hánh Antoine

(Saint-Antoine)

Tặng X. Charmes

Người ta gọi lão là Thánh Antoine, vì tên lão là Antoine, và có thể cũng vì tánh tình lão vui vẻ, tươi tắn, biết pha trò, ăn nhiều và uống tợn, và lão là một kẻ săn đuổi các cô đầy tớ rất khoẻ, mặc dù tuổi đã ngoài sáu mươi.

Lão là một nông dân to lớn vùng Caux*, da sạm, ngực nở, bụng phệ, đôi chân dài ngoằng, tưởng chừng như quá bé để có thể mang tấm thân đồ sộ của lão.

Pays de Caux: một cao nguyên ở vùng Normandie phía Bắc sông Seine.

Goá vợ, lão sống một mình cùng với chị ở và hai người giúp việc trong trang trại mà lão là người điều hành khôn khéo, kỹ lưỡng trong việc tính toán quyền lợi, khéo léo trong việc làm ăn và chăn nuôi, và việc canh tác đất đai. Hai thằng con trai và ba cô con gái đã lập gia đình nơi khá giả, hiện sống ở gần đây, và mỗi tháng một lần chúng đến dùng bữa tối với lão. Sức lực của lão nổi tiếng khắp các vùng lân cận; người ta thường nói, như một câu tục ngữ: “Hắn mạnh như thánh Antoine.”

Khi quân Phổ tràn vào, Antoine đang ở ngoài quán rượu, lão hứa là sẽ diệt gọn một binh đoàn, vì tính lão ưa phóng đại như một người Normandie chính cống, vừa hơi hèn nhát vừa khoe khoang. Lão gõ gõ ngón tay xuống chiếc bàn gỗ, làm ly tách nhảy nhót lung tung, và la lên đỏ mặt tía tai, đôi mắt lém lỉnh, trong một cơn giận giả tạo của con người vui tính: “Tôi phải diệt chúng nó mới được, mẹ kiếp!” Lão tin chắc rằng quân Phổ sẽ không bao giờ đến Tanneville được; nhưng từ khi hay rằng chúng đã kéo đến Rautôt rồi, lão không còn bước ra cửa nhà nữa, và luôn luôn ngó chừng ra đường qua chiếc cửa sổ nhỏ ở nhà bếp, để trông chờ bọn lính giương lê diễu qua.

Một buổi sáng nọ, lúc lão đang ăn xúp cùng với những người giúp việc, thình lình cửa bật mở, và ông xã trưởng, thầy Chicot bước vào, dẫn theo một người lính đội mũ sắt đen, có chóp nhọn bằng đồng. Antoine đứng bật dậy; và mọi người giương mắt nhìn lão, đinh ninh rằng lão sẽ cưa hắn ra thành trăm mảnh; nhưng lão đành lòng bắt tay viên xã trưởng; viên xã trưởng nói với lão: “Phần anh tên này đây, Antoine ạ. Chúng đến hồi đêm. Nhất là đừng làm chuyện gì ngốc nghếch, vì chúng doạ sẽ xử bắn và sẽ đốt tất cả nếu xảy ra một chuyện nhỏ nào. Báo với anh thế nhé! Hãy cho hắn ăn, hắn có vẻ tử tế đấy. Thôi chào anh, tôi còn phải đến nhà người khác nữa. Mọi người ai ai cũng có phần cả.” Đoạn ông ta đi ra.

Lão Antoine mặt xám ngoét, nhìn tên lính Phổ. Đó là một gã thanh niên béo phục phịch, và trắng bóc, mắt xanh, tóc hoe, râu mọc đến tận lưỡng quyền, trông hắn có vẻ khù khờ, rụt rè và ngây thơ. Ông lão lém lỉnh người Normandie lập tức nhìn thấu tim gan anh ta, và lão tự tin ra dấu bảo anh ta ngồi xuống. Đoạn lão hỏi: “Anh muốn ăn xúp không?”

