atherine Maxell Browning ở New York có một tài vặt. Một cái tài rất nhỏ, cô ta cũng ý thức được như thế. Trí thông minh của Kate tinh nhậy, con mắt của Kate biết nhận ra cái đẹp. Nhưng Kate không phải là người sáng tạo. Kate tự nhận là nhà điêu khắc. Gia đình nàng, những người đại diện hối đoái giầu có không có một chút ý niệm gì về nghệ thuật, hết sức khâm phục con gái. Ngay cả những thầy dạy của nàng ở Sarah Lawrence, cũng tỏ ra khuyến khích Kate, nàng đã giấu được, trong một thời gian dài sự thiếu tài năng của mình, cho đến khi không thể giấu nổi nữa.

Kate Browning đến Paris vào đầu năm 1925 để xin dự lớp của Drancusi nhưng ông đã từ chối. Tuy nhiên ông giáo sư ở xưởng 51 lại dễ tính nhận dạy khi Kate đến xin nhập học. Ông nghĩ rằng chắc nàng cũng chỉ dự một vài buổi rồi kín đáo rút lui như nhiều người Mỹ khác đã làm hồi ấy.

Nàng hai mươi hai tuổi, với khuôn mặt trái xoan và vành tóc vàng xám to. Vầng trán cao, hai lưỡng quyền nhô lên và đôi mắt xám hơi quầng khiến nàng có vẻ hào hoa, tao nhã.

Đầu mùa xuân năm 1926, Kate Browning tuy nói tiếng Pháp còn thiếu chút ít tưởng tượng nhưng đã lưu loát,được một trong những người bạn học của cô ở trường Mỹ thuật dẫn đến giới thiệu với Mercuès.

Kate đã cảm thấy một sự xúc động thật sự trước tranh vẽ của chàng. Cô xem các bức họa, chìm đắm trong cái biển cả ấy của màu sắc và hiểu ngay là Julien Mercuès là họa sĩ Pháp lớn nhất của thời chàng.

Tuy nhiên, Kate đã đủ thông minh để không nhảy xổ ngay vào tác phẩm của Mercuès. Trong lần gặp gỡ đầu tiên giữa họ, cô đã nghe thấy chàng giận dữ nói về những người sưu tầm:

- Tôi đã biết nhiều người sẵn sàng khuân đi tất cả những gì mà những người họa sĩ khốn khổ ấy đề nghị họ mua, với giá rẻ, tất nhiên. Chúng mua tất cả và đợi cho thị trường khẳng định cái mà linh tính báo trước cho chúng. Và thế là chúng vớ bẫm. Chúng còn tệ hơn những con buôn. Với bọn này, ít ra người ta cũng biết khi nào thì bị rơi vào bẫy.

Trong khi nghe chàng nói, Kate đã tự thấy như mình là người bảo trợ tương lại cho nghề nghiệp và tài năng của chàng. Từ ngày ấy, cô thấy nàng thức dậy, ban đêm và nghĩ đến chàng, tự hỏi sẽ bằng cách nào để quảng cáo cho chàng cho xứng đáng với tài năng của chàng.

Bản tính hám lợi của nàng được giấu kín dưới lớp sơn mỏng của thế giới văn mình. Kate láu cá và bướng bỉnh. Thận trọng, cô mua của chàng bức tranh đầu tiên rồi bức thứ hai cách nhau một tháng. Cô hiểu rằng, mặc đầu với tình hình tài chính đáng lo ngại của mình, Mercuès sẽ nghi ngờ ngay khi người ta tìm cách mua một trong những bộ tranh của chàng.

Kate đã quyết định mời chàng đến buổi vũ hội của nhóm siêu thực. Và khi chàng chạy đi với Maggy trong đôi cánh tay, cô đã không coi đấy là một điều sỉ nhục. Phải kiên nhẫn, Kate tự nhủ thầm như vậy.

Ý muốn quảng cáo cho Mercuès xuất phát từ sự khâm phục mà cô đã dành cho chàng với tư cách là họa sĩ hay người đàn ông? Vẻ đẹp thô bạo và thầm kín của chàng có xa lạ với lợi ích mà Kate đặt vào những bức tranh của chàng không?

Kate không tự đặt câu hỏi, vả lại câu trả lời đối với nàng chẳng quan trọng bao nhiêu. Nàng đã quyết định là sẽ chuyên tâm vào chàng.

Một chiều thứ bảy đầu tháng Bảy, Maggy đang gọt khoai tây thì nghe có tiếng gõ cửa. Nàng liếc nhìn Julien đang làm việc trong xưởng. Người ta gõ cửa nhưng chàng như không nghe thấy. Tò mò, Maggy ra mở cửa. Trước nàng là một người đàn bà trẻ ăn mặc sang trọng kỳ lạ đối với khu phố này. Người đó mặc một cái áo dài vải crếp Trung Quốc trắng muốt và đội một cái mũ chuông bằng rơm đan rất mịn cùng màu. Người đàn ông đi theo thì lại giống một người nhà quê mặc diện. Ông ta như vừa mới được cọ rửa và lúng túng trong bộ đồ lớn.

