính cách liều lĩnh, dữ dội.”
“Tớ biết đúng là thế,” tôi đáp. “Hãy cho phép tớ kể với cậu bằng chứng
tớ từng thấy về chuyện đó.” Và tôi kể với cậu điều tôi đã không nhắc tới
trong lần tường thuật trước, về cuộc chạm trán giữa vị khách với tên tù khổ
sai còn lại.
“Vậy xem nào,” Herbert nói, “hãy nghĩ về chuyện này! Ông ấy tới đây
bất chấp nguy hiểm đe dọa tính mạng để thực hiện ý tưởng bất di bất dịch của
mình. Vào khoảnh khắc nó biến thành hiện thực, sau bấy nhiêu khổ ải và chờ
đợi của ông ấy, cậu lại mở ra vực thẳm dưới chân ông ấy, hủy hoại ý tưởng
ông ấy nâng niu, làm mọi thành quả ông ấy đạt được trở nên vô nghĩa với ông
ấy. Cậu không thấy ông ấy có thể làm gì trong lúc thất vọng sao?”
“Tớ đã thấy nó, Herbert, nằm mơ thấy nó, suốt kể từ buổi tối tai họa
khi ông ấy tới. Chẳng có gì hiện diện trong suy nghĩ của tớ rõ rệt hơn việc
ông ấy đẩy mình vào con đường dẫn tới việc bị bắt lại.”
“Thế thì cậu có thể tin chắc,” Herbert nói, “là có nguy cơ rất lớn ông ấy
sẽ làm thế. Đó chính là sức mạnh của ông ấy đối với cậu chừng nào ông ấy
còn lưu lại nước Anh, và là việc liều lĩnh mà ông ấy sẽ làm nếu bị cậu ruồng
bỏ.”
Tôi sững sờ vì kinh hoàng trước ý tưởng này, vốn đã đè nặng lên tôi
ngay từ đầu, và hình dung ra những hậu quả nó có thể gây ra với tôi nếu tôi ít
nhiều có thể coi là kẻ ám hại ông ta, đến mức không thể ngồi yên nổi trên ghế
mà bắt đầu bật dậy đi đi lại lại. Vừa làm thế tôi vừa nói với Herbert cho dù
Provis dầu cố tránh mà vẫn bị phát hiện và bị bắt khi đó tôi sẽ bị dằn vặt vì
chính là nguyên nhân gây ra nó, dù không hề có lỗi. Phải; cho dù tôi vô cùng
khổ sở phải chịu đựng cảnh vị khách sống tự do kè kè sát bên mình, cho dù
tôi thà làm việc tại lò rèn suốt đời còn hơn có lúc nào đó rơi vào tình cảnh
hiện tại!
Nhưng vẫn còn sờ sờ nguyên đó câu hỏi, cần phải làm gì?
“Điều đầu tiên và chính yếu cần làm,” Herbert nói, “là đưa ông ấy rời
khỏi nước Anh. Cậu sẽ phải đi cùng ông ấy, khi đó có thể ông ấy sẽ buộc
phải đi.”
“Nhưng một khi đưa được ông ấy tới chỗ tớ đi, liệu tớ có thể ngăn cản
ông ấy quay trở lại không?”
“Handel thân mến, chẳng lẽ không rõ ràng sao khi với Newgate ở ngay
sát nách, việc cậu làm rõ quan điểm của mình với ông ấy và khiến ông ấy trở
nên manh động ở đây sẽ rủi ro hơn nhiều so với ở bất cứ nơi nào khác sao.
Nếu có thể lấy tên tù khổ sai kia mà bịa một cái cớ nào đó để kéo ông ấy rời
khỏi đây, hay khỏi bất cứ điều gì khác trong cuộc đời ông ấy, ngay bây giờ.”
“Lại nữa, cái đó!” tôi nói, dừng bước trước mặt Herbert, hai bàn tay
xòe rộng chìa ra như thể chứa đựng toàn bộ sự tuyệt vọng của tình thế. “Tớ
chẳng biết gì về cuộc đời ông ấy cả. Tớ gần như phát điên khi ngồi đây vào
một buổi tối và thấy ông ấy trước mặt mình, gắn chặt với mọi may rủi của tớ,
nhưng lại hoàn toàn xa lạ với tớ, ngoại trừ với vai trò gã đào tẩu khốn khổ đã
làm tớ kinh hoàng hai ngày hồi còn bé!”
Herbert đứng dậy, luồn cánh tay vào cánh tay tôi, và chúng tôi cùng
nhau chậm rãi đi tới đi lui, chăm chú ngắm nhìn tấm thảm trải sàn.
“Handel,” Herbert dừng chân lại nói, “cậu cảm thấy tin chắc cậu không
thể nhận thêm lợi ích nào từ ông ấy nữa chứ?”
