ình nộm là một cái đầu nhựa màu hồng không có nét mặt, đội một bộ tóc giả lỏng lẻo, nhưng nó có bản lề ở tai để gương mặt có thể tách mở ở giữa và để lộ ra một cấu trúc bên trong với những cơ bắp màu xanh da trời và một hộp sọ trắng phức tạp như quả trứng Faberge*.

“Da thịt không nằm trên chân không,” Andreev nói. “Những đặc trưng của anh, thanh tra yêu quý ạ, không được quyết định bởi sự thông minh, tính cách hay sự hấp dẫn.” Nhà nhân chủng học để hình nộm sang một bên và kéo tay Arkady. “Anh có cảm nhận được xương trong này không? Hai mươi bảy xương trong bàn tay anh, thanh tra ạ, mỗi cái được khớp nối theo một cách khác nhau vì một mục đích nhất định.” Cái bóp tay của Andreev khá mạnh và chặt so với một người đàn ông nhỏ bé, và Arkady cảm nhận thấy những tĩnh mạch đang dịch chuyển trong lòng bàn tay mình. “Và các cơ gấp và cơ duỗi, mỗi cái một kích cỡ và sự kết nối khác nhau. Nếu tôi nói với anh là tôi đang định dựng lại bàn tay anh, anh sẽ chẳng hề nghi ngờ tôi. Bàn tay dường như là một công cụ, một cỗ máy.” Andreev thả tay ra. “Đầu là một cỗ máy cho phản xạ thần kinh, ăn uống, nhìn nghe và ngửi - theo thứ tự như thế. Nó là một cỗ máy với tỷ lệ tương xứng những xương lớn và ít thịt hơn bàn tay. Gương mặt chỉ là một tấm mặt nạ mỏng cho hộp sọ. Anh có thể tạo ra gương mặt từ hộp sọ nhưng anh không thể tạo ra hộp sọ từ gương mặt.”

“Bao giờ xong?” Arkady hỏi.

“Trong vòng một tháng...”

“Một vài ngày. Tôi cần phải có một gương mặt nhận diện được trong vài ngày.”

“Renko, anh là kiểu điều tra viên điển hình. Anh chẳng thèm nghe lấy một từ mà tôi đã nói. Tôi hoàn toàn không có ý định làm khuôn mặt. Quy trình rất phức tạp và tôi đang làm trong thời gian rảnh của mình.”

“Có một đối tượng tình nghi sẽ rời Moscow trong vòng một tuần.”

“Hắn không thể rời khỏi đất nước, cho nên...”

“Hắn đang làm vậy đấy.”

“Hắn không phải người Nga à?”

“Không.”

“À!” Tay người lùn cười phá lên. “Giờ thì tôi hiểu rồi. Làm ơn đừng nói thêm gì với tôi về việc này nữa.”

Andreev trèo lên một chiếc ghế đẩu, gãi cằm và nhìn lên giếng trời. Arkady lo rằng anh ta sẽ từ chối làm thêm bất kỳ điều gì với cái đầu.

“May là, cô ấy được chuyển đến chỗ chúng tôi với phần lớn là nguyên vẹn chỉ trừ gương mặt và tôi đã chụp ảnh cô ấy, nên tôi cũng chẳng phải mất thời giờ dựng lên cái cổ và đường viền hàm dưới. Các chỗ nối cơ vẫn còn trên mặt, chúng tôi đã chụp ảnh và phác thảo lại chúng. Chúng tôi biết màu tóc và kiểu tóc của cô ấy. Ngay khi tôi có bản đúc hộp sọ sạch, tôi đoán là tôi có thể bắt đầu.”

“Khi nào thì anh có thể có một hộp sọ sạch?”

“Thanh tra ạ, đó quả là một câu hỏi hay đấy! Sao anh không hỏi ủy ban vệ sinh ấy?”

Andreev với tay lôi ra một ngăn kéo sâu. Bên trong là chiếc hộp Arkady đã đựng cái đầu. Andreev bật nắp để lộ một đống bóng loáng. Mất một thoáng để Arkady nhận ra rằng đống đó đang chuyển động gồm toàn bọ cánh cứng, một bức khảm đầy những con bọ trông như ngọc đang ăn xung quanh và bên trong lớp xương sáng màu.

“Sớm thôi,” Andreev hứa hẹn.

Từ phòng điện báo của cảnh sát trên phố Petrovka, Arkady gửi đi một thông báo mới về án mạng, lần này không chỉ phía đông Ural mà toàn thể nước cộng hòa, bao gồm cả Siberi. Anh tiếp tục bị phân tâm vì việc ba xác chết chưa được nhận dạng. Mọi người đều có giấy tờ, mọi người đều trông chừng những người khác. Làm sao ba người lại có thể bị mất tích lâu đến vậy? Và mối liên hệ duy nhất đến bất kỳ ai là giày trượt băng của Irina Asanova, người đến từ Siberi.

“Giờ đồng hồ ở một nơi như Komsomolsk sớm hơn giờ ở Moscow mười tiếng,” người trực tổng đài điện tín nói. “Ở đó giờ đã là ban đêm rồi. Chúng ta sẽ không nhận được trả lời cho tới ngày mai.”

Arkady châm một điếu thuốc và hơi đầu tiên chuyển thành một cơn ho. Là vì cơn mưa và mạng sườn bị đập của anh.

“Anh nên gặp bác sĩ.”

“Biết một bác sĩ rồi.” Anh đưa nắm tay lên miệng rồi rời khỏi đó.

Khi Arkady đến, Levin đang ở trong phòng khám nghiệm tử thi làm việc trên một xác chết với đôi môi nâu sẫm. Thấy anh ngập ngừng đứng ở cửa, nhà nghiên cứu bệnh học lau tay và ra ngoài.

“Tự tử. Bằng ga, thêm vào đó là cắt cả tay và cổ,” Levin nói. Họ đi lên văn phòng của Levin, nơi mà Arkady ngạc nhiên khi thấy nhà nghiên cứu bệnh học lôi ra một chai Cognac xịn và hai chiếc ly. “Kể cả với tư cách một trưởng thanh tra, trông anh vẫn rất tệ.”

“Tôi cần một viên thuốc.”

“Renko, Anh hùng Lao động. Đây.”

Rượu cognac ngon ngọt ngấm dọc theo tim Arkady. Không dấu hiệu nào cho thấy có vẻ như nó tới được dạ dày của anh.

