ái chết của Ben Rosselli là tin quan trọng đối với báo chí khắp năm châu. Một số nhà báo đã đánh giá sự qua đời của một chủ nhà băng cỡ lớn này, đánh dấu sự kết thúc của một thời đại. Điều nhận xét này thật ra cũng không hoàn toàn sai. Ngân hàng Thương mại số Một Hoa Kỳ là nhà băng cuối cùng gắn tên với một chủ nhân duy nhất. Từ nay nó sẽ hoà nhập vào phong trào của thời đại mới trong nửa sau thế kỷ XX, tức là doanh nghiệp được đặt dưới sự điều khiển của một ban điều hành, bao gồm toàn những chuyên gia kỹ thuật. Ai sẽ đứng đầu ban điều hành mang tính kỹ thuật này?

Sau đám tang Ben Rosselli, Hội đồng quản trị sẽ quyết định triệu tập cuộc họp vào Thứ tư tuần lễ thứ hai của tháng Mười hai.

Tang lễ long trọng diễn ra tại một nhà thờ lớn. Phía trên đặt quan tài mở nắp và nghi lễ tiến hành hết sức trọng thể, xứng với một tín đồ danh giá. Khách đến dự chừng hai ngàn người, trong đó có đại diện của đích thân Tổng thống Hoa Kỳ, ngài thống đốc bang, một số đại sứ nước ngoài, rất nhiều quan chức cao cấp, chủ doanh nghiệp lớn và hầu như toàn thể nhân viên của nhà băng, cùng rất nhiều thân bằng cố hữu của cố Tổng giám đốc.

Hàng ghế đầu dành cho gia đình Ben Rosselli. Trên hàng ghế này có cả Roscoe Heyward cùng vợ là Beatrice và con trai họ là Elmer. Ông ta mặc âu phục đen, khuỵu gối rất điệu đà trước linh cữu cố chủ nhân. Trong bộ âu phục màu ghi sẫm, Alex Vandervoort ngồi sau đó hai hàng ghế, cùng với những người thầm lặng. Ông cảm thấy lạc lõng trong ngôi nhà thờ xa hoa này, thầm nghĩ không biết Ben Rosselli vốn tính giản dị, liệu có tán thành lễ tang ông ta long trọng và hào nhoáng đến mức này không.

Ngồi bên cạnh ông là Margot Bracken. Nàng đưa cặp mắt tò mò nhìn xung quanh. Tối hôm qua nàng đã đề nghị để nàng đến dự tang lễ cùng với đoàn đại biểu cư dân khu phố Forum East, nhưng vì nàng ở lại nhà Alex quá khuya nên ông đề nghị nàng đi cùng với ông. Edwina D’Orsey và chồng là Lewis, ngồi bên cạnh Margot, Lewis có vẻ mệt mỏi. Hai cặp đến đây gần như cùng một lúc. Họ rất hay gặp gỡ nhau, không phải chỉ vì Edwina và Margot là chị em con chú con bác mà vì họ quí nhau. Họ dự định sẽ theo đám tang ra nghĩa trang trong cùng một chiếc xe.

Phó chủ tịch Hội đồng quản trị Jerome Patterton cùng vợ ngồi ở hàng ghế giữa hàng ghế có Roscoe Heyward và hàng ghế có Alex Vandervoort. Mặc dù Alex không thích các thứ nghi lễ trên đời, vậy mà khi linh cữu Ben Rosselli được khiêng ngang qua để ra cửa nhà thờ, ông vẫn thấy nước mắt trào ra. Mấy ngày gần đây, Alex nhận thấy tình cảm gắn bó giữa ông và Ben Rosselli có thứ gì đó gần như tình yêu. Một chừng mực nào đó, ông già Ben đóng vai trò trong lòng Alex như vai trò người cha và lúc này, sau khi Ben mất đi, Alex cảm thấy như trái tim mình đột nhiên trống rỗng. Thấy dòng nước mắt chảy trên gò má người yêu, Margot trìu mến nắm chặt bàn tay Alex vẻ thông cảm.

