húng tôi lấy nhau, sự thể là như vậy... Con người khi lấy vợ rồi thì phải làm gì? Thì anh lấy vợ làm gì, một khi còn chưa biết điều gì đáng phải làm? Bây giờ thì tôi biết rõ lắm rồi! Người ta lấy vợ cho xong, việc đầu tiên là phải có than cho mùa đông. Tôi bèn đi hỏi bạn bè xem làm việc đó thế nào?

- Ô hô! - Họ nói - Anh đừng hòng mua được.

- Sao lại thế?

- Anh không thể nào mua được chứ sao nữa.

- Nhưng tôi có quyền cơ mà! Ôi, Ala!

Tất cả những kẻ nào bảo tôi: “Cậu đừng hòng mua than” đều được tôi lên lớp một bài ra trò về quyền công dân.

Tôi đến nhà trưởng phố. Sau khi chờ mười lăm phút cho ông lão dứt cơn ho, tôi hỏi:

- Cụ ủng hộ phe nào ạ?

- Phe dân chủ! - Ông cụ làu nhàu nói.

- Hay lắm! Cháu cũng ủng hộ phe dân chủ - Tôi đáp - Cháu ở phố nọ, số nhà no, cháu muốn mua than. Cụ giúp chúng cháu với.

- Thế từ trước đến nay anh mua than ở đâu?

- Cháu đã mua than bao giờ đâu, đây là lần đầu tiên cháu định mua đấy.

- Thế đầu đuôi làm sao mà anh lại đến đây?

- Thưa cụ, cháu vừa mới cưới vợ. Trước kia thì cháu thế nào cũng xong. Bây giờ cháu muốn mua than để đôi chim trong tổ uyên ương chúng cháu được sưởi ấm mùa đông.

- Anh mang giấy chứng nhận nơi ở cũ của anh và của vợ anh đến đây.

Thế là các điện khẩn, điện hỏa tốc, điện kèm cước phí trả lời bay đi tứ tung, và một tháng rưỡi sau chúng tôi nhận được giấy chứng thực. Lần này trưởng phố bảo:

- Anh phải viết đơn cho sở phân phối than.

Chúng tôi nộp đơn, họ đưa cho tờ giấy bảo trưởng phố điền vào. Nào ai bảo là tôi không mua được than nào?!.

Chúng tôi cầm tờ giấy, trưởng phố điền vào. Chúng tôi lại mang đến sở phân phối than. Cần một chữ ký! Thế là xo...ong! Giờ thì cứ để họ xem tôi có mua than được hay không? Chữ ký có đây rồi. Phải, thưa các ngài, dân ta là cứ muốn mọi thứ kề sẵn miệng cơ! Bảo là “cho tôi một tấn than” - rồi muốn người ta đổ than cho ngay lập tức cơ! Như thế mà được à! Đây có phải là quầy bán thức ăn đâu! Đến quầy bán thức ăn cũng phải xếp hàng chờ đợi đến lượt nữa là! Ở đây lại có ngần ấy công chức, họ phải có việc gì mà làm chớ. Lại cần thêm một chữ ký nữa.

Khi đã lấy đủ các chữ ký, viên công chức ngồi tận bàn ngoài cùng mỉm cười hỏi:

- Than à?

- Vâng, than ạ! - Tôi xác nhận.

Nụ cười của viên công chức càng nở thêm ra:

- Ra anh cũng muốn mua than đấy.

Tôi vốn ưa những người vui tính. Và tôi đáp, cố mỉm cười như viên công chức niềm nở vui tính này:

- Vâng, than! Ông xem, tôi muốn mua ít than ấy mà.

Không biết các bạn có để ý thấy hầu hết các công chức của chúng ta đều có bộ mặt nhăn nhó không? Thế mà viên công chức này lại vui tính cười sằng sặc. Ông ta cười tướng lên:

- Thế nghĩa là than đấy!

Tôi cũng cười to gần như ông ta:

- Than, hẳn rồi. Than ấy mà!

Viên công chức lại càng cười khỏe. Ông ta cười hô hố, còn tôi thì sao, chả nhẽ tôi đứng nhìn à? Ừ thì tôi cũng cười. Khi người bạn đang tiếp chuyện mình cười, lẽ nào anh lại nhăn nhó. Ông ta cười, và tôi cũng cười. Cứ thả sức cho hai ta cùng vui.

- Thế ra, ha ha ha! - Là than đấy! Ha ha! Ha ha!... Một khi người ta đã đến cơn cười thì khó lòng mà nín lại được. Tôi càng cười to hơn.

- Than!... Ha ha ha!...

Chúng tôi ôm bụng mà cười đến chảy cả nước mắt. Chỉ thêm tí nữa là tôi ngất đi mất.

- Ra là than à? Ha ha ha!...

- Ha ha ha!... Than, hẳn đi rồi.

- Thế thì không có.

- Sa..a...ao! Không có? Thế mà ông lại cười?

- Không có, thế nên tôi mới cười. Ha ha ha ha!...

