hiều ngày mười tám tháng chín đã tập hợp được các vị ủy viên Ủy ban lao động hầm mỏ lại và là một dịp để Andrew cuối cùng làm quen với họ. Ngồi giữa Gill và Hope, cảm thấy con mắt cợt nhả của Hope chĩa vào mình, Andrew chăm chú theo dõi các vị ủy viên bước vào phòng họp dài, gờ tường thếp vàng của Ủy ban: Whinney, bác sĩ Lancelot Dodd-Canterbury, Challis, Huân tước Robert Abbey, Gadsby và cuối cùng là chính ngài “Billy thừa khuy” Dewar.

Trước lúc Dewar vào, Abbey và Challis đã đến chúc mừng Andrew được bổ nhiệm vào chức vụ mới của anh. Abbey nói từ tốn vài lời, giáo sư Challis tuôn ra một tràng những câu chào hỏi ân cần sáo rỗng. Còn Dewar, vừa bước vào phòng, đã quay sang phía Gill hỏi với giọng the thé đặc biệt của lão:

- Ông bác sĩ thanh tra mới của chúng ta đâu rồi, ông Gill? Bác sĩ Manson đâu?

Andrew đứng dậy, anh kinh ngạc trước diện mạo của Dewar, nó vượt xa cả sự miêu tả của Hope. Billy người thấp bé, lòng còng, mà râu tóc, lông lá nhiều. Quần áo cũ kỹ, gi-lê hoen ố nhiều chỗ, chiếc măng-tô màu xanh nhờ nhờ phồng lên đầy những giấy tờ, báo cáo và biên bản của dễ đến một chục hội khác nhau. Không thể viện cớ gì biện bạch cho sự luộm thuộm đó được: lão nhiều tiền và nhiều con gái, một cô lại lấy một vị khanh tướng triệu phú trong triều, thế mà bây giờ, và bao giờ cũng thế, trông lão như một con bú dù già lôi thôi lếch thếch.

- Năm 1880, tôi có quen một ông Manson tại Queens – Lão niềm nở nói như rít lên thay cho lời chào.

Hope không giữ được mồm, khẽ nói:

- Chính ông này đấy, thưa ngài.

Dewar nghe được. Lão liếc mắt một cách lịch sự qua chiếc kính vành thép kẹp ở đầu mũi:

- Làm sao ông biết được, bác sĩ Hope? Lúc bấy giờ, ông còn chưa mặc quần thủng đít cơ mà. Hí! Hí! Hí! Hí!

Cười khúc khích, Dewar về chỗ ngồi của lão ở đầu bàn. Trong số các đồng nghiệp của lão đã ngồi yên chỗ, không một ai chú ý đến lão. Một cái nếp của Ủy ban này là thái độ dửng dưng kênh kiệu đối với người lân cận. Nhưng điều đó không hề làm cho Dewar lúng túng. Rút ở túi ra một xấp giấy tờ, lão uống một ngụm nước ở bình nước, cầm lấy chiếc búa nhỏ đặt ở trước mặt rồi nên mạnh xuống bàn đánh cạch một cái.

- Thưa các vị, thưa các vị! Bây giờ ông Gill sẽ đọc biên bản.

Giữ chức thư ký Ủy ban, Gill nhanh nhảu cất cao giọng đọc biên bản kỳ họp trước khi đó, không mảy may để tâm gì đến những lời trầm bổng ấy, Dewar hết sục sạo đống giấy tờ của lão lại nhấp nháy con mắt ân cần về phía Andrew ngồi ở cuối bàn mà lão vẫn còn lờ mờ liên tưởng đến cái ông Manson ở Queens năm 1880.

Gill đọc xong, Dewar đã vung ngay chiếc búa.

