ạo diễn U-khốp ngày nào cũng gọi điện cho Côn-xtan-ti-nốp, vì các buổi tập của diễn viên đã hoàn thành mà cố vấn về nội dung cho đến nay vẫn chưa thấy đâu, còn hội đồng nghệ thuật lại không muốn quyết định một điều gì, một khi chưa nghe được ý kiến của nhà chuyên môn

- Thôi được, tôi sẽ tới chỗ các anh vào khoảng mười giờ - Côn-xtan-ti-nốp nói - Được không?

- Vâng, vâng, mười hai giờ cũng được - U-khốp reo lên - chỉ có ba người, là anh, đạo diễn Giê-nhi-a Các-lốp - Anh ta nói là anh ta biết anh - và tôi. Hoàn toàn không có vấn đề gì hết. Một giờ đêm cũng chẳng sao.

- Tôi có thể mời vợ tôi đi cùng được không? - Côn-xtan-ti-nốp hỏi - Để có dịp gặp bà ấy thư thả một tý!

- Xin mời, xin mời! tôi sẽ rất vui mừng… Dạo này anh bận lắm ạ?

- Không, kể cũng thường thôi.

Côn-xtan-ti-nốp để lại cho người giúp việc số điện thoại của bộ phận quay và dàn cảnh, rồi gọi điện cho Li-đa, bảo bà chờ ông ở hành lang, đúng chín giờ năm mươi lăm phút.

- Anh không thể nói là mười giờ kém năm à? - Li-đa mỉm cười hỏi lại.

- Tất nhiên là có thể, nhưng nói thế, anh cảm thấy có một cái gì đấy yếu hẳn đi, có lẻ vì anh không thích chữ “kém”. Nghe nó thiếu hụt thế nào ấy - Côn-xtan-ti-nốp đáp.

Trong phòng chiếu thử, ngột ngạt, hệ thống quạt không làm việc. Li-đa thận trọng ngắm nhìn khuôn mặt chồng - trông ông ấy gầy hẳn đi. Những ngày gần đây ông ngủ luôn ở Uỷ ban an ninh quốc gia, mỗi ngày chỉ ngủ ba tiếng.

Bộ phim nói về các chiến sĩ an ninh. Ngay từ khi công việc mới bắt đầu, Côn-xtan-ti-nốp đã phải ngồi suốt gần hai tuần để xem lại kịch bản; trang nào cũng đầy các dấu, chữ của ông; khi U-Khốp trông thấy, ông ta phải kêu lên, giọng rên rỉ:

- Ôi, Côn-xtan-ti-nốp I-va-nô-vích, xin ông đừng quên là kịch bản đã được duyệt.

- Nếu thế thì tôi còn cần gì cho các anh nữa?

- Sao lại không? - Anh phải xem hộ kịch bản đúng hay không, với tư cách một nhà chuyên môn.

- Thì tôi cũng chỉ làm việc đó thôi. Nhưng nếu tác giả viết thế này thì làm sao tôi không chữa được!

- Thế thì tôi phải làm gì với kịch bản của tôi bây giờ - U-Khốp thở dài, nói - Cũng phải vất vả lắm mới được thế, anh hiểu cho.

- Anh hãy mời tác giả của đoạn độc thoại này lại đây - Côn-xtan-ti-nốp nói. Ở phương Tây trong lĩnh vực điện ảnh có nhiều người thông minh làm việc. Anh hãy nhớ cho là họ thường hay mời các nhà văn, nhà văn khá hẳn hoi, đến xưởng để viết các đoạn độc thoại…

- Nhà văn khá và cũng được trả khá - U-Khốp lúng túng

- Và còn điều này nữa. Mặc dù bề ngoài diễn viên đóng vai gián điệp của anh không có gì đáng trách, nhưng dẫu sao vẫn thiếu sức thu hút, quả đúng thế.

U-Khốp quay người về phía cô Ma-sa đang đứng cạnh:

- Cô cho chúng tôi xem ảnh của các diễn viên khác. Anh này về bề ngoài, rất giống A-véc-kin. Ta sử dụng cả ảnh thật của anh ta trong phim chứ?

