uhannes lại đi lên thành phố. Và lần nữa năm tháng lại trôi qua, những năm tháng tràn đầy lao động, ước mơ, học hành và những dòng thơ say đắm. Hạnh phúc mỉm cười với chàng, và chàng đã viết bài thơ về nàng Esphiry, "Một cô gái châu Âu trở thành nữ hoàng Ba Tư". Bài thơ ấy được đăng báo, thậm chí người ta còn trả nhuận bút cho chàng. Còn bài thơ "Những chuyến du hành tình yêu" được viết với tư cách là linh mục Venđơ đã mang lại sự nổi tiếng cho chàng.

Tình yêu là gì? Là tiếng gió thổi trong bụi hồng, không - là ngọn lửa đỏ rực như máu. Tình yêu là âm nhạc của địa ngục, có thể bắt được cả trái tim người già thổn thức. Tình yêu như bông hoa margarit, chỉ nở khi đêm đến, như cành lá trinh nữ chỉ cần gió thổi nhẹ đã cụp xuống và chết khi bị người khác động tới.

Đấy, tình yêu là thế đấy.

Nó có thể làm một người phải chết, hay ngược lại, biến anh ta từ chết thành sống. Tình yêu mỉm cười với tôi hôm nay, với anh ngày mai và ngày kia với người khác, vì nó luôn thay đổi. Nhưng nó có thể để lại dấu ấn không gì xoá nổi trên người anh, bắt ngọn lửa trái tim anh cháy suốt đời không tắt, vì tình yêu là bất tử. Vậy tình yêu là gì?

Ôi, tình yêu! Tình yêu là đêm hè đầy sao và thoang thoảng mùi thơm của đất. Nhưng tại sao nó xui chàng trai tìm đến những lối đi yên tĩnh và cướp đi sự yên tĩnh của người già trong căn phòng nhỏ cô đơn của mình. Ôi, tình yêu, tình yêu biến trái tim con người thành khu vườn đầy hoa nở và bãi rác, thành địa ngục và thiên đường.

Chẳng phải chính tình yêu đã bắt một vị linh mục đêm đêm rón rén đến bên cánh cổng khu vườn đã khóa và qua cửa sổ nhìn những người đang ngủ đấy ư? Phải chăng không vì tình yêu mà người nữ nô tì hoá điên và nàng công chúa đêm ngày tư lự? Chính tình yêu đã bắt ông vua cúi đầu sát đất, để mái tóc quét bụi trên đường, nói những lời không xứng đáng và cười đùa không đúng lúc.

Tình yêu là thế đấy.

Nhưng không, tình yêu còn là cái gì đó khác hẳn và trên đời này không gì có thể sánh được với nó. Đêm xuân buông xuống đất, và chàng trai nhìn thấy trước mình một đôi mắt đẹp. Chàng ngắm, ngắm mãi không chán. Và khi hôn nhẹ lên môi cô gái, chàng có cảm giác như có hai vì tinh tú đang gặp nhau trong tim chàng - đó là mặt trời và mặt trăng. Hai cánh tay cô gái ôm cổ chàng, và trên đời này chàng chẳng còn nhìn hay nghe thấy gì nữa.

Tình yêu là lời nói đầu tiên của Đấng Sáng thế, là ý nghĩ loé sáng đầu tiên của Người. Khi Người nói: "Sẽ có ánh sáng!" chính là khi tình yêu xuất hiện. Những gì Người tạo nên đều tuyệt diệu và Người không muốn để bất kì cái gì của Người bị rơi vào cõi hư vô. Và tình yêu là cội nguồn của vạn vật trên trái đất, là ông chủ của tất cả, nhưng trên đường đi của nó là hoa và máu, máu và hoa!

° ° °

Hôm ấy là một ngày tháng chín.

Đường phố nhỏ vắng người này là chỗ Juhannes vẫn thường thích đi dạo. Chàng đi từ đầu này phố đến đầu kia rồi ngược lại như đi trong phòng mình, vì hầu như chẳng bao giờ gặp người nào, còn hai bên phố là những khu vườn kéo dài, nơi có những hàng cây với tán lá vàng

hoặc đỏ.

