ô Giáo Đỗ

Hầu Diệp Chiết

Với cô giáo Đỗ, tôi rất khó chỉ dùng vài lời mà khiến bạn hình dung được. Đặc điểm nổi bật của cô là chậm. Giờ cô dạy thường là vào buổi chiều thứ tư. Sau buổi trưa vắng lặng, ánh mặt trời ấm áp tuôn chảy vào lớp học. Tiếng cô như gió sớm mùa xuân thổi về, có điều là rất chậm. “Nhân vật... anh hùng này trong Thủy hử gọi là... Võ... Tòng, đúng không?”, hoặc “Các em có nghe nói về cuốn tiểu thuyết gọi là... Cuộc đời tôi không?”. Tựa hồ tư duy và ngôn ngữ của cô cũng chậm như nhau.

Mỗi lúc như vậy, mấy học sinh nam nghịch ngợm thường giả vờ trầm tư một lúc, sau đó đồng thanh rề rề đọc từng chữ một: “Hình như... đúng”. Sau khi đã khẳng định đáp án, cô giáo chậm rãi cười một cách mơ màng, khoan thai đứng dậy cầm lấy cốc nước, uống một hớp nhấp giọng rồi... chậm rãi giảng tiếp.

Lúc ấy tôi cũng cười một cách mơ màng, như cô Đỗ, và khi tiếng chuông hết giờ vang lên, tôi lập tức bừng tỉnh trong ống kính quay chậm ấy, vội vàng cho sách vào ngăn bàn, chạy ra chỗ “mục đích thứ nhất” của mình. Từ khi ngồi vào ghế giảng đường đại học tôi đột nhiên phát hiện ra, trong tuổi thanh xuân đẹp đẽ của mình đã học quá nhiều những cái không sử dụng, còn bao nhiêu những cái cần sử dùng thì lại không được học. Bây giờ tôi phải lao vào học những thứ đó, bù lại khoảng thời gian đã lãng phí, vùi đầu đọc sách của khoa Trung văn, thuộc làu những từ đơn bắt buộc với sinh viên khoa Anh văn năm thứ tư, rồi lại còn phải làm chức bí thư chi đoàn, kiêm nhiệm một tạp chí... Thôi thì ngày ngày rèn luyện cũng là để trải thảm cho tương lai mình.

Bận rộn khiến tôi luôn ao ước được nghỉ ngơi. Tốt đấy, nhưng là khi nào đây. Đêm ư? Không. Đêm khuya yên tĩnh thì viết luận văn, học từ là tốt nhất. Cuối tuần ư? Đừng nói cuối tuần, mới giữa tuần này mà hoạt động của tuần sau đã chật kín rồi. Hay nghỉ hè? Nghỉ hè đâu phải là nghỉ học.

Nghĩa là về căn bản tôi không có thời gian để nghỉ, không có cả thời gian để từ từ nói một câu:

Chán thật!

Hôm ấy tan học, tôi ôm cuốn sách tiếng Nhật vừa đi vừa học từ, bỗng một người vội vội vàng vàng chạy qua mặt, suýt va vào tôi. Người đó quay đầu xin lỗi rồi lại lật đật chạy tới chiếc xe buýt vừa dừng lại đón khách. Tuy người đó không nhận ra tôi và tuy không tin lắm vào mắt mình nhưng tôi dám khẳng định đó là cô giáo Đỗ. Chắc chắn.

Sau đó tôi không chỉ một lần hoặc ở thao trường, hoặc trên cầu thang, có khi lại ở ngoài đường... đã chứng kiến sự tất bật của cô Đỗ. Nhưng hễ cứ vào lớp là cô lại trở về với cái tiết tấu chậm chạp ấy. Và tôi kinh ngạc bởi cô có thể diễn xuất tốt đến vậy.

Một lần trong giờ học, cô Đỗ hỏi tôi. “Vì sao văn chương của em tiêu cực vậy?”. Tôi bảo tôi quá chán, quá mệt, giống như Lỗ Tấn một thời khắc nào đấy.

Tôi hỏi lại: “Còn cô, có khi nào cô chán nản buồn bã không? Và cô làm thế nào để quên được nó?”.

“Nghĩ đến một việc buồn hơn thì sẽ quên được”. Cô nghiêm trang nói, hình như có chút tức giận.

