ình trạng sức khoẻ của Tổng giám đốc Ben Rosselli suy sụp rất nhanh trong tuần lễ đầu của tháng Mười một. Sau khi ông công bố mắc bệnh hiểm nghèo, các tế bào ung thư lập tức sinh sôi nảy nở như vũ bão và uy hiếp sinh lực ít ỏi còn lại của ông.

Những người đến nhà riêng Ben Rosselli thăm ông trước hết là Roscoe Heyward, Alex Vandervoort, Edwina d’ Orsey, Nolan Wainwright và các giám đốc điều hành khác của nhà băng, đều lo lắng thấy sức khoẻ của ông sa sút quá nhanh. Rõ ràng Ben Rosselli không còn sống được bao lâu nữa.

Tháng Mười một, giữa lúc một trận bão làm rung chuyển thành phố, một xe cứu thương chở Ben Rosselli vào nằm trong phòng đặc biệt của bệnh viện Mount Adams. Đó là chuyến đi cuối cùng của cuộc đời ông. Liên tục dùng thuốc giảm đau, ông chỉ thỉnh thoảng mới tỉnh đôi chút và những khoảng thời gian tỉnh táo đó cứ ngắn và thưa thớt dần. Ben Rosselli hoàn toàn không có tác dụng gì đối với nhà băng nữa. Các thành viên trong Hội đồng quản trị và ban điều hành Ngân hàng Thương mại số Một Hoa Kỳ họp kín với nhau, bàn việc cấp tốc chỉ định một Tổng giám đốc mới. Cuộc họp được ấn định vào ngày bốn tháng Mười Hai.

Những thành viên đầu tiên của ban lãnh đạo nhà băng đến vào trước mười giờ sáng một chút. Họ thân ái chào nhau, với thái độ của những người tự tin và đang thành đạt trong kinh doanh. Tuy nhiên thái độ nồng nhiệt với nhau của họ không ầm ĩ như mọi khi để tôn trọng bệnh tình của Ben Rosselli lúc này đang nguy kịch. Vị Tổng giám đốc đương quyền đang nằm hấp hối ở cách họ chỉ một ngàn rưởi mét.

Nhưng các vị tướng lĩnh, nguyên soái trong đội quân kinh doanh này cũng như bản thân Ben Rosselli đều hiểu rằng dù bất cứ tình huống nào, họ cũng phải tiếp tục chiến đấu, không được phép để doanh nghiệp ngưng nghỉ. Trên nét mặt họ như hiện lên ý nghĩ: "Những quyết định sắp tới của chúng ta bắt nguồn từ một nguyên nhân đau lòng, nhưng cũng là bổn phận thiêng liêng của chúng ta đối với xã hội.

Do đó họ bước vào phòng họp với dáng điệu dứt khoát. Phòng họp rộng và trang trí sang trọng, trên tường treo một số bức chân dung những người tiền nhiệm của họ. Hội đồng quản trị của một doanh nghiệp lớn giống như một câu lạc bộ chọn lọc. Ngoài ba hoặc bốn uỷ viên thường trực chăm lo công việc hàng ngày còn gồm khoảng trên một chục thành viên, đều là những nhà doanh nghiệp xuất sắc, có nhiều cổ phần ở đây, và bản thân họ thường cũng là chủ tịch, tổng giám đốc các doanh nghiệp của họ, thuộc nhiều lĩnh vực kinh tế khác nhau.

Về mặt lý thuyết, họ được hội nghị toàn thể các cổ đông bầu ra, nhưng trên thực tế, họ lọt vào Hội đồng là do uy tín của doanh nghiệp mà họ đại diện. Các nhà doanh nghiệp coi việc được tham gia Hội đồng quản trị là niềm vinh dự và doanh nghiệp càng lớn vinh dự đó càng cao. Chính vì vậy mà nhiều nhà doanh nghiệp "thu thập" các chức thành viên hội đồng quản trị ở nhiều doanh nghiệp khác nhau, như các tướng lĩnh và tù trưởng da đỏ ngày xưa thu thập các sọ người vậy.

Chân thành viên trong hội đồng quản trị một nhà băng lớn, thậm chí danh giá ngang với danh hiệu "huân tước" do Nữ Hoàng nước Anh ban tặng. Ngân hàng Thương mại số Một Hoa Kỳ này là một trong số hai mươi nhà băng lớn nhất nước Mỹ, và tất nhiên danh hiệu thành viên hội đồng quản trị ở đây cũng hết sức danh giá.

Alex Vandervoort lướt mắt nhìn các vị chủ doanh nghiệp tai to mặt lớn đang ngồi xung quanh chiếc bàn lớn hình bầu dục. Ông cảm thấy trong những gương mặt kia không thiếu nhân vật vô tích sự. Quả họ là những nhà kinh doanh lớn, nhưng thực chất họ chỉ là những khách hàng chủ chốt của nhà băng, chí họ không đóng góp gì mấy cho việc điều hành. Thậm chí, giữa họ lại còn những mâu thuẫn về quyền lợi.

Alex Vandervoort dự tính nếu ông lên chức Tổng giám đốc Ngân hàng Thương mại số Một này, ông sẽ tổ chức lại Hội đồng quản trị, uỷ ban điều hành để chúng có giá trị đại diện hơn và có tác dụng thật sự thúc đẩy công việc kinh doanh của nhà băng. Chính vì lẽ đó Alex Vandervoort càng tha thiết muốn lên chức Tổng giám đốc.