Làm sao Victôria có thể lạc vào đường phố này được? Cái gì đã đưa nàng tới đây? Chàng không nhầm - đó chính là nàng, và chiều qua, người chàng nhìn thấy khi nhìn qua cửa sổ cũng chính là nàng.

Trái tim chàng đập dồn dập. Trước đấy chàng có biết Victôria đang ở thành phố, chàng có nghe nói tới điều đó. Nhưng con trai ông lão xay bột mì không thuộc giới nàng quan hệ. Mà rồi với Đitlef chàng cũng chẳng là bạn bè thân thích.

Cố lấy lại bình tĩnh, chàng đi thẳng về phía có người phụ nữ đang ở ngoài phố. Nàng có nhận ra chàng không? Một cách đường bệ và tư lự, nàng bước đi giữa phố, kiêu hãnh giữ thẳng đầu trên chiếc cổ xinh đẹp của nàng.

Chàng cúi đầu chào.

- Chào anh, - nàng khẽ đáp.

Nhưng nàng không tỏ vẻ muốn dừng lại, và chàng lặng lẽ đi qua. Hai chân chàng như sắp khuỵu xuống. Đến cuối đường phố ngắn ngủi, theo thói quen, chàng bắt đầu đi trở lại. "Mình sẽ cúi nhìn xuống đường mà không ngước nhìn lên", - chàng nghĩ. Nhưng đi được mươi bước, chàng đã ngẩng đầu.

Nàng dừng lại bên tủ kính một cửa hàng nào đó.

Chàng phải làm gì bây giờ? Quay lại hay rẽ sang phố bên? Tại sao nàng đứng đây? Đó chỉ là một tủ kính xấu xí của một cửa hàng nghèo nàn với những đống xà phòng xếp chồng lên nhau, những hộp bột gì đó và những con tem đã đóng dấu bưu điện.

Có lẽ chàng sẽ bước thêm mười bước nữa rồi quay lại.

Nhưng bỗng nhiên nàng quay sang nhìn Juhannes rồi đi về phía chàng. Nàng bước nhanh như vừa nín thở lấy dũng cảm, và khi lên tiếng nói, nàng thở hổn hển. Nụ cười trên môi có vẻ căng thẳng và không bình thường.

- Chào anh! Thật thú vị rằng tôi gặp anh ở đây.

Lạy Chúa, sao tim chàng thế này - nó run lên lẩy bẩy và đập dồn dập. Chàng định đáp lại điều gì đó nhưng không thể, đôi môi chỉ khẽ mấp máy. Có mùi gì khó tả thoảng bay ra từ người nàng, từ chiếc áo khoác màu vàng nàng đang mặc và có thể từ cả hơi thở của nàng nữa. Vào giây phút ấy, chàng chưa nhìn kĩ mặt nàng, chỉ kịp nhận ra đường nét dịu dàng của bờ vai và khuỷu tay dài, nhỏ đang cầm chiếc ô. Đó là tay phải nàng, trên một ngón có đeo nhẫn.

Mấy giây đầu tiên chàng không hiểu điều ấy nghĩa là gì, và không ý thức được nỗi bất hạnh của mình. Chỉ đơn giản là cánh tay nàng đẹp một cách tuyệt mĩ.

- Tôi đã ở thành phố này những một tuần, - nàng nói tiếp. - Nhưng tôi không nhìn thấy anh. Hay nói đúng hơn có nhìn thấy một lần giữa phố, và người ta bảo tôi rằng đó là anh. Bây giờ anh trở thành chững chạc quá.

Juhannes lẩm bẩm:

- Tôi biết cô đang ở thành phố này. Cô ở đây lâu không?

- Không, chỉ ít ngày thôi. Tôi phải về quê.

- Cám ơn vì tôi may mắn được gặp cô, - chàng nói.

Im lặng.

- Nói chung hôm nay tôi bị lạc đường, - cuối cùng nàng lên tiếng. - Tôi hiện sống ở nhà quan chưởng ấn. Phố này dẫn đi đâu thế nhỉ?