“Gần đây anh đã sút bao nhiêu cân vậy?” Levin hỏi. “Anh ngủ được bao nhiêu lâu?”

“Tôi có thuốc.”

“Thuốc trị sốt, lạnh, sụt sịt mũi? Trị công việc của anh?”

“Một loại giảm đau.”

“Hãy tự mà giết cơn đau ấy. Anh không biết sợ khi uống nó à? Chẳng phải là Anh hùng Lao động.” Levin chúi người ra phía trước. “Bỏ vụ này đi.”

“Tôi đang cố để thuyên chuyển nó.”

“Không phải chuyển. Bỏ nó đi.”

“Im đi.”

Lại ho, Arkady đặt ly xuống và cúi gập người, ôm lấy mạng sườn. Anh thấy bàn tay lạnh giá của Levin trượt vào trong áo sơ mi và hướng đến chỗ sưng tấy nhạy cảm ở giữa ngực. Levin huýt gió. Đến khi cơn ho của Arkady dừng thì Levin đã di chuyển ra chỗ ghế ở sau bàn làm việc và đang viết lên một mẩu giấy.

“Cái này sẽ thông báo tới văn phòng công tố viên rằng anh có một khối máu tụ là kết quả của sự đụng giập và xuất huyết trong khoang ngực và cần được giám sát về y tế phòng trường hợp hồng cầu nhân huyết và viêm phúc mạc, chưa kể đến khả năng bị gãy một xương sườn. Iamskoy sẽ cho anh nằm viện điều dưỡng.”

Arkady nhận lấy mẩu giấy và vò nát nó.

“Cái này” - Levin viết thêm một mẩu giấy nữa - sẽ cho anh một loại thuốc kháng sinh. Cái này” - ông ta mở một ngăn kéo và ném cho Arkady một lọ chứa đầy những viên thuốc nhỏ. - “có thể chữa cơn ho. Lấy một lọ đi.”

Đó là codeine. Arkady nuốt hai viên thuốc và nhét lọ thuốc vào trong áo khoác.

“Anh lấy đâu ra cái bướu sưng xinh xắn đó vậy?” Levin hỏi.

“Có người đánh tôi.”

“Bằng một cái dùi cui à?”

“Tôi nghĩ là chỉ bằng nắm đấm của hắn thôi.”

“Đó là loại người anh phải tránh xa. Giờ, xin thứ lỗi tôi sẽ quay về với một vụ tự sát nhanh và sạch sẽ đây.”

Sau khi Levin đi, Arkady ở lại với codein đang chạy trong mạch máu như một sự xoa dịu. Anh dùng một chân khều thùng rác lại gần phòng trường hợp nôn mửa, rồi ngồi rất yên và nghĩ về xác chết dưới tầng. Cả hai cổ tay và cổ? Và khí ga? Đó là cơn cuồng nộ đầy thú tính hay sự cùng tận đầy triết lý? Trên sàn nhà hay trong bồn tắm? Bồn tắm riêng hay công cộng? Ngay khi anh chắc rằng mình sắp bị ốm thì cơn buồn nôn lắng xuống và đầu óc anh lại quanh quẩn.

Một người Nga tự sát, cái đó thì hợp lý. Nhưng, thực sự thì, một cái xác người Nga có liên quan gì tới một du khách? Ba cái xác - nó có vẻ quy mô hơn, có báo hiệu chủ nghĩa tư bản, nhưng dù có thế... Khi nào một du khách thậm chí tìm được thời điểm để bắn chết người khác? Vì cái gì mà của cải của người Nga lại đáng bị đánh cắp? Từ một điểm nhìn khác, ba người công nhân nghèo có thể tạo nên những mối đe dọa nào tới một người đàn ông có thể dễ dàng lên máy bay và di chuyển tới Mỹ, Thụy Sỹ, mặt trăng? Vậy tại sao anh lại theo đuổi một giả thuyết như vậy, chưa kể đến việc diễn giải nó nữa. Để giao vụ này cho KGB? Để chế nhạo KGB? Hay, về cá nhân, để chứng minh với một ai đó rằng việc trở thành một thanh tra đơn thuần thực sự có một ý nghĩa nào đó, thậm chí đến mức anh hùng, như Levin đã gợi ý? Có lẽ một người nào đó sẽ bỏ Schmidt và trở về nhà? Câu trả lời sẽ có với tất cả các câu hỏi.

Còn lại một khả năng hấp dẫn hơn: viên thanh tra tự khám phá ra một cách tình cờ, như cách một người đàn ông đi ngang qua gương và phát hiện ra mình chưa cạo râu, áo khoác ngoài của anh đã sờn cổ - công việc của anh mới nhếch nhác làm sao. Hay tệ hơn là, vô nghĩa làm sao. Anh là một trưởng thanh tra hay là một bộ vi xử lý của cái chết, một kẻ phụ tá nhà xác, công việc giấy tờ của anh hay là thế thân quan liêu cho lễ cầu siêu? Có một điểm nhỏ và chỉ đơn thuần biểu hiện thực tại xã hội chủ nghĩa (suy cho cùng thì chỉ có Lê-nin sống mãi!). Quan trọng hơn, tất cả mọi người đều đúng. Trừ khi anh trở thành một cán bộ Đảng, anh sẽ đi xa được hết mức có thể. Tại đây và không xa hơn. Liệu có khả năng - anh có trí tưởng tượng hay không - để tạo nên một vụ phức tạp đầy những người nước ngoài bí ẩn, tay buôn chợ đen và mật thám phát sinh từ ba cái xác? Tất cả là một trò chơi của tay thanh tra với chính mình? Có một sự hợp lý nhất định về điều đó.

Anh lao ra khỏi nhà xác vào cơn mưa, rụt đầu vào vai bước đi. Ở quảng trường Dzerzhinsky, những đám đông đang chạy ra ga tàu điện. Có một quầy bán đồ ăn bên cạnh cửa hàng đồ trẻ em phía bên kia quảng trường nhìn từ Lubyanka. Anh phải bỏ cái gì đó vào bụng, và khi đang đợi vãn xe cộ để sang đường, anh nghe ai đó gọi tên mình.

“Ở đây!”

Một dáng người bước ra từ dưới một cổng vòm thấp để kéo Arkady ra khỏi cơn mưa. Đó là Iamskoy, một chiếc áo mưa màu xanh lam phủ ngoài bộ đồng phục công tố viên của ông ta, chiếc mũ mạ vàng đội trên cái đầu cạo trọc.

