à Phán Thi đứng quay lưng lại, nói với Linh đứng ở sau lưng:

- Con về gặp bà, nhớ thưa với bà tuần sau thầy mẹ sẽ về thăm bà. Con đi ngay đi kẻo muộn.

Linh đi tới đặt tay lên vai mẹ, cười:

- Từ sáng đến giờ, mẹ gịuc con mấy lần rồi. Còn sớm quá mà. Lát nữa con đi cũng được.

Bà Phán Thi quay lại, nói như gắt:

- Ô hay! Mẹ bảo con đi ngay, sao cứ để phải giục như thế!

Trước đôi mắt mở lớn vì ngạc nhiên của Linh, bà Phán Thi dịu giọng xuống, cho con gái khỏi nghi ngờ:

- Bà đau, chắc đang mong thầy mẹ hay các con về thăm lắm. Đi sớm về sớm có hơn không? Về chiều, dễ gặp mưa ở dọc đường lắm.

- Con đi ngay bây giờ đây.

Trở vào buồng, ngồi trước gương, vừa chải đầu Linh vừa suy nghĩ. Nàng thấy thái độ của mẹ có một cái gì khác thường. Cái việc bà Phán đột ngột bảo nàng về thăm bà ngoại bên thôn Vĩ Dạ, hình như có một dụng ý nào đó mà nàng không đoán được. Bà ngoại nàng đau thật, nhưng theo như đứa em gái sang cho biết, bà ngoại đã khỏi được mấy ngày nay rồi mà! Tại sao còn phải về thăm? Và tại sao phải về thăm ngay như thế?

Từ thuở nhỏ, không bao giờ Linh dám trái lời mẹ. Nàng hiền hậu, nàng là một đứa con hiếu thảo và ngoan ngoãn, hai mẹ con thương yêu nhau và điều làm Linh sợ hãi nhất là ở đời nàng làm một điều gì có thể làm mẹ đau buồn.

Nhưng sáng nay, trời đẹp quá, giữa mùa mưa dầm mà có được một buổi sáng đẹp trời như thế này, gặp Phủ, đi chơi với chàng, vui thích biết bao nhiêu. "Ác thật" Linh nhủ thầm, và nhìn khuôn mặt nàng trong bóng gương. Mấy tuần lễ đến với Linh như một đảo lộn lớn lao trong tâm hồn, và hình dáng nàng dường như cũng có một đổi thay kỳ diệu. Lần thứ nhất, tự nhìn ngắm, Linh thấy mình xinh đẹp. Nàng chưa từng bận tâm đến nhan sắc của mình, bây giờ nàng chợt khám phá thấy con người mình, khám phá thấy luôn nàng đẹp, nàng khả ái và dễ thương.

Chợt nhớ lại câu nói của Phủ:

- Tấm gương làm cho người đàn bà nhìn thấy mình đẹp hơn cả là đôi mắt của người yêu.

Linh đã nhìn vào đôi mắt Phủ. Nàng yêu tất cả ở chàng. Mái tóc chàng như có mưa gió và sương nắng thổi lùa, đẹp một vẻ đẹp hoang vu và gió bão. Vầng trán của chàng, một vầng trán phẳng và rộng, trên đó những nét năn như những dấu vết cuộc sống mà chàng tiếp nhận thoải mái và coi thường. Cái miệng chàng, vành môi hơi trễ như lúc nào cũng thấp thoáng một nụ cười riễu cợt. Linh yêu, yêu tất cả. Nhưng nàng yêu nhất là đôi mắt. Nàng cảm thấy đôi mắt ấy là cả một thế giới. Nhiều lúc thản nhiên đến độc ác, lạnh lùng đến rùng mình và cách biệt đến sợ hãi. Nhưng khi đôi mắt yêu dấu ấy đậu xuống nàng, đó là cái nhìn của nắng muà xuân vờn trên một đài hoa làm run rẩy, của nắng muà hè làm cho mê thiếp, của nắng mu`a thu làm say người như men, như rượu, của nắng muà đông khi vừa hiển hiện, chợt tưởng như mùa xuân đã đâu đó trở về. Đôi mắt Phủ sâu, u uẩn buồn, phảng phất tâm hồn chàng trong đó, Linh thấy đẹp vô cùng, một nét đẹp mà nàng không tài nào diễn tả được nhưng lúc nào cũng bắt nàng phải nghĩ tới và nhớ đến.