- Có đấy.

- Quả đúng như hai giọt nước. Thật khó lòng mà phân biệt nổi ai thật, ai giả. Có điều, động tác không thật giống lắm - U-Khốp nói.

Tiếng máy chạy xè xè, Côn-xtan-ti-nốp thậm chí nheo mắt lại vì ngạc nhiên; người diễn viên thay thế mà người ta vừa giới thiệu gặp ông, quả giống, rất giống anh chàng đã đóng vai tên điệp viên kia trên phim.

- Sao, các anh hoá trang cho anh ta đấy à? - Ông hỏi.

- Vâng, Rim-ma của chúng tôi quả là thiên tài - Giê-nhi-a Các-lốp lên tiếng - cô ta có thể hoá trang đạt đến mức giống tuyệt đối.

- Thật không ngờ - Côn-xtan-ti-nốp nói, cảm thấy một thoáng hồi hộp lạ lùng, không cắt nghĩa nổi - Hoàn toàn thật không ngờ.

- Điện ảnh là nghệ thuật tổng hợp của những cái không ngờ - Các-lốp bổng phá lên cười to - Vừa rồi, tôi có một diễn viên đang đóng giở phim thì chết. Anh ta đóng vai chính, và để lại ba cảnh chưa quanh các anh hiểu chứ? Quay lại từ đầu à? Không được! Không ai người ta chi tiền để làm điều đó. Tôi bèn chọn một người thay thế anh ta và quay tiếp ba cảnh còn lại. Quay từ sau lưng, có lúc quay nghiêng - thế mà không một ai, kể cả những người chuyên nghiệp, nhận ra cái trò láu đấy của tôi.

Côn-xtan-ti-nốp đứng bật dậy. Khoát áo lên người rồi ngẩn ngơ đưa tay lên tìm điếu xì-gà:

- Này các bạn, xin lỗi, tôi phải về bây giờ.

Trở lại cơ quan, Côn-xtan-ti-nốp cho gọi Gmư-ri-a và Prô-xcu-rin tới:

- Cần một người đóng giả Du-bốp. Ngay hôm nay. Ngày mai anh ta sẽ ngồi lên xe của Đu-bốp. Chúng ta cần phải tìm được một người như thế. Và mỗi buổi sáng, anh ta sẽ phải lái xe của Đu-bốp ra khỏi nhà, đi từ bờ sông về phía trường đại học, đến trường, sẽ vào cổng chính, ra cổng hậu, cổng nhỏ, rồi trở về đây. Sau đấy đúng sáu giờ, lại lên xe, cho Ôn-ga cùng ngồi rồi trở về nhà Đu-bốp . Chỉ thế thôi. Chúng ta sẽ báo cho Ôn-ga biết mọi chuyện, chừng nào tìm được người đóng giả Đu-bốp.

- Cô ta sẽ không làm theo lời của ta đâu - Prô-xcu-rin nói. Cô ta đang yêu mà.

- Tôi sẽ cố tìm cách thuyết phục cô ta - Côn-xtan-ti-nốp đáp - Trước hết cần phải tìm người đóng giả. Không hiểu sao tôi có cảm giác là bằng cách này, chúng ta có thể nhử CIA nối lại mối quan hệ, có lẽ chúng im lặng là vì không thấy Đu-bốp. Chính Đu-bốp đã chẳng nói rằng hắn luôn được chúng quan sát là gì…?

- Nhưng chúng có thể nhận ra người đóng giả - Gmư-ri-a nói - và thế là chúng ta sẽ thất bại hoàn toàn, không một thằng nào chịu ló mặt ra nữa.