- Ông Mercuès có nhà không? -Người đàn bà hỏi.

- Có, nhưng ông ấy đang làm việc,- Maggy trả lời. Không định làm phiền Julien vô ích.

- Ông ấy hẹn đợi tôi, cô ạ,- Kate nhấn mạnh với một nụ cười nhã nhặn

- Ông ấy không nói gì với tôi...

Nàng ngừng lại đột ngột vì Kate, không đợi nữa, đã đi qua trước mặt nàng, sấn vào nhà. Miệng há ra vì ngạc nhiên, Maggy nhìn hai người bước vào. Dáng vẻ khó chịu, Mercuès đặt bút vẽ xuống và bắt tay Kate.

- Tôi thấy là anh đã quên chúng tôi, Julien ạ. Không hề gì. Tôi đã báo trước cho anh Adrien biết là có thể anh không đợi chúng tôi đâu. Anh Adrien, xin giới thiệu, anh Julien Mercuès, là người bạn mà tôi đã nói trong thư gửi anh. Anh Adrien Avigdor.

Hai người đàn ông bắt tay nhau.

Maggy cởi bỏ tạp dề. Nàng đi chân không như thường ngày và mặc một chiếc áo dài hoa thường vẫn mặc ở trong nhà. Nàng đứng thẳng lên với dáng uyển chuyển bước vào trong xưởng.Trời, té ra mình cao lớn, nàng tự nghĩ khi ngắm nhìn Kate Browning và người đàn ông cùng đi, cả hai đều bé nhỏ hơn nàng. Tại sao, nàng tự hỏi, Julien đã không báo gì cho nàng là chàng có khách, hẳn là có liên quan đến mảnh thư xanh nhỏ mà chàng đã nhận được sáng nay và đã ném vào sọt giấy với một tiếng làu bàu khó chịu.

- Các bạn uống rượu nhé, - Mercuès đề nghị, - Maggy, em cho ít rượu.

Khi vào trong bếp lục tìm bốn cái cốc tương đối trông được, Maggy cảm thấy bực bội. Tại sao anh ấy không báo gì cho mình? Người đàn bà trẻ như vừa từ một chiếc du thuyền lên.Thì ra đây là cái cô gái Mỹ nổi tiếng mà anh ấy đã bỏ rơi trong tối vũ hội của những người siêu thực. Và cái áo dài mê ly ấy. Cô ta giống như con gái của giới thượng lưu vẫn đến thăm nơi làm phúc. Avigdor không thể là người tình của cô ta được. Anh chàng có vẻ quá... thô kệch. Vậy cái tên nghe lại có vẻ quen quen. Nàng tìm đuợc một chai vang đỏ gần như còn nguyên, đặt vào khay bốn cái cốc mà hai đã sứt mẻ và mang tất cả vào xưởng.

Mercuès rót rượu. Adrien Avigdor đảo mắt nhìn quanh, vẻ lơ đãng, như một người đang nghĩ đến những vườn rộng của mình và tự hỏi không biết đến tối trời có mưa không. Anh ta như không chú ý đến câu chuyện xã giao của Kate. Cuối cùng, khi nàng thôi nói, anh ta bảo Meruès: "Tôi đã xem hai bức tranh mà Kate đã mua của anh. Tôi rất thích hai bức tranh đó"

- Chị ấy cũng viết cho tôi như vậy, - Mercuès trả lời thô bạo, vẻ như muốn cắt đứt những lời khen.

Anh ấy thật khó hiểu. Maggy tự bảo. Có thể ngừơi này sẽ là một khách sộp đây, tại sao lại tỏ ra khó chịu như thế?

- Tôi có thể liếc qua các tranh của anh không? -Avigdor hỏi.

- Anh Avigdor này, những người mua tranh như anh không chỉ liếc nhìn chung quanh họ đâu, - Mercuès trả lời, vẻ bực bội, - Các anh không đến thăm các họa sĩ vào chiều thứ bảy để giết thì giờ, xin đừng coi tôi là một thằng ngốc. Những kẻ như anh...

- Anh đã lầm, anh Mercuès ạ, -Avigdor dịu dàng ngắt lời. - Xin anh đừng bỏ tất cả những người mua tranh vào chung một rọ. Thế là bất công. Xin anh hãy nghĩ đến Zborowski đã làm cho các bức chân dung của Modigliani bán đuợc với giá bốn trăm rưỡi phrăng. Hỏi ai có thể làm cho người Mỹ Barnes quan tâm đến tranh của Soutine? Và còn có những người trung gian khác đáng được quý trọng, như Basler Coquiot và nhà thơ Francis Carco. Anh cũng cho là gian giảo, những người như thế sao?