Nhưng liệu người ta có bầu ông không? Rất nhiều khả năng Hội đồng sẽ chọn Roscoe Heyward. Cả hai người đều đã được đề cử và cách đây không lâu họ đã phải.làm bản đề án hoạt động, giống như tất cả những ai muốn nhận một chức vụ nào đó. Jerome Pạtterton, Phó chủ tịch hội đồng quản trị, ngày hôm nay sẽ chủ trì hội nghị. Ông đã gặp Alex Vandervoort hôm trước và bảo:

- Ông đã biết là chúng ta sẽ chọn trong hai người, ông và Heyward. Cả hai năng lực đều ngang nhau nên chọn rất khó. Cho nên ông phải giúp chúng tôi. Bây giờ ông hãy cho tôi biết các dự kiến của ông về việc mở rộng nhà băng chúng ta. Ông hãy nói thẳng, nói thật sự chứ không phải nói theo nguyên tắc. Alex Vandervoort tin rằng Patterton cũng đã gặp Roscoe Heyward và nói đúng những lời như thế với Roscoe.

Tất nhiên Roscoe Heyward đã soạn một bản đề án tỷ mỉ công phu để hôm nay trình bày trước Hội đồng. Ngồi trước mặt Alex, Roscoe đang xem lại bản tường trình, mắt chăm chú nhìn vào những tờ giấy đánh máy. Roscoe có nhiều ưu điểm, trong đó có khả năng đặc biệt là ông ta có thể hoàn toàn tập trung tư tưởng vào một thứ gì đó, đến mức tưởng chừng luồng mắt của ông ta như con dao của bác sĩ phẫu thuật lách vào từng khe chữ. Một đồng nghiệp có lần đã nhận xét:

- Roscoe có tài đọc một tài khoản lỗ lãi như người nhạc trưởng đọc những nốt nhạc phức tạp vậy, biết cách phát hiện những chỗ chưa hoàn chỉnh, những ý đồ tinh tế của người soạn nhạc, những đoạn hào hùng, những khúc bi tráng và những mảng tâm tình.

Quả là Roscoe có cái tài đó. Trong khi Alex thì lại không được như thế. Ông luôn luôn phải dở sổ ghi chép ra xem lại. Và tuy đã thuộc lòng các số liệu trong hoạt động của nhà băng mấy năm qua, ông thường phải đem theo tư liệu. Đêm qua, sau khi suy nghĩ rất kỹ, Alex đi đến kết luận là ông không chuẩn bị số liệu gì hết mà sẽ nói theo cảm hứng, căn cứ vào không khí lúc đó trong cuộc họp, bởi trong óc ông đã đầy ắp những nhận xét về cung cách hoạt động của nhà băng trong thời gian gần đây.

Alex nhớ ông Ben Rosselli mới đây đã nói: “Tôi sắp kết thúc rồi. Bác sĩ bảo tôi không còn sống được bao lâu nữa". Câu nói đó chứng tỏ không có gì vĩnh cửu trong thế gian này. Câu nói đó vạch trần sự phù phiếm của các tham vọng trên đời. Câu nói đó chế giễu mọi tham vọng của bản thân Alex Vandervoort, của Roscoe Heyward và của tất cả mọi người. Tuy nhiên, cho dù tham vọng chỉ là điều phù du thì Alex vẫn tha thiết muốn làm Tổng giám đốc.

Cũng như Ben Rosselli thời trẻ, Alex cũng muốn được thi thố tài năng, được hiến thân cho một sự nghiệp lớn và để lại trên đời một dấu vết gì đó. Cho dù sau đây vài chục năm, nhìn lại ngày hôm nay, thứ ông để lại cho đời chẳng là cái gì lớn, nhưng nguyên được làm việc, được say sưa hăng hái, được đổ mồ hôi, được ganh đua, được chỉ huy, được chiến đấu đã là một lý do để sống trên cõi đời.

Huân tước Harold Austin ngồi vào chiếc ghế thường ngồi của ông, ăn mặc như pho tượng mẫu để treo quần áo trong tủ kính hiệu thợ may, Austin làm người ta nghĩ đến loại đàn ông tận hưởng. Ông cầm trong tay một điếu xì gà to chưa châm lửa. Alex nghiêng đầu chào ông. Austin đáp lại vẻ lạnh nhạt.Trước đây một tuần, huân tước Austin có đến nhà băng phản đối sự phủ quyết của Alex về quyết định của Hội đồng quản trị, tổ chức một chiến dịch quảng cáo cho mạng lưới thư tín dụng Keycharge.

- Việc mở rộng mạng lưới sử dụng thẻ tín dụng Keycharge theo hướng tăng cường công tác tiếp thị là điều Hội đồng tán thành, - Austin nói như vậy. Thậm chí những người lãnh đạo hệ thống thẻ tín dụng Keycharge cũng tán thành tiến hành chiến dịch quảng cáo. Vậy mà ông đã sử dụng quyền của ông để phủ quyết. Tôi đang nghĩ, hôm nào họp tôi có nên đưa chuyện lạm dụng quyền của ông ra không đấy?

- Tôi biết Hội đồng quản trị đã thông qua chủ trương đó, bởi tôi cũng tham dự cuộc họp. - Alex lạnh lùng đáp. - Tuy nhiên quảng cáo theo cách nào lại là vấn đế khác Chúng ta không thể quảng cáo theo kiểu đánh lừa, giăng bẫy. Làm như thế là phá huỷ uy tín của nhà băng chúng ta. Ở hãng quảng cáo của ông có nhiều chuyên gia cực giỏi và họ từng đề xuất những mẫu quảng cáo tuyệt vời, khác hẳn với kiểu quảng cáo rẻ tiền và sặc mùi giả dối như vậy Còn về chuyện lạm quyền thì thưa huân tước Austin, tôi tin rằng tôi đã làm một việc đúng và nếu bây giờ ai hỏi, tôi xin nói là tôi vẫn giữ đúng ý kiến như hôm đó. Còn nếu ông muốn đưa vấn đề ấy ra trước cuộc họp sắp tới của Hội đồng thì xin mời. Tôi không tin rằng các uỷ viên của Hội đồng tán thành ông mà họ sẽ còn cảm ơn tôi là đằng khác.