- Điều ấy còn phụ thuộc vào người đóng giả làm việc thế nào - Côn-xtan-ti-nốp nói - Chúng ta sẽ tìm cho anh ta đủ mọi thứ cần thiết, sẽ dạy cách đi lại, cư xử… Còn bây giờ thì thế này… Tôi đã kiểm tra những chỗ phát tín hiệu mà CIA đã báo cho Đu-bốp biết. Kết quả như sau: Chúng thường hẹn hắn đi theo những đường dưới đây để gặp. Một là: đường vòng Xa-đô-vai-a, công viên Văn hoá, đại lộ Lê-nin. Hai là: qua cầu Đô-rô-gô-mi-lốp; chạy dọc bờ sông, qua “Mốt-xphim”, đến trường đại học Tổng hợp rồi rẽ ra Đại lộ Lê-nin. Đúng không? Ba là: Đại lộ Mô-giai-xkơ, rẽ sang đường vòng nhỏ, đi ngang công viên Thắng Lợi, vượt ngang đại lộ Véc-nat-xki và đại lộ Lê-nin

- Đúng thế - Gmư-ri-a nói thật trầm.

- Ôn-ga có cho tôi biết chúng thường dừng lại cạnh một công viên nhỏ trên đại lộ trường đại học, sau đó ở cổng ra vào công viên Văn hoá Goóc-ky; Đu-bốp bao giờ cũng cho cô ta lên xe ở một địa điểm không hề thay đổi, đó là cạnh trường đại học, nơi mà chúng ta tạm dự đoán là “tín hiệu Park” (Công viên) chúng đi đến hai địa điểm kia vào cùng một thời gian: từ sáu giờ ba mươi đến bảy giờ. Xe của điệp viên CIA sẽ đi ngang đúng vào chổ ấy.

Gmư-ri-a và Prô-xcu-rin chú ý theo dõi ý kiến của Côn-xtan-ti-nốp

Ôn-ga còn nhớ lại, là hàng tuần, vào thứ ba họ tới cổng công viên Goóc-ky, và vào thứ năm thì tới vườn hoa trên đại lộ trường đại học Tổng hợp. Hôm nay đã là thứ hai…

- Nhưng biết lấy ai cho ngồi sau tay lái ô-tô bây giờ? - Prô-xcu-rin thở dài, nói - Không có người đóng giả Đu-bốp, làm thế nào được, Côn-xtan-ti-nốp I-va-nô-vích?

Prô-xcu-rin nhìn điếu xì-gà của Côn-xtan-ti-nốp một cách thèm muốn, thầm nghĩ khi ông bắt đầu nhả làn khói xanh, anh cũng hút ngay.

- Vâng, anh cứ hút đi - đoán được ý Prô-xcu-rin, Côn-xtan-ti-nốp nói - Không được hút thuốc, chắc anh khó chịu lắm! Này, mà cậu Ga-vri-kốp bây giờ ở đâu nhỉ?

Prô-xcu-rin và Gmư-ri-a đưa mắt nhìn nhau.

- Chết thật - Gmư-ri-a rất trầm giọng - Ga-vri-kốp quả có trông giống Đu-bốp đấy. Có điều anh ta quá nhanh nhẹn, hoạt bát, còn Đu-bốp thì làm ra vẻ bệ vệ, quan trọng: chả là hắn biết cấp trên bao giờ cũng thích, khi thấy cấp dưới của mình đường hoàng tự tin trong cả lời nói và việc làm.

- Và tôi, - Prô-xcu-rin nói xen vào, - tôi cũng thích các nhân viên cấp dưới có dáng đường hoàng nhưng điều đó không có nghĩa: Ai như thế cũng đều là gián điệp cả.

- Và ngược lại, sự nhanh nhẹn và tính hoạt bát không phải là đặc điểm cơ bản nhất của một người nói luôn miệng - Gmư-ri-a đáp lại - Ừ, Ga-vri-kốp quả giống Đu-bốp thật. Bây giờ anh ta đang chăm sóc ông bố ở bệnh viện.

Một giờ sau, Côn-xtan-ti-nốp đã đưa Ga-vri-kốp từ bệnh việc về xưởng “Mốt-xphim”, vào phòng hoá trang. Gmư-ri-a đã chờ họ ở đây bốn mươi phút, trong va-ly của anh có hai bộ com-lê của Đu-bốp, cùng một số áo sơ-mi, cà-vạt của hắn.

Đạo diễn Các-lốp làm quen Ga-vri-kốp với nữ hoạ sĩ hoá trang Rim-ma Nhê-u-tơ-ê-va.

