uy hiện nay Christine đang chiếm lĩnh tâm trí Andrew hơn bao giờ hết nhưng tâm trạng anh đã thay đổi. Anh không còn cảm thấy chán nản nữa, anh phấn khởi, sung sướng, chứa chan hy vọng. Sự thay đổi này được phản ánh ngay trong công việc. Anh hãy còn khá trẻ trung để lúc nào cũng có thể tưởng tượng trong óc là có Christine đang theo dõi anh những khi anh đến thăm bệnh nhân, theo dõi các phương pháp điều trị cẩn thận, cách khám bệnh tỉ mỉ của anh, khen ngợi sự chăm chú tìm tòi của anh khi chẩn đoán. Khi nào anh toan khám qua quýt, vội vã kết luận trong khi chưa nghe ngực người bệnh thì lập tức có một ý nghĩ chặn anh lại: “Chết! Nàng sẽ nghĩ như thế nào nếu mình làm như vậy?”.

Andrew đã nhiều lần bắt gặp con mắt giễu cợt của Denny nhìn anh chừng như đã hiểu chuyện. Nhưng Andrew mặc kệ. Một cách nồng nhiệt và duy tâm, anh gắn Christine với các tham vọng của anh làm nàng vô tình trở thành một nguồn cổ vũ mới cho cuộc tiến công lớn lao vào những điều anh chưa am hiểu.

Trong thâm tâm, Andrew phải thừa nhận anh thực ra chưa biết gì cả. Tuy nhiên, anh vẫn tự luyện cho mình có những suy nghĩ riêng, nhìn thấy suốt mặt trái của những điều hiển nhiên đập ngay vào mắt người ta để cố tìm ra nguyên nhân trực tiếp. Từ trước đến nay, anh chưa bao giờ thấy mình bị lý tưởng khoa học thu hút mãnh liệt đến thế. Anh thiết tha mong rằng anh chờ bao giờ trở thành một kẻ cẩu thả hay vụ lợi, chớ bao giờ kết luận quá vội vàng, và chớ bao giờ hạ bút ghi những chữ “theo đơn cũ”. Anh khao khát tìm tôi, muốn công việc của mình có tính chất khoa học để xứng đáng với Christine.

Trước niềm say mê thơ ngây ấy, thật đáng tiếc là việc khám bệnh và điều trị của Andrew ở đây bỗng nhiên trở nên tẻ nhạt đơn điệu. Anh chỉ muốn đọ sức với núi cao. Thế mà mấy tuần qua, anh chỉ toàn gặp những cái gò thấp lè tè. Anh phải chữa chạy những chứng bệnh vặt vãnh, không mảy may hứng thú, những ca tầm thường như sái chân, đứt tay, nhức đầu, sổ mũi. Trường hợp khó khăn nhất là lần anh mời đi xa hai dặm đến phía dưới thung lũng khám bệnh cho một bà cụ già mặt vàng khè thò đầu ra khỏi chiếc khăn quàng trùm kín nhờ anh cắt hộ chai chân.

Andrew cảm thấy tù túng, bực mình thấy không có những cơ hội đương đầu với giông tố, bão táp.

Anh bắt đầu hoài nghi niềm tin tưởng của bản thân mình, tự hỏi rằng ở nơi khỉ ho cò gáy này thì người thầy thuốc liệu có khả năng thực sự trở thành một cái gì hơn một kẻ làm mướn tầm thường không. Nhưng đến lúc bế tắc nhất ấy thì xảy ra một sự kiện làm chiếc nhiệt kế đo niềm tin của anh một lần nữa lại nhảy vọt lên trời xanh…

Gần hết tuần cuối cùng tháng sáu, Andrew đang đi trên chiếc cầu gần ga thì gặp bác sĩ Bramwell. Ông vừa mới ở cửa sau quán “Đường sắt” lẻn ra, len lén lấy mu bàn tay quệt mồm. Bramwell có thói quen, mỗi khi bà vợ diện quần áo, tươi tỉnh đi Toniglan với những chuyện “mua sắm” bí ẩn của bà thì ông lại kín đáo tự an ủi bằng một hai cốc bia vại.