Hôm đó huân tước Austin có vẻ rất khó chịu và Alex biết rằng câu nói của mình đã tạo thêm một kẻ thù trong Hội đồng, nhưng ông không ân hận gì nhiều bởi xưa nay huân tước vẫn mến Roscoe Heyward hơn ông. Và chắc chắn hôm này Austin sẽ bỏ phiếu cho Heyward.

Alex Vandervoort hy vọng nhiều ở sự ủng hộ của một thành viên khác của Hội đồng: Leonard Kingswood, Tổng giám đốc năng động của Công ty Thép Northam. Lúc này Kingswood đang trò chuyện say sưa với người ngồi bên cạnh. Tính xưa nay vẫn chân thật và thẳng thắn, Kingswood trước đây vài hôm đã gọi điện cho Alex Vandervoort thông báo rằng: "Roscoe Heyward đang vận động các ủy viên của Hội đồng. Tôi không khuyên ông cũng làm như thế, Alex. Việc đó hoàn toàn do ông. Tôi chỉ nói để ông biết là Roscoe rất khôn khéo. Nhưng hắn không lay chuyển được tôi đâu. Hắn ta không có tư thế người chỉ huy. Tôi đã nói thẳng vào mặt hắn như thế. Nhưng Roscoe có cách thuyết phục rất giỏi và nhiều người đã mắc câu hắn."

- Alex cảm ơn Kingswood nhưng không tiến hành tranh chấp. Ông thấy không việc gì phải nịnh bợ các uỷ viên trong Hội đồng, lôi kéo họ bằng những biện pháp "khôn ngoan". Hơn nữa, Alex nghĩ rằng trong lúc Ben Rosselli đang còn nằm đấy, mà ông đã đấu đá để giành vị trí của ông ta là điều sỉ nhục. Tuy nhiên Alex Vandervoort cũng thừa nhận cuộc họp hôm nay là cần thiết, và đúng là phải bầu ngay một người tạm quyền thay thế Ben Rosselli; chỉ đạo hoạt động của nhà băng.

Tiếng ồn ào trò chuyện đã trầm xuống. Hai uỷ viên cuối cùng đã đến. Jerome Patterton gõ nhẹ chiếc búa chỉ huy lên mặt bàn, tuyên bố:

- Thưa các vị, cuộc họp của Hội đồng quản trị bắt đầu.

Do tình hình đặc biệt, Jerome Patterton được đưa lên chức lãnh đạo vào ngày hôm nay, đứng chủ trì cuộc họp. Ông là người kín đáo, thích ẩn mình. Năm nay sáu mươi tuổi, đã đến tuổi nghỉ hưu, Patterton được tham gia vào Hội đồng do ngân hàng của ông ta, một ngân hàng nhỏ gia nhập nhà băng này cách đây vài năm. Từ ngày đó Patterton cứ tà tà làm việc, không năng nổ gì nhiều và vẫn giữ cách sống nhàn tản: làm việc ở nhà băng và chơi gôn.

Patterton coi trọng môn gôn đến mức nhiều ngày ông không đến nhà băng làm việc mà ra sân đấu. Thông thường, ông dành buổi sáng cho thể thao, mà chỉ làm việc ở nhà băng từ hai giờ rưỡi chiều. Dần dần, ông chỉ giữ chức Phó tổng giám đốc nhà băng, trên danh nghĩa chứ thực tế không làm việc gì.

Nhìn bề ngoài, Patterton có dáng của một quý tộc nông thôn. Đầu hói quá nửa, chỉ còn một vòng tóc vây quanh một đỉnh đầu hồng hào nhẵn thín. Nhưng lông mày ông lại rất rậm và xếch bên trên cặp mắt hơi lồi và lúc nào cũng ướt. Alex Vandervoort cho rằng Patterton là người thông minh, rất có năng lực, nhưng ông ta không khai thác những phẩm chất đó mà chỉ làm việc cầm chừng, giống như một cỗ máy chạy chậm.

Theo đúng thủ tục, Patterton tỏ lòng tôn kính Ben Rosselli, rồi đọc bản thông báo gần đây nhất của bệnh viện về bệnh tình của vị Tổng giám đốc: "Sức khoẻ sa sút nhanh và trí óc đã mụ mẫm."

Các uỷ viên Hội đồng mím chặt môi, lắc đầu thương xót.

Patterton nói tiếp:

- Nhưng doanh nghiệp chúng ta cần phải tiếp tục sống...

Rồi ông ta nhắc đến nội dung cuộc họp hôm nay: bầu một Tổng giám đốc mới cho nhà băng.

- Các vị đã biết thủ tục tiến hành cuộc lựa chọn. Trước tiên, hai ông Roscoe Heyward và Alex Vandervoort trình bày phương án điều hành nhà băng của mỗi người, sau đó họ ra ngoài và Hội đồng họp kín thảo luận. Về thứ tự chúng ta theo nguyên tắc vần chữ cái.

Nói đến đây ông ta quay sang Alex nói vui:

- Tôi thuộc vần P nên đã nhiều lần phải chịu thiệt thòi. Tôi hy vọng vần V của ông không làm hại gì cho ông.

Lần đầu tiên trong ngày hôm nay, tiếng cười rộ lên trong phòng họp.

Roscoe cũng cười, nhưng rõ ràng nụ cười của ông ta khiên cưỡng.

Alex Vandervoort nói:

- Thưa ông chủ toạ phiên họp. Vần cuối bảng chữ cái của tôi lại tạo điều kiện may mắn cho tôi được phát biểu cuối cùng.

Mọi người bật cười lần nữa. Patterton lịch sự đưa tay nói:

- Xin mời ông Roscoe Heyward.