Hôm ấy, vào giờ học, cô Đỗ nói muốn hát cho chúng tôi một bài, cái bài mà cô thích, gọi là Sự bình yên trong lòng mới là vĩnh cửu.

Cả lớp ngớ ra. Tôi nghĩ gay rồi, chậm chạp như cô mà hát chẳng phải sẽ giống cái máy ghi âm không đủ điện ư? Rồi bỗng cả lớp cười phá lên, hình như chúng đều nghĩ như tôi vậy. Kệ, cô vẫn hát, tiết tấu rất chuẩn, không sai cả điệu lẫn lời. Kêu to một tiếng giữa trời xanh, đã thử lòng bao năm như vậy. Khi ta mệt mỏi hay quạnh hiu khó nói... Cô hát rất say sưa. Buổi chiều yên ả, ánh mặt trời ấm áp e lệ nghiêng nghiêng vào lớp học, giọng cô như gió xuân sớm thoảng qua. Để ngày mai biến thành hôm qua, hôm qua trở thành một mảnh lãng quên. Sự bình yên trong lòng mới là vĩnh viễn. Sự bình yên trong lòng mới là vĩnh viễn.

Cô Đỗ ngưng lại, cả lớp im phăng phắc, cô lại từ từ nói như giải thích: “Không phải mỗi người đều là nhân vật trong phim ảnh hoặc tiểu thuyết, công khai và thoải mái nói như vậy. Trong hiện thực cuộc sống, cái mà phần lớn mọi người trải qua là những ngày tháng rất lúng túng, nào mai phải thi, nào lãnh đạo đến kiểm tra công việc, nào lương hai tháng chưa phát, nào mẹ chồng thì ốm, con trai thì môn toán bị điểm xấu, con gái thì lấy chồng muốn đám cưới thật sang... Hoặc ngày mai nhanh chóng đến đi, bất kể thành công hay không, hoặc hôm nay mau mau đi đi, bớt được sự quấy rầy.

Thế là suốt đời phải sống trong chờ đợi, giày vò...”.

Vậy thì... sống mệt mỏi đâu chỉ một mình tôi. Cô giáo nói đúng. Cuộc sống thật sôi động, song cũng thật gian nan. Phàm đã là người thì không ai làm hết được việc mình muốn. Song dù sao vẫn phải có một tâm thái bình tĩnh để đối mặt với cuộc sống. Tôi vẫn suốt ngày bận rộn, thế nào rồi cũng sẽ biến phiền não thành sự giày vò. Tốt nhất là biến nó thành hưởng thụ.

Buổi chiều yên lặng, ánh tà dương ấm áp chiếu vào lớp học. Tiếng cô giáo như gió xuân sớm thổi qua. “Cho nên nói hình tượng Trư Bát Giới có tính tiêu biểu nhất định, đúng không?”. Rồi cô như tự hỏi. “Tôi làm sao mà giảng được chỗ này”. Vẫn là cái giọng chậm chạp tựa hồ như đang hưởng thụ sự bình an trong lòng. Cô cười, chúng tôi cũng cười.

Khấu Tử bàn luận: Mỗi người chúng ta không phải ai cũng được sống thoải mái theo ý mình, nhưng cũng có thể sống ung dung một chút. Thoải mái là điều kiện bề ngoài cần thiết mà ung dung thì hoàn toàn là một loại dưỡng tính tu thân. Mỗi người trên vũ đài lịch sử riêng của mình đều phải đóng nhiều vai mà xuất hiện thành hình tượng trước mặt mọi người, đó gọi là vai trò xã hội, chắc chắn là vai trò quan trọng nhất. Ví dụ như cô giáo Đỗ làm người thầy thì để lại ấn tượng sâu sắc cho học sinh chính là sự chậm rãi, ung dung, say sưa, bất kể với người nói hay người nghe đều làm một loại hưởng thụ. Nhưng giống mỗi người chúng ta, cô Đỗ cũng phải đảm nhiệm nhiều vai khác như làm vợ, làm mẹ, làm chủ gia đình. Điều đó khiến cô không thể không tất bật hàng ngày chạy theo xe buýt, đi chợ, đón con... Cho nên, mọi sự phiền phức buồn rầu của con người cô Đỗ cũng đều có. Vậy cô chỉ có thể khôi phục cái tiết tấu chậm rãi của mình trên bục giảng mà thôi.