- Thưa các vị! Chúng ta đặc biệt vui mừng vì có vị bác sĩ thanh tra mới của chúng ta cùng dự họp hôm nay. Tôi còn nhớ, mới hồi năm 1904, tôi đã nhấn mạnh đến yêu cầu phải có thường xuyên một thầy thuốc lâm sàng bên cạnh Ủy ban làm người trợ thủ vững vàng cho các bệnh lý học mà chúng ta thỉnh thoảng nẫng của bên khoa nghiên cứu Backhouse. Tôi nói lên điểm này một cách tôn trọng ông bạn trẻ của chúng ta là ông Hope mà nhân đức… hí hí, mà chúng ta chịu ơn nhiều. Tôi lại còn nhớ mới hồi năm 1889…

Huân tước Robert Abbey xen ngang:

- Thưa ngài, tôi tin rằng các thành viên khác trong Ủy ban thành thực mong được cùng ngài gửi lời chúc mừng đến bác sĩ Manson về bản luận án của bác sĩ về bệnh nhiễm bụi silic. Tôi xin mạn phép nói rằng tôi coi đó là một công trình nghiên cứu lâm sàng đặc biệt kiên trì và độc đáo, một công trình, như Ủy ban ta biết rõ, có thể có những tác động hết sức sâu rộng đến các quy định của chúng ta về bệnh nghề nghiệp.

- Rất đúng, rất đúng! – Challis oang oang ủng hộ người được ông bênh vực.

- Đấy chính là điều mà tôi định nói, Robert ạ. – Giọng Billy Dewar bực bội. Đối với lão thì Abbey còn là một người trai trẻ, gần như còn là một cậu sinh viên mà những lời chen ngàng cần phải được khiển trách nhẹ nhàng. – Tại kỳ họp trước, khi chúng ta quyết định công việc điều tra này cần được tiếp tục thì tên tuổi bác sĩ Manson đã được gợi lên ngay trong óc tôi. Bác sĩ Manson đã mở ra vấn đề này thì ông ta phải được tạo mọi điều kiện tiếp tục nó. Thưa các vị, chúng ta mong rằng bác sĩ Manson – đây là một ân huệ đối với Andrew nên lão nhấp nháy con mắt dưới hàng lông mày rậm với anh qua mặt bàn dài – sẽ được dịp đi thăm thú tất cả các mỏ nói chung. Chúng ta cũng mong rằng bác sĩ Manson sẽ có đủ mọi cơ hội thuận tiện để khám lâm sàng các thợ mỏ. Chúng ta sẽ dành cho bác sĩ Manson mọi phương tiện, trong đó có cả những hiểu biết sâu sắc về vi khuẩn học của bác sĩ Hope, người bạn trẻ của chúng ta. Thưa các vị, nói tóm lại, chúng ta sẽ không từ một việc gì để bảo đảm cho vị bác sĩ thanh tra mới của chúng ta có khả năng đưa nhanh vấn đề nhiễm bụi này đến chỗ mỹ mãn trên phương diện khoa học và hành chính.

Andrew kín đáo hít vội một hơi thở dài. Thật là tốt đẹp, tuyệt diệu, tốt đẹp hơn anh hy vọng. Họ sẽ cho anh được toàn quyền tự do làm việc, hỗ trợ anh với quyền lực rộng lớn của họ, để cho anh được tha hồ lao vào việc nghiên cứu lâm sàng. Họ thật là những đấng thiên thần, không trừ một ai, và Billy Dewar chính là thượng đẳng thần Gabriel.

- Thưa các vị! – Dewar bỗng rít lên the thé, rút từ túi áo ra một đống giấy tờ – trước khi bác sĩ Manson bắt tay vào việc, trước khi chúng ta có thể cảm thấy được tự do để bác sĩ Manson tập trung nỗ lực lao vào vấn đề nói trên, có một việc khác bức thiết hơn mà tôi thấy ông ta cần gánh vác.

Im lặng. Andrew thấy tim mình thắt lại và dần dần xịu xuống khi Dewar nói tiếp:

- Bác sĩ Bigsby bên Bộ thương mại đã nêu lên với tôi tình trạng sai quy cách đáng ngại của các trang bị cấp cứu trong công nghiệp. Đương nhiên, điều luật hiện hành đã có mục quy định, nhưng quy định ấy co giãn và không thỏa đáng. Chẳng hạn, không có tiêu chuẩn cụ thể về kích thước và chất liệu của băng, về chiều dài và chất liệu của các loại nẹp bó xương gãy. Thế mà, thưa các vị, đây là một vấn đề quan trọng liên quan trực tiếp đến Ủy ban chúng ta. Tôi dứt khoát cho rằng vị bác sĩ thanh tra của chúng ta cần phải tiến hành một cuộc điều tra sâu rộng và sẽ trình một báo cáo và vấn đề này trước khi bắt đầu vấn đề hít bụi.