Roscoe đứng dậy:

- Cảm ơn ông chủ toạ.

Roscoe lần lượt đưa mắt nhìn tất cả mười chín thành viên của Hội đồng, nhấc ly nước nhấp một ngụm, khẽ ho một cái, lấy giọng chính xác nhưng trầm trầm nói:

- Thưa các vị uỷ viên Hội đồng quản trị. Vì đây là cuộc họp kín và không ai đem những điều nghe thấy ở đây nói ra ngoài, cho nên tôi xin phép được hoàn toàn thành thật, vì quyền lợi của Ngân hàng Thương mại số Một thân thiết của chúng ta, vì lợi nhuận của nó, thưa các quý vị.

Roscoe nhấn mạnh lần nữa:

- Tất cả là lợi nhuận. Đây là mục tiêu duy nhất, cao nhất của chúng ta. - Ông ta liếc nhìn vào giấy rồi nói tiếp. - Xin phép quý vị cho tôi được mở rộng vấn đề này. Theo tôi, các vấn đề xã hội và các quan niệm đối lập nhau đang phân đôi quần chúng nhân dân, vô cùng ảnh hưởng đến việc chọn hướng đi của các nhà băng cũng như các doanh nghiệp nói chung. Với tư cách là nhà hoạt động tài chính, tôi cho rằng nhận thức như vậy là sai. Tôi không phủ nhận vai trò của dư luận quần chúng, nhưng tôi nghĩ chúng ta cần độc lập suy nghĩ.

Roscoe dừng lại một chút rồi nói tiếp, sôi nổi và hùng hồn:

- Tôi cho rằng cá nhân là vô cùng quan trọng. Mỗi chúng ta cần có cách nhìn độc lập, cách đánh giá riêng đối với các giá trị và tìm cách lái các giá trị đó phục vụ cho mục tiêu mình tự đề ra. Đường lối kinh doanh của mỗi doanh nghiệp, của chúng ta là Ngân hàng Thương mại số Một Hoa Kỳ, cần làm sao để không bị động với dư luận quần chúng, với thời tiết thất thường của không khí chính trị xã hội.

Ông ta liếc nhìn vào giấy, nói thao thao:

- Bị động với thời tiết chính trị là làm trái với quy tắc tự do kinh doanh, quy tắc đã tạo nên sự vĩ đại của Hoa Kỳ. Bị động với thời tiết chính trị sẽ tai hại cho nhà băng, đẩy dần nhà băng của chúng ta vào tình thế yếu đuối, giảm dần lợi nhuận của nó. Tóm lại, cũng như mọi doanh nghiệp khác, nhà băng chúng ta phải tách ra khỏi không khí chính trị xã hội, trừ trường hợp không khí đó ảnh hưởng đến tình hình tài chính khách hàng của chúng ta.

Diễn giả nở một nụ cười mím chặt rồi trịnh trọng nói tiếp:

- Tôi biết rằng nói công khai ý nghĩ đó ra trước công chúng rộng rãi là phi chính trị, cho nên tôi không bao giờ làm thế. Nhưng tại đây, trong phòng họp kín này nơi chúng ta cần có những quyết định quan trọng, tôi xin nói thẳng ra tất cả những suy nghĩ của tôi.

Vài ủy viên gật gật đầu. Một uỷ viên thậm chí thích quá còn đấm mạnh xuống bàn. Những người khác, trong đó có Kingswood thì yên lặng. Alex thầm đánh giá: vậy là Roscoe muốn tuyên chiến với mình đây - Ông ta đưa ra quan điểm trái ngược với quan điểm của mình.

Mà đúng thế. Roscoe Heyward biết rằng những điều ông ta nói ra, hoàn toàn trái ngược với quan điểm của Alex Vandervoort, mà cũng trái ngược với quan điểm của Ben Rosselli trong việc điều hành nhà băng thời gian qua. Chính Ben Rosselli đã gắn hoạt động kinh doanh của nhà băng với các vấn đề xã hội, các chủ trương của thành phố, của bang và của cả Liên bang Hoa Kỳ. Trong những việc gắn bó đó, có việc nhà băng đầu tư vào dự án cải tạo Forum East, khu phố cổ đổ nát của nhân dân lao động da màu.

Nhưng Alex đã không lầm: đa số các thành viên Hội đồng quản trị không tán thành quan điểm xã hội của Ben Rosselli, và bây giờ họ tán thành sự phê phán của Roscoe Heyward đối với quan điểm đó. Vấn đề bây giờ là tìm hiểu xem bao nhiêu uỷ viên tán thành quan điểm của Roscoe.

Alex chỉ tán thành một nhận định của Roscoe, đó là cuộc họp hôm nay phải quyết định những điều quan trọng sống còn. Roscoe nói đúng. Sau đây, các cổ đông và quần chúng nhân dân sẽ đọc bản thông cáo của Hội đồng quản trị nhà băng, ban hành sau cuộc họp kín hôm nay. Họ không cần biết những cuộc tranh luận nào đã diễn ra trong bốn bức tường phòng họp, mà họ chỉ cần biết quyết định cuối cùng.

Roscoe Heyward nói tiếp:

- Chắc các vị đã nghe lập luận theo kiểu đó, đúng vậy không? Về mặt nghề nghiệp ngân hàng, tôi hoàn toàn bác bỏ những lập luận đó. Tìm kiếm lợi nhuận đâu phải là điều thiển cận? Tôi biết một số người không tán thành quan điểm của tôi. Những người đó cho rằng chỉ tìm kiếm lợi nhuận không thôi là điều thô thiển, là tầm mắt hẹp, là ích kỷ, là xấu xa. Họ cho rằng cần phải phục vụ chính trị, phục vụ xã hội.