Người khách lạ không hiểu, Antoine bỗng dạn dĩ lên, và lão đẩy một đĩa xúp đầy đến dưới mũi anh ta và nói: “Này, tọng cái này đi, đồ con heo.”

Anh lính trả lời: “Ya” và bắt đầu ăn ngấu nghiến, trong khi lão chủ đắc thắng, cảm thấy rằng danh dự của mình đã được phục hồi, lão nháy mắt với bọn người ở, họ nhăn nhó một cách kỳ lạ, vì vừa sợ hãi vừa muốn cười phá lên.

Khi người lính Phổ đã ngốn sạch đĩa thức ăn, Antoine dọn cho anh ta một đĩa khác, và anh ta cũng thanh toán nốt; nhưng anh từ chối đĩa thứ ba, mà lão chủ muốn ép anh ăn: “Nào, hãy tọng các thứ này vào bụng đi. Mày sẽ mập ra, nào, con heo của tao ơi.” Lão lặp đi lặp lại như thế.

Và anh lính chỉ hiểu rằng lão muốn ép mình ăn cho thoả thích, nên anh cười với vẻ hài lòng, vừa ra dấu rằng anh đã no.

Lúc đó, Antoine đã trở nên hoàn toàn thân mật, vừa vỗ vào bụng anh ta vừa kêu lên: “Có gì trong cái bụng phệ của con heo tôi thế!” Nhưng bỗng lão phá lên cười ngặt nghẽo, cười đỏ mặt đến độ suýt té vì co giật, và không thể nói tiếp được. Một ý nghĩ chợt loé lên trong đầu lão, làm lão thôi cười: “Chính thế, chính thế, thằng Antoine và con heo của mình!” Và, đến lượt cả ba người giúp việc phá lên cười.

Ông già khoái chí đến độ cho mang rượu mạnh, loại rượu ngon, để thết mọi người. Họ cụng ly với anh lính Phổ, anh ta tặc lưỡi để làm vừa lòng mọi người, để diễn tả rằng anh thấy món này thật là thú vị. Và Antoine hét vào mặt anh: “Sao? Rượu ngon hả? Ở nhà mày có được uống như thế không, con heo?”

Kể từ đó, lão Antoine không bao giờ đi ra khỏi nhà mà không dắt theo người lính Phổ. Lão đã tìm thấy công việc của mình ở đó: báo thù, một cuộc báo thù của những tay lém lỉnh. Và cả vùng đã chết khiếp vì sợ, cũng cười ngặt nghẽo sau lưng những kẻ chiến thắng về màn kịch của Antoine. Quả thật, về việc đùa cợt, lão không có người địch lại. Chỉ có lão mới có thể sáng chế ra những việc như thế. Đồ quỷ ranh mãnh, coi chừng!

Lão đến các gia đình lân cận, đều đặn mỗi ngày vào buổi trưa, tay khoác tay cùng với người lính Phổ, và lão vỗ vai anh giới thiệu với mọi người bằng một thái độ vui vẻ: “Này, đây là con heo của tôi, các vị xem hộ giùm nó đã mập ra chút nào chưa?”

Và họ cười đùa vui vẻ: “Cái gã Antoine này vui thật.”

“Mình bán nó cho cậu đấy, Césaire ạ, giá ba đồng pít-tôn.”

“Thôi được, Antoine ạ, mình lấy, và mình mời cậu đến nhắm món dồi với tớ.”

“Mình ấy à, mình chỉ muốn đôi bàn chân của hắn.”

“Hãy sờ thử bụng hắn xem, cậu sẽ thấy chỉ toàn là mỡ.”

Và mọi người nháy mắt với nhau, tuy nhiên họ không dám cười quá lớn, vì sợ rằng anh lính Phổ cuối cùng rồi sẽ đoán ra rằng mọi người chế giễu anh ta. Duy chỉ Antoine, lúc nào cũng bạo dạn, ông bẹo vào đùi của anh và kêu lên: “Chỉ toàn là mỡ”, ông vỗ vào mông và gào: “Cả chỗ nầy toàn là da heo”, lão nhấc bổng anh ta lên bằng đôi tay của một ông già vạm vỡ, có thể mang nổi một chiếc đe, và tuyên bố: “Nó nặng trăm ký không thua.”

