ậu đang mơ mộng gì vậy hở Anne?”

Chiều hôm ấy hai cô gái tha thẩn dạo bước trong thung lũng đẹp như cổ tích bên dòng suối. Ở đó, dương xỉ đung đưa, những ngọn cỏ mảnh mai xanh ngăn ngắt, lê dại giăng màn trắng thoảng hương xung quanh.

Anne bừng tỉnh khỏi cơn mơ với tiếng thở dài hạnh phúc.

“Tớ đang suy nghĩ về truyện ngắn của mình, Diana à.”

“Ôi, cậu bắt đầu viết thực rồi sao?” Diana kêu lên đầy hân hoan và hứng khởi.

“Ừ, tớ mới viết có vài trang thôi nhưng nội dung thì đã được xác định rõ ràng rồi. Tớ mất bao nhiêu thời gian mới tìm ra một cốt truyện phù hợp. Trong số những cốt truyện ghé thăm tớ thì chẳng có cái nào hợp với cô gái mang tên Averil cả.”

“Cậu không đổi tên cô ta được à?”

“Không, không thể nào. Tớ thử rồi nhưng không được, cũng y như tớ chẳng đổi tên của cậu được vậy. Averil chân thực với tớ đến mức dẫu cố đặt cho cô nàng những cái tên khác, tớ chỉ nghĩ đến cô nàng như là Averil mà thôi. Nhưng cuối cùng tớ đã nghĩ ra một cốt truyện phù hợp với cô nàng. Sau đó đến chuyện phấn khích cực kỳ là đặt tên cho tất cả các nhân vật. Cậu không tưởng được là việc đó thích thú đến nhường nào đâu. Tớ nằm trên giường thức đến hàng giờ để suy nghĩ về những cái tên đó. Nam chính tên là Perceval Dalrymple.”

“Cậu đặt tên tất cả các nhân vật rồi à?” Diana hỏi vẻ nuối tiếc. “Nếu chưa thì xin cậu cho tớ đặt một tên nhé, cho một nhân vật tầm thường nào đó cũng được. Tớ sẽ cảm thấy mình cũng có phần tham gia vào câu chuyện.”

“Cậu có thể đặt tên cho cậu bé làm thuê sống với nhà Lester,” Anne nhượng bộ. “Nó không phải nhân vật quan trọng nhưng chỉ có nó là chưa được đặt tên thôi.”

“Vậy gọi nó là Raymond Fitzosborne nhé,” Diana đề nghị, cô có sẵn một danh sách dài những cái tên như thế trong bộ nhớ của mình, di tích sót lại của câu lạc bộ sáng tác thuở còn đi học mà cô, Anne, Jane Andrews và Ruby Gillis từng là thành viên.

Anne lắc đầu không tán thành.

“Tớ e là cái tên đó quá quý tộc so với một cậu bé giúp việc, Diana ạ. Tớ chẳng thể tưởng tượng cảnh một chàng họ Fitzosborne cho lợn ăn hay nhặt củi khô, cậu có thấy vậy không?”

Diana không hề đồng ý tí nào, đã có trí tưởng tượng thì muốn mở rộng đến đâu mà chẳng được chứ; nhưng có lẽ Anne mới là chuyên gia trong việc này, thế là cậu bé giúp việc cuối cùng được đặt tên Robert Ray, gọi tắt Bobby nếu cần thiết.

“Cậu nghĩ sẽ nhận được bao tiền nhuận bút?” Diana hỏi.

Nhưng Anne chưa hề nghĩ tới chuyện này. Cô theo đuổi danh vọng chứ không phải là lợi nhuận bẩn thỉu, và những giấc mơ văn học của cô vẫn chưa bị vấy bẩn bởi động cơ vụ lợi.

“Cậu cho tớ đọc trước nhé, được không?” Diana năn nỉ.

“Khi viết xong tớ sẽ đọc cho cậu và ông Harrison nghe, và tớ muốn cậu phê bình thật khắt khe vào. Sẽ không ai khác được đọc cho tới khi truyện được xuất bản.”