Roscoe Heyward mỉm nụ cười độ lượng, nói tiếp:

- Tôi xin chứng minh rằng cách nhìn của những người đó là không đúng. Bất cứ nhà băng nào đều đánh giá kết quả kinh doanh của mình bằng cách tính số tiền được lợi chia cho số cổ phần. Khoản lợi nhuận này được công bố công khai và được các cổ đông nghiên cứu. Họ là những khách hàng tin cậy, họ giao phó tiền của họ cho nhà băng chúng ta, bất kể họ cư trú ở Hoa Kỳ hay nơi nào trên thế giới. Lợi nhuận tăng, có nghĩa nhà băng hoạt động có hiệu quả. Lợi nhuận hạ, có nghĩa nhà băng làm ăn không ra gì. Ngưng lại một chút, nhìn cử toạ, Roscoe nói tiếp:

- Khi lợi nhuận cao, khách hàng tin vào nhà băng. Nếu như một loạt nhà băng lớn công bố lãi suất tính theo cổ phần bị giảm, tình hình sẽ ra sao? Không khí hoang mang sẽ bao trùm. Khách hàng rút tiền ra. Các cổ đông đem bán các cổ phiếu của họ, giá cổ phiếu sẽ tụt xuống trên thị trường chứng khoán và các nhà băng kia sẽ nguy cấp. Tóm lại một câu là lập tức chúng ta đứng trước cuộc khủng hoảng kinh tế thảm hại nhất.

Roscoe Heyward tháo kính ra lấy mùi soa lau, rồi lại đeo vào, nói tiếp:

- Các vị đừng bảo tình trạng đó sẽ không xảy ra được. Bởi cuộc khủng hoảng kinh tế xảy ra năm 1929 chính là do những nguyên nhân đó. Chúng ta cần biết thêm rằng ngày hôm nay các nhà băng đã to lớn, hùng mạnh đến mức nếu như khủng hoảng kinh tế xảy ra, thì tai hoạ sẽ không chỉ như hồi trước đại chiến thế giới thứ hai. Bởi vậy một nhà băng lớn như nhà băng chúng ta cần hết sức cảnh giác, bằng cách kiếm lợi nhuận cho nhà băng và cho các cổ đông.

Tiếng ồn ào tán thưởng lại lan ra trong một số ủy viên.

Roscoe Heyward lật sang trang khác, nói tiếp:

- Làm thế nào một nhà băng như của chúng ta đạt được lợi nhuận cao nhất? Nhưng trước hết tôi cần nói với quý vị, làm thế nào chúng ta không đạt được? Chúng ta sẽ không đạt được lợi nhuận cao nếu chúng ta tham gia vào những chương trình được quần chúng ca ngợi, nhưng không bảo đảm đem lại lợi nhuận. Không có lợi nhuận hoặc lợi nhuận quá thấp không đáng kể và lại phải chờ một thời gian dài. Tất nhiên ý tôi muốn nói đến việc đầu tư vào xây dựng những khu nhà cho nhân dân lao động thuê với giá rẻ. Một cách nữa hạ thấp lợi nhuận là cho vay cứu trợ. Hiện nay chúng ta đang bị sức ép ghê gớm về vấn đề này, nhưng chúng ta cần kiên quyết từ chối. Có thể cho vay cứu trợ như thế, nhưng phải tuân thủ nguyên tắc là người vay phải có tài sản thế chấp xứng đáng.

Cảm thấy số người ủng hộ ông ta xem chừng ngày càng nhiều, Roscoe Heyward nhấn thêm:

- Chúng ta không nên lo đến những chuyện xa xôi như lo vấn đề môi trường chẳng hạn. Trách nhiệm của chúng ta đối với khách hàng không phải là lo cho môi trường sống, mà là lo cho "sức khoẻ tài chính” của họ. Tóm lại, chúng ta không thể đạt lợi nhuận tối đa nếu chúng ta biến thành người vú em cho khách hàng. Chúng ta không phải quan toà xét xử họ, cũng không phải cai tù canh gác họ. Tất nhiên thỉnh thoảng chúng ta cũng có thể tham gia một chương trình xã hội nào đó: xây nhà cho dân nghèo, cải tiến môi trường, tiết kiệm năng lượng vân vân và vân vân, nhưng không thể mải mê vào những thứ đó để hạ thấp lợi nhuận của chúng ta.

Vừa nghe, Alex vừa thầm cảm phục đối thủ. Muốn nói thế nào thì nói, phải thừa nhận Roscoe có tài lý lẽ. Dù sao ông ta đã thành thật bộc lộ quan điểm. Nghe thì đúng nhưng vô liêm sỉ làm sao!

Khá đông người ngồi đây lâu nay vẫn bực tức là nhà băng có một số hoạt động không đem lại lợi nhuận. Kỷ luật kinh doanh không cho phép họ phê phán công khai, vả lại nói thế nào cho phải lẽ bây giờ? Nhưng hôm nay nghe diễn giả thay họ bộc lộ nỗi băn khoăn, họ rất hài lòng. Rõ ràng Roscoe đã đánh trúng tâm lý đó của một loạt uỷ viên Hội đồng quản trị. Alex có cảm giác Roscoe đã phân tích tình trạng tâm lý của từng uỷ viên trong Hội đồng để có cách đánh trúng tâm trạng họ. Nhưng sau khi tính toán tỷ mỉ từng trường hợp, Alex đi đến kết luận, rằng kết quả cuộc bầu sẽ không do những ủy viên đã có lập trường rõ rệt quyết định, mà do những ủy viên lúc này vẫn còn đang do dự chưa biết nên chọn ai trong hai ứng cử viên. Và Alex thầm nghĩ sẽ phải lôi kéo những người đang do dự này về phía mình.

