Người mà cố gắng rồi thất bại vẫn tốt hơn nhiều so với người không cố gắng gì cả và thành công.
Lloyd James
ePub
A4Chương 9
K
hi tôi về đến nhà, chị tôi rất tò mò muốn biết mọi thứ liên quan tới côHavisham, và đưa ra cả một lô câu hỏi. Và chẳng mấy chốc tôi bị nện túi bụi
lên gáy và vào thắt lưng, bị dộng mặt vào tường nhà bếp thật ê chề vì trả lời
những câu hỏi đó không đủ dài.
Nếu từng có lúc nào đó nỗi sợ bị hiểu lầm ẩn chứa trong lồng ngực một
cậu bé tới mức độ nhiều như của tôi - và tôi tin chắc đúng là vậy, vì tôi chẳng
có lý do nào để nghi ngờ mình là một kẻ quái gở - đó chính là nguyên do dẫn
tới thái độ dè dặt trong nhiều trường hợp. Tôi tin chắc là nếu mô tả cô
Havisham như tận mắt nhìn thấy, chắc chắn chị tôi sẽ không hiểu tôi. Không
chỉ có vậy, tôi nghĩ thậm chí cả cô Havisham cũng sẽ không được hiểu, và
cho dù vị phu nhân là một nhân vật tôi hoàn toàn không hiểu nổi, tôi vẫn có
cảm tưởng việc lôi con người thật của bà (chưa nói gì tới Estella) ra trước sự
săm soi khinh miệt của bà Joe là một việc thật thô thiển và phản trắc. Kết quả
là tôi nói ít nhất có thể, và bị dộng mặt vào tường nhà bếp.
Điều tồi tệ hơn cả là ông già Pumblechook thích bắt nạt người khác, bị
cơn tò mò muốn biết hết những gì tôi đã nhìn thấy và nghe thấy cồn cào giày
vò, đã hối hả tìm đến trên cỗ xe của mình vào giờ ăn chiều để được nghe tiết
lộ mọi tình tiết. Và chỉ mỗi cái màn tra tấn này, với đôi mắt như mắt cá và
khuôn miệng há ra như một con cá, mái tóc hung đỏ hung hăng dựng đứng,
áo khoác liên tục phần phật, cũng đủ làm tôi có vẻ thật xấu xa bởi thái độ
giấu giếm của mình.
“Được rồi, cậu bé,” bác Pumblechook cất tiếng ngay khi ngồi xuống
chiếc ghế danh dự bên lò sưởi. “Cháu chơi trong thị trấn thế nào hả?”
Tôi trả lời, “Cũng tốt ạ, thưa ông,” và chị tôi lập tức dứ dứ nắm đấm về
phía tôi.
“Cũng tốt à?” ông Pumblechook nhắc lại. “Cũng tốt không phải là câu
trả lời. Hãy nói cho chúng ta biết ý cháu nói cũng tốt là sao, cậu bé?”
Những vệt vôi dính trên trán có lẽ đã làm bộ óc cứng lại một cách
bướng bỉnh. Dù thế nào đi nữa, với vôi quét tường dính đầy trên trán, thái độ
bướng bỉnh của tôi càng kiên quyết hơn.
Tôi ngẫm nghĩ một lát, rồi trả lời như thể vừa nảy ra một ý tưởng mới,
“Ý cháu là khá tốt ạ.”
Cùng một tiếng gầm nóng nảy, bà chị tôi sắp nhảy bổ vào tôi - lúc này
tôi chẳng có mảy may chút phòng vệ nào, vì Joe đang bận bịu bên lò rèn - thì
bị ông Pumblechook ngăn lại. “Không! Đừng mất bình tĩnh. Chị hãy để cậu
bé cho tôi; hãy để cậu bé cho tôi.” Rồi ông Pumblechook xoay tôi về phía
ông, như thể ông chuẩn bị cắt tóc tôi, và nói.
“Thứ nhất (để sắp xếp ý nghĩ của chúng tôi cho có trật tự): Bốn mươi
ba penny?”
Tôi ngẫm nghĩ hậu quả nếu trả lời “Bốn trăm bảng”, và sau khi thấy nó
sẽ bất lợi cho mình, cố gắng tiếp cận sát câu trả lời hết mức có thể - là cách
nó chừng tám penny. Tiếp theo, ông Pumblechook lôi tôi trên thang chuyển
đổi penny từ mức “mười hai penny bằng một shilling” lên mức “bốn mươi
penny bằng ba shilling và bốn penny”, rồi đắc thắng hỏi, như thể ông đã giải
sẵn cho tôi, “Nào! Giờ thì bốn mươi ba penny bằng bao nhiêu?” Trước câu
hỏi này, sau một hồi lâu ngẫm nghĩ, tôi trả lời, “Cháu không biết.” Và tôi cảm
thấy khổ sở đến mức gần như ngờ vực liệu tôi có biết câu trả lời hay không.