- Nếu được phép, tôi xin tiễn cô một quãng. Rồi hai người cùng đi.

- Bây giờ Ôttô có ở nhà không? - Chàng hỏi điều đầu tiên chàng nghĩ tới.

- Ở nhà, - nàng đáp một cách ngắn gọn.

Từ một ngõ phố có mấy người đàn ông bước ra, họ khiêng một chiếc pianô, làm chắn ngang hè phố. Victôria né về phía trái, vô tình khẽ chạm vào Juhannes. Chàng quay sang nhìn nàng.

- Xin lỗi, - nàng nói.

Sự va chạm ấy làm toàn thân chàng gợn lên một cảm giác ngây ngất. Trong mấy giây, hơi thở nàng phả nhẹ lên má chàng.

- Tôi thấy ngón tay cô đã đeo nhẫn, - chàng nói rồi mỉm cười với vẻ lãnh đạm. - Có thể chúc mừng cô được chứ?

Nàng sẽ trả lời thế nào? Chàng nhìn Victôria, nín thở chờ đợi.

- Còn anh? - Nàng hỏi. - Lẽ nào anh cũng chưa mang nhẫn? ờ mà nhỉ, nhanh thật... Thế mà có người nói... Bây giờ người ta nói về anh nhiều quá, cả viết trên báo nữa.

Họ đi tới một công viên nhỏ bé nào đó, và mặc dù ở nhà quan chưởng ấn người ta đang đợi, nhưng nàng không vội. Nàng ngồi xuống chiếc ghế dài. Juhannes đứng trước nàng.

Bỗng nhiên nàng chìa tay cho chàng và nói: - Mời anh ngồi xuống.

Và chỉ khi Juhannes đã ngồi xuống, nàng mới buông tay chàng ra.

"Bây giờ hoặc chẳng bao giờ cả!"... - chàng nghĩ. Chàng lại cố nói giọng vui đùa và bình tĩnh, khẽ mỉm cười rồi nhìn lên khoảng không. Nào, dũng cảm lên!

- Sao lại thế, cô đính hôn mà không nói với tôi, láng giềng, một lời nào cả?

Victôria suy nghĩ trong giây lát.

- Hôm nay tôi không muốn nói với anh điều ấy.

Juhannes liền lấy vẻ nghiêm túc, khẽ nói: - Vâng, không nói tôi cũng hiểu tất cả.

Im lặng. Chàng nói tiếp:

- Bao giờ cũng phải biết rằng dù cố đến đâu, tôi cũng... cũng không phải tôi. Tôi chỉ là con trai một người thợ xay bột mì, còn cô... Nhưng thôi, biết làm thế nào được. Thậm chí tôi cũng chẳng hiểu vì sao tôi dám ngồi bên cô và nói chuyện thế này. Đáng lẽ tôi phải đứng, hay nói đúng hơn, phải quỳ trước cô. Thế mà tôi lại ngồi... Chắc do ảnh hưởng của những năm sống xa nhà, nhờ vậy mà tôi trở nên mạnh bạo hơn. Tôi biết rằng tôi không còn là một cậu bé nữa, và thậm chí nếu muốn, cô cũng không thể bắt tôi bỏ tù được. Chính vì thế mà tôi dám láo thế này đấy. Có điều mong cô đừng giận, tôi sẽ im ngay bây giờ.

- Không, anh nói đi. Anh cứ nói tất cả những gì anh muốn nói.

- Thế à? Tất cả những gì tôi muốn nói? Nhưng lúc ấy tôi sẽ không e dè về chiếc nhẫn của cô nữa.

- Vâng, - nàng khẽ đáp. - Đừng để ý tới nó.

- Thật không? Cô không đùa chứ? Cầu Chúa phù hộ cho cô, Victôria. Hay tôi nghe nhầm?

- Chàng đứng bật dậy và cúi xuống nhìn mặt nàng. - Không lẽ chiếc nhẫn này không có ý nghĩa gì cả?

- Mời anh ngồi xuống. Chàng lại ngồi xuống ghế.