Heyward vẫn tiếp tục:

- Nói cho rõ hơn, nhà băng chúng ta cần tập trung vào lĩnh vực đã trở thành truyền thống của nền kinh tế chúng ta, đó là công nghiệp, đặc biệt những doanh nghiệp đang bộc lộ sức sống mạnh mẽ và có khả năng kiếm lợi nhuận cao. Tôi dám khẳng định, rằng Ngân hàng Thương mại số Một chúng ta hiện nay chưa đầu tư vào công nghiệp một cách đúng mức. Và tôi cho rằng chúng ta phải sửa chữa ngay thiếu sót này, lập tức đầu tư vào đó những khoản lớn.

Vấn đề này Ben Rosselli, Alex Vandervoort và Roscoe Heyward đã từng tranh luận dữ dội và thường xuyên. Các đề xuất của Heyward hôm nay đâu có gì mới? Vấn đề là ông ta đưa ra với những người chưa nắm rõ vấn đề và họ lập tức bị thuyết phục. Roscoe Heyward nói thêm chừng nửa tiếng đồng hồ nữa, xung quanh vấn đề cần phải đầu tư gấp bội vào công nghiệp và giảm đầu tư vào những công trình phúc lợi xã hội. Cuối cùng ông ta vạch ra lối đi hợp lý:

- Nhà băng chúng ta lúc này rất cần một bàn tay lãnh đạo có đầu óc thực tế không bị lung lạc bởi tình cảm và không bị động với dư luận bên ngoài. Là những nhà kinh doanh tiền tệ, chúng ta cần phải biết từ chối thẳng tay những đề nghị đầu tư không đem lại lợi nhuận cao, hoặc cho vay những đối tượng mà khả năng hoàn trả chưa rõ ràng. Nếu như quý vị cho tôi là nghiệt ngã, tôi xin chấp nhận lời buộc tội đó.

Heyward ngồi xuống. Tiếng vỗ tay ran lên. Kingswood giơ tay, nói:

- Thưa vị chủ toạ tôi xin hỏi diễn giả vài câu. Huân tước Harold Austin ngồi ở đầu kia bàn, phản đối:

- Thưa ông chủ toạ, tôi thì không có ý kiến gì mà hoàn toàn tán thành bài phát biểu của diễn giả vừa rồi.

Mọi người cười ồ lên và một tiếng nói vang lên, của Philip Johannsen, Tổng giám đốc Công ty Cao su Mid-Continent:

- Tôi đồng ý với ông đấy, huân tước Austin. Đúng là nhà băng chúng ta cần phải đi theo một đường lối kinh doanh cứng rắn hơn. Đã đến lúc phải như thế rồi đấy.

- Đúng thế! Tôi tán thành. - Một uỷ viên khác lên tiếng.

Jerome Patterton gõ búa xuống bàn để giữ trật tự nói:

- Thưa quý vị, thưa quý vị! Chưa đến phần thảo luận. Tôi xin nhắc là để hai ứng cử viên trình bày xong và ra ngoài, chúng ta mới tiến hành thảo luận. Khi đó tôi sẽ xin để quý vị thoải mái có ý kiến. Còn bây giờ xin mời nghe tiếp bản báo cáo của ứng cử viên thứ hai, Alex Vandervoort. Xin mời ông, Alex.

Alex đứng lên, nhìn lần lượt từng uỷ viên rồi bắt đầu nói bằng giọng thoải mái như đang trong cuộc trò chuyện hàng ngày với nhau.

- Phần đông các vị đã biết con người tôi và tính cách nghề nghiệp của tôi. Về tư cách nhà kinh doanh ngân hàng quả tôi là người cứng rắn. Nếu các vị cho phép tôi xin được tự nhận xét, tôi là người cứng rắn. Tư liệu lưu trữ của nhà băng chứa đầy đủ chứng cứ về chuyện đó. Mọi hoạt động của tôi trong nhà băng đều đem lại lợi nhuận rõ ràng. Không vụ việc nào do tôi làm bị lỗ. Trong hoạt động kinh doanh nói chung, lợi nhuận cao là thế mạnh của chúng ta. Tôi cảm ơn ông Roscoe Heyward, đã cho tôi có điều kiện để khẳng định niềm tin của tôi vào tác dụng của lợi nhuận. Đồng thời của tự do, dân chủ, tình yêu nam nữ và tình mẫu tử.

Có người nào đó bật cười. Alex cũng mỉm cười nhìn ông ta rồi đẩy ghế lui ra phía sau cho cử động được thoải mái hơn. Ông nói tiếp:

- Tôi cũng quan niệm lợi nhuận của chúng ta cần phải được gia tăng, nhưng tôi sẽ nói đến vấn đề này sau. Trước tiên tôi xin phép được trình bày quan điểm của tôi. Tôi cho rằng trong thập niên này, nền văn minh nhân loại tiến nhanh hơn và sâu xa hơn tất cả mọi thập niên trước kia, tính từ cuộc cách mạng công nghiệp. Giờ đây, chúng ta đang đứng trước một cuộc cách mạng xã hội về lương tri và xử thế. Ông dừng lại vẻ trầm ngâm, nói tiếp giọng như tâm sự:

- Tất cả chúng ta đều bị cuốn vào cuộc cách mạng đó. Một số người không thích thú nó, nhưng tôi thì quý nó. Tuy nhiên thích hay, không thì nó cũng vẫn diễn ra và sẽ không chịu ngừng, cũng không chịu lùi lại. Đại đa số dân chúng đã quyết định, cải thiện cuộc sống, chặn đứng sự huỷ hoại môi trường và tiết kiệm số năng lượng còn lại của Trái Đất, không phung phí nó để đến lúc không còn gì mà dùng nữa. Tình hình đó buộc chúng ta phải nhìn nhận mọi vấn đề khác đi, đặc biệt là vấn đề phát triển công nghiệp và kinh doanh. Bây giờ là thời đại của "ý thức trách nhiệm xã hội của các công ty vô danh". Chúng ta đã nhận trách nhiệm cao hơn, đồng thời không làm mất đi nhiều phần lợi nhuận.