"Thế mà hôm nay, mẹ mình bắt mình về Vĩ Dạ thăm bà ngoại, và mình không được nhìn thấy đôi mắt ấy". Linh nghĩ, và nàng chải vội tóc đứng lên.

Giây phút đó, Linh không ngờ một thử thách ghê gớm sắp đến với nàng, đẩy nàng phải đứng trước một lưa chọn quyết liệt.

Bà Phán Thi nhìn đồng hồ, thấy Linh đã đi được chừng nửa giờ đồng hồ. Căn nhà yên tĩnh. Tiếng chuông thong thả buông từng giọt, gió chạy trên thảm cỏ ngoài vườn, nắng rất đẹp nhưng là thứ nắng mong manh cho đoán thấy trận mưa đã rập rình đâu đó.

Bà Phán Thi nhìn ra cổng, và bà đợi chờ, Chàng trẻ tuổi có dám đến gặp bà? Có hiểu bà cho mời đến để làm gì? Y có dám đến? Bấy nhiêu câu hỏi được đặt ra trong đầu óc người mẹ, nhưng bà Phán Thi không có thời giờ suy nghĩ nữa. Bà nghiêm mặt ngồi thẳng người lên.

Một chiếc xe xích lô vừa đậu lại ngoài đường. Một chàng trẻ tuổi từ trên xe bước xuống. Hắn đó. Hắn là gã đàn ông đã quyến rũ con gái bà, gã đàn ông lạ mặt một buổi nào đã đến giữa cái thành phố trầm lặng này, gã đàn ông từng làm không biết bao nhiêu điều xấu xa và tai tiếng. Không thể để gã tai tiếng cho gia đình bà được. Không thể để gã quyến rũ con gái bà như thế được. Phải có một thái độ quyết liệt.

Trả tiền xe xong, Phủ rút lửa, châm một điếu thuốc. Những lúc bối rối hay phân vân, Phủ thường có thói quen châm một điếu thuốc như thế, cử chỉ đốt thuốc đối với chàng là một khoảng khắc định thần quý báu, hút một hơi thuốc thật dài, cúi đầu xuống, khi ngửng lên thở khói ra, ở nhiều trường hợp, chỉ trong một hơi thuốc mà chàng đã tìm thấy lối thoát, lối giải quyết cho hơn một vấn đề khó khăn.

Nhưng lần này, không hiểu sao, vừa đốt cháy xong điếu thuốc, chàng cau mặt vất ngay nó xuống mặt cỏ. Phủ không thấy có lý do gì phải bối rối, phải hoảng hốt cả. Chàng bình tĩnh bước qua một thềm cổng và khoan thai đi lên hàng hiên. Thấy mẹ Linh ngồi đó, Phủ cúi đầu chào cùng một lúc bà Phán Thi lên tiếng:

- Mời ông vào.

Thấy Phủ bước vào nhưng vẫn đứng yên, bà Phán Thi chỉ tay:

- Ông ngồi chơi, ông ngồi xuống đó.

Yên lặng một lát. Bà Phán Thi ngắm nhìn Phủ từ đầu đến chân.

Phủ ngồi yên để mặc cho cái nhìn của người mẹ đo lường nhân cách. Chàng đưa mắt tìm kiếm. Không thấy Linh đâu, Phủ mới yên tâm. Chàng thành thực không muốn Linh biết chàng đến.

- Ông đã nhận được thư tôi?

- Dạ, đã nhận được.

- Cám ơn ông đã tới.