- Đồng ý, có một vài ngoại lệ, nhưng nói chung, đó là một bẫy ăn cắp và ma cô.

Kate bật lên cười.

- Nói được đấy, Julien ạ. Nhưng, như tôi đã viết cho anh, Adrien là ở trong số ngoại lệ, nếu không tôi đã không rủ anh ấy đến đây. Anh ấy có thể xem tranh của anh không? Tiện thể, cả tôi nữa. Có đến mấy tháng rồi tôi chưa được xem tranh của anh.

- Xin mời, xin mời, vì các vị đã đến đây rồi, - Mercuès làu bàu, - Nhưng đừng hy vọng rằng rôi ngồi lại đây để nghe các vị. Tôi ghét nhất cái kiểu bình luận mà mọi người tưởng là cần thiết khi xem tranh. Tôi sẽ ra vườn cho đến khi các vị xem xong. Đến với anh, Maggy, và mang cả chai rượu nữa.

Adrien bắt đầu xem những bức tranh treo trên tường

- Không, Adrien, - Kate nói, rốt ruột, - chúng ta hãy xem những bức mới đã. Giúp tôi nào, tôi muốn xem cái này.

Nhanh chóng, Adrien Avigdor lật tất cả những bức tranh áp xô bồ vào tường. Anh đặt chúng cái nọ bên cạnh cái kia, không kịp cả xem. Anh làm thoăn thoắt, nhanh như một tên trộm vì sợ Mercuès có thể thay đổi ý kiến và yêu cầu họ cút đi. Kate và anh im lặng ngắm tranh, run lên vì xúc cảm và kích động.

Adrien Avigdor không thể rời mắt khỏi những bức chân dung của Maggy. Anh muốn siết vào mình cái thứ thịt da sống động kia, uống cho sướng thỏa. Những chân dung của cô gái đó kích động anh nhiều, hơn cả chính người mẫ bằng thịt bằng da đang ở gần bên anh.

Cuối cùng, anh thôi nhìn ngắm bảy bức khỏa thân và quay sang những bức tĩnh vật. Nhìn chúng, anh có cảm tưởng ngay ở ngoài kia, nằm dài trong cỏ cao, không tôn giáo, thanh thản, trong trắng, đắm mình trong cảm xúc. Hấp tấp như một con chó con đuổi theo một miếng xương, anh xem hết bức nọ đến bức kia, không thể dừng lại nghiên cứu bức này trong hơn một giây vì bức khác đã ngay lập tức thu hút sự chú ý của anh.

Kate quan sát anh với một nụ cười đắc thắng. Tin chắc ở tài năng của Mercuès, cô đã nóng lòng đợi phản ứng của Avigdor. Theo những người hiểu biết, anh là người mua tranh tiền phong sáng suốt nhất của thời đại. Trong một năm, anh đã tổ chức nhiều cuộc triển lãm trong phòng trưng bày tranh mới của anh ở phố sông Seine và mỗi cuộc như thế đều là một thành công. Các nghệ sĩ chưa được biết tới đã nối tiếp nhau trong phòng tranh của anh theo một nhịp điệu nhanh. Người ta luôn luôn nói đến những khám phá của Avigdor.

Kate quay lưng lại những bức khỏa thân. Một cái gì đó trong những bức chân dung ấy làm nàng kinh tởm sâu sắc. Nhưng những tác phẩm khác của chàng? Chúng thật lạ lùng! Không một bức nào trong những bức tranh trước đây của Mercuès, kể cả những bức tranh mà nàng đã mua, đã có được cái sức mạnh đó, cái sức sống mạnh mẽ ghê gớm. Nàng đã sửng sốt trước chúng.

- Thế nào, - Kate hỏi bằng tiếng Anh, thứ tiếng của công việc, theo cô.

- Trời, Kate ơi, tôi rất đỗi ngạc nhiên. Tôi có cảm tưởng như bị sét đánh. Hãy để tôi trấn tĩnh lại, - Avigdor trả lời với nụ cười nông dân chất phác.

- Thế là, - Kate nhấn mạnh, - anh đồng ý với tôi chứ?

- Hoàn toàn đồng ý.

- Anh đã bảo tôi là không còn khả năng tổ chức một cuộc triển lãm nào khác trong năm. Liệu bây giờ anh có thay đổi ý kiến không?

- Tôi vừa mới khám phá ra một tháng mới trong năm 1926. Chúng ta sẽ gọi nó là tháng Mười.

- Anh định nói rằng triển lãm tranh của Julien sẽ khai mạc mùa tranh? -Kate hỏi, ngỡ ngàng.