Im lặng. Andrew cuống cuồng đưa mắt nhìn khắp bàn. Dodd-Canterbury duỗi dài chân, ngửa cổ nhìn lên trần. Gadsby đang vẽ ngoằn ngoèo trên tờ giấy thấm. Whinney thì cau mày còn Challis ưỡn ngực hít hơi chuẩn bị lên tiếng.

Nhưng người phát biểu lại là Abbey:

- Thưa ngài Williams Dewar, đây rõ ràng là một vấn đề thuộc thẩm quyền quyết định của Bộ thương mại hoặc Bộ Hầm mỏ chứ.

- Chúng ta trực thuộc cả hai bộ ấy – Tiếng Dewar rin rít – Chúng ta, hí, hí, là đứa con côi của cả hai.

- Đúng, tôi biết. Nhưng dù sao, vấn đề bông băng này tương đối nhỏ mọn, và bác sĩ Manson…

- Ông Robert, tôi xin quả quyết với ông là hoàn toàn không nhỏ mọn đâu. Vấn đề này sẽ được nêu lên tại Nghị viện nay mai. Tôi được Huân tước Ungar cho biết mới hôm qua đây thôi.

- À à. Nếu Ungar đã có ý kiến thì chúng ta không có cách nào khác. – Gadsby dỏng tai lên, nói xen vào. Gadsby có thể xu nịnh một cách sống sượng đến khó chịu và Ungar là người mà Gadsby đặc biệt muốn chiều lòng.

Andrew thấy không thể không có ý kiến. Anh lúng túng:

- Thưa ngài Williams, xin thứ lỗi cho tôi… Tôi tưởng ở đây tôi sẽ làm công tác lâm sàng. Một tháng nay, tôi ngồi không ở bàn giấy, và bây giờ, nếu như tôi sẽ…

Andrew im bặt nhìn quanh. Chính Abbey là người đỡ lời cho anh:

- Ý kiến của bác sĩ Manson rất đúng. Trong bốn năm, bác sĩ Manson đã kiên nhẫn đi vào đề tài của mình và bây giờ, sau khi đem lại cho ông ta mọi điều kiện thuận lợi để mở rộng đề tài ấy thì chúng ta lại định cử ông ta đi đếm các mảnh băng.

- Ông Robert ạ, nếu bác sĩ Manson đã kiên nhẫn được bốn năm – Dewar the thé, thì ông ta có thể kiên nhẫn thêm chút ít nữa. Hí hí!

- Đúng, đúng thế – Challis oang oang – Rồi sau ông ta sẽ được tự do nghiên cứu bệnh nhiễm bụi silic.

Whinney hắng giọng. “Này, con nghẽo còm sắp hí lên đây này” – Hope thì thầm với Andrew.

- Thưa các vị – Whinney nói – từ lâu tôi đã yêu cầu Ủy ban ta nghiên cứu vấn đề mỏi cơ do sức nóng của hơi nước, một vấn đề mà tôi quan tâm sâu sắc, như các vị biết, và tôi có thể dám nói là cho đến nay các vị chưa dành cho nó một sự quan tâm thích đáng. Tôi thấy rằng nếu yêu cầu bác sĩ Manson chuyển hướng khỏi vấn đề nhiễm bụi, thì đây là một cơ hội tốt để đi vào vấn đề cực kỳ quan trọng là sự mỏi cơ…

Gadsby nhìn đồng hồ:

- Tôi có một cuộc hẹn ở đường Harley đúng ba mươi nhăm phút nữa.

Whinney tức giận quay người về phía Gadsby. Giáo sư đồng nghiệp Challis hậu thuẫn ông ta bằng một câu nóng nảy: “Xấc xược không chịu được”.