“Vậy kết thúc truyện ra sao - buồn hay vui?”

“Tớ không chắc nữa. Tớ muốn kết thúc buồn vì như thế sẽ lãng mạn hơn rất nhiều. Nhưng tớ biết các biên tập viên thường có thành kiến với những truyện kết thúc buồn. Tớ nghe giáo sư Hamilton có lần nói rằng không phải thiên tài thì đừng cố mà viết truyện kết thúc buồn làm gì. Và,” Anne kết luận một cách khiêm tốn, “tớ thì đâu phải là thiên tài.”

“Ôi tớ thích kết thúc có hậu nhất. Tốt nhất là cậu cứ để anh chàng cưới cô nàng,” Diana, đặc biệt kể từ khi đính hôn với Fred, cho rằng đó mới chính là kết thúc đáng có của mọi câu chuyện.

“Nhưng cậu muốn nhỏ lệ khi đọc truyện mà?”

“Ồ, đúng thế, ở giữa truyện mà thôi. Nhưng tớ muốn cuối cùng mọi chuyện đều tốt đẹp cơ.”

“Tớ phải tả một cảnh thật lâm ly bi đát mới được,” Anne trầm ngâm. “Tớ có thể cho Robert Ray bị thương trong một tai nạn và viết một cảnh hấp hối.”

“Không, cậu đừng giết Bobby mà,” Diana phá lên cười tuyên bố. “Cậu bé ấy là của tớ, tớ muốn cậu ta sống lâu và hạnh phúc cơ. Nếu cần thì cậu cho người khác chết đi vậy.”

Suốt hai tuần sau đó, tâm trạng Anne hết giằng xé đau đớn lại chuyển sang vui sướng hân hoan tùy theo nghiệp văn chương của mình. Lúc thì cô hớn hở khi nghĩ ra một ý tưởng tuyệt vời, lúc thì tuyệt vọng bởi một số nhân vật khó bảo không chịu cư xử cho đúng cách. Diana không tài nào hiểu được điều này.

“Buộc họ cư xử như ý của cậu ấy,” cô nói.

“Tớ không làm được,” Anne buồn bã đáp. “Averil là một cô ả hết sức cứng đầu cứng cổ. Cô nàng cứ hành động nói năng tùy thích chẳng nghe theo ý tớ chút nào. Làm hỏng mọi thứ tớ viết trước đó khiến tớ phải viết lại từ đầu.”

Cuối cùng, truyện ngắn cũng viết xong, và Anne đọc cho Diana nghe trong căn gác xép vắng vẻ. Cô đã viết thành công một “cảnh lâm ly bi đát” mà không cần hy sinh Robert Ray, mắt cô không rời khỏi khuôn mặt Diana trong suốt thời gian đọc câu chuyện. Đúng như mong đợi, Diana òa lên khóc; tuy nhiên, khi truyện kết thúc, cô có vẻ hơi thất vọng.

“Tại sao cậu lại giết Maurice Lennox chứ?” cô hỏi đầy trách móc.

“Hắn là nhân vật phản diện mà,” Anne phản bác. “Hắn phải bị trừng phạt.”

“Tớ thích hắn ta nhất,” Diana bướng bỉnh khăng khăng.

“À, nhưng hắn đã chết, và phải yên ổn mà chết,” Anne đáp trả với vẻ khá phẫn uất. “Nếu tớ để hắn sống thì hắn sẽ theo hành hạ Averil và Perceval mãi thôi.”

“Ừ... trừ phi cậu cải tạo hắn ta.”

“Thế thì chả lãng mạn chút nào, hơn nữa, nó sẽ kéo dài câu chuyện ra.”

“À, dù sao thì đây cũng là một truyện ngắn hết sức tinh tế, Anne ạ, và sẽ làm cho cậu nổi tiếng, tớ chắc chắn thế. Cậu đặt tên cho nó chưa?”