Lại yên lặng một lát. Phủ đánh diêm châm thuốc lá. Lần nay, không phải để trấn tĩnh. Mà chỉ vì chàng muốn hút thuốc là và không biết nói gì hơn là đợi chờ bà Phán Thi muốn nói với chàng những điều gì. Tất nhiên là không tốt đẹp gì. Phủ cũng không ngạc nhiên khi nhận được thư ngắn nguỉ của bà Phán, chiều qua khi chàng đưa mấy đứa cháu đi chơi vừa về đến nhà. Lá thư do Dụ giao cho chàng

- Ông có biết tôi mời ông đến đây làm gì không?

Phủ nhìn thẳng vào mặt người mẹ, chàng bình tĩnh chịu đựng cái nhìn nghiêm khắc không lảng tránh.

- Cháu cũng hơi đoán được ý định của cụ. Nhưng xin cụ cho biết thẳng. Lời nói thẳng vẫn là lời nói đáng nghe nhất.

Bà Phán Thi giật mình. Bà không ngờ người đàn ông lại có thể trả lời bà một cách đường hoàng và dõng dạc như thế. Hơi bối rối một chút bà Phán Thi đằng hắng nói tiếp:

- Ông vừa nói: lời nói thẳng vẫn là lời nói đáng nghe nhất. Đúng lắm. Vậy tôi xin hỏi thẳng. Ông có quen biết cháu... Linh, con gái tôi?

- Dạ, có.

- Quen từ khi con gái tôi vào thăm chị nó ở Sàigòn?

Sự gợi lại của bà Phán Thi làm Phủ mỉm cười vui thú. Chàng vừa nhớ lại, thêm một lân` nữa, trường hợp ngộ nghĩnh đã ném chàng ngã vào Linh ở hành lang toà án.

- Cũng không hẳn như thế! Cụ có thể coi như cháu chỉ quen Linh ở Huế.

- Coi như thế cũng được. Bây giờ tôi yêu cầu ông một điều.

- Xin cụ cứ nói.

- Đừng bao giờ ông tìm gặp con gái tôi nữa. Xin ông để cho con gái tôi yên.

Phủ trừng mắt nhìn người đàn bà ngồi trước mặt mà lời nói thiếu lễ độ đã làm chàng tức giận. Bằng cách nghĩ thầm: Đây là một người mẹ, và người mẹ nào cũng có quyền được vô lý và bất công nếu vô lý và bất công ấy được đọc bởi tình yêu con.

- Nhận được thư cụ, và trước khi đến đây, cháu đã đoán trước được đôi phần những điều cụ định nói. Không ngờ cụ nói thẳng và rõ như thế. Có lẽ...

- Có lẽ thế nào? Bà Phán Thi cướp lời.

- Có lẽ cụ hiểu lầm cháu là hạng người không đứng đắn.

Bà Phán Thi bật lên một tiếng mai mỉa:

- Ở Huế chúng tôi cũng có báo đọc, và chúng tôi đọc báo rất kỹ. Ông nhớ cho như thế.

Phủ đã biết bà Phán Thi định ám chỉ đã biết rõ những vụ tai tiếng xấu xa ở Sàigòn của chàng trước đây qua những bài báo. Chàng thấy mình nhỏ nhen nhưng không đừng được mà không trả đũa lại.

- Điều này cháu biết lắm. Ở Huế, nhiều người rỗi rãi quá không biết làm gì nên đọc báo cả ngày và biết nhiều chuyện lắm. Ý cụ muốn nói cháu cho một quá khứ hư hỏng, và cháu không có quyền quen biết những thiếu nữ con nhà gia giáo?

Đã nói thì không lùi được nữa, bà Phán Thi gật đầu:

- Phải.