Lúc đoàn người chậm chạp và lặng lẽ tiến ra ngoài cửa nhà thờ, tình cờ luồng mắt Alex chạm phải luồng mắt Roscoe Heyward. Hai bên khẽ gật đầu chào nhau. Cặp mắt Roscoe giảm đi hẳn vẻ kình địch, chắc ông ta muốn tỏ ra rằng nỗi đau thương chung khiến họ gần nhau thêm, và mọi người cuối cùng đều sẽ chết, hãy tạm dẹp đi những mâu thuẫn giữa nhau. Xe tang đậu trước cửa nhà thờ. Dòng người đưa tang được cảnh sát giữ trật tự.

Trời hôm nay lạnh và u ám. Những cơn gió thỉnh thoảng thổi đến, làm tung lên những đám bụi trên mặt đường. Có vẻ sắp có mưa tuyết. Đúng lúc Alex vẫy tay gọi xe, Lewis d’Orsey nhìn đám phóng viên, nhiếp ảnh và quay phim, nói:

- Đúng là đáng buồn. Các cổ đông của nhà băng sẽ rất đau lòng thấy ngày mai giá cổ phiếu của họ bị tụt giá.

Alex miễn cưỡng gật đầu. Ông biết rằng từ khi báo chí đưa tin Ben Rosselli bị bệnh hiểm nghèo, giá cổ phiếu của Ngân hàng Thương mại số Một đã giảm năm điểm rưỡi trên thị trường chứng khoán New York. Rồi đây, cái chết của Ben cùng với nỗi lo chưa biết phương hướng hoạt động sắp tới của nhà băng ra sao, sẽ còn làm giá trị cổ phiếu của họ tụt giá nhiều hơn nữa.

- Nhưng rồi sẽ lại tăng thôi, - Alex Vandervoort nói. - Lãi suất vẫn thế và trên thực tế chưa có gì thay đổi.

- Tôi biết. Chính vì thế mà chiều mai tôi sẽ mua lại.

- Anh đã bán lén rồi à?- Edwina tự ái nói.

- Đúng thế. Anh đã hỏi ý kiến mấy người bạn và anh bán được khá lãi.

Edwina giận dữ:

- Em không bao giờ đem chuyện nhà băng ra nói với anh, nhưng anh làm như thế người ta sẽ nghĩ em đem lộ tình hình nội bộ ra với chồng, và tạo điều kiện cho anh khai thác những thông tin ấy.

- Không lo, Edwina, bởi tin ông Ben sắp mất thì ai chẳng biết.

- Dù sao em cũng không thích anh làm chuyện đầu cơ cổ phiếu của ngân hàng em. - Edwina nói. - Em đã quá gắn bó với nó và em không muốn bất cứ ai lợi dụng nó.

- Ôi, đừng giận anh, Edwina, anh sẽ không bao giờ đụng đến các cổ phiếu ấy nữa.

Thấy Margot lộ vẻ ngạc nhiên, Alex nói:

- Lewis sẽ giữ đúng lời hứa đấy.

Đôi khi Alex tự hỏi, không biết quan hệ vợ chồng giữa Edwina và Lewis ra sao? Thoạt nhìn bên ngoài có vẻ họ rất khác nhau. Vợ thì đẹp, tự tin, lịch sự. Chồng thì bé nhỏ, xấu xí và có gì đó rất quê kệch, giọng nói thì lúc nào cũng gầm gừ như sư tử. Ấy vậy nhưng xem chừng họ lại rất hoà hợp và hạnh phúc. Alex bỗng thầm bật cười, nghĩ: "Những cái trái nhau đâm ra lại hút nhau”.

Xe Cardillac từ từ lăn bánh đến. Cả bốn người vào xe. Margot nói:

- Anh Lewis hứa từ nay không bao giờ bán lén cổ phiếu của nhà băng, nghe có phải văn minh hơn không?

