amilla tới, vui vẻ và vô tư. Nàng đi một mình. Không câu nệ, nàng bước vào ngôi nhà nhỏ và mỉm cười nói:

- Xin lỗi vì cháu không gõ cửa. Nước sông chảy ồn quá, đến mức cháu nghĩ có gõ, hai bác cũng chẳng nghe thấy. - Nàng đưa mắt nhìn quanh và khẽ kêu lên: - Ôi, ở đây tuyệt quá! Thật tuyệt diệu! Anh Juhannes ở đâu ạ? Cháu là bạn anh ấy. Mắt anh ấy thế nào rồi ạ?

Người ta đưa ghế cho nàng, và nàng ngồi xuống.

Juhannes được gọi từ cối xay về. Hai mắt chàng sưng tấy.

- Chẳng ai gọi em tới đây, - đó là câu đầu tiên Camilla nói. - Chỉ đơn giản là em bỗng muốn tới đây. Anh phải tiếp tục chườm nước lạnh lên mắt mới được.

- Thế này cũng chẳng sao, - Juhannes nói. - Cầu Chúa phù hộ cho cô vì lòng tốt của cô. Cái gì dẫn cô tới đây? Cô có muốn tôi cho cối xay làm việc không? Cảm ơn cô đã đến. - Chàng ôm hôn mẹ rồi dẫn bà đến trước Camilla và nói: - Đây là mẹ tôi.

Họ cùng đi xuống, về phía cối xay. Ông lão thợ xay cởi mũ cúi chào rất thấp, miệng lẩm bẩm điều gì đó. Camilla không nghe rõ, nhưng vẫn mỉm cười và nói:

- Cảm ơn, cảm ơn! Cháu rất muốn được xem chiếc cối xay của bác.

Tiếng cối chạy ầm ầm làm nàng hoảng sợ. Nàng nắm chặt tay Juhannes, và mở to mắt, nàng hết nhìn chàng lại nhìn bố chàng như chờ được họ giải thích điều gì. Nàng như người điếc, tai không nghe rõ cái gì. Một số lượng lớn các bánh xe và các bộ phận khác của chiếc cối làm nàng rất ngạc nhiên. Nàng thích thú kéo tay Juhannes, hết hỏi cái này đến cái khác. Chiếc cối được dừng lại, rồi lại cho chạy, cốt để Camilla thấy nó được vận hành thế nào.

Rất lâu sau khi đi khỏi chiếc cối xay, Camilla vẫn tiếp tục cười nói rất to, như thể tiếng chạy ầm ĩ của các bánh xe vẫn vang bên tai nàng.

Juhannes tiễn nàng tới tận cổng lâu đài.

- Thật lòng không thể ngờ được rằng anh ta dám đánh anh, - Camilla nói, vẻ không hiểu.

- Rồi sau đó anh ta đột ngột bỏ đi săn cùng ông địa chủ láng giềng. Thật là một sự kiện khó chịu. Suốt đêm Victôria không thể nào chợp mắt.

- Ban ngày cô ấy sẽ ngủ bù. - Juhannes đáp. - Khi nào cô trở về?

- Mai. Còn anh bao giờ lại lên thành phố?

- Đến mùa thu. Hôm nay tôi còn được gặp cô nữa không?

Nàng kêu lên:

- Vâng, tất nhiên! Anh kể với em rằng anh có một hang động, anh sẽ chỉ em xem chứ?

- Tôi sẽ đến đón cô cùng tới đó, - chàng đáp.

Trên đường quay về, chàng ngồi rất lâu trên tảng đá và trầm ngâm suy nghĩ.

Một hi vọng tươi sáng đang nhú mầm ngày càng lớn trong lòng chàng.

° ° °

Đến trưa, chàng tới lâu đài, nhưng không đi vào, mà chỉ nhắn Camilla biết rằng chàng tới đón nàng. Trong khi đứng đợi nàng, chàng thấy Victôria xuất hiện chốc lát sau cửa sổ ở tầng hai. Nàng chăm chú nhìn Juhannes rồi quay vào.

Camilla ra. Juhannes dẫn nàng tới mỏ đá và hang động. Chàng cảm thấy trong lòng thanh thản và vui sướng một cách hiếm có. Cô gái trẻ này đã xua sạch nỗi buồn của chàng. Những lời nói nhí nhảnh, vô tư của nàng như có cánh bay trong không khí, toả ánh sáng hạnh phúc xung quanh. Hôm nay Juhannes được các vị thần tốt bụng phù trợ...