- Ri-mô-sca - ông nói, cô hãy làm cho anh chàng đẹp trai này trở thành một người khác hẳn. Thế nào, Đi-ma, chưa bao giờ đóng phim à? Và sợ các bà ở phòng hoá trang? Họ sẽ làm cho cậu chóng mặt lên đấy. Ảnh đâu?

Gmư-ri-a rút ra bứt ảnh của Đu-bốp từ ví ra.

- À, tôi mới nghỉ với ông này ở Pi-xun-đa - Rim-ma thở dài nói - Một người đàn ông lịch sự tôi quen, không biết tên là gì.

- I-go, Gmư-ri-a nhắc, hốt hoảng nhìn Côn-xtan-ti-nốp vì lo mọi bí mật sẽ bị lộ ra hết - I-go Pap-lô-vích.

- Không, chị hoạ sĩ đáp - Không phải I-go. Tôi nhớ là thế. Tôi hay quên tên, chứ họ thì tôi nhớ dễ hơn. Hình như là Đu-bốp.

- Chị nhầm rồi - Côn-xtan-ti-nốp nói - Chắc là chị nhầm. Họ của người này là Lê-xnhi-cốp. I-ga Lê-xnhi-cốp.

- Thế thì lạ thật - Rim-ma lẩm bẩm rồi nhẹ nhàng đẩy đầu Ga-vri-kốp lên lưng ghế - Thôi, kệ xác ông ta… Xin anh cứ tự nhiên, thế, thế… Nhắm mắt lại. Ấy, không được căng thẳng như thế…

*

* *

Sáng hôm ấy, Prô-xcu-rin gọi điện đến nhà an dưỡng, và trung tá về hưu Xi-đô-ren-kô trở về Mát-xcơ-va, sau thời gian đi nghỉ. Ông già mở cửa và nhìn thấy Ga-vri-kốp mặc quần áo Đu-bốp, có cả Côn-xtan-ti-nốp và Gmư-ri-a.

- Chào anh Xê-ri-ô-gia - ông nói.

- Không phải Xê-ri-ô-gia, hàng xóm của đồng chí đâu - Côn-xtan-ti-nốp nói - Đồng chí đã về trước hạn, xin cám ơn lão đồng chí. Còn đây không phải Đu-bốp - ông nhắc lại trước sự kinh ngạc của Xi-đô-ren-kô - đây là một cán bộ của chúng tôi, đồng chí hãy làm quen đi.

Ga-vri-kốp nhìn Côn-xtan-ti-nốp có vẻ dò hỏi. Có nên tự nói tên thật mình ra không? Và Gmư-ri-a nói hộ anh:

- Đại uý Ga-vri-kốp trong cơ quan của chúng tôi

- Chúng tôi rất muốn đồng chí giúp đỡ cho Ga-vri-kốp của chúng tôi - Côn-xtan-ti-nốp nói - Đồng chí hãy nhắc hộ xem cách thức Đu-bốp đi lại, đứng ngồi hút thuốc ra sao, có thể, đồng chí nhớ những nét gì đặc trưng của anh ta…

- Có điều, Đu-bốp hơi đẫy người hơn một chút. Phải cho anh này ăn khoẻ vào thì mới dễ ra dáng Đu-bốp. Xi-đô-ren-kô nói - Dẫu sao mặt mũi thì rất giống.

Ga-vri-kốp ngồi lên mép ghế bành và nói:

- Đồng chí thiếu tướng. Cho phép tôi hút thuốc?

- Xin mời đồng chí.

- Tôi sẽ bắt đầu đi lại, đứng lên, ngồi xuống, hút thuốc, còn đồng chí sửa cho tôi nhé - Ga-vri-kốp nói với Xi-đô-ren-kô.

- Xê-ri-ô-gia… À, Đu-bốp hút thuốc rất ngộ, - Xi-đô-ren-kô nói. Anh ta lấy điếu thuốc từ hộp ra thật đúng kiểu tay chơi, cặp bằng một ngón tay cho vào miệng, nhất thiết là ở phía bên trái miệng, rồi châm lửa, hút một hơi thật sâu.