Lewis reo lên:

- Alex! Làm sao anh mê được con bé chính trị tả khuynh này nhỉ?

- Vậy mà mình định lấy cô ta đấy. - Alex đáp.

- Thế thì tôi mừng cho hai người.

Edwina và Margot rất thân thiết nhau, mặc dù tính tình hết sức khác nhau. Nhiều lúc hai chị em tranh cãi gay gắt, nhưng những kỷ niệm thuở nhỏ sống bên nhau lại đưa họ về tình thân thiết. Có một điều chung giữa hai phụ nữ này là cả hai đều thuộc về một nhánh trong dòng họ quan tâm đến chính trị.

Edwina khẽ hỏi Alex:

- Celia tình hình ra sao? Có gì mới không?

- Vẫn thế. - Alex lắc đầu. - Bệnh mỗi ngày một nặng thêm. Có vậy thôi.

Xe từ từ chạy trong đoàn xe tang lễ. Lời nhắc của Edwina đến Celia đã khiến Alex khơi thêm nỗi đau lòng. Ông tự nhủ phải đến thăm vợ lần nữa. Lần cuối cùng ông đến là vào đầu tháng Mười. Celia rất suy sụp. Có vẻ như nàng không nhận ra chồng. Và khóc suốt thời gian Alex ngồi đó. Nhưng hôm nay đưa tang Ben Rosselli, đột nhiên Alex thầm nghĩ nếu Celia chết... nhưng ông vội vã gạt ý nghĩ tội lỗi đó đi.

Alex rất không muốn chung sống với Margot theo kiểu này, nhưng nàng thì kiên quyết không cho ông tiến hành ly hôn với Celia. Lewis ngồi cạnh vợ, khẽ hỏi:

- À, lâu nay không thấy em nhắc đến thằng cha ăn cắp tiền của nhà băng. Tên hắn là gì nhỉ?

- Miles Eastin, - Edwina đáp. - Tuần sau Toà xử và em sẽ phải ra đó với tư cách nhân chứng. Chẳng muốn chút nào. Alex nói:

- Chị chẳng có gì phải tự trách bản thân. Còn cô giao dịch viên thì sao nhỉ? Cô ta tên là Juanita Numez phải không.

- Cô ta lại tiếp tục đi làm. Tôi có cảm giác cô ta yên ổn. Hôm đó chúng tôi cũng quá khắc nghiệt với cô ta. Tôi rất tiếc bởi cô ta hoàn toàn vô tội.

Trước lúc đó Margot chỉ hờ hững nghe câu chuyện, đến bây giờ thì đột nhiên chú ý:

- Em có biết một cô ở Forum East tên là Juanita Numez, chắc là cô ấy.

Margot rất muốn hỏi thêm nhiều về Juanita nhưng phải ghìm lại. Không phải lúc để nói những chuyện đó và nhất là nàng nhìn thấy người chị họ đang đăm chiêu. Quả vậy, Edwina đang nghĩ đến Ben Rosselli. Cái chết của Ben lại trùng hợp về thời gian với hành động dại dột của Miles Eastin, làm Edwina càng thêm nghĩ ngợi. Cả hai người này bà đều mến.

Nhưng Edwina nghĩ nhiều đến Ben. Việc thành đạt trên con đường công danh của bà một phần quan trọng là nhờ Ben. Ông không nhìn phụ nữ như người khác mà tôn trọng họ, tạo điều kiện cho họ phát huy năng lực ngang với nam giới. Edwina ân hận thời gian gần đây đã ít quan tâm đến ông già phúc hậu và hiểu biết rộng kia.