- Ôi, giá cô biết được rằng trong suốt những năm qua, không lúc nào tôi không nghĩ về cô. Vâng, đúng thế! Không, không một giây phút nào trái tim tôi có ý nghĩ nào khác ngoài những ý nghĩ về cô! Gặp ai, nói chuyện với ai chăng nữa, trên đời này tôi chỉ biết một người là cô. Và lúc nào cũng chỉ nghĩ một điều: Victôria là người phụ nữ xinh đẹp nhất, và tôi có quen nàng! Những lúc ấy tôi thường thầm nhắc: Tiểu thư Victôria! Tiểu thư Victôria! Vâng, tôi biết rất rõ rằng tôi xa lạ với cô hơn bất kì người nào khác, nhưng tôi lại từng quen cô và biết cô đang sống ở đâu - mà đối với tôi điều này không phải việc nhỏ. Biết đâu có lúc nào đó cô bỗng nhớ tới tôi thì sao? Tất nhiên cô đã không nhớ tới tôi, nhưng nhiều đêm ngồi trong phòng một mình, tôi thường nghĩ: ừ mà có thể nàng nhớ thì sao? Thưa tiểu thư Victôria, những lúc ấy tôi ngây ngất vì hạnh phúc, tôi viết thơ về cô, có bao nhiêu tiền tôi đều mua hoa tặng cô, mang về nhà và cho vào nước. Tất cả thơ tôi viết đều đề tặng cô, trừ mấy bài ngắn, nhưng những bài này không in. Có lẽ cô không đọc những bài thơ được in kia của tôi. Bây giờ tôi đang viết một cuốn sách lớn. Ôi, lạy Chúa, tôi biết ơn cô làm sao. Cô đang chiếm toàn bộ con người tôi, và đó là tất cả hạnh phúc của tôi. Cả đêm lẫn ngày, lúc nào tôi cũng nghe hay nhìn thấy một cái gì đó gợi nhớ về cô. Tôi đã viết tên cô lên trần nhà để lúc nằm được nhìn thấy nó. Nhưng cô gái dọn phòng của tôi không nhìn thấy nó, vì tôi chỉ viết cho riêng tôi, bằng nét chữ rất nhỏ. Cả điều ấy cũng là niềm vui đặc biệt của tôi.

Victôria quay người rồi rút từ ngực ra một tờ giấy.

- Anh nhìn đây, - nàng nói, hơi thở ngắt quãng. - Tôi cất nó và cất kĩ trong người. Bây giờ thì chẳng còn phải giấu anh nữa: Đêm nào tôi cũng đọc nó. Bố tôi là người đầu tiên đưa nó cho tôi. Tôi đi lại gần cửa sổ để đọc. "Nhưng ở đâu? Con không thấy đâu cả!" - Tôi nói thế rồi trả lại tờ báo. Thực ra tôi nhìn thấy ngay và đã kịp đọc toàn bộ bài thơ. Và tôi cảm thấy thật hạnh phúc.

Mảnh giấy thấm đượm mùi cơ thể nàng. Nàng giở ra đưa cho Juhannes. Đó là một trong những bài thơ đầu tiên của chàng, chỉ vẻn vẹn bốn khổ ngắn, được viết tặng nàng, nữ kị sĩ cưỡi ngựa trắng. Nó là lời thú nhận sâu xa từ đáy tâm hồn, mộc mạc và cảm động, là cơn tình cảm bột phát không kìm nổi, mỗi câu mỗi từ đều toả ánh sáng như ngôi sao toả ánh sáng.

- Vâng, bài thơ này là của tôi, - chàng khẽ nói. - Lâu lắm rồi. Lúc ấy là ban đêm, tôi ngồi viết thơ, trong khi ngoài cửa sổ tiếng lá phong xào xạc nghe rất rõ. Sao cô lại cất nó vào người à? Cảm ơn! Thế là cô lại giấu kĩ nó lần nữa! Cảm ơn! Ôi! - Chàng ngây ngất nói, phải cố lắm mới nghe nổi. - Kì lạ thật, cô và tôi đang ngồi gần nhau thế này! Tôi chạm tay tôi vào tay cô, và cảm thấy được chuyền hơi ấm. Mỗi lần ngồi một mình nghĩ về cô, tôi thường cảm thấy lạnh vì lo lắng. Còn bây giờ tôi rất ấm. Lần về nhà gần đây nhất tôi thấy cô thật đẹp, nhưng bây giờ cô còn xinh đẹp hơn nhiều. Đôi mắt, đôi mày, nụ cười - Không, tôi cũng không biết nữa, đơn giản là cô đúng như cô có - tuyệt diệu.