Bây giờ thì đáng lẽ thôi không còn cười được nữa, mà phải khóc kia, nhưng tôi không kìm lại được. Chúng tôi cười vô hồi kỳ trận, cười không tự chủ được nữa. Nhờ giời là họ đặt tôi ngồi xuống ghế, cho cốc nước, bóp má mấy cái và cho ngửi nước đái quỷ. Khi đã hơi hồi lại, tôi hỏi:

- Thế là chúng tôi không mua than được à?

- Đến ngay bán cho các khách hàng quen chúng tôi cũng đã chật vật lắm rồi, huống chi ông là người mới. Thì ông chẳng có đâu.

- Được rồi, nhưng lúc trời đông mưa rét thì tổ uyên ương của chúng tôi sẽ ra sao?

- Ông có thể mua than với một điều kiện.

- Điều kiện gì?

- Nếu trong nhà ông có ai bị tê thấp, ông mang giấy chứng nhận lại đây, chúng tôi sẽ bán cho ông một phần tư tấn.

- Nhà ta có ai bị tê thấp không? - Tôi gào lên từ ngưỡng cửa.

Bà mẹ vợ tôi đáp:

- Lạy giời tìm được thuốc rồi à? Đã mười năm nay mẹ đến khổ vì bệnh tê thấp. Chỉ có giời biết được là thế nào.

Bà mẹ vợ đã mở miệng thì còn đủ thứ... Vậy mà cũng có khi bệnh tê thấp của bà mẹ vợ lại được việc đấy. Và chúng tôi lấy được giấy chứng nhận.

Chà, nếu, lần này mà tôi mua được than chì không biết sẽ bảo gì với những kẻ bảo tôi: “Cậu không mua nổi than đâu!” Hừ, những giống bi quan! Đang có người ốm thì ai lại đi bán than cho người khỏe cơ chứ. Cứ bị tê thấp đi, người ta sẽ bán than cho.

Tôi mang giấy chứng nhận đến.

- Giấy này không hợp lệ.

Hẳn họ nghĩ là giấy làm giả mạo.

Kể ra thì họ cũng có lý. Bây giờ thiếu gì các kỹ sư ám muội, các bác học giả danh, các thầy kiện cãi láo, các bác sĩ giả hiệu; họ làm sao mà biết được bác sĩ thật hay giả đã cắp giấy chứng nhận. Vì thế cho nên họ đòi giấy chứng nhận của hội đồng y khoa cấp. Không lẽ cả hội đồng là giả hiệu được.

Thủ tục xin giấy chứng nhận của hội đồng y khoa xem ra còn rắc rối hơn việc mua than nhiều.

Đến đâv thì đừng có tiếc công, cứ cầy cục đến cùng! Một tháng sau tôi lấy được giấy chứng nhận của hội đồng.

Tôi tóm tờ giấy và bây giờ mới yên lòng.

Tôi đem giấy cho họ.

- Rất tiếc là... không được ạ.

- Sao? Giấy chứng nhận đây mà?

- Giấy chứng nhận của ông là giấy chứng nhận có bệnh tê thấp.

- Thì chính các ông đòi giấy chúng nhận bệnh tê thấp mà. Giá các ông đòi giấy chứng nhận bệnh ung thư thì chúng tôi cũng đem đến được.

- Trước kia chúng tôi có bán than cho người có bệnh tê thấp, nhưng nay than lại ít hơn trước nên chúng tôi không bán cho nguờì bị bệnh tê thấp nữa.

- Nguy to rồi!... Thế thì chúng tôi lấy gì để sưởi ấm cho tổ uyên ương?

- Nhà ông có ai bị lao không?

- Không.

- Không thì chúng tôi không biết làm thế nào? Muốn mua than thì phải bị ho lao mới được.

Hừ, tôi ghét những giống bi quan ấy làm sao! Họ bảo: “Người ta không bán than đâu”. Họ chẳng bán cho người bị ho lao đấy là gì?

Các bạn cứ xem, nhờ giời chúng tôi còn được khỏe mạnh sống qua mùa đông này, đến sang năm tất cả nhà sẽ được mua than cho mà xem. Vì nói gì thì nói, chứ sống ở chỗ lạnh lẽo không có gì sưởi ấm thì chắc chắn là được ho lao rồi.

Tất nhiên là nếu đàng nào cũng phải bán than cho tất cả những người bị ho lao thì giá cứ bán ngay cho họ trước khi mắc bệnh thì có phải tốt hơn không... Không, như thế không được.

Mà nếu bao giờ chúng tôi bị ho lao, có khi họ sẽ lại bảo: “Muốn mua than thì trước hết anh phải chết đi đã. Chúng tôi chỉ bán than để đun nước rửa cho người chết thôi”.

Thế mà có kẻ dám bảo: “Người ta không bán than đấy”. Đã có sự quy định, có luật lệ đặt ra để thi hành. Nếu anh không chết đi thì họ làm sao mà bán than cho anh được? Chuyến này tôi mua được than tôi sẽ chở đến và vãi ra trước mũi những kẻ nào bảo: “Cậu đừng hòng mua than” cho mà xem.