Và lão đã quen với việc xin ăn cho con heo của mình ở khắp mọi nơi nào lão cùng anh ta đặt chân tới. Đó là thú vui chính, thú tiêu khiển chủ yếu hàng ngày của lão. “Hãy cho hắn những gì mà các bạn muốn hắn đớp tất tật.” Và mọi người cho anh ta bánh mì và bơ, khoai tây, ra-gu nguội, dồi, mọi người nói: “Bằng thịt của anh đấy, và đã chọn kỹ.”

Anh lính ngốc nghếch và dịu dàng phải ăn vì lịch sự, lòng cảm thấy phấn chấn vì những sự quan tâm này; anh ngã bệnh vì không thể từ chối, và anh béo ra thật sự, bây giờ bộ quân phục đã chật cứng; điều ấy làm Antoine thích thú và lão cứ lặp đi lặp lại: “Con heo ạ, mày thấy đấy, phải làm cho mày một cái chuồng khác mới được.”

Vả lại, họ đã trở thành đôi bạn thân thiết nhất trần gian, và khi ông lão đi lo công chuyện ở lối xóm, anh lính Phổ tháp tùng theo ông ta, vì một thú vui duy nhất là được gần bên ông lão.

Thời tiết trở nên khắc nghiệt; băng giá phủ đầy; mùa đông khủng khiếp năm 1870 dường như ném cùng một lúc tất cả tai ương xuống nước Pháp.

Lão Antoine luôn chuẩn bị trước mọi việc, và biết tận dụng thời cơ; vì tiên đoán rằng phân chuồng sẽ thiếu cho vụ mùa xuân sắp tới, nên lão mua lại của một người hàng xóm đang túng bấn, và họ thoả thuận với nhau là mỗi tối lão sẽ đánh xe thổ mộ đi chở phân.

Vì vậy, hằng ngày, khi gần sụp tối, lão lên đường, và đi đến trang trại của gia đình ông, cách nửa dặm đường, con heo của lão lúc nào cũng đi theo. Và ngày nào cũng có một bữa tiệc vỗ béo cho nó. Cả xứ đổ xô đến đó như người ta đi lễ ngày chủ nhật.

Tuy nhiên, anh lính bắt đầu thận trọng, và khi mọi người cười to, anh trợn tròn đôi mắt lo âu, đôi khi sáng lên một ánh mắt căm giận.

Thế là một tối nọ, khi đã ăn hả hê, anh từ chối ăn thêm một miếng nữa; và anh cố đứng dậy để đi về. Nhưng Antoine giữ anh ta lại bằng một cú vặn cổ tay, và lão đặt đôi bàn tay hộ pháp lên vai anh ta, và ấn anh ngồi xuống, mạnh đến nỗi chiếc ghế bẹp gí dưới tấm thân của anh.

Một không khí vui nhộn bùng lên như bão táp; và Antoine mặt mày hớn hở, đỡ con heo của lão dậy, giả bộ như băng bó cho anh ta; đoạn lão tuyên bố: “Bởi vì mày không muốn ăn nữa, nên mày phải uống, thề có Chúa!” Và người ta đi mua rượu.

Anh lính trợn tròn cặp mắt hung dữ; nhưng dù vậy, anh vẫn uống; chừng nào họ còn mời, anh còn uống, và Antoine điều khiển được anh ta trong sự vui nhộn của những người chứng kiến.

Lão già người xứ Normandie mặt mày đỏ như gấc, ánh mắt như đỏ lửa, rót đầy rượu vào hai ly, vừa cụng ly vừa gào lên: “Chúc sức khoẻ mày!” Và anh lính Phổ, không nói không rằng, lần lượt trút từng ly một vào mồm.