- Tất nhiên, -Avigdor trả lời với vẻ giản dị của một nhà nông giàu có bàn cãi về giá củ cải.

- Tất nhiên, - Kate nhắc lại, ngạc nhiên về thắng lợi to lớn của mình. Cô đã mua nhiều tranh của Avigdor từ khi anh mở cửa phòng trưng bày và biết tiếng tăm như cồn của anh trong số những người làm sưu tập. Hôm nay, được thấy anh quyết định công việc cũng nhanh chóng như nàng, cô hiểu ra cái thắng lợi chớp nhoáng của mình.

Kate đã có lý biết bao khi đưa anh ta đến đây mà không để cho Julien kịp phản đối. Như nhiều người buôn tranh, Avigdor trả tiền ngay những bức mà anh sẽ định, sau đó, là việc của anh...

Kate biết là anh ta sẽ trả Mercuès số tiền tối thiểu, và cô lấy đó làm vui thích. Nàng không muốn, dù thế nào chăng nữa, rằng Mercuès được độc lập về tài chính vì chẳng một họa sĩ nào có tiền trong tay lại cần một người che chở. Khi giá tranh của chàng bắt đầu đuợc nâng lên, điều này sẽ chẳng lâu la gì, Kate sẽ đề nghị với chàng để nàng được làm trung gian.

Họ đứng lặng một lúc lâu như hai kẻ mưu phản

- Tốt hơn là tôi sẽ nói thẳng với anh ta,- cuối cùng Avigdor nói.

- Ồi, không, Adrien ạ.

- Nhưng, thưa cô Kate quý mến, cô cần phải hiểu một điều, ông Mercuès của cô có thể ghét chuyện tranh cãi về tiền nong, như cô đã nghĩ, nhưng hễ tôi chưa ký được với anh ta một hợp đồng về độc quyền, thì chúng ta chẳng có gì để bàn cãi.

- Adrien, xin hãy tin ở tôi. Tốt hơn là chưa nói đến hợp đồng hôm nay. Ông hãy chỉ đề nghị với anh ấy một cuộc trỉên lãm trong ba tháng nữa. Ông cũng biết là cho đến nay tôi đã không lầm, phải thế không?

- Cô Kate, làm sao tôi có thể đề nghị quảng cáo cho anh ta mà không được bảo đảm là anh ta sẽ không bỏ rơi tôi, và sẽ ký hợp đồng với một phòng trưng bày khác một ngày nào đó?

- Anh ấy sẽ không làm thế đâu. Tôi bảo đảm với anh ấy.

- Thế không đủ đâu. Tại sao cô đoán chắc là anh ấy không tuột khỏi tôi?

- Tôi biết thế... tôi tin chắc là thế, -Kate bình tĩnh nhấn mạnh.

Adrien yên lặng nhìn cô. Không chắc mình yêu Kate Browning, nhưng anh thán phục cô. Đối với một người không ở trong nghề, cô có khiếu thửơng thức chắc chắn. Có khả năng Mercuès, cái anh chàng khổng lồ kiêu ngạo ấy, đã chịu ảnh hửơng của cô ta chăng? Không có gì trong cung cách mà anh chàng đón tiếp cô chứng tỏ điều ấy, và trong khi đó.. Trong khi đó, không thể ngờ vực ở Kate thì cô trình bày với một niềm tin chắc như thế. Điều đó cũng đáng để liều một chuyến. Thật ra Julien sẽ không thấy mình có thể làm gì khác khi Avigdor đã quyết định sẽ khai mạc mùa tranh bằng một cuộc triển lãm những tác phẩm của Mercuès qua Kate. Anh bèn gật đầu đồng ý và quay về phía cửa trông ra vườn.

- Tôi đã nói với anh ta, Kate, hay cô sẽ đảm nhiệm việc này?

- Tất nhiên là anh sẽ nói với anh ấy, Adrien ạ. Chính anh đã quyết định điều ấy và đây sẽ là phòng trưng bày của anh. -Kate trả lời với một nụ cười duyên dáng.

Ừ mà phải, Avigdor tự bảo. Cô ta ranh lắm. Anh khẽ rùng mình. Không lạ rằng cô ấy chẳng bao giờ hiểu được anh ta về tư chất. Anh không thích một phụ nữ cũng thông minh như mình.

Adrien Avigdor chỉ mới hai mươi tám tuổi khi gặp Julien Mercuès lần đẩu tiên, ở tuổi đó, anh có quyền quyết định về tương lai của một họa sĩ trong vài phút.

Bố anh, một người buôn đồ cổ nổi tiếng, thường trỏ cửa hàng phát đạt của mình mà nói: "Chúng tôi đã bán cho họ những thế đồ cổ trước cả khi họ xây nhà thờ Đức Bà", "Chúng tôi", đó là những người Do Thái họ Avigdor, "họ" là những người khác. Adrien vừa quý mến vừa hay đùa giễu bố mình là đã bán những đồ cổ Ai Cập trong khi người ta đang xây những Kim Tự Tháp.