“Ồ, tớ đã quyết định tên cho nó từ lâu rồi. Tớ đặt tên là Averil chuộc lỗi. Nghe hay và khá vần điệu phải không? Bây giờ, Diana, nói thật cho tớ nghe đi, cậu thấy truyện của tớ có khuyết điểm gì không?”

“À,” Diana do dự, “theo tớ thì đoạn Averil làm bánh có vẻ thiếu lãng mạn so với phần còn lại của truyện. Ai mà chẳng làm bánh được chứ. Các nhân vật nữ chính chẳng cần nấu nướng làm gì, tớ nghĩ thế đấy.”

“Ôi chao, đó là đoạn để gây cười và là một trong những phần hay nhất của toàn bộ câu chuyện đấy,” Anne giải thích. Và phải nói rằng lần này thì cô nói không hề sai.

Diana thận trọng không dám chỉ trích gì thêm, nhưng ông Harrison thì không dễ dàng hài lòng như thế. Đầu tiên, ông bảo rằng truyện có quá nhiều đoạn tả tình tả cảnh.

“Cắt bỏ tất cả những đoạn màu mè hoa lá đi,” ông tàn nhẫn tuyên bố.

Anne có một niềm tin khó chịu rằng ông Harrison nói đúng, và thế là cô ép mình xóa đi hầu hết những đoạn tả tình tả cảnh yêu quý, mặc dù cô vẫn phải viết đi viết lại đến ba lần để làm hài lòng ông Harrison khó tính.

“Cháu đã bỏ đi tất cả các đoạn tả cảnh, trừ đoạn tả cảnh hoàng hôn,” cuối cùng cô lên tiếng. “Đơn giản là cháu không thể bỏ nó đi được. Đó là đoạn tả cảnh hay nhất truyện.”

“Nó chẳng liên quan gì tới cốt truyện cả,” ông Harrison đáp, “và cháu không nên đặt bối cảnh là những người giàu có nơi thành thị. Cháu biết gì về họ nào? Tại sao cháu không đặt câu chuyện ngay tại Avonlea này - tất nhiên là phải thay đổi tên rồi, nếu không có lẽ bà Rachel Lynde sẽ nghĩ mình là nữ chính đấy.”

“Ôi, không được đâu,” Anne phản đối. “Avonlea là nơi dễ thương nhất trên thế giới, nhưng không đủ lãng mạn để làm bối cảnh cho một câu chuyện tình.”

“Tôi dám nói là Avonlea này dư thừa lãng mạn và cũng chẳng kém bi kịch đâu,” ông Harrison tuyên bố tỉnh khô. “Nhân vật trong truyện của cháu chẳng giống người thật gì cả. Họ nói quá nhiều và lời nói thì quá hoa hòe hoa sói. Cái đoạn thằng nhóc Dalrymple nói không ngừng nghỉ suốt hai trang giấy mà chả cho cô nàng xen vào nổi một từ ấy. Nếu trong thực tế mà anh chàng làm vậy thì nữ chính sẽ xông tới đấm vào mặt anh chàng mất.”

“Cháu không nghĩ vậy đâu,” Anne thẳng thừng đáp. Trong góc khuất bí mật của linh hồn, cô cho rằng những lời đẹp đẽ đầy chất thơ dành cho Averil sẽ dễ dàng cướp lấy trái tim của bất kỳ cô gái nào. Hơn nữa, thật khủng khiếp khi nghĩ tới cảnh nàng Averil đài các như một nữ hoàng lại “đấm vào mặt” ai đó. Averil chỉ “khước từ lời tỏ tình” mà thôi.

“Nhưng dù sao,” ông Harrison tiếp tục một cách tàn nhẫn, “tôi chẳng hiểu vì sao Maurice Lennox không lấy được cô nàng. Anh ta đàn ông gấp hai lần tên kia. Anh ta có làm chuyện xấu thật, nhưng ít nhất anh ta biết hành động. Tay Perceval thì từ đầu đến cuối chỉ ù ù cạc cạc.”