“Đồng chí thẩm phán, đồng chí có biết trưởng thanh tra vô cùng tài năng Renko của chúng ta hay không?” Iamskoy dẫn Arkady tới chỗ một ông già.

“Con trai của vị tướng hả?” Vị thẩm phán có đôi mắt nhỏ xíu nằm sát chiếc mũi nhọn.

“Chính là người đó.”

“Rất vui được gặp cậu.” Vị thẩm phán chìa bàn tay nhỏ xương xẩu ra với Arkady. Dù biết thẩm phán có thanh danh thế nào, Arkady vẫn bị ấn tượng. Chỉ có mười hai thẩm phán ở tòa án Tối cao.

“Rất vinh hạnh. Tôi đang trên đường tới văn phòng.” Arkady lùi một bước ra phía đường, nhưng Iamskoy giữ lấy tay anh.

“Và anh đã làm việc từ trước khi mặt trời mọc. Cậu ta nghĩ tôi không biết giờ giấc của cậu ấy,” Iamskoy nói với vị thẩm phán. “Người lao động sáng tạo nhất và cũng chăm chỉ nhất. Chả phải hai thứ đó luôn song hành sao? Đủ rồi! Nhà thơ buông bút, kẻ giết người buông rìu, và ngay cả anh, thanh tra ạ, đôi lúc cũng phải nghỉ ngơi. Hãy đi với chúng tôi.”

“Tôi có rất nhiều việc phải làm,” Arkady phản đối.

“Anh muốn làm xấu mặt chúng tôi sao? Tôi không chấp nhận đâu.” Iamskoy cũng kéo theo cả vị thẩm phán. Cổng vòm dẫn tới một ngõ nhỏ có mái che, Arkady chưa bao giờ để ý thấy. Hai cảnh sát mang huy hiệu Sư đoàn An ninh Nội bộ đứng sang một bên. “Ngoài ra, anh không phiền nếu tôi mang anh ra khoe khoang một chút đấy chứ?”

Con ngõ dẫn tới một khoảng sân đỗ đầy limousine Chaika bóng lóa. Đường rộng ra sau mỗi sải chân, Iamskoy dẫn họ qua cánh cửa sắt vào một sảnh sáng bừng bởi những đồ pha lê trong hình dạng các ngôi sao trắng, qua một cầu thang trải thảm vào một căn phòng ốp gỗ với những buồng hẹp bằng gỗ gụ. Những vật gắn hình sao ở tầng này có màu đỏ, và chạy dọc theo căn phòng là một bức ảnh điện Kremlin vào ban đêm, một lá cờ đỏ phấp phới trên mái vòm xanh lục của Thượng Viện cũ.

Iamskoy cởi đồ. Thân hình ông ta ửng hồng, cuồn cuộn cơ bắp và gần như nhẵn nhụi ngoại trừ dưới háng. Một mảng lông trắng bao phủ lồng ngực lõm của vị thẩm phán. Arkady làm theo họ. Iamskoy vô tình nhìn vào khối sưng tấy đen trên ngực Arkady.

“Hơi bị nặng đấy, nhỉ?”

Ông ta lấy một chiếc khăn tắm từ buồng của mình và buộc chúng như buộc khăn lên cổ Arkady để che vết bầm. “Thế, giờ anh trông giống như một công dân thủ đô bình thường rồi. Đây là một dạng câu lạc bộ kín, vậy nên hãy theo tôi. Sẵn sàng chưa, đồng chí Thẩm phán?”

Vị thẩm phán quấn khăn tắm quanh eo, Iamskoy phủ khăn của mình trên vai và kéo Arkady lại gần, quàng tay quanh lưng Arkady, thì thầm với vẻ bí mật cho ông già ra rìa.

“Toàn nhà tắm là nhà tắm. Đôi khi một quan chức cũng cần tắm rửa, đúng không? Anh không thể mong ông ta phải xếp hàng đợi cùng với quần chúng nói chung được, không phải với một khí chất của thẩm phán.”

Họ băng qua một hành lang lát gạch được thông gió bởi máy thổi hơi nóng và đi vào một hầm đủ rộng để chứa một bể tắm dài đầy nước lưu huỳnh nóng. Quanh bể, giữa những vòm kính kiểu Byzatine, những bình phong gỗ chạm trổ che các hốc tường bày bàn ghế dài chân ngắn kiểu Mông Cổ. Khách tắm ngồi ở chỗ nước bốc hơi nghi ngút tít phía cuối bể.

“Được xây dựng giữa những biến dị của việc sùng bái cá nhân.” Iamskoy rỉ tai Arkady. “Các thẩm vấn viên ở Lubyanka đang làm việc đêm ngày, và người ta quyết định rằng họ phải có chỗ nào đó để nghỉ ngơi giữa các vụ án. Nước được bơm từ mạch ngầm ở Neglinaya, được làm bốc hơi nóng và trộn với muối. Vậy mà, ngay khi cơ sở vật chất được hoàn thiện, Người mất và cơ sở này bị bỏ quên. Gần đây, sự ngớ ngẩn vì không sử dụng nó trở nên hiển nhiên. Nó đã được” - ông ta siết chặt cánh tay của Arkady - “phục hồi.”

Ông ta dẫn Arkady vào một hốc tường nơi hai người đàn ông ở trần đang ngồi đổ mồ hôi bên một chiếc bàn bày những chiếc bát bạc đựng trứng cá muối và cá hồi trộn với đá vụn, những đĩa bánh mì thái lát mỏng, bơ mềm, chanh, nước khoáng cùng các chai vodka nguyên chất lẫn vodka có vị.

“Các đồng chí Thư ký đầu tiên của Viện trưởng viện Công Tố và Viện sỹ Hàn Lâm, tôi muốn các anh làm quen với Arkady Vasilevich Renko, thanh tra mảng tội phạm giết người.”

“Con trai của vị tướng.” Vị thẩm phán ngồi xuống và lờ đi.