Hồi nhỏ, Adrien đã theo bố đi khắp đất nước để mua hàng. Cậu đã biết rất nhanh sự khác nhau giữa thái độ của người bán và người mua. Lên tám, cậu đã biết, qua lần tủ kính, đánh giá hàng hóa. Lên mười, biết nhận cả các thứ hàng không bán đuợc. Được người xem trầm trồ nhưng sẽ cứ ở mãi trong tủ kính. Khi người ta đưa cho xem một bộ đồ chè bằng sứ Limoge, sờ bằng tay cậu biết ngay một trong những chiếc chén đã bị rạn nhẹ dưới trôn.

Khi bố mất, đáng nhẽ cùng hai anh nối nghiệp nhà, thì Adrien mở một cửa hiệu riêng ở phố Jacob, chỉ cách nhà thờ Sait Germain des Pres ít bước. Anh tin rằng mọi người sẽ mua dễ dàng hơn trong một cửa hàng nấp bóng thánh đường. Hai muơi lăm tuổi, đã thành giàu có, việc buôn bán đồ cổ bổng không còn làm Adrien thích thú, một việc chưa từng có trong gia đình đối với một người mang họ Avigdor. Anh đã nhận tra mình chán ngấy nó từ cái hôm mà anh đã bán lại gấp năm lần giá mua một bồ đồ sôcôla, đồn rằng trước kia là của hòang hậu Joséphine. Hôm ấy, anh đã cố chống lại để khỏi buồn ngủ khi giao dịch.

Ta đã bán cho họ những tàn tích của các thế kỷ đã trôi qua một thời gian quá lâu rồi, anh tự bảo. Và, chỉ trong vài tiếng đồng hồ, anh quyết định đổi nghề. Trong việc buôn bán đồ cổ, tất cả những thứ gì có thể mua bán được thì đều đã có sẵn. Trong cuộc buôn bán nghệ thuật, tiền lời nằm ở những tác phẩm chưa sang tạo. Những nhân viên mà anh tin cần có thể tiếp tục công việc. Và anh chỉ thỉnh thỏang mới đảo qua cửa hàng.

Băng mình vào công việc mới mẻ này là một thách đố. Avigdor biết thế. Phải cạnh tranh với Paul Rosenberg, anh em nhà Bernheim, rồi Rene Gimpel, Wildenstein và, người giàu nhất trong bọn họ, Vollard, mà gia tài nằm ở số hai trăm năm mươi tác phẩm của Cézama mua với giá thỏa thuận với họa sẽ là năm mươi phrăng một bức. Thật không phải dễ nếu muốn thành công trong một nghề, đã sẵn những nhà buôn nổi tiếng như thế ngự trị và nắm trong tay những họa sĩ hiện đại quan trọng nhất, như Matisse và Picasso. Ngoài ra, họ đã lôi kéo được một số khách hàng giàu có, trong đó có những người Mỹ triệu phú, bằng cách dễ dàng chìa ra những cái hấp dẫn nhất, một tác phẩm của Velasquez, một tranh vẽ của Goya hay bất cứ một bức tranh ấn tượng nào.

Avigdor biết rằng, với dáng vẻ trang nghiêm và với những bức tường căng nhung xám của họ, họ tiến triển trong sự lục đục. Khi khám ra là an hem Berheim đã bán bức tranh của Matisse hai mươi ngàn đô la ở New York và Wildenstein bán một bức họa lớn của Cézanne sáu mươi ngàn đô la, họ đã cò đầu bứt tai: đây là những cái giá không thể tưởng tượng nổi ở Pháp.

Adrein Avigdor tự bảo, nếu người ta có thể đạt những món lãi như thế trên lưng những nhà họa sĩ cách đây hai mươi nhăm năm còn chưa ai biết đến, thì chắc chắn còn làm ăn được nhiều với những họa sĩ mà những nhà buôn lớn chưa để ý đến.

Trong hai năm liền, anh đã chuyên nghiên cứu việc buôn bán tranh. Anh đã đi đến thăm những chủ nhân của các phòng trưng bày và được đón tiếp như một người bạn đồng nghiệp phồn vinh và hiểu biết trong giới buôn đồ cổ. Anh đã mỉm cười, giải thích là đang có ý định bắt đầu sưu tập tranh nhưng có cái không may là chưa có kinh nghiệm gì.