“Ù ù cạc cạc.” Thế còn tệ hơn là “đấm vào mặt” nữa!

“Maurice Lennox là nhân vật phản diện,” Anne nhấn mạnh vẻ phẫn nộ. “Cháu chẳng hiểu sao mọi người lại thích hắn ta hơn Perceval.”

“Perceval quá tốt. Thằng nhóc ấy làm ta phát khùng. Lần tới cháu nêm chút bản chất thực sự của con người vào cho nhân vật nam chính nhé.”

“Averil không thể lấy Maurice được. Hắn là người xấu.”

“Cô nàng có thể cảm hóa anh ta. Cháu có thể cảm hóa một người đàn ông; đương nhiên chẳng thể nào cảm hóa một con sứa được. Truyện của cháu không tệ - khá thú vị đấy, tôi phải thừa nhận thế. Nhưng cháu còn quá trẻ, chưa viết được một câu chuyện có giá trị đâu. Đợi mười năm nữa đi.”

Anne quyết định lần sau viết truyện sẽ không nhờ ai phê bình nữa. Nản lòng quá mà. Cô không đọc truyện này cho Gilbert nghe, mặc dù cô có kể qua với anh.

“Nếu thành công thì cậu sẽ đọc khi nó được xuất bản, Gilbert ạ, nhưng nếu thất bại thì chẳng ai được nhìn thấy nó nữa.”

Bà Marilla chẳng biết gì về nỗ lực của cô. Trong trí tưởng tượng, Anne nghĩ đến cảnh mình đọc một truyện ngắn đăng trên tạp chí cho bà Marilla nghe, dẫn dắt để bà khen nó - trong tưởng tượng thì mọi việc đều có thể xảy ra mà - rồi đắc thắng tuyên bố mình là tác giả.

Một ngày nọ Anne đem ra bưu điện một phong bì dài dày cộm, gửi tới tạp chí lớn nhất trong số các tạp chí “danh tiếng”, tràn đầy niềm tự tin hứng khởi của những thanh niên còn thiếu trải nghiệm đường đời. Diana cũng hồi hộp chẳng kém gì Anne.

“Cậu nghĩ tớ phải đợi thư phúc đáp bao lâu?” cô hỏi.

“Chắc tối đa là hai tuần thôi. Ôi, nếu được chấp nhận thì tớ sẽ vui sướng và tự hào biết bao!”

“Đương nhiên là nó sẽ được chấp nhận mà, không chừng họ còn mời cậu gửi thêm bài nữa ấy chứ. Một ngày nào đó, có lẽ cậu sẽ nổi tiếng chẳng kém bà Morgan, Anne ạ, khi đó tớ sẽ tự hào biết bao khi là bạn của cậu.” Ưu điểm nổi bật của Diana là luôn biết chân thành ngưỡng mộ tài năng và danh vọng của bạn bè.

Một tuần đầy mơ mộng thú vị trôi nhanh rồi cú thức tỉnh cay đắng ập tới. Một buổi chiều nọ, Diana tìm thấy Anne ở gác xép nhìn ra hiên, với đôi mắt biểu cảm một cách đáng ngờ. Trên bàn đặt một phong bì dài và một bản thảo nhăn nhúm.

“Anne, truyện của cậu bị trả về sao?” Diana òa lên không tin nổi.

“Ừ, đúng thế,” Anne cụt lủn đáp.

“Ôi, tay biên tập ấy chắc bị khùng rồi. Lý do từ chối là gì?”

“Chẳng có lý do gì cả. Chỉ có một tờ giấy đánh máy nói là nó không phù hợp.”

“Dù sao thì tớ chẳng bao giờ đánh giá cao cuốn tạp chí ấy cả,” Diana nóng giận nói. “Truyện trong đó chẳng hay bằng một nửa trong tạp chí Phụ nữ Canada, mặc dù đắt hơn nhiều. Tớ cho rằng tay biên tập chỉ ưa dân Mỹ thôi. Đừng nản lòng, Anne à. Nhớ không, truyện của bà Morgan còn bị trả về nữa là. Gửi truyện của cậu tới tạp chí Phụ nữ Canada đi.”