Sự huyên náo xem chừng sắp bùng ra. Nhưng bộ mặt vàng ệch của Dewar vẫn lịch sự tao nhã đằng sau hai hàng tóc mai dài chằm chằm nhìn vào đám người ngồi họp. Dewar không mảy may lúng túng. Lão đã điều khiển những cuộc họp như vậy từ bốn mươi năm nay rồi. Lão biết người ta ghét lão và muốn lão rút lui, những lão không chịu rút lui, lão sẽ không bao giờ rút lui. Cái sự to tướng của lão chứa đầy những vấn đề, những dữ kiện, những dự án, những phương trình, công thức bí hiểm, chứa đầy những sinh lý học và hóa học, những công trình nghiên cứu có thật và tưởng tượng: nó là một ngôi mộ cổ mái vòm huyền bí, nơi lảng vảng những bóng ma của những con mèo mất đầu, được chiếu sáng bằng những tia phân cực và rực hồng một kỷ niệm lớn là hồi lão còn là một đứa trẻ con, lão đã được Lister xoa đầu.

- Thưa các vị, tôi phải thưa với các vị rằng tôi đã gần như hứa hẹn với Huân tước Ungar và bác sĩ Bigsby là chúng ta sẽ hỗ trợ hai vị ấy trong vấn đề khó khăn này. Sáu tháng là đủ, bác sĩ Manson ạ. Có thể lâu hơn một tí. Công việc ấy không phải là không hấp dẫn. Nó sẽ đưa ông đến tiếp xúc với những con người và những sự việc, ông bạn trẻ ạ! Ông còn nhớ câu nói của Lavoisier về giọt nước chứ? Hí hí! Và bây giờ, về việc nghiên cứu bệnh lý những mẫu phẩm từ mỏ than Wendover gửi đến do bác sĩ Hope tiến hành trong tháng bảy vừa qua…

Đến bốn giờ họp xong, Andrew nhìn lại vấn đề với Gill và Hope tại phòng làm việc của Gill. Tác dụng của Ủy ban này, và có lẽ của cái tuổi ngày một cao của nó, là tạo ra ở Andrew bước đầu của sự kềm chế. Andrew không say sưa và cũng không nổi nóng nữa, anh đành bằng lòng ngồi nắn nót vẽ chơi với một cái bút của nhà nước trên bàn làm việc của nhà nước.

Gill an ủi anh:

- Không đến nỗi tệ lắm đâu. Có nghĩa là đi khắp đất nước, tôi biết, nhưng cũng có thể khá vui đấy. Ông có thể đưa cả bà nhà đi cùng. Đây là Buxton này, trung tâm của toàn khu mỏ Derbyshire. Và hết sáu tháng là ông có thể bắt đầu công việc của ông về bụi than được rồi.

Hope cười hềnh hệch:

- Ông ta sẽ không bao giờ có cơ hội ấy đâu… ông ta sẽ làm người đếm băng… suốt đời mất thôi.

Andrew cầm lấy mũ.

- Cái phiền ở anh, Hope ạ, là anh còn trẻ người non dạ.

Andrew về gặp Christine. Vì nàng nhất định không chịu bỏ lỡ cuộc hành trình nên thứ hai tuần sau, hai người mua lại một chiếc xe Maurice với giá sáu mươi bảng và cùng nhau lên đường tiến hành cuộc điều tra lớn về dụng cụ cấp cứu. Phải nói rằng họ thấy vui vui khi chiếc xe lao vùn vụt trên con đường đi lên miền Bắc. Bắt chước điệu bộ của lão “Billy thừa khuy” lái xe bằng chân, Andrew nói:

- Kệ cho Lavoisier năm 1832 muốn nói gì về giọt nước thì nói, chúng mình ở bên nhau là được rồi.

Công việc thật là ngu ngốc: kiểm tra các dụng cụ cấp cứu ở các mỏ than: nẹp, băng, bông, thuốc sát trùng, ga-rô, vân vân. Mỏ than nào khá thì trang bị đủ. Mỏ tha nào tồi thì trang bị tồi. Đi kiểm tra dưới hầm lò không phải là việc mới đối với Andrew. Anh đã xuống hầm lò kiểm tra hàng trăm lần, anh đã bò hàng dặm đường trong lò tới nơi khấu than chỉ để nhìn một hộp băng đã được cẩn thận đặt ở đấy trước đó nửa giờ.