Đôi khi, anh đến những khu phố bẩn thỉu, nơi các họa sĩ sống, ở Montparsse, ở La Ruche, ở khu Denfert Rochereau và ở số 3 Joseph-Bara. Anh đã không mua gì, nhưng cũng chẳng chê gì. Anh chỉ nhìn ngắm

Năm 1925, Avigdor, lúc này hai mươi bảy tuổi, đã thuê và làm mới một phòng trưng bày tranh ở phố song Seine. Anh đã triển lãm tranh của bảy họa sĩ mà anh thích, nhưng vẫn còn một con đường dài phải đi. Sự chọn lựa của anh đã tỏ ra xuất sắc. Trong một năm, anh đã nổi tiếng là một nhà buôn tranh tiên phong có nhận thức đặc biệt. Tất cả các con mắt đều hướng vào anh, những người bạn phê bình nghệ thuật của anh hoan nghênh anh phải chăng vì chính họ đã dạy anh những cái mà anh biết? Những người khác đả kích anh một cách xảo trá khiến anh lại càng bán được nhiều tranh hơn, vì ở Paris, muốn cho tranh tiên phong được chú ý, phải gây được sự rùm beng.

Mercuès nhận lời đề nghị của Avigdor và cố giấu sự hài lòng của mình. Chàng không thấy vì sao mà việc ký một hợp đồng độc quyền lại quan trọng đến thế. Kate đã giải thích cho chàng và ngoài ra còn nhận xét rằng chàng đã không đòi đánh giá tranh cao hơn.

- Để tôi giúp anh mặc cả với Adrien, -nàng đề nghị,- Những ông họa sĩ là chẳng bao giờ biết đòi đúng giá những bức tranh của mình. Tôi muốn đảm nhiệm công việc ấy, anh Julien ạ. Trong gia đình tôi, chúng tôi rất thành thạo việc này. Tôi sẽ rất vui nếu anh đồng ý thế.

Mercuès rất sợ nói đến tiền nong, ý nghĩ phải điều đình với Avigdor về vấn đề này làm chàng hỏang hốt. Chàng nhận lời một cách biết ơn vì có thể dành toàn tâm toàn ý cho cuộc triển lãm đầu tiên trong đời mình.

Trong nhiều năm, chàng đã tỏ ra chẳng chú ý đến những bức tranh của mình sau khi hoàn thành chúng. Chàng thường xếp chúng lại tường và thường quên cả đánh bong khung tranh. Nhưng vì rất tự hào về công việc của mình những tháng vừa qua nên bây giờ lại hết sức quan tâm đến những chi tiết ấy. Trong khi ba tháng trước ngày khai mạc triển lãm, chàng rất bận. Maggy vừa đặt nước sôi vừa ngồi làm mẫu. Kate thuờng đến nhà luôn và kéo Mercuès đi trên chiếc xe Talbot xanh bỏ mui trần của nàng để xem bản in thử quyển catalo, lập danh sách mới hay cụng ly với Avigdor.

Mặt khác, Kate có quan hệ rất tốt với những người làm khung tranh. Chính nàng là trung gian cho Mercuès và những nghệ nhân tự cao song cũng dễ tự ái, không muốn để bị những họa sĩ thúc giục, nhưng lại sẵn sàng giúp đỡ cô gái Mỹ dễ thương biết nói năng với họ nhẹ nhàng tử tế.

Maggy quan sát mọi cái đó với một dự cảm buồn bã trong đáy lòng. Nàng không có một thứ vũ khí gì, ngòai thân thể cùng tình yêu của nàng, và Mercuès tâm trí để đâu đâu, bỏ rơi nàng hòan toàn. Khi ngủ với nhau, bóng tối sự ghen tuông của Maggy và bóng tối những tình cảm hỗn loạn của Mercuès về cuộc triển lãm chen vào giữa họ.

Chàng vui mừng hớn hở nhưng cũng băn khoăn lo lắng. Từ đáy lòng,chàng cảm thấy mọi cái đó là một thắng lợi. Con người đã tỏ ra khinh khỉnh và thô lỗ với những nghệ sĩ khác ấy, con người đã đi theo con đường cô độc của mình và luôn luôn lên án việc thương mại hóa nghệ thuật ấy, con người ấy bây giờ lại thèm muốn được những người ngang hàng với mình công nhận.

Ngày khai mạc tới gần, tinh thần Mercuès càng căng thẳng.

Kate tin chắc chàng là một thiên tài và biết tìm lời làm chàng dịu đi đôi lúc, mặc dầu chàng luôn làm ra vẻ lơ đãng nghe Kate nói.

Dù cho Maggy có nói gì chàng chăng nữa, chàng cũng không để tai đến. Nàng còn trẻ quá, còn dốt nát quá, ý kiến của nàng khó đuợc Mercuès coi trọng. Dĩ nhiên, Maggy thấy những bức họa của chàng là tuyệt vời, nhưng nàng không biết gì về hội họa. Ý kiến của một cô mẫu muời tám tuổi sao có thể đem đến cho chàng sự ủng hộ về tinh thần bằng câu chuyện trao đổi với một người đàn bà có học, ở tuổi hai mươi ba đã biết tất cả những gì đuợc coi trọng trong thế giời nghệ thụât của Paris?