“Hoàn toàn. Hiển nhiên cậu cũng thấy thế thôi khi ở vào vị trí của tớ,
phải không?”
“Và cậu cảm thấy chắc chắn muốn đoạn tuyệt với ông ấy?”
“Herbert, cậu có thể hỏi tớ thế sao?”
“Và cậu phải, và có trách nhiệm phải, quan tâm tới tính mạng ông ấy
đang mạo hiểm vì cậu, và cậu phải cứu giúp, nếu có thể, để ông ấy khỏi vứt
nó đi. Vậy thì cậu phải đưa ông ấy rời khỏi nước Anh trước khi cậu động một
ngón tay nào để rứt mình ra. Làm xong chuyện đó, hãy dứt khoát tách cậu
khỏi ông ấy, có Chúa chứng giám, và chúng ta sẽ cùng nhau nghĩ cách, anh
bạn thân mến.”
Quả là nhẹ nhõm khi bắt tay nhau sau những lời đó, rồi lại đi tới đi lui,
cũng với chỉ từng ấy hành động được thực hiện.
“Còn bây giờ, Herbert,” tôi nói, “về chuyện thu thập lấy ít hiểu biết về
quá khứ ông ấy. Tớ chỉ biết có một cách. Tớ cần hỏi thẳng ông ấy.”
“Phải. Hãy hỏi ông ấy,” Herbert nói, “khi chúng ta ngồi ăn vào buổi
sáng.” Vì vị khách, khi chào tạm biệt Herbert, đã nói ông sẽ tới ăn sáng cùng
chúng tôi.
Với dự định đã hình thành, chúng tôi lên giường đi ngủ. Tôi có những
giấc mơ hoang đường nhất về vị khách, và thức dậy mệt phờ; tôi cũng thức
dậy mang theo nỗi sợ đã đánh mất tối hôm trước về nguy cơ ông bị phát hiện
là một tù khổ sai lưu đày trở về trái phép. Tỉnh giấc, tôi vẫn chưa hề mất đi
nỗi sợ ấy.
Vị khách tới đúng giờ hẹn trước, lấy con dao gập của ông ra, và ngồi
xuống dùng bữa. Ông ta đầy ắp kế hoạch “để quý ông của tôi bước ra ngoài
mạnh mẽ, và giống như một quý ông”, rồi giục giã tôi bắt đầu gấp với cái ví
ông đã để lại cho tôi. Ông ta xem khu phòng tôi đang sống cũng như nơi trọ
của ông như nơi ở tạm thời, và khuyên tôi lập tức tìm lấy một “ngôi nhà hợp
thời trang” ở gần công viên Hyde, tại đó ông ta có thể có “một chỗ ngả lưng”.
Khi ông ta đã dùng xong bữa và chùi con dao lên chân, tôi nói với ông ta,
không một lời rào đón:
“Tối qua, sau khi ông về, tôi đã kể với bạn tôi về cuộc vật lộn mà
những người lính phát hiện thấy ông can dự vào ngoài đầm lầy khi chúng tôi
tới nơi. Ông còn nhớ chứ?”
“Nhớ!” ông ta đáp. “Tôi nghĩ vậy!”
“Chúng tôi muốn biết một chút về người đàn ông đó - và về ông. Thật
lạ khi không biết gì hơn về cả hai, nhất là về ông, ngoài những gì tôi có thể kể
tối qua. Chẳng phải bây giờ cũng là thời điểm tốt như bất cứ lúc nào khác để
chúng tôi biết nhiều hơn sao?”
“Được!” vị khách nói, sau khi ngẫm nghĩ. “Cậu đã thề rồi, cậu biết
chứ, bạn của Pip?”
“Chắc chắn rồi,” Herbert đáp.
“Còn về bất cứ điều gì tôi nói, cậu biết đấy,” ông ta khăng khăng nhấn
mạnh. “Lời thề áp dụng cho tất cả.”
“Tôi hiểu là thế.”
“Vậy hãy nghe đây! Tất cả những gì tôi làm đều đã làm xong và đã trả
giá,” ông ta lại nhấn mạnh lần nữa.
“Đúng thế.”
Vị khách lấy cái tẩu đen của ông ta ra, chuẩn bị nhồi Đầu Người Da
Đen vào, thế rồi khi nhìn vào nhúm thuốc lá trên tay, dường như ông ta đang
nghĩ nó có thể làm rối mạch thuật chuyện của mình. Ông ta cho thuốc lá trở
lại vào trong túi, móc tẩu lên một lỗ khuyết áo khác, xòe một bàn tay áp lên
mỗi bên đầu gối, rồi sau khi im lặng hướng ánh mắt căm giận vào ngọn lửa
một lát, quay lại nhìn chúng tôi và kể những điều sau đây.