Tại những giếng lò nhỏ ở miền Yorkshire cực nhọc, Andrew loáng thoáng nghe được các đốc công thì thầm với nhau:

- Geordie này, chạy nhanh đến bảo Alex ra ngay hiệu thuốc… – rồi quay sang nói với anh – Mời bác sĩ ngồi, một phút nữa chúng tôi sẵn sàng tiếp bác sĩ!

Tại Nottingham, nói chuyện với các nhân viên cấp cứu buộc phải kiêng rượu, Andrew an ủi họ rằng trà lạnh là chất kích thích tốt hơn rượu mạnh. Ở nơi khác thì anh lại cứ một mực khuyên uống rượu uýt-ki. Nhưng thường thường anh làm việc với một sự chuyên cần đáng ngại. Andrew và Christine tìm được một chỗ ở thuận tiện tại một khu trung tâm. Sau đó, anh dùng xe hơi đi khắp vùng. Trong Andrew kiểm tra thì Christine ngồi đan ở hơi xa một tí. Họ có nhiều cuộc gặp gỡ, hầu hết là với các bà chủ đất. Họ đánh bạc với các thanh tra hầm mỏ. Andrew không ngạc nhiên khi thấy việc làm của anh khiến cho những con người dày dạn, lăn lộn nhiều đó phải phì cười. Có điều đáng tiếc là cũng cười với họ.

Đến tháng ba thì hai vợ chồng trẻ về London. Họ bán lại xe – bị thiệt có mười bảng – rồi Andrew bắt tay vào viết báo cáo. Anh quyết định cung cấp cho Ủy ban những kết quả xứng đáng với đồng tiền của họ, cho họ hàng chồng thống kê, hàng trang biểu đồ, hình vẽ về từng khu vực với những đường biểu diễn chỉ các loại băng lượn lên khi những đường biểu diễn chỉ các loại nẹp gỗ lượn xuống. Anh nói với Christine là anh sẽ cho họ thấy anh đã hoàn thành công việc này đầy đủ đến thế nào và tất cả bọn họ đã lãng phí thời gian của họ đến nhường nào.

Đến cuối tháng, khi đã gửi vội một bản dự thảo báo cáo đến Gill, Andrew ngạc nhiên nhận được giấy của bác sĩ Bigsby mời anh lại Bộ Thương mại.

Đi cùng với Andrew dọc Whitehall, Gill hớn hở nói:

- Ông ta rất hào hứng với báo cáo của anh. Lẽ ra tôi không được để lộ cho anh biết. Nhưng thôi cứ nói: đây là một bước mở đầu may mắn cho anh đấy, anh bạn thân mến ạ. Anh chưa biết Bigsby quan trọng đến chừng nào đâu. Ông ta nắm trong tay toàn bộ guồng máy quan trọng trong công nghiệp.

Hai người mất khá nhiều thời giờ mới đến được bác sĩ Bigsby. Họ phải cầm mũ đứng chờ tại hai tiền sảnh rồi mới được dẫn vào phòng chính. Dù sao, cuối cùng thì cũng gặp được Bigsby – một con người bệ vệ mà thân mật, mặc bộ quần áo màu xám sẫm và đôi ghệt màu sẫm hơn, áo vét-tông cài chéo, vẻ bận rộn và quyền thế.

- Mời các ông ngồi. Ông Manson, tôi đã đọc bản dự thảo báo cáo của ông. Tuy nói ra bây giờ là sớm song tôi phải nói tôi bằng lòng lắm. Rất khoa học. Biểu đồ rất đầy đủ. Đó là điều mà chúng tôi muốn có tại bộ này. Vì chúng ta sẽ phải tiến hành tiêu chuẩn hóa các loại trang bị tại các nhà máy và hầm mỏ cho nên ông cần phải biết ý kiến của tôi. Trước hết, tôi thấy ông đề nghị lấy loại băng rộng bản nhất là loại băng ba in-sơ. Nhưng tôi lại muốn là loại hai in-sơ rưỡi. Ông sẽ đồng ý với tôi chứ, phải không?