Nhưng rồi ý nghĩ của Edwina lại quay về Miles Eastin. Anh ta còn trẻ, có điều kiện để làm lại cuộc đời nhưng cũng sẽ rất khó khăn. Miles sẽ rất khó hy vọng tìm được việc trong ngành ngân hàng, nhất là tìm được việc nào để phát huy được tài năng, trở thành nhân vật trọng trách như trước. Trong lúc đó mấy người kia chuyển sang bàn về vấn đề tiền tệ. Lewis nói to:

- Ý kiến của cô hay dấy, Margot. Lá thư đưa tang. Đúng thế. Tôi sẽ thảo một lá thư như thế gửi cho các độc giả của tôi. Hãy chôn tôi cùng với đồng đô la. Đừng ngập ngừng gì hết. Đồng đô la đã chết rồi! Rồi nhân dịp đó tôi sẽ đề xuất chọn một đơn vị tiền tệ khác thay thế cho đồng đô la. Gọi là đồng d’Orsey chẳng hạn, dựa trên kim bản vị, tất nhiên rồi. Sau này, khi nhân loại quay về với vàng làm cơ sở thanh toán, người ta sẽ nhớ đến tôi.

- Ôi, người ta sẽ nhớ đến anh trong tư thế ngoái đầu lại phía sau. - Margot nói. - Bởi chính vì cái kim bản vị của anh mà những kẻ giầu cứ giầu thêm và những kẻ nghèo cứ nghèo thêm.

Lewis nhăn mặt:

- Đúng là không hay? Nhưng dù sao thì chúng tạo được sự ổn định về mặt tiền tệ. Alex ngồi ghế trên, bên cạnh lái xe, ngoái đầu lại tham gia vào cuộc tranh luận:

- Lewis! Tôi cố khách quan và tôi hiểu tại sao anh lo lắng cho đồng đô la đến thế. Nhưng tôi không tán thành cách suy nghĩ bi quan của anh. Đồng đô la sẽ lên giá. Tôi không sao tin được rằng, hệ thống tiền tệ hiện nay lại có thể lúc nào đấy sụp đổ hoàn toàn.

- Anh không tin bởi anh không muốn tin! - Lewis phản đối. - Anh là nhà hoạt động tài chính. Sự sụp đổ về tiền tệ sẽ kéo theo sự sụp đổ của ngành ngân hàng. Lúc đó các cổ phiếu, ngân phiếu, chứng khoán của anh. đều chỉ còn là giấy lộn, chỉ còn dùng trong nhà vệ sinh.

- Thôi đi, Margot nói.

Edwina thở dài:

- Anh ấy có tính xấu lạ hễ ai phản bác điều gì là anh ấy văng ra đủ thứ. Cho nên, tôi xin các người đừng tranh cãi làm gì với anh ấy.

- Ồ không, anh không muốn ai nương nhẹ anh. Anh sẽ ăn nói lịch sự, nhưng phải cho anh nói.

- Vậy anh muốn nói gì? - Margot hỏi.

- Tôi muốn người ta phải thừa nhận một thực tế Hoa Kỳ đã tự nó huỷ diệt hệ thống tiền tệ của nó và của toàn thế giới, vì những lý do chính trị, vì thói tham lam và vì thói vay nợ một cách quá dễ dàng. Các quốc gia cũng dễ dàng phá sản như các cá nhân vay và tôi muốn người ta biết như thế. Hoa Kỳ đang đứng trước nguy cơ phá sản. Người ta cần phải thấy như thế. Có Chúa biết trước đây trong lịch sử đã có bao nhiêu tiền lệ, để chúng ta có thể đoán được sự phá sản đó do đâu và nó diễn ra như thế nào. Sự sụp đổ của tiền giấy không phải là điều gì mới mẻ. Chúng ta đã chứng kiến nhiều tấm gương ngay trong thế kỷ này và nguyên nhân bao giờ cũng vẫn chỉ là thế. Chính phủ bị mắc bệnh đậu mùa của nạn lạm phát. Họ in tiền giấy bừa bãi, không cần có vàng bảo đảm và cũng không có thứ gì có giá trị thật sự bảo đảm. Chính đó là hành động của Hoa Kỳ trong suốt mười lăm năm nay. Alex nói:

- Có nhiều đô la trên thị trường hơn là số đô la đúng ra nên có. Tất cả những ai hiểu biết đều thấy rõ như vậy.