Ông Pumblechook ngoáy đầu như cái đồ khui để moi đáp số ra từ tôi,
và nói, “Chẳng hạn, có phải bốn mươi ba penny là bảy lần sáu penny và ba
farthing không nhỉ?”
“Vâng!” tôi nói. Và cho dù lập tức bị bà chị bạt tai, tôi vẫn cực kỳ hài
lòng khi thấy câu trả lời phá hỏng hoàn toàn màn pha trò của ông
Pumblechook, khiến ông này bỗng dưng chết sững.
“Cậu bé! Cô Havisham thế nào hả?” Ông Pumblechook bắt đầu trở lại
khi đã trấn tĩnh; ông khoanh tay lại thật chặt trước ngực, và bắt đầu vặn vẹo.
“Rất cao và tóc đen,” tôi trả lời ông.
“Có phải bà ấy như vậy không bác?” chị tôi hỏi.
Ông Pumblechook nháy mắt tán thành; từ đó tôi đoán ông chưa bao giờ
thấy mặt cô Havisham, vì bà đâu có giống như vậy.
“Tốt!” ông Pumblechook lên tiếng đầy tự phụ. (“Đó là cách để hỏi
chuyện thằng bé đấy! Tôi nghĩ chúng ta bắt đầu thành công rồi, phải không
bà mẹ?”)
“Cháu cũng tin là thế, thưa bác,” bà Joe đáp, “cháu ước gì lúc nào cũng
có bác để dạy dỗ nó, bác đúng là biết rõ cách trị thằng bé này.”
“Nào, cậu bé! Hôm nay khi cháu đến thì bà ấy đang làm gì?” ông
Pumblechook hỏi.
“Bà ấy đang ngồi,” tôi đáp, “trên một cỗ xe ngựa bọc nhung đen.”
Ông Pumblechook và bà Joe tròn mắt nhìn nhau - như hai người chắc
kiểu gì cũng làm - rồi đồng thanh lặp lại, “Trên một cỗ xe ngựa bọc nhung
đen ư?”
“Vâng,” tôi nói. “Rồi tiểu thư Estella, cháu nghĩ cô là cháu bà ấy, mang
bánh ngọt và rượu vang tới đưa cho phu nhân trên một cái khay vàng. Và tất
cả, kể cả cháu, cùng ăn bánh ngọt và rượu vang để trên khay vàng. Rồi cháu
trèo lên đằng sau cỗ xe để ăn phần của cháu, vì phu nhân ra lệnh cho cháu
làm thế.”
“Còn có ai ở đó nữa không?” ông Pumblechook hỏi.
“Bốn con chó,” tôi nói.
“To hay nhỏ?”
“Khổng lồ,” tôi nói. “Và chúng cắn nhau giành những dẻ thịt sườn bê
từ một cái rổ bạc.”
Ông Pumblechook và bà Joe lại tròn mắt nhìn nhau, kinh ngạc tột bậc.
Tôi đang thực sự phát điên lên vì lo lắng - một nhân chứng liều lĩnh dưới đòn
tra tấn - nên sẵn sàng nói với họ bất cứ điều gì.
“Cỗ xe ấy đỗ ở đâu hả, nhân danh Chúa lòng lành?” chị tôi hỏi.
“Trong phòng cô Havisham.” Hai người kia lại tròn mắt. “Nhưng
không có con ngựa nào thắng vào xe cả.” Tôi nói thêm mấy từ cứu nguy này
trong cùng khoảnh khắc loại bỏ ý tưởng hoang đường về bốn con tuấn mã
trang hoàng lộng lẫy tôi vốn định thắng vào xe.
“Liệu có thể thế được không bác?” bà Joe hỏi. “Thằng nhóc có ý gì
vậy?”
“Tôi sẽ giải thích để chị hiểu, bà mẹ,” ông Pumblechook nói. “Theo ý
tôi thì đó là một cỗ kiệu. Bà ấy khá khác người, chị biết đấy - rất khác người -
đủ khác người để ngồi cả ngày trên một cỗ kiệu.”
“Bác đã bao giờ thấy phu nhân ngồi trên đó chưa?” bà Joe hỏi.
“Làm sao tôi thấy được chứ,” ông Pumblechook đáp lại, buộc phải thừa
nhận, “khi cả đời tôi chưa bao giờ gặp mặt bà ấy? Tôi đã bao giờ tận mắt thấy
bà ấy đâu!”