Alex Vandervoort ngừng lại một chút, để chuẩn bị bác bỏ một trong những quan điểm của đối thủ. Ông nói:

- Về mặt trách nhiệm và sự dấn thân, Roscoe Heyward có nhấn mạnh "tín ngưỡng" của ông ấy đối với lợi nhuận. Đồng thời ông Heyward chủ trương thoát ra khỏi các trách nhiệm xã hội. Theo tôi, Roscoe Heyward và những người tán thành ông ta đã đi một bước lùi. Quan điểm của ông ta và của họ không có lợi gì cho "tín ngưỡng” cũng như cho nhà băng của chúng ta. Roscoe Heyward bật lên, phản đối:

- Tôi phản đối thái độ xuyên tạc ý kiến của tôi và kiểu đả kích cá nhân.

Alex bình thản nói:

- Cả hai điều ông buộc tội tôi đều không đúng. Tôi không hề có hai ý đó.

Huân tước Harold Austin đập bàn, nói to:

- Yêu cầu ông chủ toạ! Tôi phản đối thái độ đả kích hèn mạt của Alex Vandervoort.

- Ông sai rồi, Alex. - Philip Johannsen lạnh lùng nói. - Ta có thể xét đoán phẩm chất nhau qua cách sinh hoạt giao du.

Alex đỏ mặt nói:

- Xin ông nói cho rõ hơn, thưa ông Johannsen.

- Theo tôi biết, trong lúc vợ ông nằm bệnh viện, ông đi lại với một phụ nữ khuynh tả. Chính vì vậy, mà ông có quan điểm xã hội như vậy.

Lần này, chủ toạ Jerome Patterton gõ búa lên bàn, nói to:

- Thôi đi các vị? Tôi yêu cầu chấm dứt việc bàn về đời tư.

Johannsen cười khoái trá. Ông ta đã bắn được một mũi tên và bây giờ chủ toạ cấm địch thủ của ông ta cãi.

Alex Vandervoort định nói rằng, đời tư của ông chỉ liên quan đến một mình ông, nhưng ghìm lại không nói. Ông nghĩ, câu đó sẽ dành vào một dịp khác?

- Tôi xin báo cáo tiếp: Tôi cho rằng giới kinh doanh tiền tệ chúng ta không thể nhắm mắt trước những chuyển biến đang diễn ra xung quanh chúng ta. Là những người hoạt động thực tiễn, chúng ta không có quyền nhắm mắt trước thực tế, mà phải tìm cách thích ứng với nó. Khách hàng tin cậy, giao phó đồng tiền của họ cho chúng ta, trách nhiệm của chúng ta là phải tính đến những biến chuyển trong xã hội. Chỉ bằng cách nghe ngóng, tìm hiểu, phán đoán và thích ứng, chúng ta mới đầu tư theo cách nào có lợi cho bản thân chúng ta.

Alex cảm thấy, mặc dù lúc nãy ông đã nói hớ, nhưng giọng nói sôi nổi, chân thành của mình đang cuốn hút cử toạ. Hầu như tất cả số ngồi họp đây không tham gia công việc điều hành nhà băng nhưng đều đã nếm mùi tác động của những điều luật mới chống ô nhiễm môi trường, bảo vệ người tiêu dùng, chống lại kiểu quảng cáo dối trá, tăng công ăn việc làm cho những cộng đồng thiểu sổ và bảo đảm quyền bình đẳng nam nữ. Hầu như tất cả các doanh nghiệp dưới quyền họ đều hung hãn chống lại các điều luật mới ấy. Nhưng từ khi những điều luật mới kia được chính thức thông qua và ban hành, thì các doanh nghiệp của họ đều răm rắp tuân theo, thậm chí còn vênh vang là đã đóng góp vào công ích. Một số chủ doanh nghiệp, như Kingswood, cho rằng tinh thần trách nhiệm xã hội của các công ty vô danh làm lợi cho công việc, và họ lớn tiếng khẳng định điều đó.

- Hoa Kỳ có mười bốn ngàn nhà băng, - Alex nhắc cử toạ. - Số tiền họ có thể góp là vô cùng lớn. Khi đầu tư vào công nghiệp hay thương mại, tiền của chúng ta rất bị bấp bênh, điều đó ai cũng rõ. Những mục tiêu chúng ta tự đề ra cần phải góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm công dân của người vay. Liệu nhà máy mà chúng ta đầu tư vào có làm ô nhiễm môi trường không? Mặt hàng mới chúng ta tung ra thị trường có thật là vô hại không? Việc quảng cáo của doanh nghiệp có dối trá không? Nếu có hai doanh nghiệp cùng xin vay thì chúng ta cần cân nhắc xem doanh nghiệp nào làm ăn chính đáng.

Alex nghiêng người về phía trước, nhìn lần lượt từng ủy viên Hội đồng, thẳng vào mắt họ.