- Camilla, cô có nhớ trước đây cô tặng tôi một con dao găm vỏ đựng bằng bạc không? Tôi cất nó vào hộp cùng những thứ lặt vặt khác, vì chẳng biết làm gì với nó cả.

- Ừ, mà nó cũng chẳng được tích sự gì. Nhưng rồi sao?

- Sau đó tôi đánh mất nó.

- Ồ, tưởng là gì, mất thì đã sao! Có thể em sẽ kiếm được cho anh một chiếc giống như thế. Em sẽ cố.

Họ cùng quay về nhà.

- Thế cô có nhớ cô tặng tôi một chiếc ảnh treo dây chuyền không? Một bức chân dung khá to bằng vàng. ở phía sau cô có ghi mấy chữ đề tặng thân thiện.

- Có, nhớ chứ!

- Năm ngoái ở nước ngoài tôi đã đem nó cho đi rồi, Camilla ạ.

- Ấy chết! Anh cho thật à? Sao lại thế?

- Tôi đem nói kỉ niệm một người bạn trẻ. Anh ta người Nga. Anh ta đã quỳ xuống cảm ơn tôi vì món quà này.

- Không lẽ anh ta mừng thế à? Lạy Chúa! Tất nhiên là anh ta rất vui mừng, một khi quỳ xuống như vậy. Em sẽ tặng anh chiếc khác và hi vọng anh sẽ giữ nó mãi.

Họ bước ra con đường dẫn từ lâu đài tới cối xay.

Juhannes đứng lại, nói:

- Đây, cạnh bụi cây này trước kia một chuyện thú vị đã xảy ra với tôi. Ngày ấy tôi hay đi dạo một mình. Một buổi chiều mùa hè yên tĩnh, tôi đang nằm sau bụi cây này suy nghĩ vẩn vơ thì chợt thấy có hai người đang đi trên đường. Cô gái đứng lại. Bạn trai của cô ta hỏi: "Sao cô đứng lại?". Không có tiếng trả lời, anh ta hỏi tiếp: "Có chuyện gì vậy?". "Không, - cô gái đáp.

- Nhưng anh không được nhìn tôi như thế". "Mà tôi có làm điều gì xấu đâu, tôi chỉ nhìn cô thôi" - anh kia cãi lại. "Vâng, - cô gái nói, - tôi biết anh yêu tôi, nhưng xin anh hiểu cho: bố tôi chắc chắn sẽ không đồng ý". Người đàn ông khẽ thì thầm: "Cô nói đúng, bố cô sẽ phản đối". Rồi cô gái lại nói: "Tay anh to quá! Nhất là ở khuỷu tay đây này!", rồi cô ta đặt tay lên khuỷu tay người đàn ông.

Im lặng.

- Sau đó rồi sao? - Camilla hỏi.

- Tôi không biết, - Juhannes đáp. - Nhưng tại sao cô ấy lại nói thế về khuỷu tay anh kia?

- Có thể vì khuỷu tay anh ta đẹp, khuỷu tay bị ống tay áo sơmi trắng che khuất. ồ, hình như tôi hiểu rồi. Chắc cô ấy cũng yêu anh ta.

- Camilla, - Juhannes nói, - nếu tôi rất yêu cô và sẵn sàng chờ đợi thêm mấy năm... Tôi chỉ nói thế thôi... Nói chung là tôi không xứng đáng với cô, nhưng dù sao, nếu một vài năm nữa tôi đề nghị cô lấy tôi làm chồng, cô có nhận lời không?

Im lặng.

Camilla bỗng đỏ mặt. Nàng trở nên lúng túng, bóp chặt tay, người hết ngả về phía trước lại ngả về phía sau. Juhannes kéo nàng vào lòng, và hỏi:

- Cô nghĩ sao? Cô đồng ý chứ?

- Vâng, - nàng đáp rồi ngả vào vòng ôm của chàng.

Một ngày sau Juhannes đến tiễn Camilla ra bến. Chàng hôn đôi tay bé nhỏ, thơ ngây và rất trẻ con của nàng, trái tim chàng tràn ngập niềm vui và lòng biết ơn.

Không thấy Victôria đi cùng nàng. - Tại sao không ai tiễn em cả?

Camilla bối rối nhìn Juhannes, rồi nói rằng trong lâu đài đã xảy ra một tai hoạ khủng khiếp. Sáng nay vừa có điện báo tới. Ông chủ lâu đài đọc xong, mặt tái nhợt như xác chết, còn ông bà quan chưởng ấn thì khóc mãi không sao dừng được. Chiều hôm qua, trong khi đi săn, Ôttô đã bị bắn chết!