Arkady đứng ở bàn bắt tay với mọi người. Thư ký đầu tiên là một người cao lớn và lông lá như khỉ đột và tay viện sỹ hàn lâm có nét giống Khrushchev, nhưng bầu không khí khá thoải mái và dễ chịu, giống như trong một bộ phim mà Arkady đã từng xem về Czar Nicholas tắm tiên với bộ tham mưu của mình. Iamskoy rót rượu vodka Pertsovka có gia vị - “hạt tiêu cho ngày mưa”- và phết đầy trứng cá muối lên bánh mì của Arkady. Không phải trứng cá đóng hộp mà bọc trứng to như những viên bi, loại Arkady không thấy có trong cửa hàng đã nhiều năm nay. Anh cắn hai miếng là hết.

“Thanh tra Nikitin, các anh nhớ chứ, có một lý lịch gần như hoàn hảo. Arkady Vasilevich có lý lịch hoàn hảo. Cho nên tôi cảnh báo mọi người,” Iamskoy nói với vẻ thoáng vẻ giễu cợt trong giọng nói bình thường của mình, “Nếu các anh định giết vợ mình, thì hãy tìm thành phố khác.”

Những luồng hơi trôi ra khỏi bể, dạt xuống dưới tấm bình phong và làm cửa ố lưu huỳnh. Không khó chịu, mà gần giống như vodka hơn. Một linh hồn không cần phải ngao du để được chữa trị, chỉ cần tắm ngay dưới quảng trường Dzerzhinsky nơi những vị anh hùng đều thừa cân.

“Thuốc Nổ Trắng từ vùng Siberi.” Viên thư ký đầu tiên rót đầy lại ly của Arkady, “Cồn nguyên chất.”

Tay viện sỹ hàn lâm, Arkady kết luận, là thành viên của nhóm nòng cốt này không phải vì những công việc bình thường như nghiên cứu y học mà là một nhà lý luận.

“Lịch sử cho chúng ta thấy sự cần thiết của việc đối mặt với phương Tây,” tay viện sỹ nói. “Đó là lý do chúng ta cần để mắt đến lũ người Đức. Phút nào ta không để mắt tới chúng là chúng sẽ hợp lại với nhau một lần nữa.”

“Đó chính là bọn tuồn ma túy vào Nga,” viên thư ký đầu tiên cực lực đồng tình, “bọn Đức và bọn Séc.”

“Thà mười tên giết người đi lại tự do còn hơn một kẻ buôn ma túy,” vị thẩm phán lên tiếng. Trứng cá muối lấm tấm trên ngực ông ta.

Iamskoy nháy mắt với Arkady. Xét cho cùng, văn phòng công tố biết rằng dân Georgian là những kẻ đã buôn thuốc phiện vào Moscow và sinh viên y khoa ở trường đại học là những người pha chế ra LSD*. Arkady vẫn lắng nghe một chút trong lúc ăn cá hồi tẩm mùi thì là, nhưng không nhắm mắt ngủ khi anh thư giãn trên ghế dài. Iamskoy khoanh tay lại, trông cũng có vẻ như bằng lòng lắng nghe. Anh còn chưa ăn hay làm gì hơn là nhấp vodka, cuộc nói chuyện trôi quanh anh như nước chảy quanh tảng đá.

“Anh không đồng tình sao, thanh tra?”

“Xin lỗi?” Arkady bị xao nhãng khỏi cuộc nói chuyện.

“Về chủ nghĩa Vronsky?” viên thư ký đầu tiên hỏi.

“Đó là trước khi Arkady Vasilevich gia nhập văn phòng của chúng ta,” Iamskoy bình luận.

Vronsky, Arkady nhớ cái tên này, một thanh tra của văn phòng khu vực Moscow, người không chỉ bảo vệ sách của Solzhenitsyn mà còn lên án sự giám sát của các nhà hoạt động chính trị. Tất nhiên, Vronsky đã không còn là một thanh tra nữa, và việc nhắc đến tên ông ta gây nên sự mếch lòng cho cộng đồng tư pháp. “Chủ nghĩa Vronsky” là một dạng từ khác, dù sao thì cũng mơ hồ và lạnh nhạt hơn, một làn gió từ một hướng mới.

“Thứ cần bị công kích, nhổ bỏ và phá hủy,” tay viện sỹ giải thích “nói chung là, xu hướng đặt chủ nghĩa hợp pháp lên trên lợi ích xã hội, và cụ thể là xu hướng của giới thanh tra viên đặt sự diễn giải luật pháp của họ lên trên những mục tiêu đã được ngầm hiểu của công lý.”

“Chủ nghĩa cá nhân chỉ là một cái tên khác của chủ nghĩa Vronsky,” thư ký đầu tiên nói thêm.

“Và chủ nghĩa tri thức tự coi mình là trung tâm,” viện sỹ nói, “dạng mà tự nuôi chính mình dựa theo tư tưởng địa vị và tâng bốc bản thân bằng những thành quả nông cạn cho đến khi, ngay cả những lợi ích ngầm và cơ bản của một cấu trúc vĩ đại hơn bị suy yếu.”

“Bởi vì,” thư ký đầu tiên giải thích, “giải pháp cho từng loại tội phạm - hẳn rồi, chính là luật pháp - chỉ là tờ giấy trang trí trên khối hệ thống trật tự chính trị.”

“Khi chúng ta có một thế hệ luật sư và thanh tra viên luôn nhầm lẫn giữa sự võ đoán và thực tế,” viện sỹ hàn lâm tiếp tục, “và giấy tờ luật pháp đang phủ kín công việc của những cơ quan tư pháp, thì đó là lúc phải kéo lá cờ trang trí đó xuống.”

“Và nếu một vài kẻ bắt chước Vronsky rớt đài nữa thì càng tốt,” thư ký đầu tiên nói với Arkady. “Chẳng phải anh cũng đồng tình đấy chứ?”

Tay thư ký vươn người ra phía trước, đốt ngón tay tì lên bàn, còn viện sỹ hàn lâm xoay chiếc bụng tròn của một gã hề về phía Arkady lúc này đang quan sát cái liếc xéo của Iamskoy. Công tố viên biết cuộc nói chuyện trong nhà tắm sẽ dẫn tới đâu ngay từ khi ông ta gọi Arkady trên phố. Đôi mắt của Iamskoy nói, tập trung vào... hãy coi chừng.

“Vronsky,” Arkady trả lời, “chằng phải ông ta cũng là một nhà văn nữa sao?”

“Đúng,” thư ký đầu tiên nói, “một điểm tốt.”

“Còn là một gã Do Thái nữa,” viện sỹ góp lời.