Hơi lúng túng khi bị Andrew bắt gặp, Bramwell vẫn làm chủ được tình thế và nói với giọng phớt tỉnh:

- A, anh Manson. Gặp anh rất mừng. Tôi vừa mới phải đến khám bệnh cho Pritchard xong.

Pritchard là chủ quán rượu “Đường sắt”. Andrew vừa mới gặp ông này dẫn chó đi chơi cách đây năm phút. Tuy vậy, anh không đả động gì. Anh quý mến Bramwell, con người có cách ăn nói khoa trương và điệu bộ huênh hoang hài hước, nhưng lại rụt rè, anh mến những lỗ thủng ở tất ông mà bà vợ ham vui quên không díu lại.

Sánh vai nhau đi trên phố, hai người bắt đầu nói chuyện nghề nghiệp. Bramwell xưa nay bao giờ cũng sẵn sàng kể về các bệnh nhân của ông. Lần này, với một vẻ nghiêm trang, ông kể với Andrew là Emrys Hughes, người em rể Annie, chị giúp việc ở nhà anh, đang được ông điều trị. Bramwell nói Emrys dạo này có thái độ rất kỳ quặc, xuống hầm lò thì bồn chồn lo lắng, đầu óc không còn nhớ gì cả. Anh ta trở nên bẳn tính, hay cãi cọ,và hung bạo.

Bramwell gật gà gật gù, nghiêm giọng:

- Tôi thấy cần phải chú ý, anh Manson ạ. Trước đây, tôi đã từng gặp nhiều trường hợp rối loạn tâm thần, và trường hợp này giống đáo để.

Andrew chăm chú lắng nghe. Từ trước đế nay, anh vẫn coi Hughes là một chàng trai cục mịch nhưng dễ mến. Anh nhớ lại gần đây Annie có vẻ lo lắng. Anh hỏi thì chị chỉ nói xa xôi là chị lo về người em rể, vì tính tình Annie rất hay chuyện trò nhưng chị lại không thích nói về gia đình. Khi chia tay với Bramwell, Andrew nói mấy câu tỏ ý mong bệnh nhân của ông chóng bình phục.

Nhưng đến thứ sáu, mới sáu giờ sáng Andrew đã bị tiếng gõ cửa gọi dậy. Người gõ cửa là Annie, mắt đỏ hoe, quần áo đã mặc xong xuôi. Chị đưa cho Andrew một bức thư.

Andrew xé phong bì. Đó là thư của bác sĩ Bramwell:

“Mời anh lại tôi ngay. Tôi nhờ anh ký vào giấy chứng thực một bệnh điên nguy hiểm”.

Chị Annie cố cầm nước mắt:

- Về chuyện Emrys đấy, bác sĩ ạ, kinh khủng quá. Bác sĩ lại ngay đi.

Trong ba phút, Andrew mặc xong quần áo. Cùng đi với Andrew ngoài phố, chị Annie kể cho anh nghe tất cả những gì chị biết về Emrys. Ba tuần nay, anh ta ốm, người khác hẳn, nhưng đến đêm qua thì anh ta trở nên hung dữ, rõ ràng là mất trí. Anh ta đã cầm con dao cắt bánh mì dọa vợ. Olwen chỉ vừa kịp chạy ra đường, còn mặc cả quần áo ngủ. Theo lời kể nghẹn ngào của chị Annie chạy lon ton bên cạnh anh trong ánh sáng nhờ nhờ lúc sáng sớm thì câu chuyện giật gân ấy kể cũng bi đát. Andrew chẳng biết nói gì thêm để làm yên lòng chị. Tới nhà Hughes, Andrew gặp bác sĩ Bramwell đang ngồi ở bàn tại phòng ngoài, tay đang cầm bút, vẻ mặt nghiêm trang, râu không cạo, áo sơ mi không kịp cài khuy cổ và thắt cà vạt. Trước mặt Bramwell là một tờ giấy xanh nhạt, viết được một nửa.