Nàng mỉm cười nhìn chàng qua đôi mắt lim dim, sau hàng mi dài rậm là một màu xanh sâu thẳm. Hai má nàng đỏ ửng. Có cảm giác như toàn cơ thể nàng đang toả ra những tia sáng hạnh phúc, và bằng những động tác vô ý thức của bàn tay, nàng đang lặp lại từng lời chàng.

- Cảm ơn, - nàng nói.

- Không, đừng cảm ơn tôi, Victôria, - chàng đáp. Cả tâm hồn chàng đang vươn về phía nàng, và chàng còn muốn nói, nói nhiều nữa, như một người điên. - Đó là những lời nói nhiệt thành, rời rạc, lộn xộn. Nhưng nếu cô thấy tôi là người thân thiết với cô, dù chỉ một tí... Mà không, điều ấy không thể có được, nhưng xin hãy nói rằng cô quý mến tôi, dù sự thật không đúng như thế. Vâng, tôi van cô! Ôi, nếu thế tôi xin hứa với cô rằng tôi sẽ đạt được, nhất định sẽ đạt bằng được những điều vĩ đại, những điều không ai vươn tới. Thậm chí cô không hình dung nổi tôi sẽ đạt tới điều gì đâu! Nhiều khi tôi cảm thấy trong tôi còn rất, rất nhiều khả năng chưa được sử dụng. Chúng đang muốn phá ra ngoài, đêm đêm tôi tỉnh dậy, đi đi lại lại trong phòng vì các bóng ma luôn ám ảnh tôi. Bên kia tường là ông bạn láng giềng của tôi đang nằm; tôi quấy phá giấc ngủ của ông ta và ông ta thường đấm vào tường cảnh cáo. Sáng hôm sau ông ta sang mắng tôi. Nhưng tôi nào có cần gì biết tới ông ta. Tôi mơ ước, suy nghĩ về cô quá lâu, quá nhiều, đến mức tôi bắt đầu có cảm giác rằng cô đang ở bên tôi. Tôi đến bên cửa sổ và hát. Phương đông trời đã hửng, lá phong reo xào xạc. "Chúc ngủ ngon!" - tôi nói với mặt trời buổi sáng nhưng kì thực là nói với cô. Bây giờ nàng còn ngủ, tôi nghĩ, chúc ngủ ngon. Cầu Chúa phù hộ cho nàng! Chỉ sau đó tôi mới đi ngủ. Cứ thế hết đêm này đến đêm khác. Nhưng tuy thế, phải nói rằng chưa bao giờ tôi hình dung thấy cô xinh đẹp như hôm nay. Khi cô đi khỏi đây, tôi sẽ luôn nhớ cô như bây giờ cô đang ở trước mặt tôi. Tôi sẽ tưởng tượng thấy cô rõ mồn một...

- Thế anh không định về nhà à?