“Chúa ơi, bác! Thế nhưng bác đã nói chuyện với bà ấy cơ mà?”
“Sao chứ, chị không biết sao,” ông Pumblechook đáp quả quyết, “khi
tôi ở đó, tôi được dẫn tới bên ngoài cửa phòng bà ấy, cửa phòng mở hé, và
phu nhân nói chuyện với tôi như thế. Đừng có nói là chị không biết điều đó
chứ, bà mẹ. Dù sao thì cậu bé đến đó cũng để chơi. Cháu đã chơi gì, cậu bé?”
“Chúng cháu chơi với những lá cờ,” tôi nói. (Tôi xin phép nhận xét là
tôi không khỏi kinh ngạc mỗi khi nhớ lại những lời nói dối của mình hôm
ấy.)
“Cờ à!” chị tôi nhắc lại.
“Vâng,” tôi nói. “Estella phất một lá cờ xanh, còn cháu phất cờ đỏ, còn
cô Havisham phất một lá cờ thêu đầy những ngôi sao vàng nhỏ xíu qua cửa
cỗ xe. Sau đó, cả hai đứa bọn cháu và bà ấy cùng rút kiếm ra và hô xung
phong!”
“Kiếm à!” chị tôi nhắc lại. “Mấy người lấy kiếm ở đâu ra hả?”
“Từ một cái tủ,” tôi nói. “Và cháu còn thấy cả những khẩu súng ngắn
trong đó, rồi mứt, và cả thuốc viên nữa. Trong phòng chẳng có tí ánh sáng
ban ngày nào, nhưng vẫn sáng trưng nhờ thắp nến.”
“Đúng thế đấy, bà mẹ,” ông Pumblechook vừa nói vừa nghiêm trang
gật đầu. “Thực tế đúng là vậy, vì cái đấy thì tôi đã tận mắt thấy.” Và cả hai
người cùng tròn mắt nhìn tôi, còn về phần mình, cố gắng tỏ vẻ chân thật, tôi
chằm chằm nhìn lại họ, tay phải mân mê ống quần bên phải.
Nếu họ hỏi tôi thêm câu nào nữa, hẳn tôi đã tự để lộ mình, vì vào thời
điểm ấy tôi đang chuẩn bị kể có một quả khí cầu ngoài sân, và có lẽ đã buột
miệng nói tuột ra nếu tưởng tượng này không bị ý tưởng về một con gấu
trong xưởng ủ bia cạnh tranh. Song hai người lại quá mải mê bàn luận về
những điều kỳ diệu tôi vừa mô tả, vậy là tôi thoát nạn. Họ vẫn còn mê mải
với chủ đề này khi Joe từ lò rèn quay về để uống một cốc trà. Vậy là chị tôi,
để giải tỏa đầu óc mình hơn là để làm hài lòng ông chồng, đã chia sẻ với anh
những trải nghiệm tôi giả bộ đã trải qua.
Lúc này, khi thấy đôi mắt xanh của Joe mở to đảo quanh khắp căn bếp
đầy kinh ngạc, tôi không khỏi thấy cực kỳ hối hận; nhưng chỉ về phần anh
thôi, chứ với hai người kia thì không hề. Với Joe, và chỉ với mình anh thôi,
tôi cảm thấy mình là một con quỷ nhỏ xấu xa, trong lúc mấy người kia ngồi
bàn luận xem kết quả gì sẽ tới với tôi từ việc làm quen cô Havisham. Họ
không hề nghi ngờ gì là cô Havisham “sẽ làm gì đó” cho tôi; mọi ngờ vực
của họ chỉ còn liên quan tới hình thức cụ thể của thứ gì đó này. Chị tôi cho
rằng đó là “tài sản”. Ông Pumblechook nghiêng về một khoản tài trợ hậu
hĩnh cho phép tôi học lấy một nghề cao quý nào đó, như nghề buôn bán hạt
giống và lương thực chẳng hạn. Joe nhận được sự chê trách thậm tệ từ hai
người kia vì đã đưa ra đề nghị rất xuất chúng rằng rất có thể tôi chỉ được tặng
một trong mấy con chó đã đánh nhau giành món thịt bê. “Nếu đầu óc một
thằng ngu không thể nghĩ ra được ý tưởng nào khá hơn thế,” chị tôi nói, “và
anh có việc gì đó cần làm, tốt hơn anh nên đi làm đi.” Vậy là anh bỏ đi.