Juhannes vội nắm lấy tay Camilla.

- Bắn chết? Ôttô?

- Vâng. Xác anh ấy đang được chở về đây. Thật kinh khủng!

Họ đi tiếp, mỗi người chìm sâu trong ý nghĩ của mình, và chỉ có khu bến đông người, con tàu, những tiếng kêu to của các thuỷ thủ mới làm họ chợt tỉnh. Camilla bẽn lẽn chìa tay cho Juhannes. Juhannes đỡ lấy hôn và nói:

- Camilla, anh thật không xứng với em, về mọi phương diện. Nhưng nếu em đồng ý lấy anh, anh sẽ cố làm em hạnh phúc.

- Em đồng ý. Em muốn điều ấy, bao giờ em cũng muốn điều ấy!

- Anh sắp quay lại thành phố, - chàng nói. - Một tuần nữa chúng ta sẽ gặp nhau.

Camilla bước lên tàu. Juhannes đứng vẫy tay tiễn biệt nàng, cho đến khi con tàu đi khuất. Chàng quay người định về thì nhìn thấy Victôria. Nàng cũng cầm một chiếc khăn trên tay và vẫy chào Camilla.

- Tôi đến hơi muộn, - nàng nói.

Chàng không đáp. Mà có muốn, chàng biết nói gì? Bày tỏ sự thông cảm trước sự mất mát vừa qua? Chúc mừng, bắt tay nàng? Giọng nàng lí nhí hầu như không nghe nổi, còn khuôn mặt thì để lộ một sự bối rối cực độ. Rõ ràng là nàng vừa trải qua một chấn động rất lớn.

Khu bến đã trở nên vắng người.

- Mắt anh vẫn đỏ, - nàng nói rồi bỏ đi, nhưng sau đó ngoái đầu nhìn lại.

Juhannes vẫn đứng nguyên tại chỗ.

Bỗng nhiên nàng quay người, đi lại phía chàng.

- Ôttô đã chết, - nàng nói một cách dứt khoát, đôi mắt long lanh. - Anh im lặng. Anh tự tin vào mình quá! Thế mà anh ấy tốt hơn anh hàng trăm lần, anh nghe rõ chứ? Anh có biết vì sao anh ấy chết không? Người ta bắn chết anh ấy, bắn nát cái đầu bé nhỏ và ngốc nghếch của anh ấy, anh ấy tốt hơn anh hàng trăm lần...

Nàng oà lên khóc tấm tức rồi vội vàng bước đi trong sự tuyệt vọng tột độ.

Khuya hôm ấy có người gõ cửa nhà ông lão thợ xay. Juhannes ra mở, thấy Victôria đang đứng bên ngưỡng cửa. Nàng ra hiệu cho chàng đi ra. Chàng làm theo. Nàng vội túm lấy tay chàng lôi đi... Bàn tay nàng lạnh như băng.

- Cô ngồi xuống đi, - chàng nói. - Ngồi xuống và hãy nghỉ ngơi một chút. - Tôi biết cô đang rất mệt.

Họ cùng ngồi xuống. Nàng khẽ nói:

- Chắc anh phải nghĩ về tôi nhiều điều xấu lắm! Tôi sẽ không để anh yên một phút nào đâu.

- Cô đang rất đau khổ, - chàng đáp. - Hãy nghe tôi, Victôria, bình tĩnh lại đi. Tôi có thể giúp cô việc gì được không?