- A, anh Manson đây rồi! Anh đến nhanh thế là tốt lắm. Một việc đáng buồn đây. Nhưng không làm anh mất nhiều thời giờ đâu.

- Có gì đấy, ông Bramwell?

- Hughes bị điên. Hình như tuần trước tôi có nói với anh tôi đã ngờ như vậy rồi thì phải. Tôi nói đúng mà. Điên khùng – chứng điên khùng, đi đến chỗ giết người. Ta phải đưa cậu ấy đến ngay Pontnewydd. Muốn vậy phải có hai chữ ký trên tờ giấy chứng thực: Chữ ký của anh và của tôi. Gia đình ấy muốn tôi mời anh lại. Anh biết thủ tục rồi chứ?

Andrew gật đầu:

- Đã. Ông có thấy bằng chứng gì?

Bramwell hắng giọng, đọc những dòng chữ ông đã viết trên tờ khai, kể lại đầy đủ, trôi chảy, một số hành vi của Emrys Hughes trong tuần trước, tất cả đều đưa đến kết luận là anh ta loạn trí. Đọc xong, Bramwell ngẩng đầu lên:

- Theo tôi thì bằng chứng thế là rõ ràng!

Andrew từ tốn trả lời:

- Có vẻ khá nghiêm trọng thật. Được! Ông để tôi xem anh ta một tí.

- Cảm ơn, anh Manson. Khi nào anh xong, anh ra đây gặp tôi – Rồi ông viết thêm những chi tiết khác vào tờ chứng thực.

Emrys đang nằm trên giường, ngồi cạnh anh có hai người bạn cùng làm ngoài mỏ để phòng khi cần phải giữ anh ta lại. Đứng ở chân giường là Olwen, vợ Emrys, mặt tái xanh, mọi khi tươi vui nhanh nhẹnh mà bây giờ thì đầm đìa nước mắt. Olwen trông thật thiểu não và không khí gian phòng thật nặng nề ảm đạm đến nỗi trong giây lát Andrew thấy rùng mình, gần như kinh sợ.

Andrew bước lại gần, anh thoạt tưởng như không nhận ra Emrys nữa. Không phải đã thay đổi hoàn toàn,vẫn là Emrys thôi, nhưng là một Emrys biến dạng, khác trước. Khéo để ý thì thấy có những nét trở nên thô lỗ. Mặt anh ta hình như bị sưng lên, cánh mũi dày ra, nước da bệch như sáp, trừ một mảng đo đỏ chạy qua sống mũi. Nhìn chung, anh ta có vẻ nặng nề, đờ đẫn. Andrew hỏi chuyện, anh ta trả lời lý nhí, nghe không rõ. Sau đó anh ta nắm tay lại và tuôn ra một tràng những câu hung hăng vô nghĩa. Cách trả lời ấy, kết hợp với những lời kể lại của Bramwell, càng cho thấy rõ phải đưa anh ta vào nhà thương điên.

Sau một lúc im lặng, Andrew cảm thấy anh buộc lòng phải công nhận đúng là Emrys mất trí. Tuy nhiên, không giải thích vì sao, anh vẫn thấy có gì không ổn. Andrew tự hỏi: Tại sao, tại sao, Emrys lại nói năng như vậy? Xưa nay anh ta vẫn là người vui vẻ cơ mà, không có chuyện gì lo lắng, sống thoải mái, dễ được mọi người ưa mến. Thế thì tại sao anh ta thay đổi như thế này mà không có nguyên nhân rõ rệt gì?