Tháng Sáu, Paul Rosenberg đã tổ chức triển lãm các tác phẩm của Picasso trong hai mươi năm qua. Cuộc triển lãm tranh của Julien Mercuès khai mặc ngày 5 tháng mười năm 1926 là sự kiện nghệ thuật thứ hai của năm.

Trong hai tiếng đồng hồ, Avigdor, thật sự bị bao vây, dán mảnh giấy nhỏ "đã bán" trên bức tranh cuối cùng trong năm chục bức tranh trưng bày. Đuợc giới phê bình thông báo, đông đảo những người sưu tầm và những kẻ tò mò đã đến dự khai mạc. Kiên nhẫn, Avigdor làm dịu những người bạn hàng tốt của ông đã tức bực vì không mua được bức tranh mà họ thích.

- Xin mời ngày mai lại đến đây, -anh nhắc lại với cái nhìn hiền lành, -và tôi sẽ cố gắng xem có thể tìm cho ông một cái gì đó... nhưng tôi không hứa trước với ông đâu. Xin ông bạn tha lỗi cho. Không, tôi bảo đảm với ông bạn là tôi đã không dành riêng cho tôi một bức nào cả. Ông đã biết là tôi không bao giờ làm thế. Ngày mai tôi sẽ cố gắng tìm cho ông một cái gì đó.

Anh quyết định tìm trong số những bức tranh cũ hơn của Mercuès

Âm thầm và lặng lẽ, chàng đứng giữa căn phòng dài. Chàng hiểu rằng chàng đã thắng lợi, nhưng đáng nhẽ vui vẻ như thường lệ trong trường hợp này, chàng chỉ cảm thấy hoang mang, trống rỗng và hòai nghi. Sự thành công đã rơi lên đầu chàng, bất ngờ đến nỗi làm đảo lộn của cuộc sống chàng. Cái thế giới này đối với chàng nó xa lạ quá, địa vị của chàng nó lộ liễu quá, cái giá phải trả cao quá.

Mỗi khi có một người lạ đến gần chàng để khen ngợi, những từ đối với chàng hình như ngày càng vô nghĩa. Nhiều người xúm quanh chàng, nói với chàng, trò chuyện ríu rít với nhau, nhưng chàng không thấy có vẻ gần gũi nào giữa sự kích động ấy với những bức tranh của chàng treo trên tường. Chàng không thể gắn công việc của chàng, trong sự vắng vẻ của xưởng vẽ với cơn lũ của những lời chúc mừng, khen tặng kia. Chàng cảm ơn nhỏ nhẹ, mắt mở xa xôi, hất một cách lơ đãng những món tóc hung xoăn bết trên vầng trán ướt đẫm mồ hôi.

Khi Kate đi ngang qua, chàng khẽ mỉm cừơi với cô. Họ trao đổi với nhau ít câu sáo rỗng về thắng lợi của triển lãm hay về sự thành công của những chiếc khung. Kate rạng rỡ hẳn ra.

Maggy đứng ở một góc, hết sức lúng túng. Làm mẫu cho một họa sĩ, chuyện chẳng là cái gì, nhưng bị phơi ra trước những cái nhìn, lại rất khó chịu. Nàng vô cùng ân hận vì đã đến đây.

Nàng có cảm tưởng như mình là một con vật, một con ngựa vừa mới thắng trong một cuộc chạy đua hay một con chó được giải thưởng trong một cuộc triển lãm về chó. "Tuyệt vời, cô ạ... " hay "lộng lẫy, hết sức lộng lẫy.." họ phóng ra khi đi qua gần nàng, làm như nàng là một con vật chứ không phải là một con người mà người ta có thể trò chuyện với. Chẳng mấy lúc, người ta sẽ chìa cho mình một cục đường, nàng nghĩ bụng.

Chỉ cần Julien đến gần nàng và đôi mắt họ giao nhau.. nhưng chàng cũng bất động và xa xôi như một cái cây trồng ở giữa căn phòng. Tại sao chàngh lại không biết tới nàng trong một ngày như ngày hôm nay? Nàng tự hỏi, khổ sở.

Paula nãy giờ đứng gần nàng lúc này cũng đã biến mất đi. Ẳ quen hầu như gần khắp những người đến dự, và trò chuyện không ngớt với những người sưu tầm, những nghệ sĩ, những nhà phê bình vẫn thường đến hiệu ăn của ả, ít nhất mỗi tuần ba lần. Dẫu cuộc đón tiếp này không được tổ chức để chào mừng ả, nhưng chính nhờ có ả mà nó đã được mở ra. Nếu Paula Deslandes không quảng cáo cho Maggy thì có thể Mercuès vẫn còn chưa ai biết đến, ả nghĩ. Chợt một người đàn ông tiến đến gần ả:

- Cuộc triển lãm này quả thật là một sự kiện, thưa bà. Bà có nghĩ thế không ạ?