- Hiện nay chúng ta chưa tự đề ra những câu hỏi đó và chúng ta cũng chưa nghĩ đến đề ra. Đúng như vậy. Nhưng một số nhà băng chủ chốt của Hoa Kỳ đã hoạt động theo hướng có tính đến các điều luật đó. Và chúng ta cũng sẽ phải bắt chước họ. Trong bất kỳ doanh nghiệp nào, người điều hành tốt là người điều hành khôn ngoan bảo đảm lãi suất cao. Nhà băng cũng vậy, và chúng ta không nên quên rằng nếu sớm muộn cũng phải theo thì tốt nhất là tự nguyện theo trước, đừng để đến lúc pháp luật bắt buộc, cưỡng chế. Alex ngừng lại để đặt ra một câu hỏi:

- Nhà băng chúng ta cần nhận trách nhiệm xã hội trong lĩnh vực nào? Tôi nghĩ Ben Rosselli đã trả lời câu hỏi đó, bằng cách đưa nhà băng chúng ta tham gia vào chương trình nâng cao điều kiện sinh sống của nhân dân thành phố, cũng như bang chúng ta. Biện pháp hiệu quả nhất là đóng góp vào cải tạo khu phố nghèo, xây những toà nhà cho thuê với giá phải chăng. Hội đồng quản trị chúng ta đã nhất trí tham gia dự án Forum East. Tôi nghĩ rằng nhà băng chúng ta còn phải làm nhiều hơn nữa theo hướng này.

Alex đưa mắt nhìn Roscoe Heyward, nói:

- Tôi biết, theo dự tính thì tiền đầu tư vào xây nhà ở trong khu phố Forum East đem lại lãi suất thấp tuy nhiên vẫn có những biện pháp tăng thêm lợi nhuận ở đó... Ông giải thích cho các uỷ viên Hội đồng về biện pháp khuấy động hệ thống tài khoản tiết kiệm.

- Theo lệ thường, vốn đầu tư vào các công trình nhà ở lấy trong các khoản tiết kiệm, bởi đó là sự đầu tư dài ngày và tài khoản tiết kiệm cũng là những tiền gửi dài ngày. Chúng ta sẽ thu được lãi, bằng cách tăng những tài khoản ký gửi tại nhà băng chúng ta những tài khoản này tăng lên song song với những tiền ký gửi và vượt xa tiền vốn của chúng ta hôm nay. Làm như vậy chúng ta sẽ một mũi tên bắn liền ba đích: lợi nhuận, ổn định tài chính và đóng góp xã hội.

Alex Vandervoort nói tiếp.

- Mới cách đây vài năm, các nhà băng lớn như nhà băng chúng ta coi thường các khách hàng nhỏ, đặc biệt là các tài khoản tiết kiệm. Nhiều tổ chức tiết kiệm và tín dụng đã lợi dụng cơ hội đó kiếm lãi đến mức họ cạnh tranh được với chúng ta. Tuy nhiên chúng ta vẫn còn một số rất lớn tài khoản tiết kiệm đang nằm trong kho tiền. Tôi tin rằng chỉ trong vòng mười năm nữa tiền gửi của tầng lớp khách hàng nhỏ sẽ vựợt tiền ký gửi của các doanh nghiệp lớn, sẽ trở thành nhân tố quan trọng nhất trong lĩnh vực tiền tệ.

Alex trình bày chi tiết thêm về khu vực tiền gửi tiết kiệm và chứng minh rằng Ngân hàng Thương mại số Một Hoa Kỳ cần phải cố gắng tối đa trong khu này. Ông chuyển sang điểm các mảng hoạt động trong nhà băng và đề xuất một số cải tiến. Phần chủ chốt trong bản trình bày ở đây là nằm trong bản báo cáo ông đã gửi cho Ben Rosselli cách đây vài tuần lễ, nhưng chắc gì ông Tổng giám đốc đang lâm trọng bệnh đó đã có dịp xem qua.

Trong bản báo cáo đó, Alex đề xuất thành lập thêm chín chi nhánh tại các khu vực tập trung dân cư của bang. Đồng thời ông cũng đề nghị cách cải tiến cơ bản bộ máy điều hành công việc của nhà băng ở cấp trung ương. Chủ yếu là tạo thành một nhà băng chuyên môn hoá. Ngân hàng Thương mại số Một Hoa Kỳ sẽ không dàn trải hoạt động ra mỗi khu vực một ít, như các nhà băng khác, mà tập trung vào một khâu chủ chốt, đó là huy động tiền của những khách hàng nhỏ, lực lượng vô cùng đông đảo, tuy tiền họ ít nhưng góp gió thành bão, vẫn tạo được những khoản tiền rất lớn.

Giống như đối với Roscoe Heyward trước đây, khi Alex Vandervoort nói xong ngồi xuống, tiếng vỗ tay tán thưởng vang lên rầm rĩ. Nhưng Alex không bị lầm. Nhiều tiếng vỗ tay chỉ là do lịch sự. Ông nhận thấy rằng chỉ một nửa số người dự họp tán thành bản báo cáo của ông. Như thế có nghĩa, cho đến giờ phút này, Roscoe Heyward có ngang cơ hội thắng như ông.

- Cảm ơn Alex. - Jerome Patterton nói, rồi quay sang cử toạ.

- Ai cần hỏi thêm diễn giả gì không? Nhiều người hỏi và Alex trả lời. Cuộc chất vấn kéo dài nửa giờ. Sau đấy Roscoe Heyward và Alex Vandervoort cùng ra ngoài. Họ quay về phòng giấy của mỗi người để chờ quyết định của hội nghị. Các ủy viên Hội đồng thảo luận cho đến hết buổi sáng mà chưa đến được thống nhất. Họ sang phòng ăn và cuộc thảo luận lại tiếp diễn ở đây trong bữa ăn.

Cuộc thảo luận vẫn chưa kết thúc, thì người quản lý nhà ăn bước vào, đem một mảnh giấy gấp đôi đặt trên một cái khay bằng bạc cho Jerome Patterton. Vị Phó tổng giám đốc mở ra đọc, rồi run run nói với mọi người:

- Tôi lấy làm đau lòng thông báo với quí vị là Tổng giám đốc kiêm chủ tịch Hội đồng quản trị của chúng ta, Ben Rosselli, đã qua đời.

Lát sau mọi người quyết định tạm ngưng, để cuộc họp lại sau.