ôi là thằng rất khoái bản đồ, địa bàn. Là lính thông tin, luôn được đi với chỉ huy sở khi hành quân nên cứ mỗi lần tiểu đoàn trưởng, tham mưu hay trinh sát pháo binh xem bản đồ, vạch tuyến đi là tôi cứ sán đến le lé mắt xem ké. Tôi dần học mót được khối điều. Chẳng hạn cách xác định địa điểm đứng chân theo các mốc chuẩn tự nhiên của địa hình. Các đường bình độ sít sịt dính nhau như thế kia là chuẩn bị leo dốc hộc cơm. Cái con suối vẽ vạch đứt quãng như thế này thì chỉ có nước vào mùa mưa. Còn hôm nay cái bút chì đỏ chỉ huy tiểu đoàn vẽ một mũi tên dài độ gang tay trên tấm bản đồ bọc nhựa trong, tỷ lệ 1/50.000 thì yên tâm là sẽ được nghỉ sớm…

Mùa mưa đã gần tới. Đơn vị đi như bị phát cuồng. Hành quân cả ngày, đôi khi cả đêm. Càng vào sâu trong núi rừng đi càng gấp. Đụng địch ở đâu đánh địch ở đó. Một ngày có khi nổ súng mấy bận, không còn nhớ nổi. Những trận tao ngộ ngắn ngủi không mấy kết quả vì bọn địch giạt ngay. Không còn khái niệm “chốt” mà chỉ còn khái niệm tạm “đứng chân”. Chốt thì phải có đào hầm hào, có bố trí hướng địch hướng ta. Còn đứng chân tạm thì hiểu như là chia nhau chỗ ngủ mắc võng qua đêm. Các trung đội xung quanh đại đội, các đại đội vây quanh tiểu đoàn bộ. Chúng tôi đi trên lớp tro còn ấm của cỏ cháy chân rừng. Những cơn gió khô cuốn tro bụi, phủ lên người đen nhẻm.

Lúc nghỉ nằm võng đu đưa, vừa nghĩ linh tinh vừa lấy ngón tay miết miết trên cổ một lúc, viên được hàng chục những cục ghét to như hạt đậu xanh. Làm nhiều lần như thế nó thành thói quen. Thế nên bọn nó gọi tôi là thằng Tùng bẩn. Cứ như là cổ chúng nó không có ghét không bằng…

Trên phổ biến đợt này là chiến dịch cuối cùng, đánh vào sào huyệt Am Leang, thủ đô kháng chiến của Pôn Pốt. Đầu tiên tôi cứ nghĩ Am Leang nó là một thành phố nhỏ, chẳng gì cũng mang tiếng là “thủ đô”. Ở đó có thể có phố, có nhà… nên bọn tôi khoái lắm! Nhưng đi mãi, chỉ thấy rừng lúc rậm, lúc thưa. Cây rặt một loại dầu quánh, dầu khộp. Rừng mênh mông đi mãi thấy nản. Thỉnh thoảng sáng lộ ra một chân ruộng của một phum hoang, hay một trảng cỏ rộng có một vài cây thốt nốt đứng đơn lẻ là đã thấy mừng, tưởng mình sắp được ra đến đồng bằng. Trời ơi là nỗi nhớ phum sóc với gà qué ngủ đầy trên cây, lợn “hoang” ngoáy đuôi chạy kêu khìn khịt, những ống thốt nốt chua phình bụng, những đêm lành không gác…

Ở đây, súng nổ ì ầm vọng về từ các hướng xung quanh lúc mau, lúc thưa. Một lần từ đâu đó rèo rèo qua đầu mấy viên đạn 12.8mm cuối tầm. Một viên va vào thân cây, văng sang ụ mối cái bộp rồi lăn tới gầm võng. Viên đạn đã tuột lớp vỏ đồng, chỉ còn cái lõi thép trắng xám hình côn. Thấy hay hay, tôi mới nhón tay nhặt lên. Vừa kịp vảy tay vứt đi thì đầu mấy ngón tay đã bỏng rát, lát sau nó mọng nước phồng lên. Lão Ky lại được thể chửi tôi ngu. Thế ra mình vừa bẩn vừa ngu! Cái đầu đạn ấy mà bằng vàng thì chắc hắn còn ngu hơn mình…