Sau khi ông Pumblechook đánh xe ra về, còn chị tôi đi rửa bát đĩa, tôi
lẻn sang lò rèn chơi với Joe và ở lại chỗ anh cho tới khi anh ngừng việc để
nghỉ đêm. Khi đó tôi nói, “Joe, trước khi lửa tắt, em có một chuyện muốn nói
với anh.”
“Thật thế à, Pip?” Joe đáp, đồng thời kéo cái ghế đẩu lại gần lò rèn.
“Vậy cậu nói đi. Gì thế, Pip?”
“Joe,” tôi vừa nói vừa cầm lấy ống tay áo sơ mi xắn lên của anh, mân
mê giữa ngón cái và ngón trỏ, “anh vẫn nhớ tất cả về cô Havisham chứ?”
“Nhớ không ấy à?” Joe nói. “Anh tin cậu! Thật tuyệt!”
“Có một điều thật kinh khủng, Joe. Mấy chuyện đó không đúng đâu.”
“Cậu nói gì thế, Pip?” Joe thốt lên, kinh ngạc bật lùi lại. “Cậu không
định nói là…”
“Vâng, đúng thế ạ; em đã nói dối, Joe.”
“Nhưng không phải tất cả chứ? Sao chứ, Pip, cậu không định nói là
chẳng hề có cỗ xe bọc nhung đen…?” Tôi đứng lắc đầu quầy quậy. “Nhưng ít
nhất cũng có đàn chó chứ, Pip?” Joe nói đầy tin tưởng, “nếu không có thịt
sườn bê thì ít nhất cũng có mấy con chó chứ?”
“Không đâu ạ.”
“Vậy thì một con thôi?” Joe nói. “Một con chó con? Thế nào?”
“Joe, chẳng có con nào đâu.”
Trong lúc tôi khổ sở nhìn Joe chằm chặp, anh phiền muộn nhìn tôi ái
ngại. “Pip, anh bạn! Thế này không ổn đâu, anh bạn! Anh nói với cậu đấy!
Cậu định đi đến đâu đây?”
“Thật kinh khủng phải không anh Joe?”
“Kinh khủng ư?” Joe thốt lên. “Tệ hại! Cậu bị làm sao vậy?”
“Em cũng chẳng biết em bị làm sao nữa,” tôi đáp, buông tay áo anh ra,
rồi ngồi xuống đám tro dưới chân anh, đầu cúi gằm, “nhưng em ước gì anh
đừng dạy em gọi mấy quân bồi là J; em ước gì đôi ủng của em đừng dày cộp,
hai bàn tay em đừng thô kệch như vậy.”
Rồi tôi nói với Joe tôi cảm thấy rất khổ sở, nhưng tôi lại không thể giải
thích cảm nhận của mình với bà Joe và Pumblechook, những người đối xử
với tôi thật cộc cằn, và tại nhà cô Havisham có một cô gái trẻ xinh đẹp cực kỳ
kênh kiệu, cô gái đã nói tôi là kẻ tầm thường, và tôi biết mình tầm thường,
đồng thời ước gì tôi không phải là kẻ tầm thường, và những lời nói dối cứ thế
đến, dù tôi chẳng biết bằng cách nào.
Đây là một tình trạng trừu tượng khó lý giải với Joe cũng chẳng kém gì
với tôi. Nhưng Joe đã kéo nó ra khỏi khuôn khổ trừu tượng, và bằng cách này
chinh phục nó.
“Có một điều cậu có thể tin chắc, Pip,” Joe nói, sau khi đăm chiêu nghĩ
ngợi hồi lâu, “ấy là, dối trá là dối trá. Dù chúng xảy đến thế nào đi nữa,
chúng cũng không nên có, chúng tới từ ngọn nguồn của dối trá, rồi lại vòng
trở lại đó. Đừng tiếp tục nói dối nữa, Pip. Đó không phải là cách để thoát
khỏi sự tầm thường, anh bạn. Còn về chuyện tầm thường là gì, anh cũng
không rõ lắm. Cậu không hề tầm thường trong nhiều điều. Cậu nhỏ bé hơn
bình thường. Tương tự như thế, cậu cũng có học hơn hẳn bình thường.”
“Không, em rất dốt nát hậu đậu, Joe.”
“Sao lại thế, nhớ lại xem cậu đã viết hẳn một lá thư tối qua còn gì!
Thậm chí còn viết như chữ in! Anh đã thấy qua nhiều lá thư… À! Và của
những người sang trọng hẳn hoi!… và anh xin thề chúng chẳng hề được viết
bằng chữ in,” Joe nói.
“Em gần như chẳng biết gì, Joe. Anh đánh giá em quá cao. Chỉ có vậy
thôi.”