Phải có nguyên nhân nào đó, Andrew bướng bỉnh suy nghĩ. Các triệu chứng không thể tự nhiên mà có được. Nhìn chằm chằm vào những nét sưng phù ở trước mặt, nặn óc suy nghĩ tìm câu trả lời cho bài toán hóc búa, Andrew vô tình đưa tay sờ vào bộ mặt sưng và trong tiềm thức, anh nhận thấy tay anh ấn xuống không để lại vết lõm trên cặp má bị phù kia.

Một suy nghĩ bỗng vụt loé lên trong óc anh như một tia điện. Tại sao chỗ sưng lại không lõm xuống khi anh ấn tay vào? Bởi vì – bây giờ chính là tim anh nảy tung lên! – bởi vì đây không phải thực sự là phù thũng mà là phù niêm. Anh hiểu ra rồi, ơn trời, anh đã hiểu ra rồi. Không, anh không được vội vã hấp tấp. Anh trấn tĩnh lại hẳn. Anh không được vội đi đến kết luận. Anh phải xúc tiến một cách thận trọng, từ tốn, chắc chắn!

Andrew cúi xuống, nâng bàn tay Emrys lên. Đúng rồi, da khô và nhám, ngón tay hơi dày lên ở đầu. Nhiệt độ… dưới bình thường. Anh tiếp tục khám một cách có phương pháp cho đến khi xong, nén lại niềm phấn khởi như những đợt sóng nối tiếp nhau dâng lên trong lòng. Mọi kết luận, mọi triệu chứng đều hoàn toàn ăn khớp với nhau như những mảnh gỗ trong trò chơi xếp hình được ghép lại với nhau. Nói năng chệch choạc, da khô, ngón tay chuối mắn, da mặt sưng phồng không co giãn, hỏng trí nhớ, suy nghĩ chậm chạp, những cơn nóng nảy mà tột đỉnh là hành động hung bạo định giết người. Ôi! Bức tranh đầy đủ đó là một thành công tuyệt vời.

Andrew đứng bật dậy, ra phòng khách. Bác sĩ Bramwell, đứng trên tấm thảm rải trước lò sưởi, lưng quay lại ngọn lửa, hỏi Andrew:

- Thế nào? Thỏa mãn chứ? Bút ở trên bàn ấy.

Andrew đưa mắt nhìn đi chỗ khác, cố không để cho sự đắc thắng lộ ra trong giọng nói:

- Này ông Bramwell ạ. Tôi cho rằng chúng ta không cần phải viết tờ chứng thực bệnh điên cho Hughes đâu.

- Hử? Tại sao? Gương mặt Bramwell dần dần mất vẻ bình thản. Ông kêu lên với nỗi kinh ngạc của người bị mếch lòng. – Nhưng cậu ta hoàn toàn mất trí rồi mà!

- Tôi không nghĩ như vậy - Andrew đáp lại bằng một giọng đều đều, vẫn phải cố nén niềm phấn khởi, hân hoan. Chẩn đoán được căn bệnh chưa phải đã xong. Anh còn phải đối xử khéo léo với Bramwell, cố không đối lập với ý kiến của ông ta – Theo tôi, Hughes đau ốm về tinh thần chỉ vì anh ta đau ốm về thể xác. Tôi cho rằng Hughes bị thiểu năng tuyến giáp trạng: đây là một trường hợp phù niêm hết sức rõ ràng.

Bramwell nhìn Andrew với con mắt đờ đẫn. Bây giờ ông thực sự bàng hoàng. Ông cố nói câu gì, nhưng chỉ thốt ra được những âm thanh kỳ quặc, như tiếng tuyết rơi trên mái nhà.

Andrew nói tiếp để thuyết phục Bramwell, mắt nhìn xuống tấm thảm:

- Vả lại, Pontnewydd như một nấm mồ ấy. Hughes mà vào đấy thì không bao giờ có cơ ra nữa. Nếu có thoát ra được thì cũng mang vết tích suốt đời. Hay ta thử tăng cường tuyến giáp trạng cho anh ta xem sao đã?