Trong khoảng trung tuần tháng 3, sau vài lần chạm súng lẻ tẻ với các đơn vị lẻ của địch, chúng tôi đã tiến gần tới Am Leang. Hôm đó được lệnh luồn sâu cấp tiểu đoàn. Cơm nước chuẩn bị đầy đủ, khuya thì lên đường. Luồn sâu cái gì mà cứ đi khơi khơi trên đường. Con đường cát trắng khá lớn, mờ mờ bụi cuốn theo chân người dưới ánh trăng. Hai bên là rừng thẫm tối. Đến gần sáng thì đại đội 3 rơi vào ổ phục kích của địch. Anh Thoan đại đội phó đi cùng trung đội đi đầu lĩnh đủ một phát M.79 bi. Lính C3 tản ra nằm xuống tại chỗ, bắn loạn xạ rồi bò lui, kéo được anh ấy, anh Lẽ trung đội phó và thằng liên lạc về. Ngực và bụng anh ấy lỗ chỗ vết bi chụm, máu ra đẫm ướt cả cái võng chứng tỏ cự ly nổ súng rất gần. Anh ấy khò khè được vài tiếng, kêu “Mẹ…!” rồi tắt thở. Hy sinh hai, bị thương một. Vận tải gác đòn võng để các anh ấy nằm tại vị trí tiểu đoàn bộ, không đưa về tuyến sau được trong đêm.

Thằng địch bắn phát đạn bi đó hẳn là một thằng lỳ lợm và giàu kinh nghiệm chiến trường. Nó bỏ qua tốp đi đầu, nhằm đúng cán bộ chỉ huy. Thường thì cán bộ đại đội không vác súng dài, chỉ đeo túi mìn nên cũng dễ nhận biết. Đường trăng lại sáng như thế kia! Sau phát M.79 và mấy loạt đạn nhọn đó thì bọn địch lại im lặng, kệ cho lính C3 xả đạn vào rừng. Nó muốn bí mật lực lượng. Anh Sơn đẩy đại đội 1 lên đầu, chia đội hình tiểu đoàn sang hai bên đường chờ sáng. Đó đây, trên các hướng khác thỉnh thoảng lại rộ lên tiếng súng, càng gần sáng càng dữ dội. Có cả tiếng động cơ ô tô rì rì, không rõ xe ta hay xe địch.

Tang tảng sáng, mờ mờ rồi rõ địa hình địa vật. Cối 82 đại đội 4 bắt đầu bắn mở hai phía biên con đường đằng trước. Bắn thì cứ bắn xăm thế thôi, chứ có xác định được vị trí địch đâu. Các đại đội giữ sườn cho nhau. Bộ binh bám đường tiến dần lên. Lên qua chỗ địch phục kích hồi đêm 200m, cả tiểu đoàn lại chúi xuống. Hai bên rìa đường phía trước, hai khẩu đại liên địch bắn chéo cánh sẻ rèn rẹt. Bộ binh không lên được nữa, nằm im tại chỗ chờ hỏa lực hỗ trợ. Rừng dày thế này, DK.82 xếp xó mặc dù đã giá súng. Hai khẩu 12.8mm trong phòng ngự thì lợi hại, hoặc chổng nòng bắn trợ chiến khi xung phong lấy tiếng nổ uy lực cho nó hách, chứ còn trong trường hợp này cũng vô dụng. Tất cả trông chờ vào 2 khẩu đội cối 82 và mấy khẩu cối tép dưới các đại đội.