Andrew cảm thấy bực mình, có thể là do đôi ghệt.

- Cá nhân tôi, nói về các mỏ, tôi nghĩ băng càng rộng bản bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Dẫu vậy tôi cho rằng rộng hẹp thì cũng không có gì khác nhau nhiều cho lắm.

Bigsby đỏ gáy:

- Sao hở? Không khác nhau à?

- Không khác nhau mảy may.

- Thế ông không thấy, ông không nhận thức được rằng đây là một vấn đề đụng chạm đền toàn bộ nguyên tắc tiêu chuẩn hóa à? Nếu chúng tôi đề xuất ý kiến hai in-sơ rưỡi mà ông lại đề nghị ba in-sơ thì sẽ rắc rối to.

- Vậy thì tôi đề nghị ba in-sơ – Andrew lạnh lùng đáp.

Bigsby nổi cáu, có thể thực sự nhìn thấy cái cáu ấy nổi lên:

- Thái độ của ông thật khó hiểu. Bao nhiêu năm nay chúng tôi đã cố gắng để tiến tới loại băng hai in-sơ rưỡi. Sao…, ông không thấy tầm quan trọng của vấn đề này lớn đến thế nào à?

Andrew cũng nổi nóng không kém.

- Có, tôi có thấy! Ngài đã xuống dưới lò bao giờ chưa? Tôi thì tôi đã xuống rồi đấy. Tôi đã tiến hành ngay dưới lò một ca mổ kinh khủng, tôi phải nằm dài, dán bụng xuống một vũng nước, chỉ có mỗi một ngọn đèn an toàn đi lò, không có phòng mổ, bàn mổ gì cả. Tôi xin nói thẳng với ngài rằng một sự chênh lệch cầu kỳ nửa in-sơ về bề rộng cùa băng không có mảy may ý nghĩa gì hết.

Andrew ra khỏi công sở này nhanh hơn lúc vào, đi sau anh là Gill, vặn vẹo hai bàn tay với nhau và phàn nàn về chuyện to tiếng vừa qua suốt đường về tới trụ sở Ủy ban.

Về tới nơi, đứng trong phòng làm việc của mình, Andrew nghiêm trang nhìn xuống tàu bè đi lại trên sông, nhìn xuống đường phố náo nhiệt, nhộn nhịp, xe hơi, xe buýt, tàu đện chạy leng keng qua cầu, người qua kẻ lại, tất cả mạch đập sôi động của cuộc sống.

Andrew nôn nao nghĩ bụng:

- Mình không quen với guồng máy ở đây. Mình phải ở ngoài kia cơ… chỗ của mình là phải ở ngoài kia.

Abbey không đến dự các phiên họp của Ủy ban nữa. Challis đã làm cho Andrew nản lòng, thậm chí hoảng hốt khi ông ta đưa Andrew đi ăn trưa cách đây một tuần và báo trước cho anh biết Whinney đang ráo riết vận động để kéo anh sang cuộc nghiên cứu sự mỏi cơ của ông trước khi xúc tiến vấn đề nhiễm bụi silic.

Andrew suy nghĩ và tuyệt vọng, anh cố nhìn tình hình với con mắt hài hước:

- Nếu đến nước ấy, cộng thêm vào chuyện bông băng đã qua, thì mình có lẽ đến phải xin một cái thẻ độc giả tại Viện bảo tàng Anh mất thôi.