Bramwell lắp bắp:

- Sao, anh nói thế nào? Tôi không có gì…

Andrew vội cắt ngang:

- Ông hãy nghĩ đến công lao của ông nếu ông chữa được cho anh ta khỏi. Ông không thấy đáng công ư? Nào, tôi đi gọi chị ấy lên đây. Chị ta đã khóc hết nước mắt vì tưởng chồng sẽ bị giải đi nhà thương điên. Ông hãy giải thích là chúng ta sẽ thử áp dụng một cách điều trị mới.

Bramwell chưa kịp đáp, Andrew đã ra khỏi phòng. Mấy phút sau, khi anh trở lại cùng với Olwen, Bramwell đã hoàn hồn. Đứng giạng chân giữa tấm thảm, ông oai vệ bảo cho Olwen biết là “có thể còn có một tia hy vọng”. Đằng sau lưng ông, Andrew vo viên tờ chứng thực vứt vào lò sưởi. Rồi anh ra điện thoại gọi đi Cardiff xin cấp hoóc-môn tuyến giáp trạng.

Mất một thời gian bồn chồn lo lắng, và sau vài ba ngày phấp phỏng căng thẳng, Emrys mới bắt đầu cho thấy hiệu quả của sự điều trị. Nhưng một khi đã bắt đầu xuất hiện thì hiệu quả ấy thật kỳ diệu. Trong có nửa tháng, Emrys đã dậy được, và sau hai tháng thì trở lại làm việc. Một buổi tối, Emrys cùng với cô vợ Olwen tươi tỉnh đến trạm xá Bryngower. Rắn rỏi và nhanh nhẹn, Emrys nói với Andrew anh ta chưa bao giờ khỏe khoắn như bây giờ.

Olwen nói:

- Bác sĩ Manson ạ, chúng em chịu ơn ông rất nhiều, chúng em muốn từ bỏ ông Bramwell, chuyển sang chỗ ông. Anh Emrys nhà am ở trong danh sách khách bệnh của ông ta trước khi em lấy nhà em. Ông ta thật chỉ là một mụ già đần độn. Suýt nữa thì ông ta cho anh Emrys nhà em vào… ông biết đấy… nếu không có ông và tất cả những gì ông đã làm cho chúng em…

- Chị không được thay đổi bác sĩ, chị Olwen ạ. Làm thế thì rắc rối to. – Andrew bỏ giọng nghề nghiệp nghiêm trang, nói đùa – Chị mà làm thế thì tôi sẽ cầm con dao cắt bánh này đuổi theo chị đấy.

Khi gặp Andrew ngoài phố, Bramwell vui vẻ nói với anh:

- Chào anh Manson. Anh đã thấy cậu Hughes đi lại rồi chứ? Cả hai vợ chồng đều cảm ơn lắm. Tôi lấy làm hãnh diện vì chưa có lần nào việc điều trị của tôi có kết quả bằng lần này.

Còn chị Annie thì nói:

- Lão Bramwell ấy, huênh hoang ngoài phố như ông tướng. Lão ấy chẳng biết gì sất. Còn bà vợ nữa, úi dào! Mụ ấy không bao giờ giữ được một người giúp việc ở lâu trong nhà.

Blodwen Page thì dặn dò:

- Ông Manson này, ông chớ nên quên rằng ông làm việc cho bác sĩ Page đấy nhé.

Còn lời bình phẩm của Denny là:

- Manson! Dạo này anh thay đổi nhiều quá, không ai dám chơi với anh nữa. Chẳng mấy chốc anh sẽ lừng danh… một ngày rất gần đây thôi.

Nhưng Andrew chạy vội đến chỗ Christine với niềm hân hoan về sự thành công của phương pháp khoa học, dành riêng cho nàng tất cả những gì anh muốn nói ra thành lời.