Đúng lúc đó, có tiếng động cơ xe tăng rền rền phía sau. Từ đâu lòi ra 4 cái T.54 của lữ đoàn 22, phun khói mù mịt. Trưởng xe tháo mũ công tác gào lên hỏi bộ binh tình hình địch rồi lại thụt vào xe. Bốn chiếc tăng vượt qua đội hình, càn qua cả những bụi cây nhỏ xộc thẳng vào vị trí địch. Bộ binh C1 và C2 bám liền ngay theo sau. Pháo 100 và trọng liên 12.8 mm trên xe nổ điếc tai. Rừng rung rinh nghiêng ngả. Mấy thằng lính chạy gần nhăn cả mặt, há cả mồm. Anh Sơn giữ lại đại đội 3 đi sau, cùng với D bộ. Tiến được một lúc nữa, mấy chiếc tăng tự nhiên dừng lại. Thằng xạ thủ 12.8mm trên tháp pháo quay xuống hỏi các anh là đơn vị nào?

Khi biết chúng tôi là trung đoàn 2, bọn tăng ơi ới gọi nhau trở lui ngay lập tức. Thì ra bọn này có lệnh đi phối thuộc với trung đoàn 3 lại nhầm đường sang hướng đơn vị tôi. Đường bò ngang dọc trong rừng. Chưa biết tiến hướng nào thì nghe hướng chúng tôi nổ súng dồn dập nên đổ xô đến. Sự hiệp đồng bất ngờ này đã giúp chúng tôi thông đường! Bọn lính chúng tôi quen gọi những trận chiến đi qua theo đặc điểm riêng của nó. Chẳng hạn trận “Rừng tràm”, trận “Cầu cháy” … Và lần này là trận “Xe Tăng Nhầm Đường”. Trong “Sử Sư đoàn 9” đọc sau này, tôi đoán đây là trận luồn sâu vào phum Th’mei. Nhưng nói về trận luồn sâu phum Th’mei thì không ai biết. Nhưng nói đến trận “Xe Tăng Nhầm Đường” thì đứa nào cũng biết.

Ban chỉ huy tiểu đoàn thông báo cho toàn đơn vị là đã tiến đến gần sát Am Leang. Lúc này các đơn vị khá độc lập với nhau. Kể cả các đơn vị trực thuộc trung đoàn bộ cũng phải nổ súng vì địch từ các nơi nhao nhác chạy về vô hướng. Trung đoàn rút đại đội 3 D4 lên bảo vệ chỉ huy sở E. Tiểu đoàn 4 lúc đó chỉ còn hai đại đội bộ binh là C1, C2, đại đội hỏa lực C4 và tiểu đoàn bộ. Đơn vị cứ theo đường bò mà đi tiếp…

Khoảng 3h chiều, súng con các đại đội đi đầu nổ rộ phía đằng trước. Đại đội 4 dừng lại giá cối nên đội hình D bộ ùn lại một chút rồi vượt qua C4. Cối 60 địch bắn dọc con đường tiến. Vừa chui qua bụi le dày mọc trên bờ con suối cạn có đường bò cắt ngang thì “hoét_ oành”. Một trái cối 60 tung đất cách tụi tôi và đám lính cối gần chục mét. Cả đám không ai mảy may bị làm sao. Chỉ có thằng Thịnh đen ở khẩu đội cối 82 dính mảnh vào tay, máu không thấy chảy nhiều. Nó định thần rồi la toáng lên sung sướng trúng mánh rồi, trúng mánh rồi… Bọn cối băng treo tay cho nó, nhưng mặt thằng nào cũng thuỗn ra, ước được dính mảnh như thế.