“Vậy”- Arkady lót cá hồi lên một lát bánh mì - “Anh có thể nói rằng chúng ta nên để mắt tới mọi thanh tra vừa là người Do Thái vừa là nhà văn.”

Viên thư ký nhướn mắt. Anh ta nhìn viện sỹ hàn lâm và Iamskoy rồi lại nhìn Arkady. Một nụ cười nở trên môi anh ta, tiếp theo là một tràng cười lớn. “Đúng, khởi đầu là thế!”

Vấn đề được tháo gỡ, câu chuyện chuyển sang đồ ăn, thể thao và tình dục. Sau vài phút, Iamskoy dẫn Arkady đi dạo quanh bể. Thêm nhiều quan chức nữa tới, họ trôi nổi như đám hải mã trong làn nước nóng hay di chuyển như những bóng hồng và trắng đằng sau lớp lưới của bình phong.

“Hôm nay, tôi có cảm giác anh đặc biệt tinh tế, đủ tự tin để lách khỏi sự công kích. Tốt lắm. Tôi rất vui được thấy điều đó.” Iamskoy vỗ lưng Arkady. “Ở bất kỳ mức độ nào, chiến dịch chống lại chủ nghĩa Vronsky bắt đầu trong vòng một tháng. Anh được cảnh báo trước rồi đấy.”

Arkady tưởng đang được dẫn ra khỏi nhà tắm cho đến khi công tố viên dẫn anh đến một hốc tường nơi một chàng trai trẻ đang phết bơ lên các lát bánh mì.

“Xem nào, hai anh nên quen nhau. Yevgeny Mendel, cha của anh và cha của Renko là đôi bạn nổi tiếng. Yevgeny đang làm ở Bộ Thương mại,” Iamskoy nói với Arkady.

Yevgeny cố cúi chào trong tư thế ngồi. Anh ta có phần eo lưng mềm mại và một bộ ria mép lưa thưa. Anh ta trẻ hơn và Arkady nhớ mang máng về một cậu bé béo lùn lúc nào trông cũng như đang khóc.

“Một chuyên gia thương mại quốc tế” - Iamskoy khiến Yevgeny đỏ mặt - “một người của dòng dõi mới.”

“Cha tôi” - Yevgeny bắt đầu nói khi Iamskoy đột ngột tìm cớ rút lui để họ lại với nhau.

“Vâng?” Arkady khích lệ Yevgeny thoải mái và tự nhiên hơn khỏi phép lịch sự thông thường.

“Xin chờ một chút?” Yevgeny cố nài. Anh ta tập trung phết bơ lên bánh mì và thêm những miếng to trứng cá muối để mỗi lát giống với một đóa hoa hướng dương với cánh màu vàng và nhụy đen. Arkady ngồi xuống và tự rót cho mình một ly sâm panh.

“Cụ thể là các công ty của Mỹ,” Yevgeny ngước nhìn lên từ tác phẩm nghệ thuật của mình.

“Ồ? Đó hẳn là một lĩnh vực mới.” Arkady tự hỏi khi nào Iamskoy mới xuất hiện lại.

“Không, hoàn toàn không, không. Có một số những người bạn lâu đời - Armand Hammer chẳng hạn, một đồng minh của thời Lê-nin. Chemico xây dựng nhà máy amoniac cho chúng ta từ những năm 1930, và chúng cứ nghĩ là sẽ làm việc với họ lần nữa nhưng họ đã làm chuyện đó rối tung lên. Chase Manhattan đã là một ngân hàng giao dịch của Vneshtorgbank từ năm 1923.”

Hầu hết những cái tên đều lạ với Arkady, nhưng giọng Yevgeny dần trở nên thân quen hơn, dù anh không thể nhớ là đã từng gặp anh ta trong nhiều năm.

“Sâm panh ngon đấy.” Anh đặt ly xuống.

“Vang sủi Liên Xô. Chúng ta sắp xuất khẩu nó.” Yevgeny nhìn lên với gương mặt đầy vẻ tự hào trẻ con.

Arkady cảm thấy cánh cửa đang mở ra. Một người đàn ông bước vào hốc tường, trung niên, cao, gày còm và da ngăm đến độ lúc đầu Arkady chắc rằng hắn hẳn là một người Ả Rập. Tóc trắng thẳng và mắt đen, một chiếc mũi dài và cái miệng gần như nữ tính tạo nên một sự pha trộn lạ thường, giống ngựa và đẹp. Trên bàn tay đang cầm khăn tắm là một chiếc nhẫn khắc ấn bằng vàng. Giờ Arkady thấy da hắn như da thuộc, rám nắng thì đúng hơn là đen, rám nắng toàn thân.

“Đẹp tuyệt vời.” Người đàn ông đứng bên chiếc bàn, và nước từ người ông ta chảy lên những chiếc bánh mì được đặt sẵn. “Cứ như những món quà được gói hoàn hảo. Tôi sẽ chẳng dám ăn chiếc nào.”

Hắn nhìn Arkady chẳng chút tò mò. Cả đến lông mày cũng có vẻ được chải chuốt. Tiếng Nga của hắn ta rất xuất sắc, như Arkady đã biết, nhưng đoạn băng đã bỏ lỡ phẩm chất vô liêm sỉ thú vật.

“Người từ văn phòng của cậu à?” Người đàn ông hỏi Yevgeny. “Đây là Arkady Renko. Anh ta là... à tôi cũng chả biết là gì nữa.” “Tôi là một thanh tra,” Arkady nói.

Yevgeny rót sâm panh và đẩy chiếc đĩa bánh tráng miệng quanh bàn, tán chuyện như anh ta vẫn làm. Khách của anh ta ngồi xuống và mỉm cười, Arkady chưa từng thấy một hàm răng sáng lóa như thế.

“Anh điều tra cái gì vậy?”

“Án mạng.”

Tóc của Osborne màu bạch kim hơn là bạc trắng, và bết, nó bám vào tai ngay cả sau khi hắn lau nó. Arkady không thể thấy liệu cả hai tai có dấu hiệu gì không. Osborne nhặt một chiếc đồng hồ vàng nặng và trượt nó vào cổ tay mình.

“Yevgeny,” hắn nói, “tôi đang đợi một cuộc gọi. Cậu có thể “biến thành một thiên thần” và trực ở chỗ tổng đài hộ tôi được không?”