Lewis buồn bã lắc đầu:

- Người ta nợ nhiều đến mức không bao giờ có thể trả được. Số nợ phình ra như những quả bóng ma quái. Chính phủ Hoa Kỳ đã tiêu phung tiêu phí hàng tỷ, đã vay nợ thoải mái và đã mắc nợ khủng khiếp, rồi lại thúc các nhà in in ra thật nhiều tiền và cứ thế tăng thêm lạm phát. Đến các cá nhân cũng lại noi theo gương đó.

Lewis hất đầu về phía xe đòn chở linh cữu, nói:

- Các chủ nhà băng như Ben Rosselli cũng không hành động khôn ngoan hơn. Alex! Anh cũng vậy, với các thẻ tín dụng khốn kiếp của anh và những khoản cho vay dễ dàng quá đáng! Đến bao giờ người đời mới hiểu ra được điều đơn giản từ ngàn xưa nhỉ? Là không có món nợ nào dễ trả hết. Với tư cách là một quốc gia cũng như là những cá nhân, người Mỹ chúng ta đã đánh mất thứ quí giá nhất trong tài sản của chúng ta: đó là sự khôn ngoan về tài chính.

Edwina chen vào:

- Tôi không bao giờ tranh cãi với Lewi về chuyện tiền tệ. Để gia đình đỡ lục đục mà.

Margot bật cười, nói:

- Lewis, nghe anh nói, em có cảm tưởng như đang đọc những lá thư gửi độc giả của anh.

- Khốn kiếp! Tôi giống như con chim đập cánh trong chiếc lồng rỗng và không ai thèm nghe tôi cả.

Edwina áp mặt vào tấm kính xe nhìn ra ngoài. Tuyết bắt đầu rơi và mỗi lúc một rơi nhiều.

Một đám tang trong tuyết trắng! - Bà nói.

Lúc này tuyết đã phủ kín mặt đường. Các xe mô tô dẫn đường giảm tốc độ, sợ tuyết trơn. Alex thầm nghĩ, từ đây đến nghĩa trang còn một cây số nữa.

Lewis d’Orsey đưa nốt lời "tái bút" cho lá thư gửi độc giả của ông.

- Không còn hy vọng gì nữa cho đại đa số dân chúng trên trái đất. Tất cả những gì xây dựng dựa trên tiền tệ đều sẽ phải biến đi. Tiền tiết kiệm, tiền để dành, lương hưu trí, tiền gửi với lãi suất cố định... Tất cả đều sẽ biến mất. Lúc này là mười hai giờ năm. Hãy chạy trốn cho mau. Hãy lấy phao cứu hộ đeo vào lưng mau, may ra có thể sống sót? Nếu cô quan tâm đến vấn đề này, Margot, cô có thể đọc cuốn sách gần đây nhất của tôi: 'Khủng hoảng kinh tế và những thảm họa tài chính:Làm thế nào để lợi dụng chúng'. Xin nói thêm rằng cuốn sách này bán rất chạy.

Anh cho phép em không đọc nó. Bởi em có cảm giác đọc nó giống như đầu cơ vác-xin giữa lúc đang có dịch.

Alex Vandervoort quay lưng lại họ, nhìn qua tấm kính trước mặt ra phía trước. Ông thầm nghĩ Lewis dễ bốc và say sưa tranh cãi đến mức nhiều khi vượt quá ranh giới. Dĩ nhiên, phải thừa nhận Lewis thông minh và tỉnh táo, thấy được trước nhiều vấn đề. Rất có thể ông ta có lý khi tiên đoán một cuộc sụp đổ tiền tệ. Mà nếu chuyện đó xảy ra thì đúng là thảm hoạ khủng khiếp, chưa từng có trong lịch sử.