Thằng Thịnh vẫn phải đi theo đơn vị vì chẳng biết trạm phẫu trung đoàn giờ ở đâu, và cái chính nó là vẫn đi được tốt. Hồi đó không biết từ đâu có cái dớp lính đồn là cùng một đại đội có hai thằng trùng tên thì một thằng sẽ “đi”. Ở trường hợp C4 thì đúng thế! Có hai thằng tên Thịnh đều lính Hà Nội. Thịnh đen cối ở 82mm, Thịnh “toác” ở 12 ly “toác”. Đến năm 1982, Thịnh đen hy sinh trong trận đánh ven biển Hồ bên Siêm Riệp. Thịnh “toác” trở về lành lặn, làm chân chạy cờ, bê đạo cụ cho nhà hát Tuổi Trẻ Hà Nội.

Cối 82 bắn hết gánh đạn 8 trái của thằng Thịnh. Bắn thêm đôi gánh đạn tiếp thì thằng Vỹ đi với C1 gọi về là bộ binh đã lên được đến ngã ba, đừng có bắn nữa. Trung đoàn lệnh cho D4 chốt cứng tại ngã ba. Tôi được lệnh lên theo luôn BCH đại đội 1 vì cán bộ C chưa bố trí quan sát sở ở đâu. Khi bố trí đội hình chốt và chỉ huy sở xong xuôi thì dải dây từ đó ngược về tiểu đoàn bộ. Về đến D bộ thì trời đã sâm sẩm. Trông thấy chỗ D bộ đứng chân có con suối nước sâu chảy xiết, chắc mát lắm! Không kịp tắm vì anh Nhương đuổi tôi về đại đội ngay. BCH đại đội nằm ngay chính ngã ba con đường lớn, cạnh một cái chùa đã bị phá hủy, chỉ còn nền cũ cao và các tháp xung quanh cụt sát đến gần móng. Anh Khanh bảo tôi và mấy thằng liên lạc đào hầm.

Nhưng nền đất nện sân chùa cứng, đào mãi bằng xẻng bộ binh mới được cái hố nông choèn choèn. Tôi bỏ không đào nữa thì anh ấy chửi đ…mẹ thằng lười! Nó đánh thì đừng có chúi hầm của bố mày. Đào được chừng mươi phút nữa thì thằng Đồng Huế và thằng Căn cũng phải bỏ đào. Sân chùa không có cây nên không mắc võng được. Tôi trải ni lông cạnh cái chân tháp làm chỗ ngủ, nửa nằm nửa đắp như phủ tử sỹ. Sáng ra, cả hai mặt nilon đều đẫm hơi nước, nửa sương đêm nửa hấp hơi người…

Sáng hôm sau nắng lên, xe zeep chở tham mưu trung đoàn và xe tải chở đạn lên đến ngã ba. Các đại đội cho các trung đội đi truy quét xung quanh, mở rộng địa bàn đứng chân. Ở nhà chỉ còn bậu xậu văn phòng và các tiểu đội hỏa lực. Anh Nhương gọi tôi về tiểu đoàn bộ lấy thư. Nhận được thêm 7 cái thư nữa và được ra suối tắm. Vừa về đến đại đội 1, định giở thư ra đọc chợt tiếng súng con rộ lên bắn vào vị trí đại đội. Chỉ huy sở chỉ còn mỗi thằng Tuất văn thư với tôi. Hai thằng hoảng quá vì đại đội lúc này trống bốc.

Tôi với nó ôm súng chạy về khẩu đại liên của thằng Lễ bố trí cách chỉ huy sở độ 15m đang bắt đầu quét lại. Bắn nhau một chập, nghe tiếng máy cóc cóc, tôi lộn lại cầm máy thì nhận lệnh thôi bắn. Tiểu đoàn thông báo đấy là tiểu đoàn 7 trung đoàn 3 đang truy quét bắt liên lạc với đơn vị. Tiểu đoàn 7 phát hiện một đám địch đang chạy gần vị trí tiểu đoàn 4 nên nổ súng. Chục phút sau thì lính D7 vào đến chốt. Chúng nó ngồi thở hồng hộc rồi uống sạch nước hà thủ ô thằng Tuất mới nấu. Không có thương vong đáng tiếc. Từ trận cầu sắt S’vay Rieng cho đến nay mới lại gặp đơn vị anh em cùng sư đoàn.