Hắn lấy một điếu thuốc và tẩu ra từ chiếc túi da sơn dương, nhét thuốc vào tẩu và châm lửa bằng một chiếc bật lửa bằng đá màu xanh lam và vàng. Chiếc bình phong lắc lư sau lưng anh chàng Yevgeny đang phấn khích.

“Anh có nói tiếng Pháp không?”

“Không,” Arkady nói dối.

“Tiếng Anh?”

“Không,” Arkady lại nói dối một lần nữa.

Arkady chỉ thấy người như thế này trên các tạp chí phương Tây, và anh vẫn luôn nghĩ sự bóng bẩy của họ là do chất lượng của giấy, chứ không phải của chính họ. Vẻ nhẵn mượt của cơ thể này rất xa lạ và đáng sợ.

“Thú vị thật, vì trong các lần thăm viếng của tôi, đây là lần đầu đụng mặt một thanh tra.”

“Đó không phải lỗi của ông, ông... xin thứ lỗi, tôi không biết tên ông.”

“Osborne.”

“Người Mỹ?”

“Đúng vậy. Họ của anh là gì ấy nhỉ?”

“Renko.”

“Anh chẳng phải khá trẻ để làm một thanh tra sao?”

“Không. Bạn ông, Yevgeny nói về sâm panh. Đó có phải thứ ông nhập khẩu?”

“Lông thú,” Osborne nói.

Có lẽ rất dễ để nói Osborne là một bộ sưu tập những món đồ đắt tiền hơn là một con người - nhẫn, đồng hồ, lý lịch, răng - nó mang một thái độ xã hội chủ nghĩa mẫu mực và một phần nào đó thật, nhưng nó không đếm xỉa đến những gì Arkady không tiên liệu được, một ý thức về quyền lực bị kiềm chế. Bản thân anh cũng quá cứng nhắc và dò xét. Anh phải thay đổi điều đó.

“Tôi vẫn luôn muốn có một chiếc mũ lông thú,” Arkady nói. “và gặp người Mỹ. Tôi nghe nói họ cũng giống như chúng tôi - hào hiệp và cởi mở. Và đến thăm New York, tòa tháp Empire State và Harlem. Quà là một cuộc đời bạn nên sống, du lịch khắp thế giới.”

“Không phải tới Harlem.”

“Xin lỗi.” Arkady đứng dậy. “Ông biết nhiều nhân vật quan trọng mà ông muốn nói chuyện ở đây, và ông đã quá lịch sự đến nỗi không cất lời để yêu cầu tôi đi.”

Rít điếu thuốc lá, Osborne ném cho Arkady một cái nhìn chằm chằm vô vị một lúc lâu cho đến khi Arkady bắt đầu đi ra phía bể.

“Anh nhất định phải ở lại.” Osborne vội nói “Tôi không thường gặp thanh tra. Tôi nên nhân dịp này hỏi anh về công việc của anh.”

“Bất kỳ điều gì tôi có thể nói cho ông biết.” Arkady ngồi xuống. “Dù so với những miêu tả về New York tôi đã đọc thì mọi thứ tôi làm đều có vẻ buồn tẻ. Trục trặc gia đình, bọn lưu manh. Chúng tôi có tội phạm giết người, nhưng hầu như lúc nào chúng cũng phạm tội trong lúc nóng nảy hay phải hơi rượu.” Anh nhún vai xin lỗi và nhấp sâm panh. “Rất ngọt. Ông thực sự nên nhập khẩu thứ này.”

Osborne rót thêm rượu cho Arkady. “Nói cho tôi biết thêm về anh đi.”

“Tôi có thể kể cả tiếng liền.” Arkady nói sốt sắng và uống cạn sâm panh chỉ trong một ngụm. “Cha mẹ tuyệt vời, ông bà tôi cũng vậy. Ở trường, tôi được học với những giáo viên truyền nhiều cảm hứng nhất và các bạn cùng lớp nhiệt tình giúp đỡ nhất. Giờ đội mà tôi đang làm việc cùng, mỗi người trong số họ đều xứng đáng được viết thành sách.”

“Anh” - Osborne buông chiếc tẩu khỏi khóe miệng cười của mình. - “có bao giờ nói về thất bại của mình không?”

“Về phần mình,” Arkady nói, “tôi chưa từng thất bại.”

Anh tháo chiếc khăn tắm quanh cổ và thả nó xuống chiếc khăn mà Osborne đã quẳng sang một bên. Tay người Mỹ nhìn vết sưng đã bợt màu.

“Một tai nạn,” Arkady nói, “tôi đã thử hết từ chai nước nóng đến đèn sưởi, nhưng chẳng có gì dẹp được khối sưng huyết bằng một bể tắm lưu huỳnh. Bác sĩ nói rất nhiều nhưng cách chữa trị kiểu cũ vẫn luôn tốt nhất. Thực ra, tội phạm xã hội chủ nghĩa là lĩnh vực mà những tiến bộ lớn nhất là...”

“Quay trở lại chuyện đó,” Osborne ngắt lời, “Vụ thú vị nhất anh từng làm là gì?”

“Ý ông là vụ những thi thể trong công viên Gorky? Cho phép tôi nhé?” Arkady rút một điếu thuốc của Osborne, dùng bật lửa của hắn và ngắm nghía mảng đá xanh của nó. Đá xanh đẹp nhất đến từ vùng Siberi, anh chưa từng nhìn thấy nó trước đây.

“Chưa có tin chính thức nào trên báo chí.” - Arkady rít từng hơi thuốc nhỏ - “nhưng tôi thừa nhận sự thật là một vấn đề kỳ lạ như thế sẽ thành mồi cho những tin đồn. Đặc biệt là” - anh lắc ngón tay như thầy giáo vẫn làm trước một học sinh hư - “trong cộng đồng người nước ngoài, đúng không?”

Anh không thể khẳng định liệu mình có tạo được tác động nào không. Osborne ngồi lại không chút biểu cảm.

“Tôi chưa được nghe về vụ đó,” Osborne nói khi khoảng lặng đã kéo dài hơi lâu.

Yevgeny Mendel lướt vào với thông tin rằng không có cuộc gọi nào cả. Arkady ngay lập tức đứng dậy, không tiếc lời xin thứ lỗi vì chào hỏi quá lâu, và cảm ơn họ vì sự hiếu khách và rượu sâm panh. Anh nhặt khăn của Osborne lên và buộc nó quanh cổ mình.