Đấy là một cuộc chiến đấu, một trận chiến, một cuộc báo thù! Ai uống nhiều nhất sẽ thắng, mẹ kiếp! Khi lít rượu đã cạn, cả hai không ai có thể còn uống được nữa. Nhưng không ai bại trận. Họ sánh vai nhau ra về, chỉ thế thôi. Ngày hôm sau, phải bắt đầu lại!

Hai người lảo đảo đi ra và lên đường; họ đi bên cạnh chiếc xe chất đầy phân chuồng, do hai con ngựa kéo chầm chậm.

Tuyết bắt đầu rơi, và cánh đồng phủ một màu trắng thê lương toả sáng vào màn đêm không trăng ảm đạm. Cái lạnh tấn công hai người, làm tăng thêm cơn say của họ, và Antoine bất bình vì không thắng được, nên giở trò nghịch ngợm bằng cách ẩy vai con heo của lão, để cho nó lộn nhào đầu dưới hố. Nhưng anh ta lùi lại tránh được; và một lần như vậy, anh nói một câu tiếng Đức bằng một giọng tức tối, làm cho lão nông dân cười sặc sụa. Cuối cùng, anh lính Phổ nổi nóng; và đúng vào lúc Antoine ném vào anh một cú bất ngờ, anh đáp lại bằng một cú đấm khủng khiếp, làm lão nông dân vạm vỡ phải mất thăng bằng.

Lúc ấy, rượu mạnh đã làm lão bốc lửa, lão ôm ngang người anh lính, đung đưa anh vài giây như người ta thường làm đối với trẻ con, và lão ném anh ta thẳng cánh xuống vệ đường. Đoạn, hả hê vì hành động trên, lão đứng khoanh tay và cười tiếp tục.

Nhưng anh lính nhanh nhẹn đứng lên, đầu để trần, vì chiếc mũ sắt đã văng mất, và anh rút gươm ra, nhảy bổ vào người Antoine.

Thấy thế, lão chộp ngang roi quất ngựa, một cây roi to bằng cây ô-rô, thẳng chắc và dẻo như gân bò.

Anh lính Phổ tiến tới, đầu cúi xuống, gươm lăm le trước mặt, tin chắc rằng sẽ giết được kẻ thù. Nhưng lão già chộp gọn lưỡi gươm sắp đâm vào bụng lão, lão gạt sang một bên, và nện một cú thẳng tay vào thái dương đối phương làm anh ta ngã gục xuống chân lão.

Đoạn, lão hốt hoảng, đờ đẫn vì kinh ngạc, lão đứng nhìn cái xác nằm sấp, ban đầu còn co giật, sau rồi bất động. Lão cúi người xuống, lật nó qua, và xem xét một lúc. Đôi mắt anh lính Phổ nhắm nghiền, và một dòng máu nhỏ rỉ ra từ vết nứt ở cạnh trán. Mặc dù đêm tối, nhưng lão Antoine vẫn nhận ra được vệt máu rơi trên mặt tuyết.

Lão đứng dậy, đầu óc rối loạn, trong khi chiếc xe cứ lăn bánh theo bước đi lặng lẽ của đôi ngựa.

Phải làm gì đây? Lão sẽ bị xử bắn! Họ sẽ đốt trang trại của lão, họ sẽ tàn phá vùng này! Làm gì? Làm sao giấu cái xác, giấu sự cố, và đánh lừa bọn Phổ. Lão nghe có tiếng người ở đằng xa, trong sự vắng lặng của một nơi đầy tuyết phủ. Lúc ấy, lão thất kinh, và nhặt chiếc mũ sắt đội lên đầu nạn nhân; đoạn lão bế xốc hắn ta lên, lão chạy và đuổi kịp chiếc xe, và ném xác chết lên trên đống phân. Một khi đã về đến nhà, lão sẽ tìm phương kế.