Phút này, Phủ có hàng trăm điều muốn nói cho người mẹ đeo nặng hàng mớ thành kiến lỗi thời này hiểu thế nào là quá khứ của một đời người, quá khứ không thể là phản chiếu của hiện tại, và xét đoán con người qua quá khứ của họ là một xét đoán cạn hẹp, thiếu độ lượng và dễ đưa đến những lầm lẫn đáng tiếc. Ấy thế mà Phủ cúi đầu xuống và ngồi yên. Chàng chợt cảm thấy mỏi mệt lạ thường. Trước xã hội, trước kẻ khác, là mẹ người yêu lúc đó. lại nổi giận trong tâm hồn Phủ cái ý muốn xa lánh, quay mặt đi, như chàng đã xa lánh Sàigòn để tìm ẩn náu ở Huế. Biết đâu bà Phán Thi không có lý, như tất cả những người mẹ bao giờ cũng có lý? Chàng nghĩ chàng đã đem lại cho Linh một tình yêu cao qúy, nhưng tình yêu bây giờ có đưa đến hạnh phúc mai sau? Câu hỏi được đặt ra như một sự thực bàng hoàng mà Linh và chàng đều chưa bao giờ nghĩ tới.

Phủ thong thả đứng dậy đi mấy bước vô định trên nền đá hoa. Cuối cùng chàng dừng lại trước khung cửa nhìn xuống khu vườn nhỏ. Thiếu Linh tất cả đều trở nên xa lạ đối với chàng. Người đàn bà hẹp lượng ngồi sau lưng mà Phủ cảm thấy như cái nhìn soi mói vẫn không thôi lặng lẽ theo dõi, lũ đồ đạc xếp đặt ngăn nắp chung quanh thảm cỏ và những hàng cây dưới kia, những bức tường trần trụi cửa căn buồng này, tất cả thuộc vào một thế giới tĩnh tại và sự hiện hữu của chàng chỉ là một khuấy động vô lý.

Anh không đem lại cho em điều người ta phải đem lại cho người yêu là hạnh phúc. Không có hạnh phúc, tình yêu không phải là tình yêu. Đó chỉ là một trận tình như một buổi nắng, một cơn mưa, thứ thời tiết thất thường của một đời người, cuộc phiên lưu chốc lát của một đời người, anh không thể đẩy em vào cuộc phiên lưu đó, bơỉ vì em sẽ mất nhiều hơn là nhận được, bởi vì em sẽ đi và không thể trở về, khi đó tình yêu chỉ còn là một tấn thảm kịch nhiều màn của tan vỡ và hối hận, của nụ cười em hôm nay thành gịot lệ ngày mai, của cái đẹp biến thành tội lỗi, xã hội nay không có chỗ cho những người chúng ta yêu nhau. Chúng ta không có đủ vũ khí để đánh thắng cái xã hội này, nơi hàng nghìn sự thật đã dựng thành trở lực, nơi thành kiến, dư luận mãi mãi là những kẻ thù không tha thứ cho kẻ nào dám coi thường nó. Anh coi thường nó, nhưng em không thể coi thường. Cuối cùng là chúng ta chỉ được đến với nhau trong cái trạm gặp gỡ chốc lát của hai ngã đường riêng biệt.

Khi Phủ quay trở lại đứng trước mặt bà Phán Thi chàng cũng không hiểu sự ưng thuận của chàng là một thái độ can đảm hay hèn nhát. Mà chỉ thấy như thế là hay hơn. Không thể khác. Cho cả chàng và Linh.

- Cụ đã được toại nguyện.

- Nghĩa là...

- Không bao giờ cháu tìm gặp Linh nữa.

Phủ cười:

- Thành phố Huế nhỏ quá, không tìm rồi cũng gặp. Vậy cháu sẽ đi khỏi nơi này, như thế cho cụ được hoàn toàn yên tâm.

Trước khi đi ra. Phủ hỏi người mẹ:

- Cụ có cho Linh biết chuyện này không?

- Không, tôi không muốn cho nó biết.

Phủ ngẫm nghĩ và gật đầu:

- Như thế là hơn.

Phủ cúi đầu chào bà Phán Thi, đi nhanh ra ngoài.