Không phải chỉ một mình Lewis tiên đoán như thế. Một số chuyên gia tiền tệ cỡ lớn cũng đã nói như Lewis, nhưng không được mọi người chú ý. Bởi không ai muốn công nhận là sẽ xảy ra thảm hoạ nào đó... nhất là các nhà băng càng không muốn thừa nhận một thảm hoạ tiền tệ sẽ xảy ra. Có điều trùng hợp lý thú là ý kiến của Alex lại gần gũi với các ý kiến của Lewis về hai khía cạnh. Một là sự cấp bách phải tập lại tác phong tiết kiệm, để dành, chính vì thế mà trước đây một tuần lễ, Alex để đề ra ý kiến mở rộng mạng lưới tài khoản tiết kiệm trong bản tuờng trình trước Hội đồng quản trị. Hai là Alex rất băn khoăn về chuyện nhiều người vay nợ một cách quá dễ dàng, không nghĩ đến chuyện sẽ trả nợ ra sao. Chứng cứ là sự bành trướng của các hệ thống thẻ tín dụng và trong đó có hệ thống thẻ chất dẻo của Keycharge.

Alex lại quay đầu về phía Lewis:

- Cứ cho là một cuộc thảm hoạ sắp xảy ra và giả sử anh là một người để dành tiền nhỏ nhoi, chỉ vài chục đô la ít ỏi, vậy anh sẽ chọn nhà băng nào để giữ số tiền dành dụm đó?

- Một nhà băng cỡ lớn, - Lewis đáp không chút do dự. - Bởi các nhà băng nhỏ là những nhà băng chịu phá sản trước tiên. Chúng ta đã nhìn thấy những nhà băng đó thi nhau phá sản trong thập kỷ ba mươi. Hiện tượng này cũng sẽ xảy ra, bởi họ có quá ít tiềm lực để đương đầu với không khí rối loạn, khi các khách gửi tiền đổ xô đến đòi lại tiền gửi. Người nào chỉ đòi số tiền bằng một phần trăm trong số họ gửi thì mới hy vọng được nhận. Và tình trạng phá sản sẽ lan truyền nhanh chóng trên khắp đất nước.

Lewis suy nghĩ một chút rồi nói tiếp:

- Nhưng lần tới, không phải chỉ các nhà băng nhỏ bị phá sản. Một số nhà băng lớn cũng sẽ bị: những nhà băng nào để đọng hàng triệu vốn trong công nghiệp, những nhà băng nào có trong quỹ quá nhiều tiền nước ngoài, là những thứ bất kể lúc nào cũng có thể mất giá. Và những nhà băng nào không trữ đủ số tiền mặt lớn, để khi khách hàng đến đòi họ có mà trả. Cho nên, Alex, nếu tôi là khách hàng nhỏ nhoi mà anh "giả sử", thì tôi chọn nhà băng nào tỷ lệ số tiền cho vay thấp nhất so với số tiền dự trữ trong kho, đồng thời người gửi tiền đại đa số là người trong nước.

Edwina reo lên:

- Hoan hô. Vậy thì nhà băng của chúng em đáp ứng đúng những tiêu chuẩn của anh đấy.

- Đúng thế. - Alex nói. - Ít nhất cũng trong thời điểm này.

Nhưng liền ngay đó Alex Vandervoort hình dung thấy nếu Hội đồng quản trị chấp nhận phương án của Roscoe Heyward, tăng cao số tiền cho vay vào ngành công nghiệp, thì tình hình sẽ không như thế này nữa. Ý nghĩ này nhắc Alex nhớ đến là cuộc họp Hội đồng quản trị được triệu tập vào ngày mai để giải quyết vấn đề còn chưa ngã ngũ trong cuộc họp.

Đoàn xe đã đi vào giữa nghĩa trang. Các xe đỗ lại. Mọi người bước ra ngoài dưới trời mưa tuyết. Margot tựa vào người Alex. Hai vợ chồng d’Orsey dựa vào nhau:Tất cả đi chầm chậm tiễn Ben Rosselli đến nơi an nghỉ cuối cùng.