Osborne chỉ nhìn như một người đàn ông đang ở rất xa ngoài tầm nghe cho đến khi Arkady ra tới bình phong. “Cấp trên của anh là ai? Ai là trưởng thanh tra.”

“Tôi.” Arkady nở một nụ cười khích lệ cuối cùng.

Sau khi đi quanh bể vài bước chân, anh cảm thấy kiệt sức. Bỗng nhiên Iamskoy đến bên cạnh anh.

“Hy vọng tôi đã đúng về việc cha anh và cha Mendel là bạn,” ông ta nói “và đừng quá lo về chủ nghĩa Vronsky. Anh có sự ủng hộ hết mức của tôi để theo đuổi việc điều tra vì chỉ một mình anh có thể làm được.”

Arkady mặc đồ và lui bước từ nhà tắm trở lại ngoài đường. Cơn mưa đã trở thành một đám sương mù. Anh đi ra gần phố Petrovka tới phòng thí nghiệm pháp y ấm áp của đại tá Lyudin và mang tới chiếc khăn ẩm ướt của Osborne.

“Các chàng trai của anh đã cố giữ anh cả buổi chiều,” Lyudin nói trước khi giật lấy chiếc khăn để xét nghiệm.

Arkady gọi về khách sạn Ukraina. Pasha trả lời và tự hào kể rằng mình và Fet đang theo dõi điện thoại của Golodkin. Họ nghe được một người đàn ông bảo Golodkin gặp hắn ở công viên Gorky. Pasha tin rằng nhân vật gọi điện thoại là người Mỹ hoặc Estonia.

“Mỹ hay Estonia?”

“Ý tôi là hắn nói tiếng Nga khá tốt nhưng vẫn hơi ngọng một chút.”

“Dù sao thì thế cũng là xâm phạm quyền riêng tư, Pasha, điều 12 và 134.”

“Sau tất cả những cuộn băng mà chúng ta đã...”

“Đó là băng của KGB!” Có một khoảng lặng đầy tổn thương ở đầu dây bên kia cho đến khi Arkady nói, “thôi được rồi.”

“Tôi không phải là nhà lý luận như anh,” Pasha trả lời. “Phải là một thiên tài để biết cái gì là trái luật.”

“Thôi được rồi, vậy cậu ở lại ở đầu bên đó và Fet sẽ lo vụ gặp gỡ ấy. Cậu ta có mang máy ảnh chứ?” Arkady hỏi.

“Cái đó làm cậu ta mất nhiều thời gian đấy, đi tìm máy ảnh. Vì cậu ta đã lỡ mất họ. Cậu ta đi quanh khắp cả công viên và không hề tìm thấy họ.”

“Thôi được rồi, ít nhất chúng ta có thể dùng cuộn băng của cậu và cố khớp...”

“Cuộn băng?”

“Pasha, cậu phá luật và nghe trộm điện thoại của Golodkin mà lại chẳng đoái hoài đến việc thu âm lại sao?”

“Thực ra là... không.”

Arkady cúp máy.

Từ phía bên kia phòng, đại tá Lyudin tặc lưỡi. “Nhìn này, thanh tra. Tôi tìm thấy mười sợi tóc trên chiếc khăn. Tôi lấy một sợi và cắt ra, đặt lên kính hiển vi để so sánh với sợi tóc trên chiếc mũ anh tìm thấy lúc trước, ở bên kính hiển vi khác. Sợi từ mũ lưỡi trai có màu chuyển từ xám sang trắng và có mặt cắt ngang hình bầu dục, cho thấy chất tóc xoăn. Sợi mới từ chiếc khăn có màu giống crôm hơn và có mặt cắt hoàn toàn tròn cho thấy chất tóc thẳng. Tôi sẽ tiếp tục với phân tích protein nhưng tôi có thể khẳng định với anh ngay bây giờ là những sợi tóc này không phải từ cùng một người. Nhìn đi.”

Arkady nhìn. Osborne không phải người nói câu “Đồ khốn.”

“Hàng tốt đấy.” Lyudin chỉ vào chiếc khăn. “Anh muốn lấy nó không?”

Vodka và codein đã ngấm vào Arkady và anh tạt qua kho lương cảnh sát trên phố Petrovka để uống một tách cà phê. Ngồi một mình ở bàn, anh cố nhịn cười. Mấy tay thám tử, cố tìm một cái máy ảnh trong khi một nhân vật bí ẩn (Estonia hay Mỹ!) đang dạo quanh công viên Gorky mà không bị phát giác. Một tay thanh tra, trộm khăn tắm giúp miễn tội cho kẻ tình nghi duy nhất của mình. Anh sẽ trở về nhà nếu anh còn có nhà.

“Trưởng thanh tra Renko?” một viên sĩ quan hỏi. “Anh có một cuộc gọi đang chờ trong phòng điện tín, từ Siberi.”

“Đã đến rồi sao?”

Cuộc gọi đến từ một thám tử cảnh sát tên là Yakutsky ở Ust-Kut, cách Moscow bốn nghìn cây số về phía đông. Đáp lại thông báo trên toàn bộ nước cộng hòa, Yakutsky báo rằng một đối tượng tên Valerya Semionovna Davidova, mười chín tuổi, cư dân Ust-Kut, bị truy nã vì tội trộm tài sản quốc gia. Davidova ở công ty của Konstatin Ilyich Borodin, hai mươi tư tuổi cũng bị truy nã vì tội này.

Arkady nhìn một lượt quanh bản đồ, Ust-Kut là chỗ quái nào?

Borodin, theo như thám tử Yakutsky nói, là một tay du côn vào loại tồi tệ nhất. Một người bẫy lông thú. Một tay buôn chợ đen chuyên mảng radio, vốn đang có nhu cầu rất lớn. Bị tình nghi gia công trái phép quặng vàng. Với công trình xây dựng đường sắt chính Baika-Amur, Borodin có được một đám phụ tùng xe tải từ trên trời rơi xuống bị bỏ lại bên ngoài. Khi cảnh sát lần theo hắn và cô gái Davidova, kẻ đào tẩu hoàn toàn biến mất. Yakutsky hình dung rằng họ hoặc đã ẩn náu trong một túp lều nào đó mãi ngoài rừng taiga hoặc đã chết.