- Giống những tay quan chức nhà đoan ở Anh, ở Iếc-lăng ấy - Ga-vri-kốp nói - Ngày còn đi học, xem trên phim, chúng tôi cũng bắt chước chơi trò hút thuốc theo kiểu ấy đấy. Và chắc hẳn, khi từ chiếc ghế bành đứng dậy, anh ta còn phải làm bộ chống hai tay vào đầu gối đã chứ…

- Đúng rồi, đúng thế đấy - Xi-đô-ren-kô nói - Anh thật thuộc tính nết của Đu-bốp quá!

*

* *

Ôn-ga, chào cô - Côn-xtan-ti-nốp nói, khi cô gái bước vào phòng ông - Hai người làm quen nhau đi! Cô gái nhìn Ga-vri-kốp kinh ngạc.

Xê-ri-ô-gia? - Cô nói với vẻ khác lạ - Không, không phải - Anh ta là anh em sinh đôi với Xê-ri-ô-gia à?

- Anh ta không có anh em sinh đôi, Ôn-ga ạ.

- Thế Xê-ri-ô-gia đâu?

- Chúng tôi bắt rồi.

- Sao? - Cô gái nhắm mắt lại như bị quáng, hai tay ôm lấy thái dương.

- Anh ta làm gián điệp, anh Xê-ri-ô-gia của cô ấy!

- Không thể như thế!

- Anh ta có nói gì với cô về Ôn-ga Vin-te không?

- Ai cơ? Chị ấy là ai?

- Đó là người phụ nữ bị anh ta giết, khi anh ta bị lộ mặt nạ. Và chỉ một ngày sau khi chôn cất cô ta, Xê-ri-ô-gia đã mời cô ta đi nhảy. Vâng, chính thế đấy, ở Pi-xun-đa ấy. Tôi nghĩ rằng, cô sẽ hiểu, những lời như thế, chúng tôi không nói vô trách nhiệm

- Vâng, rất tốt là các đồng chí tin tôi, tôi xin cảm ơn các đồng chí vì lòng tin đó - cô gái nói một cách khô khan, đôi mắt nheo lại và trở nên lạnh lùng - nhưng còn tôi, tôi không thể tin các đồng chí được

Côn-xtan-ti-nốp nhìn đồng hồ, chỉ còn một tiếng nữa phải ra trước công viên mà Ga-vri-kốp cũng chưa kịp thử lại xe của Đu-bốp cho quen tay.

- Có cái gì có thể làm cho cô tin được? - Ga-vri-kốp hỏi khẽ.

- Hãy cho tôi gặp Đu-bốp. Để tôi tự đặt câu hỏi cho anh ta, và anh ta mặt đối mặt trả lời tôi. Và sau đó, tôi sẽ xin hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

- Ta ra xe - Ga-vri-kốp nói - Rồi cô sẽ thấy rõ rằng mọi người nói với cô sự thật. Chỉ sau một giờ nữa thôi. Cô sẽ có bằng chứng.

- Sao, có người sẽ dẫn Xê-ri-ô-gia đến trước xe ư? Bị xiềng chứ? - Ôn-ga hỏi, và một nụ cười có nét gì độc địa thoáng qua trên môi cô.

- Không phải thế. Nhưng cô sẽ thấy là Đu-bốp chở cô trên xe ra chỗ hẹn ấy để làm gì - Ga-vri-kốp nói.

- Để làm gì?

- Sau một tiếng nữa cô khắc biết. Sẽ có một chiếc xe mang biển số ngoại giao chầm chậm lướt qua cô, từ khoảng 18 giờ 30 đến 19 giờ.

- Thiếu gì xe mang biển số ngoại giao ở Mát-xcơ-va này.

- Nhưng tôi nói rõ thời gian và địa điểm của chiếc xe sẽ đi ngang qua mặt cô kia mà. Đấy không phải chuyện ngẫu nhiên, đấy là một quy ước có tổ chức. Và cô chỉ là một con rối để Đu-bốp giật dây.

- Tôi không phải là con rối của ai cả.