- Xin hãy vì Chúa mà bỏ qua những lời tôi nói sáng nay! - Nàng van vỉ. - Quả thật tôi đang rất bất hạnh, bất hạnh nhiều năm nay. Tôi nói anh ta tốt hơn anh trăm lần, điều ấy không đúng đâu, hãy tha thứ cho tôi! Anh ta đã chết, anh ta là chồng chưa cưới của tôi, chỉ thế thôi. Anh nghĩ tự tôi đồng ý lấy anh ta à? Anh Juhannes, hãy nhìn đây - đây là chiếc nhẫn đính hôn của tôi, tôi vứt nó đây, anh xem, tôi đã vứt rồi! - Nàng vứt chiếc nhẫn vào bụi, cả hai cùng nghe tiếng nó rơi. - Chỉ bố tôi muốn có cuộc hôn nhân này. Bố tôi nghèo, ông đã hoàn toàn phá sản, mà Ôttô thì sớm hoặc muộn sẽ được nhận rất nhiều tiền. "Con phải lấy Ôttô!", - bố tôi bảo tôi. "Con không muốn", - tôi đáp. "Con hãy nghĩ tới bố mẹ con, tới lâu đài, tới trang trại, tổ tiên và danh dự của bố". "Thôi được, con đồng ý, - tôi đáp. - Con đồng ý nhưng phải chờ ba năm nữa". Bố tôi cảm ơn tôi và đồng ý chờ. Ôttô cũng chờ. Mọi người chờ, nhưng tôi bị bắt phải mang chiếc nhẫn đính hôn này. Thời gian cứ trôi, và tôi hiểu chẳng còn gì có thể cứu tôi được nữa. "Chờ thêm làm gì? - tôi nói có với bố tôi. - Bố hãy cho mời chồng chưa cưới của con tới". "Cầu Chúa phù hộ cho con", - bố tôi nói rồi lại lần nữa cảm ơn tôi vì tôi đã đồng ý lấy Ôttô. Và sau đó Ôttô đến. Tôi không ra bến đón anh ta, chỉ đứng bên cửa sổ phòng tôi nhìn ra và thấy xe anh ta đang tiến về phía lâu đài. Lúc ấy tôi chạy bổ tới mẹ tôi và quỳ trước bà. "Có chuyện gì thế con?", - mẹ tôi hỏi. "Con không thể, - tôi đáp, - con không thể lấy anh ấy làm chồng, mẹ ạ. Nhưng anh ấy đã đến và đang đứng dưới kia. Tốt hơn bố mẹ cứ đăng kí bảo hiểm đời con, rồi con sẽ nhảy xuống nước tự tử, ở vịnh hoặc ở chân đê chẳng hạn. Như vậy con còn dễ chịu hơn". Nghe thế, mặt mẹ tôi tái nhợt như xác chết, rồi bà oà khóc vì thương tôi. Bố tôi tới và nói: "Kìa, Victôria thân yêu, con phải xuống đón chú rể đi chứ!". "Không, con không xuống được" - tôi nói và lại xin ông thương, đăng kí tiền bảo hiểm cuộc đời tôi. Bố tôi không nói gì, chỉ ngồi xuống ghế và trầm ngâm suy nghĩ. Hai tay ông run lẩy bẩy. Thấy vậy tôi vội nói: "Dẫn chú rể vào đây cho con, con đồng ý".

Victôria dừng lời. Toàn thân nàng run lên. Juhannes cầm lấy bàn tay kia của nàng rồi lấy tay mình xoa ấm.

- Cảm ơn, - nàng nói. - Anh Juhannes, anh hãy bóp chặt tay tôi thêm nữa. Vâng, bóp chặt nữa đi! Lạy Chúa, tay anh ấm làm sao? Tôi rất biết ơn anh. Có điều hãy bỏ quá cho những lời tôi nói sáng nay ở bến.

- Tôi quên từ lâu rồi. Cô có muốn tôi mang khăn mùi soa lại cho cô không?

- Không, cảm ơn. Tôi không hiểu vì sao tôi run, dù đầu tôi đang nóng bừng. Juhannes, tôi phải xin lỗi anh vì nhiều việc...

- Không, không, không cần. Đấy, cô đã bình tĩnh lại ít nhiều. Cô hãy ngồi yên nhé.

- Bữa tiệc vừa rồi anh nâng cốc vì tôi, và nói những lời chúc mừng tốt đẹp. Từ khi anh đứng dậy cho đến khi anh ngồi xuống, tôi bị lôi cuốn chẳng còn biết gì nữa. Tôi chỉ nghe giọng nói của anh. Nó vang lên như tiếng đàn đại phong cầm, và tôi đau khổ vì nó làm tôi xúc động đến thế. Bố tôi phải hỏi vì sao tôi kêu to điều gì đó với anh, làm ngắt lời anh. Ông rất không hài lòng. Nhưng mẹ tôi thì không hỏi gì cả, vì bà hiểu. Từ lâu tôi đã thú nhận hết mọi chuyện với bà, và cách đây hai năm, khi từ thành phố trở về, tôi lại nói tất cả với bà lần nữa. Tức là sau khi tôi và anh gặp nhau lần nọ.

- Không cần phải nói chuyện ấy nữa.