“Được rồi, Pip,” Joe nói, “dù có phải vậy hay không, trước tiên cậu cần
làm một người tầm thường có học thức rồi mới có thể là một người không
tầm thường, anh hy vọng thế. Đức vua ngồi trên ngai vàng đội vương miện
trên đầu cũng không thể ngồi đó viết những chiếu chỉ cho Nghị viện bằng
chữ in nếu không bắt đầu từ bảng chữ cái khi còn là hoàng tử chưa lên ngôi.
À,” Joe nói thêm, kèm một cái lắc đầu đầy ý nghĩa, “và bắt đầu từ chữ A, rồi
dần dần tới tận chữ Z. Và anh biết đấy là điều cần làm, dù anh không thể nói
chính mình đã làm được thế.”
Có ít nhiều hy vọng trong những lời sáng suốt đó, và nó khiến tôi phấn
chấn hơn.
“Dù có là người tầm thường về địa vị và thu nhập,” Joe trầm ngâm nói
tiếp, “chẳng lẽ không tốt hơn sao nếu tiếp tục bầu bạn cùng những người
thông thường, thay vì bỏ đi mà chơi cùng những người không tầm thường -
nói đến đây anh hy vọng ít nhất cũng thực sự có một lá cờ chứ hả?”
“Không đâu, Joe.”
“(Anh rất tiếc là không có lá cờ nào, Pip). Nhưng cho dù có hay không,
đó cũng là chuyện không thể bàn đến bây giờ mà không làm chị cậu nổi tam
bành; và cũng không nên nghĩ về nó như chuyện gì cố tình. Hãy nhìn anh
này, Pip, và nghe những lời chân thành của một người bạn. Đây là một người
bạn đích thực nói với cậu. Nếu cậu không thể thoát khỏi cảnh tầm thường
một cách chính trực, cậu sẽ chẳng bao giờ làm được nhờ dối trá đâu. Vì vậy
đừng bao giờ nói dối nữa, Pip, và hãy sống cho tốt để chết được thanh thản.”
“Anh không giận em sao, Joe?”
“Không đâu, anh bạn. Nhưng hãy nhớ trong đầu rằng chúng thực đáng
kinh ngạc và táo tợn, ý anh là vậy đấy - anh muốn nhắc tới chuyện thịt sườn
bê và lũ chó đánh nhau - một người thực sự muốn tốt cho cậu, Pip, sẽ khuyên
cậu nên ngẫm nghĩ về chúng khi cậu lên giường đi ngủ. Chỉ có thế thôi, anh
bạn, và đừng bao giờ làm vậy nữa.”
Khi tôi lên tới căn buồng nhỏ xíu của mình và cầu nguyện, tôi không
quên lời khuyên của Joe, thế nhưng tâm trí non trẻ của tôi vẫn chìm trong tình
trạng băn khoăn và vô ơn đó, nên thật lâu sau khi lên giường rồi tôi vẫn nghĩ
vì Joe chỉ là một thợ rèn, Estella sẽ thấy Joe tầm thường đến thế nào, thấy đôi
ủng của anh dày cộp, đôi bàn tay anh thô kệch ra sao. Tôi nghĩ Joe và chị tôi
lúc đó đang ngồi trong bếp thế nào, rồi cả chuyện tôi đã từ bếp lên giường
ngủ ra sao, rồi đến chuyện cô Havisham và Estella chẳng bao giờ ngồi trong
bếp, mà luôn ở cao hơn hẳn những chuyện tầm thường như thế. Tôi ngủ thiếp
đi trong lúc nhớ lại những gì “từng làm” tại nhà cô Havisham; như thể tôi đã
lưu lại đó hàng tuần hay hàng tháng chứ không phải chỉ vài giờ; và như thể
đó là những ký ức xa xưa lắm chứ không phải chuyện vừa mới xảy ra lúc ban
ngày.
Hôm ấy là một ngày đáng nhớ với tôi, vì nó đem tới những thay đổi lớn
lao trong tôi. Nhưng cũng chỉ là một ngày bình thường trong đời của bất cứ ai
khác. Hãy thử hình dung một ngày nào đó được lựa chọn tách riêng ra, và
nghĩ xem dòng biến cố trong ngày hôm ấy đã có thể khác hẳn ra sao. Bạn
đọc, hãy dừng lại dành giây lát nghĩ tới chuỗi xích dài, có thể đúc bằng sắt
hay bằng vàng, kết bằng gai hay bằng hoa, đáng lẽ sẽ chẳng bao giờ quấn
chặt lấy bạn nếu mắt xích đầu tiên không hình thành vào một ngày đáng nhớ.
