hật khó tưởng tượng ra một món quà nào có thể khiến tôi thích hơn được, nhất là khi nó hứa hẹn đem lại nhiều thuận lợi trong cuộc chinh chiến đầu tiên mà tôi được chứng tỏ tài nghệ thiện chiến của mình. Một con ngựa răm rắp tuân lệnh như cừu non, lại vừa gan dạ và hùng dũng như tuấn mã Bucephalus của Alexander Đại Đế. Còn phải nói, nó luôn nhắc tôi nhớ đến nghĩa vụ của một người lính trung thành và chiến tích lẫy lừng mà Alexander Đại Đế thời trẻ đã giành được nơi chiến trường. Trời đổ tuyết khi chúng tôi ra trận, với một trong những mục đích là phục dựng lại danh tiếng của quân đội Nga đã ít nhiều sứt mẻ dưới thời Sa hoàng Peter sau trận đánh bên sông Prut. Chúng tôi đã thắng lợi rực rỡ, qua những chuyến chinh phạt nhọc nhằn nhưng đầy vẻ vang dưới ngọn cờ của vị thống lĩnh vĩ đại mà tôi đã nhắc ở trên. Đức tính khiêm nhường không cho phép kẻ dưới quyền được nhận công lao cho những chiến tích vĩ đại, và vinh quang thì bao giờ chả thuộc về những thủ lĩnh, bất kể họ có khả năng ấy hay không. Thậm chí người ta còn ngộ nhận đến mức quy sự vẻ vang đó về các vua chúa hoàng hậu vốn dĩ chỉ biết mùi thuốc súng ở thao trường, và ngoài các cuộc ăn chơi xa xỉ cũng chỉ nhìn thấy hàng quân rầm rập diễu qua trong những cuộc duyệt binh. Nghĩa là tôi sẽ không cố sống cố chết mà gán bằng được tên mình vào những vụ đụng độ lớn với quân địch đâu. Nói chung là chúng tôi hoàn thành nghĩa vụ của mình, và nên hiểu điều đó trong ngôn ngữ của người yêu nước, người lính, tóm lại là của một công dân trung thành, và hiểu một cách đầy đủ hơn những gì mà đám hạ dân có thể hình dung ra được. Tôi chỉ huy một đội kỵ binh trong quân đoàn, do đó tôi tham sự nhiều chuyến tham sát, và mọi thành bại phụ thuộc vào trí thông minh và lòng dũng cảm của tôi. Quả thực tôi hoàn toàn có quyền coi thắng lợi đó là do công lao của tôi và các đồng đội trung thành do tôi dẫn dắt từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Một lần, khi dồn được quân Thổ vào Ochakov, đội quân đi đầu sa vào tình huống quyết liệt và con ngựa máu nóng giống Litva suýt nữa đẩy tôi vào thế khó. Tôi phi trước hàng quân khá xa và thấy quân địch xáp lại trong một đám mây bụi, trong khi không hề đoán được quân số và ý đồ của chúng. Bây giờ mà lẩn vào một đám mây bụi tương tự thì là một mẹo tầm thường, không hề giúp tôi phán đoán tình hình tốt hơn, mà cũng chẳng phục vụ ý đồ tôi đang nung nấu khi đi trước hàng quân. Do đó tôi hạ lệnh cho tốp lính của tôi tản ra và tạo ra càng nhiều bụi mù mịt càng tốt. Bản thân tôi phi trực diện đến phía địch để quan sát chúng từ cự ly gần thì quân địch chạy tán loạn khi hai cánh sườn tiến đến. Tôi quả cảm xông vào trận. Chúng tôi đánh tan quân địch, không chỉ truy kích chúng đến tận thành Loche mà còn đuổi theo xa hơn mọi dự tính say máu nhất. Vì con ngựa Litva của tôi nhanh quá sức tưởng tượng nên tôi phi trước cả đoàn quân, và khi thấy quân địch đang chạy túa ra phía cửa thành đối diện, tôi cho là nên dừng chân ở quảng trường chợ để sai thổi kèn gọi binh lính tập trung. Lúc dừng ngựa thì, các vị thử hình dung xem, tôi quá sửng sốt vì không thấy tay lính thổi kèn lẫn một bóng một dáng nào trong toán kỵ binh của tôi đâu cả. Họ đã phi vào phố, hay có chuyện gì xảy ra mới được. Tôi không tin là họ ở xa, chắc chắn họ sắp theo kịp thôi. Nghĩ vậy, tôi mới thúc con ngựa Litva đang thở hổn hển phi đến đài phun nước trên quảng trường chợ để nó uống nước. Nó hút nước như ba ba thuồng luồng mãi không ngừng. Cho đến lúc ấy mọi việc đều bình thường. Nhưng khi tôi quay lại tìm người của mình thì, trời ơi, gì thế này? Cả nửa thân sau con ngựa đáng thương, lưng và mông biến mất, cứ như ai lấy dao xén mất vậy. Cho nên nó uống bao nhiêu nước thì đằng sau lại tuôn ra bấy nhiêu, chả trách uống mãi mà không hết khát. Tôi hoàn toàn không hiểu nổi việc đó diễn ra như thế nào, cho đến khi người hầu của tôi hớt hải chạy tới từ hướng ngược lại. Vừa kính cẩn chúc mừng vừa chửi rủa tục tằn, hắn kể lại đầu đuôi câu chuyện. Thì ra khi tôi đương mải truy đuổi đám quân địch chạy tán loạn vào thành, cái cửa thành đột ngột bị hạ xuống và phạt đứt nửa sau con ngựa. Cái nửa ấy tung vó đạp ngược vào lũ giặc đang cắm đầu cắm cổ chạy vào cổng thành, khiến chúng hồn siêu phách lạc. Sau đó nó chạy tới đồng cỏ gần tường thành. Hẳn là tôi phải ra đó tìm rồi. Tôi lập tức quay lại, và nửa trước con ngựa kỳ diệu phóng như gió đưa tôi ra đồng cỏ. Mừng thay, tôi tìm được nửa sau của nó, và còn mừng hơn khi tôi phải tròn mắt chứng kiến một cảnh tượng vô cùng ngoạn mục mà cho đến nay chưa có người dẫn chương trình nào đủ hoạt ngôn để giới thiệu một nghệ sĩ không đầu như vậy. Nói ngắn gọn là chỉ trong vòng mấy phút mà nửa sau con ngựa đã quyến rũ được nguyên đám ngựa cái rong ruổi ở đó và cả lũ vui vầy với nhau đến mức quên béng những tai họa vừa xảy ra. Để làm việc đó thì dĩ nhiên cái đầu không quan trọng. Và những con ngựa được sinh ra sau này ắt phải cảm ơn trời đất đã không biến chúng thành những quái thai vô dụng, bởi cha chúng trong giây phút thụ thai đã thiếu hẳn nửa trước.