- Không. Tôi còn chưa làm xong công việc. Mà tôi nói gì thế nhỉ? Tôi sẽ về, tất nhiên sẽ về. Về ngay lập tức. Tôi còn chưa hoàn thành công việc, nhưng tôi sẽ dừng lại tất cả để làm những gì cô muốn. Cô vẫn thỉnh thoảng dạo chơi trong khu vườn cạnh lâu đài chứ? Nếu vậy, có thể tôi sẽ nhìn thấy cô, chào cô - tôi chẳng dám mong hơn... Nhưng nếu cô thấy tôi là người không đến nỗi đáng ghét lắm, không làm cô khó chịu và cô có đôi chút cảm tình nào đó, thì xin cô hãy nói... Xin hãy cho tôi được hưởng cái hạnh phúc ấy... Cô biết không, có một loài cọ, loài cọ talipôtô nó chỉ nở hoa duy nhất một lần trong đời, dù sống tới bảy tám mươi năm. Vâng, nó chỉ nở một lần thôi. Và bây giờ chính là lúc tôi đang nở. Vâng, vâng, tôi sẽ kiếm tiền và về nhà. Tôi sẽ bán tất cả những gì tôi đã viết. Bây giờ tôi đang viết một cuốn sách lớn, viết xong, cả nó tôi cũng bán. Ngay ngày mai tôi sẽ bán tất cả những gì tôi đã viết! Người ta trả cho tôi khá nhiều tiền. Cô muốn tôi về quê chứ?

- Vâng.

- Cảm ơn, cảm ơn cô! Hãy tha lỗi cho tôi nếu tôi dám có nhiều mơ ước quá sức - vì mơ ước tới điều không đạt được bao giờ cũng làm ta hạnh phúc. Hôm nay là ngày sung sướng nhất của đời tôi.

Juhannes cởi mũ, bỏ xuống bên cạnh.

Victôria ngoái đầu nhìn - ở cuối phố có một bà quý phái nào đó, còn xa hơn một chút là một phụ nữ tay xách giỏ. Nàng giật mình nhìn đồng hồ.

- Đã đến lúc cô phải đi à? - Chàng hỏi. - Xin hãy nói điều gì đó trước khi đi. Hãy cho tôi được nghe... Tôi yêu cô. Đấy, tôi nói với cô điều ấy. Tất cả phụ thuộc vào câu trả lời của cô... Toàn bộ đời tôi trong tay cô... Cô trả lời đi.

Im lặng.

Chàng cúi đầu.

- Không, xin cô đừng nói!

- Tôi sẽ trả lời anh, - nàng nói, - nhưng không phải ở đây, mà tới đằng kia, tới cổng nhà tôi

sẽ nói.

Họ cùng đi với nhau dọc phố.

- Người ta nói anh định lấy cô bé, cô gái mà anh đã cứu sống ngày xưa. Tên cô ta là gì nhỉ?

- Cô muốn nói tới Camilla à?

- Vâng, Camilla Seier. Người ta nói anh định lấy cô ấy làm vợ.

- À, ra thế đấy. Sao cô lại hỏi về điều ấy? Camilla còn là một đứa bé cơ mà? Tôi có tới chơi nhà họ, đó là một ngôi nhà lớn, giàu có, một lâu đài thực sự, như lâu đài của bố cô vậy. Vâng, tôi đã nhiều lần tới đấy. Cô ấy còn là một đứa trẻ.

- Đã mười lăm tuổi rồi. Tôi nhìn thấy cô ấy trong gia đình bạn bè. Cô ấy thật xinh đẹp. Tôi rất thích.

- Tôi không có ý định lấy cô ấy, - chàng nói.

- Thế à?

Chàng nhìn Victôria. Mặt chàng có vẻ không vui.

- Tại sao cô lại nhắc tới cô ấy? Cô muốn hướng sự chú ý của tôi tới người phụ nữ khác à?

Nàng bước nhanh hơn và không trả lời chàng. Cuối cùng họ tới ngôi nhà quan chưởng ấn. Nàng túm tay chàng kéo lên các bậc thang dẫn tới phòng khách.

- Tôi không muốn vào đây, - chàng ngạc nhiên nói.

Nàng ấn nút chuông rồi quay mặt về phía chàng, ngực nhô cao thổn thức.

- Tôi yêu anh, - nàng nói. - Anh hiểu chứ? Tôi yêu anh!

Bỗng nhiên nàng vội vàng kéo chàng xuống một lúc ba bậc thang, rồi vòng tay ôm chàng, hôn vào môi. Chàng cảm thấy cả người nàng run lên bần bật.

- Tôi yêu anh! - Nàng nhắc lại.

Phía trên cánh cửa mở toang. Nàng vùng ra khỏi tay chàng rồi vội vã chạy lên theo cầu thang.