hời Xuân Thu, có ba bộ sách đuợc ghi chép thành vǎn là: Tả Truyện, Công Duơng truyện và Cốc Lương truyện.

Trong đó “Tả Truyện”, còn có tên gọi “Xuán Thu tả thị truyện” hay “Tả thị xuân thu”, là một bộ sách lịch sử có tính văn học cao, ra đời sớm nhất.

Tác giả Tả Khưu Linh Quan sử học nước Lỗ dựa theo biên niên sử “Xuân Thu” ghi chép lại những sự kiện lịch sử quan trọng, tương đối tỉ mỉ có hệ thống về các phương diện chính trị, ngoại giao, quân sự, văn hóa, thiên đạo, quỷ thần, họa phúc, Thệ bói, chiêm mộng... từ đời Lỗ Ấn Công nguyên niên đến đời Lỗ Ai Công năm 27 trước công nguyên

Tả truyện là một bộ sách lịch sử, phong phú da dạng về nội dung, nhung cūng mang tính văn học khá đậm nét. Thông qua lời nói và ciệc làm của các nhân vật trong sách, thể hiện khá rõ nét những tư tường tiến bộ đương thời, tư tưởng ấy vẫn còn có giá trị giáo dục cho dòi sau.

Đó là:

- Tư tưởng dân bàn.

- Tư tưởng yêu nuớc.

- Bóc trần sự tàn bạo và hoang dâm vô si của bọn thống trị đương thời.

- Tư tưởng chống lại chế độ bạo hành, dùng người làm vật tế lễ và tuấn táng.

Nhưng ở Tả Truyện" vẫn còn có nhūng mặt hạn chế lớn, đó là tư tưởng luân lý phong kiến với quan niệm đằng cáp chính thống, tuyên truyền tôn giáo mê tín, ham mê hoặc con nguời còn yếu kém về hiểu biết.

Tính nghệ thuật trong Tả Truyện biểu hiện nổi bật những đặc điểm sau:

Câu truyện giàu kịch tính, với những tình tiết khẩn trương hấp dẫn và gây cảm xúc mạnh.

Thể hiện sở trường viết về chiến tranh rất tài tình của tác giả, dặc biệt diễn tả xuất săc những trận chiến có tính quy mô ác liệt, đồng thời thể hiện tác giả có cách nhìn về các cuộc chiến tranh bằng nguyên tắc tư tuởng nhất động.

Lời lē đối đáp trong câu ngụ ngôn từ rất đẹp, biểu hiện tài nghệ sử dụng ngôn ngữ giàu tính hình tượng của tác giả.

Luơng Khải Siêu nhà khai sáng thời cận đại của Trung Quốc nhận xét rằng: Tả Truyện là”một cuộc cách mạng trong lịch sử thời Thương Chu đến nay... Tả Truyện còn là pho sử liệu quý giá nhất của hai ngàn nǎm truóc”.

Tiền Mục nhà sử học lớn đương đại rằng: Tôi cho rằng khi nghiên cứu lịch sử Trung Quốc cổ đại hãy lấy bộ sách Tả Truyên làm tiêu chuẩn cơ bản để nghiên cứu.

Chúng ta đọc và nghiên cứu bộ sách Tả Truyện, không nhūng giúp chúng ta làm phong phú thêm kiến thức về sử học, văn học, mà còn giúp chúng ta hiểu biết về quá khứ, giúp chúng ta xử lý mọi công việc trên đời.

Thay mặt nhóm dịch và hiệu đính

Trần Kiết Hùng