Sau khi tận mục sở thị cả hai nửa con ngựa còn đầy nhựa sống, tôi cho gọi thợ đóng móng ngựa của mình tới. Gã này không suy nghĩ lâu la bèn vớ ngay lấy mấy nhánh nguyệt quế non gần đó để khâu các vết thương lại. Vết thương lành ngay, thật phúc đức; giờ thì xảy ra một chuyện mà có lẽ chỉ có thể xảy ra với một con ngựa thần kỳ: nhánh nguyệt quế trổ rễ trong thân ngựa, vươn cao lên và kết thành một mái vòng cung trên đầu tôi, và từ đó trở đi tôi hiên ngang phi ngựa dưới bóng lá nguyệt quế mát rượi của mình, hay đúng hơn là của con ngựa. Tiện thể đây, tôi nhắc lại một chuyện vặt vãnh khác liên quan tới sự kiện này. Tôi vung kiếm tấn công quân giặc quá lâu và quá mạnh, khiến tay tôi tự dưng toàn làm động tác vung kiếm, ngay cả khi đã sạch bóng giặc. Sợ vô cớ vung tay đánh phải chính mình hoặc ai đó đứng gần, tôi đành phải buộc chặt tay vào người tám hôm liền, cứ như bị què vậy.

Kính thưa quý vị, chắc quý vị cũng tin rằng một người đàn ông như tôi, một khi đã thuần phục được con tuấn mã giống Litva ấy thì nhất định cũng thạo các nghệ thuật kỵ mã siêu đẳng khác, cho dù đôi khi nghe rất khó tin. Bây giờ thì tôi không nhớ rõ lần ấy chúng tôi bao vây thành phố nào. Cuộc tấn công phụ thuộc hoàn toàn vào công tác thám báo về tình hình trong thành. Muốn qua mặt chừng ấy lính canh trên vọng gác và cổng thành để xâm nhập vào trong thì đâu phải chuyện đùa, nếu như không nói là bất khả thi. Cũng chẳng tìm ra được tù binh nào tử tế để hy vọng nắm được tình hình. Tôi tiến đến một trong những khẩu thần công lớn nhất vừa nã đạn vào thành, có lẽ vì bản tính dũng cảm và mẫn cán nên tôi hơi hăng quá, ngồi tót lên quả đạn, với ý định cưỡi nó bay vào thành. Bay được nửa đường, tôi chợt nghĩ đến muôn vàn vấn đề không thể khinh thường. Hừm, tôi nghĩ, vào thành thì được rồi, nhưng sau đó thì mi tìm đâu đường ra? Và cái gì trong thành sẽ chờ đón mi? Bọn chúng sẽ nhận ra mi là thám báo và treo cổ mi tức khắc. Cuộc đời lẫy lừng của tôi không thể chấp nhận một kết cục như vậy. Sau khi nghĩ kỹ, tôi quyết định chóng vánh và tận dụng ngay cơ hội, khi một quả đạn thần công từ trong thành bắn ra bay cách tôi vài bước, tôi nhảy từ quả đạn của mình qua bên đó và quay lại với quân mình, cho dù không làm được việc gì.

Tôi nhảy nhẹ nhàng như thế nào thì con ngựa của tôi cũng vậy. Bất kể hào sâu hay rào cao, không gì ngăn được tôi phi theo đường thẳng ngắn nhất. Có lần tôi cưỡi ngựa đuổi một con thỏ chạy băng qua đường hành quân. Một cỗ xe ngựa chở hai quý bà xinh đẹp chạy cắt ngang giữa tôi và con thỏ. Con ngựa của tôi không chần chừ phi xuyên qua cỗ xe ngựa đang để ngỏ cửa sổ khiến tôi không đủ thì giờ nhấc mũ chào và năn nỉ các quý bà thứ lỗi cho sự quấy nhiễu đường đột đó.

Một lần khác, tôi định nhảy qua một đầm lầy mà thoạt tiên tôi cho rằng không rộng lắm, lúc phát hiện ra, tôi bèn quay ngoắt ngựa trên không trung để trở lại lấy đà dài hơn. Tuy vậy cú nhảy thứ hai cũng quá ngắn thế là tôi rơi xuống sát bờ bên kia, ngập đến tận cổ trong đầm lấy. Có lẽ lúc ấy tôi đã không thể nào thoát được cái chết, nếu không quyết đoán dồn sức vào tay, lấy đùi kẹp chặt con ngựa rồi tự nắm chỏm tóc, lôi cả người lẫn ngựa ra khỏi đầm lầy.