Ust-Kut, chẳng ai lại tới được Moscow từ Ust-Kut dù nó có ở chỗ nào đi chăng nữa. Anh muốn nhẹ nhàng khiến viên thám tử Siberi thất vọng. Tất cả chúng ta trong cùng một giới, anh nghĩ. Yakutsky là một trong những cái tên được gắn vô tội vạ vào bất kỳ người Yakut bản xứ nào. Arkady hình dung ra một gương mặt phương Đông lọc lõi bên một chiếc điện thoại ở nơi xa tít tắp. “Vậy họ được nhìn thấy lần cuối ở đâu và khi nào?” anh hỏi.

“Irkutsk vào tháng Mười.”

“Một trong hai người đó, cô gái hoặc người đàn ông có được học gì về sửa tượng thánh không?”

“Nếu anh lớn lên ở đây, anh sẽ biết tạc tượng.”

Đường truyền bắt đầu mất dần. “Chà,” Arkady vội nói, “gửi cho tôi bất kỳ ảnh hay thông tin nào mà anh có.”

“Tôi hy vọng đó là họ.”

“Chắc chắn rồi.”

“Konstantin Borodin là Kostia Kẻ cướp...” giọng nói mờ đi.

“Chưa từng nghe về hắn.”

“Hắn nổi tiếng ở Siberi…”

Tsypin sát nhân chào đón Arkady trong một phòng giam ở Lefortovo. Anh ta không mặc áo nhưng hình xăm urka phủ kín người từ cổ đến cổ tay. Anh ta xốc chiếc quần không thắt lưng lên.

“Họ lấy luôn cả dây giày của tôi rồi. Có đứa quái nào từng nghe về một thằng nào đó treo cổ bằng dây giày chưa? Ồ, chúng lại gây sự tôi nữa rồi. Hôm qua, tôi thấy anh và tôi hoàn toàn bị gài. Hôm nay, có hai thằng tới từ trên đường cao tốc và cố cướp đồ của tôi.”

“Ở chỗ anh đang bán dạo ga?”

“Đúng. Vậy tôi phải làm gì? Tôi đánh một thằng bằng cờ lê và nó lăn ra chết. Thằng còn lại lái xe chuồn mất ngay khi một cái xe goòng quân sự tấp vào, và tôi đứng đó với cái cờ lê trong tay cùng một thằng nằm chết dưới chân. Lạy Chúa! Đây là dấu chấm hết của Tsypin này rồi.”

“Mười lăm năm.”

“Nếu tôi may.” Tsypin lại ngồi xuống ghế đẩu. Buồng giam còn có một chiếc giường xếp bắt vít vào tường và một bình nước để rửa ráy. Cửa phòng anh ta có hai ô, ô nhỏ để lính gác nhìn vào và ô lớn để cho đồ ăn.

“Tôi chẳng thể làm được gì cho anh.” Arkady nói.

“Tôi biết, lần này thì tôi cạn vận may rồi. Sớm hay muộn mọi người đều thế, phải không?” Tsypin khoác lên mình một vẻ ổn hơn. “Nhưng xem nào, thanh tra, tôi đã giúp anh rất nhiều. Khi anh thật sự cần thông tin, tôi là người tháo gỡ cho anh. Tôi chưa bao giờ thất hứa với anh bởi chúng ta có sự tôn trọng lẫn nhau.”

“Tôi trả tiền cho anh.” Arkady giảm nhẹ những gì mình vừa nói bằng cách đưa Tsypin một điếu thuốc và châm lửa giúp anh ta.

“Anh hiểu ý tôi mà.”

“Tôi không thể giúp anh được, anh biết mà. Đó là vụ giết người nghiêm trọng.”

“Tôi đang không nói về mình. Anh còn nhớ Swan không?”

Không rõ lắm. Arkady nhớ lại một nhân vật kỳ quặc đã đứng quan sát ở vài cuộc gặp của anh với Tsypin.

“Chắc rồi.”

“Chúng tôi đã luôn cạnh nhau, ngay cả ở các trại. Tôi đã luôn là thằng kiếm tiền, hiểu không? Swan thì sắp sửa nghèo túng. Ý tôi là, tôi có đủ thứ để nghĩ rồi, tôi không muốn phải lo lắng về cả hắn nữa. Nếu anh cần một nguồn tin. Swan có điện thoại đấy, thậm chí cả ô tô, hắn có thể hoàn hảo cho anh đấy. Anh nói sao nào? Cứ cho hắn thử xem sao.”

Khi Arkady ra khỏi nhà tù, Swan đang đợi anh ở chỗ đèn đường. Chiếc áo khoác da của hắn làm nổi lên đôi vai hẹp, cổ dài và mái tóc húi sát da đầu. Trong trại, một tên trộm chuyên nghiệp nhiều khả năng sẽ chọn ra một phạm nhân nghiệp dư, săn đuổi hắn và đá hắn ra khỏi giường. Điều đó khiến cho tên trộm đầu đảng trở nên ngầu hơn. “Con dê,” kẻ ở dưới đáy, bị ghét cay ghét đắng. Nhưng Swan và Tsypin thực sự là một cặp, một trường hợp hiếm hoi, khi ở cạnh Tsypin không ai gọi Swan là dê.

“Bạn anh có gợi ý rằng anh có thể làm vài việc cho tôi.” Arkady nói, không chút hào hứng.

“Vậy thì tôi sẽ làm.” Swan có vẻ thanh tú kỳ lạ của một bức tượng sứt mẻ và phủ bụi, tất cả điều đó còn ấn tượng hơn nữa vì hắn không hề đẹp trai chứ đừng nói là thanh tú. Khó mà đoán tuổi của hắn và giọng của hắn quá nhẹ để thành một đầu mối.

“Cũng chẳng có nhiều tiền lắm - tức là khoảng năm mươi rúp đi - nếu anh tìm ra được thông tin chất lượng.”

“Có lẽ anh có thể làm điều gì đó cho anh ấy thay vì trả tiền cho tôi.” Swan nhìn về phía cửa trại giam.

“Ở nơi mà anh ta sắp đến, một bưu phẩm là tất cả những gì anh ta có thể nhận được trong một năm.”

“Mười lăm bưu phẩm.” Swan lẩm nhẩm như thể hắn đang băn khoăn nên nhét gì vào đó.

Trừ khi Tsypin bị bắn luôn, Arkady nghĩ. Chà, tình yêu không phải hoa violet phai màu, tình yêu là một loài cỏ dại nảy nở trong bóng tối. Đã từng có ai giải thích được điều này chăng.