Lão đi chầm chậm, cố moi trong đầu, nhưng chẳng tìm ra được gì. Lão thấy, và cảm thấy mình sắp toi mạng. Lão đi vào trong sân. Một tia sáng rọi qua khe cửa trên gác, chị giúp việc vẫn chưa ngủ; lúc ấy lão vội vã cho xe lùi lại đến bên bồ chứa phân. Lão nghĩ rằng khi trút xe xuống, cái xác đặt phía trên sẽ rơi xuống dưới đáy; và lão dốc ngược càng xe lên.

Đúng như lão đã dự đoán, cái xác được vùi dưới lớp phân. Antoine dùng cây ba chĩa khoả bằng mặt, đoạn dựng nó bên miệng hố. Lão gọi một tên đầy tớ dẫn ngựa vào chuồng; đoạn lão về phòng ngủ.

Lão nằm xuống mà luôn nghĩ đến những việc phải làm; nhưng không một ý tưởng nào loé lên trong đầu lão; nỗi sợ hãi lại càng tăng, khi lão nằm bất động trên giường. Họ sẽ xử bắn lão! Lão toát mồ hôi vì lo sợ; hàm răng lão va vào nhau; lão choàng dậy ngồi bó gối, vì không thể nằm yên trong chăn được.

Thế là lão đi xuống nhà bếp, lão lấy một chai rượu mạnh trong tủ, và trở lên. Lão uống hai ly to liên tục, làm cơn say mới đè lên cơn say cũ, mà cơn bồn chồn trong lòng lão vẫn không dịu xuống. Lão đã làm một vố xuẩn ngốc, mẹ kiếp.

Rồi lão đi đi lại lại, lão tìm kiếm những mưu chước, những lời giải thích, và những quỷ kế; và thỉnh thoảng, lão lại làm một tớp rượu mạnh để bụng dạ can đảm lên.

Nhưng lão vẫn không tìm ra gì cả. Không ra gì cả.

Khoảng nửa đêm, con chó giữ nhà của lão, một thứ chó sói lai mà lão đặt tên là “Ngốn” cất lên tiếng tru thê lương. Lão Antoine rợn người đến tận xương tuỷ; và mỗi lần con chó lại cất lên tiếng rú thảm não và lê thê ấy, thì một cơn rùng mình vì sợ sệt chạy khắp trên da thịt lão.

Lão gieo mình xuống chiếc ghế, đôi chân rụng rời, lão đờ đẫn, kiệt quệ khắc khoải chờ đợi con “Ngốn” lại bắt đầu tiếng kêu, và lão bị giày vò bởi tất cả những cơn giật mình, mà nỗi kinh hoàng do chúng gây ra làm cho hệ thần kinh chúng ta rung lên.

Đồng hồ ở dưới nhà điểm năm giờ. Con chó vẫn không im tiếng. Lão nông dân trở nên điên dại. Lão choàng dậy đi ra mở xích, để không còn phải nghe nó rú nữa. Lão bước xuống, mở cửa, và bước đi ra trong màn đêm.

Tuyết vẫn không thôi rơi. Tất cả đều trắng xoá. Mấy gian nhà trong trang trại chỉ còn là một vệt đen ngòm. Lão đi đến chuồng chó. Con vật kéo lê chiếc xích. Lão thả nó ra. Lúc đó, con “Ngốn” nhảy dựng lên, và dừng lại đột ngột, lông dựng ngược, chân đứng thẳng, răng nhe ra, mũi hướng về phía đống phân!

Antoine run lẩy bẩy từ đầu đến chân, nói lắp bắp: “Mầy làm sao vậy, đồ chó bẩn?” Và lão bước đến mấy bước, mắt sục sạo vào trong bóng đêm lờ mờ, bóng đêm nhợt nhạt trong sân nhà.

Lúc ấy, lão thấy một dáng người đang ngồi trên đống phân!