Trên đường từ sở về nhà, Andrew bỗng nhận ra anh đang thèm thuồng ngắm nghía những tấm biển đồng gắn ngoài hàng rào sắt trước cửa nhà các bác sĩ mở phòng khám tư. Đứng lại, anh để mắt theo dõi một bệnh nhân bước lên mấy bậc cửa, bấm chuông rồi được mời vào trong nhà. Sau đó, vừa đi vừa trầm ngâm suy nghĩ, Andrew hình dung trong óc những cảnh tiếp theo: những câu hỏi han, chiếc ống nghe được may mắn đem ra, rồi tất cả khoa chẩn đoán say mê hấp dẫn. Anh chẳng phải cũng là một bác sĩ đấy ư? Ít ra, trước kia, đã từng có thời…

Khoảng cuối tháng năm, trong tâm trạng ấy, Andrew đang đi bộ trên đường Oakley vào lúc năm giờ chiều thì bỗng thấy một đám đông, xúm xít chung quanh một người nằm sõng sượt trên vỉa hè. Ở rãnh cống, bên cạnh là chiếc xe đạp cong queo, và gần như đè hẳn lên chiếc xe đạp là một chiếc xe hơi với người lái say rượu.

Năm giây sau, Andrew đã len vào giữa đám đông và thấy người bị nạn đang được một nhân viên cảnh sát quỳ gối đỡ lên. Người bị nạn chảy máu rất nhiều từ một vết thương ở sâu trong bẹn.

- Để tôi xem nào. Tôi là bác sĩ.

Cố buộc ga-rô để ngừng máu mà không được, viên cảnh sát ngẩng gương mặt lo lắng lên nhìn Andrew.

- Tôi không làm ngừng máu được, bác sĩ ạ. Vết thương ở cao quá.

Andrew thấy không thể nào đặt được ga-rô. Động mạch hông bị vỡ ở chỗ quá cao, người bị nạn sẽ mất hết máu và chết mất. Anh bảo viên cảnh sát.

- Ông đỡ ông ấy dậy và đặt nằm ngửa cho tôi.

Duỗi thẳng cánh tay phải, Andrew cúi người thọc thật mạnh nắm tay vào bụng người bị nạn, ở phía trên động mạch chủ xuống. Toàn bộ sức nặng của cơ thể Andrew đè lên động mạch lớn ấy làm máu ngừng ngay. Viên cảnh sát nhấc mũ sắt quệt mồ hôi trán. Năm phút sau xe cứu thương đến và Andrew lên xe cùng với người bị nạn.

Sáng hôm sau, Andrew gọi dây nói đến bệnh viện. Người bác sĩ trực ban trả lời cộc lốc theo thói quen:

- Có, có, nạn nhân khá rồi. Ông là ai đối với nạn nhân hả?

- Ờ, không là ai cả – Andrew ấp úng trả lời tại phòng điện thoại công cộng.

Đúng như vậy, Andrew cay đắng nghĩ, anh chẳng là ai cả, chỉ là một người vô dụng, không làm nên trò trống gì, không đạt được tới một cái gì. Andrew chịu đựng tâm trạng ấy đến cuối tuần, rồi lặng lẽ, không ầm ĩ, anh gửi giấy xin thôi việc đến Gill nhờ ông ta chuyển hộ cho Ủy ban.

Gill sửng sốt, tuy ông ta thừa nhận ông ta đã linh cảm tới sự thể đáng buồn này. Gill đọc một bài diễn văn ngắn gọn kết thúc như sau:

- Vả chăng, anh bạn thân mến ạ, tôi đã nhận ra rằng vị trí của anh… à, tôi xin mượn một câu so sánh trong thời chiến… không phải ở hậu phương mà ở tiền tuyến… với những người chiến đấu.

Hope bảo:

- Đừng có nghe cái ông chim cút và thích trồng hồng ấy. Anh may đấy. Tôi cũng sẽ theo chân anh nếu tôi còn đủ lý trí khi hết thời hạn ba năm của tôi.

Andrew không được nghe nói gì đến các hoạt động của Ủy ban lao động hầm mỏ về vấn đề nhiễm bụi cho đến một hôm, sau đó nhiều tháng, Huân tước Ungar nêu lên vấn đề này một cách vang dội tại Nghị viện, dẫn ra rất nhiều bằng chứng y học do bác sĩ Maurice Gadsby cung cấp.

Gadsby được báo chí ca ngợi là một thầy thuốc nhân đạo và vĩ đại. Và năm ấy, bệnh nhân nhiễm bụi silic được coi là một bệnh nghề nghiệp.