“Ừ, tớ nghĩ tớ sẽ làm vậy,” Anne lấy hết can đảm thốt lên. “Và nếu được xuất bản tớ sẽ gửi một bản đặc biệt tới cho tay biên tập người Mỹ kia. Nhưng tớ sẽ cắt đoạn tả cảnh hoàng hôn. Tớ tin là ông Harrison nói đúng.”

Cảnh hoàng hôn bị lược bỏ; thế nhưng mặc cho hành động tự sát anh dũng này, biên tập viên của tạp chí Phụ nữ Canada gửi trả truyện ngắn Averil chuộc lỗi nhanh chóng đến mức Diana phải bất bình kêu lên rằng chắc họ còn chưa thèm đọc truyện và tuyên bố sẽ ngừng đặt mua tạp chí này ngay lập tức. Anne chấp nhận lần từ chối thứ hai với thái độ trầm tĩnh tuyệt vọng. Cô giấu bản thảo trong rương nơi gác xép, chung với những câu chuyện thời Câu lạc bộ sáng tác ngày xưa, nhưng chỉ sau khi xiêu lòng trước những lời kèo nài của Diana mà đưa một bản sao cho bạn.

“Đây là dấu chấm hết cho tham vọng văn chương của tớ,” cô cay đắng thốt lên.

Cô không hề kể chuyện này với ông Harrison, nhưng một buổi tối nọ, ông hỏi thẳng cô là truyện có được nhận đăng hay không.

“Không, biên tập viên không thích,” cô trả lời cộc lốc.

Ông Harrison liếc nhìn gương mặt thanh tú đỏ bừng của cô.

“À, tôi cho rằng cháu vẫn tiếp tục viết truyện chứ,” ông khuyến khích.

“Không, cháu sẽ không bao giờ thử sáng tác nữa,” Anne tuyên bố với sự dứt khoát tuyệt vọng của tuổi mười chín khi một cánh cửa dám đóng ngay trước mặt mình.

“Tôi thì tôi sẽ không từ bỏ hoàn toàn vậy đâu,” ông Harrison trầm ngâm. “Thỉnh thoảng tôi sẽ viết vài ba truyện, nhưng chẳng thèm kỳ kèo đám biên tập làm gì. Tôi sẽ viết về con người và nơi chốn mà tôi biết rõ, cho các nhân vật của tôi giao tiếp bằng ngôn ngữ đời thường; và để cho mặt trời hết mọc rồi lặn một cách lặng lẽ như thường lệ mà chẳng cần tô son trát phấn. Nếu có nhân vật phản diện, tôi sẽ cho họ một cơ hội, Anne ạ - tôi sẽ cho họ một cơ hội làm lại cuộc đời. Tôi nghĩ trên thế giới này có vài ba người tồi tệ khủng khiếp, nhưng chẳng phải dễ mà gặp họ đâu, dẫu bà Lynde tin rằng đàn ông đều cùng một giuộc. Nhưng đa số chúng ta ai cũng có chút gì tốt đẹp trong người. Cứ tiếp tục viết đi, Anne ạ.”

“Không. Cháu thật ngốc khi cố theo con đường này. Sau khi tốt nghiệp Redmond cháu sẽ tập trung dạy học. Cháu có thể dạy học được. Cháu chẳng thể sáng tác truyện được.”

“Tốt nghiệp Redmond là đến lúc kiếm chồng rồi,” ông Harrison khuyên. “Lập gia đình muộn thì chẳng tốt đâu - tôi là ví dụ đây này.”

Anne đứng dậy và xồng xộc chạy về nhà. Thỉnh thoảng cô chẳng thể nào chịu đựng nổi ông Harrison. “Đấm vào mặt”, “ù ù cạc cạc”, và “kiếm chồng”. Ôi chao ôi!!