Lão nhìn nó, lặng người vì kinh khiếp và lão thở hổn hển. Nhưng chợt lão nhận ra chiếc cán cây ba chĩa đang cắm xuống đất, cạnh lão, lão nhổ lên, và trong cơn điên dại vì sợ sệt, cơn điên dại thường biến những kẻ hèn nhát cũng trở nên dạn dĩ, lão nhảy bổ về phía nó, để xem xét.

Chính hắn, tên lính Phổ, hắn đã chui lên từ dưới đống phân. Phân đã sưởi ấm hắn, và hồi sinh hắn. Hắn đã choàng dậy một cách vô ý thức, và hắn ngồi đó, dưới lớp tuyết đang phủ lên người hắn, mình mẩy hắn lấm lem những bùn và máu, hắn vẫn còn đờ đẫn vì cơn say, choáng váng vì cú đánh và kiệt sức vì vết thương.

Hắn nhận ra Antoine, và quá thất kinh nên không hiểu chuyện chi, hắn gượng đứng lên. Nhưng lão già, từ lúc nhận ra hắn, lão sôi bọt lên như con thú dại.

Lão nói líu ríu: “Chà! Đồ heo! Mày chưa chết! Mày sẽ đi tố cáo tao à… Chờ đấy… chờ đấy!”

Và lão lăn xả vào tên lính Phổ, lấy hết sức của đôi tay, lão dúi cây ba chĩa về phía trước như cây giáo, và lão ấn mạnh vào ngực anh ta bốn mũi sắt nhọn, ngập đến cán.

Anh lính ngã ngửa người ra, vừa trút hơi thở cuối cùng, trong khi lão già rút vũ khí ra khỏi vết thương rồi lại đâm liên hồi vào bụng, vào bao tử, vào cổ họng, lão làm việc ấy như người mất trí, lão đâm vào cái xác còn thoi thóp từ đầu đến chân, máu chảy ra òng ọc.

Đoạn lão dừng tay lại, lão hụt hơi vì việc làm của lão quá quyết liệt, lão hít thở thật sâu, lòng cảm thấy nhẹ nhõm vì vụ thanh toán đã xong.

Lúc ấy, vì tiếng gà đã gáy vang trong chuồng, và ngày mới sắp bắt đầu, lão bắt tay vào việc chôn xác nạn nhân.

Lão đào một cái hố trong đống phân, và khi đụng đến đáy, lão lại đào sâu thêm nữa, lão làm việc ấy một cách hỗn độn, trong trạng thái cuồng bạo, với sự vận động điên cuồng của đôi tay và cả tấm thân của lão.

Khi cái hố đã khá sâu, lão lăn cái xác xuống dưới đó, và lão dùng cây ba chĩa xúc đất đổ lên, lão dùng chân nện một hồi lâu, rồi đem phân về vị trí cũ, và lão mỉm cười khi thấy tuyết dày đặc làm nốt công việc của lão, và xoá đi mọi dấu vết.

Đoạn lão cắm cây ba chĩa trên đống phân, và trở vào nhà. Chai rượu còn một nửa đang ở trên bàn, lão tu một hơi cạn chai và ném mình xuống giường, và ngủ thiếp đi.

Lúc thức giấc, lão đã tỉnh rượu, đầu óc bình thản và sảng khoái, để có thể phán xét sự việc vừa qua, và dự đoán tình hình.

Một giờ sau, lão chạy khắp làng, và vừa hỏi khắp nơi tin tức của anh lính Phổ. Lão đi tìm các viên sĩ quan để hỏi tại sao họ bốc anh lính của lão đi.

Vì mọi người đều biết mối quan hệ giữa hai người, nên không ai nghi ngờ gì lão; và thậm chí lão còn hướng dẫn cuộc tìm kiếm vì họ xác nhận rằng anh lính Phổ mỗi tối thường đi săn lùng phụ nữ.

Một viên hiến binh già đã về hưu, có một cô con gái đẹp, hiện đang làm chủ một quán trọ ở làng kế bên, bị bắt và bị xử bắn.

Trần Thanh Ái dịch