Tiểu đoàn 4 nằm tại ngã ba mấy hôm, coi như thời gian được nghỉ sau những cuộc hành quân liên miên. Bấy giờ chẳng biết địa danh nơi nào với nơi nào nữa. Chỗ nào cũng như chỗ nào. Là đường bò ngang dọc, là rừng dầu rừng khộp miên man. Rừng cháy suốt từ ga Rômia vào cho đến tận Am Leang không lúc nào tắt. Đêm nào trời cũng hồng hồng do ánh lửa cháy rừng hắt lên nền trời. Một đêm như thế, hai thằng địch cắt rừng chui vào đúng ổ gác trung đội thông tin tiểu đoàn bộ. Toàn cồ kéo hai loạt AK, diệt hai thằng địch một già một trẻ, thu 2 súng. Sáng hôm sau kiểm tra túi mìn thằng địch già, thấy có cái bản đồ, la bàn, sổ sách, một cái võng nilon đen rất mới. Tham mưu tiểu đoàn báo lên là đã diệt được một tên trung đoàn trưởng cùng thằng cận vệ. Đơn vị hai thằng này chắc bị đánh tan tác ở đâu đó. Thầy trò cắt rừng mò về chiến khu nhưng ngắn số, đến đây thì tiêu. Toàn cồ đắc ý cái võng ấy lắm. Anh Nhương cậy thế trung đội phó đòi đổi nhưng hắn không đồng ý.

Chuyện nữa đáng nhớ ở tại ngã ba này là chuyện cái hầm. Một buổi chiều, phía con đường lớn có tiếng mõ bò càng lúc càng rộn rã. Một đoàn người cùng xe bò kéo đang đủng đỉnh đi tới ngã ba. Tiếng thằng Trung cảnh giới trung đội 1, trung đội chẹn đường bỗng dưng la thất thanh: Địch, địch… không phải dân! Nó phát hiện đám “dân” ấy có những đứa giấu súng. Bọn mất dạy trá hình đó nghe tiếng kêu biết bị lộ, giạt sang hai bên đường nổ súng ngay vào chúng tôi. Đạn nhọn rất rát và làn đạn đi thấp, đôi khi thấy man mát trên má. Tiểu đoàn nghe nổ súng gọi xuống đại đội nắm tình hình. Tôi ngồi xổm trên cái hầm nông đào dở hôm nọ, đưa tổ hợp cho anh Quang râu (chính trị viên phó C mới về nhận công tác). Anh Quang đứng, một chân dưới hầm, một chân trên thành hầm báo cáo.

Thấy nó bắn rát quá nên anh ấy vừa nói trong tổ hợp, vừa kéo tay tôi dúi xuống hầm rồi nhảy lên. Cái hầm nông choèn, đứng có khi mới chỉ ngập trên đầu gối. Muốn an toàn thì chỉ có thụp xuống, hay nằm dài ra dưới đó. Nhưng thế thì ra cái thể thống gì vì tôi đâu có đào, lại còn cự cãi với anh Khanh C trưởng nữa. Hoàn cảnh khó khăn vẫn sĩ diện được tốt! Thằng Đồng Huế, thằng Căn liên lạc núp sau bệ tháp, đang thể hiện pằm pằm điểm xạ hai phát một vào khoảng rừng giữa B1 và khẩu đội đại liên. Thấy thế tôi cũng chúi vào chân bệ tháp cùng với tụi nó. Tôi vẫn nhớ khuôn mặt anh Quang lúc ấy. Vừa báo cáo vừa hơi cười, nụ cười hiền xa xăm, hơi là lạ…như chế giễu cái tính trẻ con của tôi. Có những khoảng khắc hoặc hình ảnh, đôi khi không gắn với bất kỳ sự kiện quan trọng nào nhưng làm ta nhớ mãi…