- Vâng, nhưng anh hãy cao thượng tha lỗi cho tôi. Tôi phải làm gì bây giờ? Lúc này bố tôi đang ở nhà, ông luôn đi đi lại lại trong phòng. Đây là một đòn khủng khiếp đối với ông. Ngày mai là chủ nhật. Ông đã ra lệnh thải hết tất cả người hầu và rồi suốt ngày không ra thêm một lệnh gì nữa. Mặt ông xám ngoét, lúc nào cũng im lặng. Cái chết của chàng rể tương lai tác động lên ông mạnh thế đấy. Tôi nói với mẹ tôi rằng tôi muốn đến gặp anh. "Sáng mai mẹ con mình sẽ lên thành phố với ông bà quan chưởng ấn" - mẹ tôi nói. "Con đến với Juhannes" - tôi nhắc lại lần nữa. "Bố con không còn tiền, không thể sống ở đây cả ba người được. Bố con sẽ ở lại lâu đài một mình", mẹ tôi đáp, lúc nào cũng cố hướng câu chuyện sang đề tài khác. Cuối cùng tôi đi về phía cửa. Mẹ tôi nhìn theo. "Con đến với anh ấy", - tôi nói lần cuối cùng. Mẹ tôi bước lại, hôn tôi và nói: "Thôi được, cầu Chúa phù hộ cho các con".

Juhannes buông tay Victôria ra. - Thế là tay cô đã được sưởi ấm.

- Cảm ơn anh, vâng, vâng, bây giờ tôi rất ấm... "Cầu Chúa phù hộ cho các con", - mẹ tôi nói. Tôi đã thú nhận tất cả với bà, từ lâu bà đã biết. "Thế con yêu ai, con gái của mẹ?", - bà nói. "Mẹ còn hỏi con yêu ai cơ à? - Tôi nói. - Con yêu Juhannes, suốt đời con chỉ yêu một mình anh ấy, chỉ một mình anh ấy..."

Juhannes khẽ động đậy.

- Bây giờ đã muộn. ở nhà chắc mọi người đang lo lắng về cô.

- Không, - nàng đáp. - Họ biết tôi yêu anh, Juhannes. Chắc anh cũng cảm thấy rằng họ biết tôi yêu anh. Suốt những năm qua tôi đau khổ vì yêu anh, và không người nào, không một người nào trên đời này hiểu nổi điều ấy. Tôi thường đi trên con đường này và nghĩ: "Có lẽ nên đi tắt qua rừng thì hơn, vì Juhannes cũng thích đi dạo theo lối này". Và tôi đã làm thế thật. Còn vào ngày tôi biết tin anh về, tôi đã cố tình mặc chiếc áo màu vàng. Tôi hầu như phát ốm lên vì hồi hộp và chờ đợi, luôn đi từ phòng này sang phòng khác. "Hôm nay con rạng rỡ hẳn lên!" - mẹ tôi nói. Còn tôi thì vừa đi vừa tự bảo mình: "Chàng đã về! Chàng ở đây, và chàng thật xinh đẹp". - Tất cả những điều này đều đúng sự thật. Sang ngày hôm sau, không chịu thêm được nữa, tôi lại mặc chiếc áo màu vàng rồi đi lên mỏ đá để gặp anh. Anh nhớ chứ? Và tôi đã nhìn thấy anh, có điều tôi phải vờ nói rằng tôi đi hái hoa, tuy hoàn toàn không phải như vậy... Lúc ấy anh không còn vui mừng khi gặp tôi, nhưng dù sao tôi vẫn đến cảm ơn vì được nhìn thấy anh. Từ lần gặp cuối cùng tới nay đã hơn hai năm trôi qua. Tay anh cầm cành lá, anh ngồi, khua khua nó trước mặt. Khi anh bỏ đi, tôi đã nhặt cành lá ấy lên và mang về nhà...

- Victôria, - chàng nói bằng giọng run run. - Đừng bao giờ nhắc lại những chuyện ấy nữa.

- Đừng bao giờ à? - Nàng hoảng sợ nói, vội giữ chặt tay chàng. - Không bao giờ nhắc lại! Điều ấy làm anh khó chịu? - Rồi nàng hồi hộp vuốt ve bàn tay chàng. - Mà làm sao tôi có thể hi vọng rằng nó sẽ làm anh thích thú? Tôi đã gây cho anh chừng ấy đau khổ. Nhưng có thể có lúc nào đó anh sẽ tha thứ cho tôi.

- Từ lâu tôi đã tha thứ cho cô. Vấn đề không phải ở đấy.

- Thế thì ở đâu?

Im lặng.

- Tôi đã có vợ chưa cưới, - chàng đáp.