- Ôn-ga - Côn-xtan-ti-nốp nói xen vào, khi rút ra một điếu xì-gà mới - cô sẽ rất xấu hổ, nếu cô quyết chí từ chối lời yêu cầu của chúng tôi: cô lên xe đi tới chỗ cửa công viên, rồi lại quay trở về. Chỉ có thế, chúng tôi không yêu cầu cô thêm một điều gì khác.

- Tôi không đi.

- Cô muốn hỏi Đu-bốp một câu như thế nào?

- Tôi sẽ chỉ nhìn thẳng vào mặt Đu-bốp và nói: “Đấy là sự thật ư, Xê-ri-ô-gia ?”. Chỉ có thế. Và anh ta chắc chắn sẽ trả lời, rằng đó là chuyện bịa…

- Và cô chỉ tin vào lời anh ta chứ không chịu tin vào bất cứ tang chứng gì của chúng tôi chăng?

- Phải xem, đó là những tang chứng gì đã chứ

- Những chỉ thị từ trung tâm tình báo địch chẳng hạn.

- Tôi chưa được xem.

Côn-xtan-ti-nốp lấy ra một cặp giấy, tìm trong đó tờ chỉ thị yêu cầu Đu-bốp phải tường trình lý lịch của Ôn-ga, ông chìa ra cho cô tờ giấy và nói:

- Trong này có nói về cô đấy. Không phải tôi hỏi cô đầu tiên về tên, họ mẹ và tên họ bà nội cô để làm gì đâu. Chính là Đu-bốp đã hỏi. Có điều, anh ta đã hợp lý hoá nó bằng cách tế nhị hơn, là anh ta đưa cô ra phòng đăng ký kết hôn để khai lý lịch…

Vào 18 giờ 30, Lun-xơ đã cho xe chạy ngang qua “Đu-bốp” giả, lúc ấy, anh chàng đang loay hoay sửa máy chiếc xe “Vôn-ga” đang gần hàng cột ngoài cổng công viên Văn hoá Goóc-ky. Ôn-ga chậm rãi nhìn đồng hồ, nhìn biển xe, số xe. Cô đứng lặng, khuôn mặt đờ ra, chỉ có từ trong mắt, những giọt nước mắt sau đó cứ ròng ròng chảy không cưỡng được, những giọt nước mắt to, tròn như nước mắt trẻ con.

Sáng thứ ba, vào lúc 7 giờ 15, CIA đã quyết định bắt lại liên lạc với Đu-bốp. Bức điện mật được gửi cho điệp viên Tỉnh Táo có nội dung như sau: “Bạn thân mến, chúng tôi vui mừng thấy bạn lại xuất hiện ở chổ đã hẹn, nghĩa là mọi chuyện vẫn tốt đẹp. Sở dĩ vừa qua chúng tôi không đến địa điểm vì không thấy bạn trong chiếc xe đậu ở “Park”, vả lại, chúng tôi có cảm giác rằng trong công viên có nhiều người. Việc trao đổi tài liệu, tôi dự định sẽ tiến hành vào ngày thứ năm theo giờ đã định ở địa điểm “cầu”. Chúng tôi muốn biết được tín hiệu của bạn về việc bạn có thể gặp chúng tôi hay không - một vạch nhỏ bằng son bôi môi lên cột điện cạnh địa điểm “Trẻ con”, từ 18 giờ 30 đến 19 giờ 00

Bạn của bạn G.”

Côn-xtan-ti-nốp ngước lên nhìn Gmư-ri-a:

- Chúng ta đã dụ được chúng ra khỏi hang, nhưng giờ biết làm thế nào để tìm lại được cái địa điểm “Trẻ con” quỷ quái ấy?

- Ôn-ga Vro-xkai-a cũng không giúp gì được trong việc này, dù Ga-vri-kốp đã đưa cô đi khắp ngả Mát-xcơ-va.

- Nếu đêm nay và ngày mai chúng ta không tìm ra được địa điểm “Trẻ con” này - Côn-xtan-ti-nốp nói, khi đã triệu tập các cán bộ của mình vào lúc nửa đêm - thì nghĩa là chúng ta sẽ thất bại. Chúng ta sẽ làm hại Dô-tốp, còn Xla-vin thì khỏi nói...