- Vâng, rất đúng thế, - Paula trả lời với một cái gật đầu mà có lẽ bà de Ponpadour không thể không thừa nhận. Cứ nghe giọng nói, ả biết ngay đó là một người Mỹ.

- Bà sưu tầm tranh chứ ạ?

- Xòang thôi, rất xòang, -Paula trả lời, chăm chú nhìn khách, -Thế còn ông?

Nhưng thường lệ, ả chống lại theo bản năng sức cường tráng và vẻ hấp dẫn của khách. Rồi ả nhận ra là ông ta rất lịch sự mặc dầu ăn mặc một cách cứng nhắc đặc biệt kiểu Mỹ.

_Vâng, tôi cũng thế... Có thể nào sống ở Paris mà không sưu tầm một cái gì?

- Một số người làm như vậy, nhưng tôi không quan tâm đến họ lắm, -ả trả lời với vẻ coi thường.

- Tôi có thể tự giới thiệu không ạ?- Perry Kilkullen.

- Paula Deslandes.

Họ bắt tay nhau và Paula chăm chú nhìn ông ta. Khách trạc tứ tuần, vẻ giàu có. Mái tóc dày và vàng óng đã bắt đầu điểm bạc ở bên thái dương, và đôi mắt xám chứa đầy một niềm phấn hứng trẻ trung. Paula nghĩ rằng ông là ở trong số những người đàn ông của ả mà người Anh buộc phải coi như những gentlemen 1 tuy họ là người Mỹ.

- Hôm nay, ông mua được bức tranh nào chưa ạ? -Paula hỏi.

- Thật không may là không. Tất cả những bức tranh tôi thích đều đã bán rồi.

- Ông sẽ chọn bức nào, nếu chưa bán,?- Ẳ hỏi với một cái bĩu môi dễ thương.

- Bất cứ bức nào trong loạt tranh khỏa thân - Tôi thấy đó là những bức đẹp nhất.

- Ông chẳng phải là không sành, -Paula nói đùa.

- Tôi nhận thấy lúc nãy bà có nói chuyện với người phụ nữ trẻ trung, - ông ta nói, trỏ Maggy bằng mắt, - Đó là người mẫu, phải không ạ?

- Ông hãy cứ tưởng tượng một người thứ hai như nàng.

- Tôi đoán đấy là vợ họa sĩ.

- Trời chưa chứng giám việc ấy.

- Thế là... bạn gái ông ta chăng?- Khách hỏi, ngập ngừng vì chữ dùng nước đôi ấy.

- Không phải thế, -Paula trả lời, vẻ bảo trợ, -Maggy là một cô mẫu chuyên nghiệp. Người xuất sắc ở Paris, mọi người sẽ công nhận với ông như thế. Cô ấy làm việc cho nhiều họa sĩ.

- Maggy?

- Maggy Lunel, người mà tôi bảo trợ,- ả nói với vẻ thắng thế.

- Cô ấy rất đẹp, tuyệt vời nữa, - Perry Killullen nói.

Paula nhìn ông ta không chớp. Ông ta ngắm Maggy với một vẻ ngưỡng mộ ra mặt đến nỗi nếu lòng tự ái không chút xíu bị tổn thương thì chắc Paula đã bật cười. A, mà rốt cụôc ả tự cho mình là gì mới được chứ? Bốn mươi ba tuổi và dẫu có giữ gìn ra trò chăng nữa, ả đâu có thể đấu lại được với Maggy đang phơi phới xuân thì.

- Cô ấy đã thành được người đàn bà phơi phới xuân thì.

- Cô ấy đã thành người bà bảo trợ như thế nào?- Khách hỏi, không tìm cách giấu tự tò mò của mình.

- À, đấy là một câu chuyện dài, - Paula nói lảng.

Vẫn đứng trong một góc, Maggy nhìn Mercuès đang ở cách nàng mấy bước. Thật không thể chịu đựng được. Nàng không thể cách xa chàng như thế lâu hơn. Có thể là chàng sẽ quàng cánh tay lên vai nàng, hay cầm lấy tay nàng. Nàng cần một lời nói tình cảm, một cử chỉ dịu dàng. Tại sao nàng lại trẻ con đến thế. Dù chỉ một cái mỉm cười cũng giúp nàng chịu đựng được lúc ấy. Maggy lách một lối đi trong đám đông để đến với Mercuès. Nàng vấp phải Avigdor đang gặp rắc rối với một người đàn ông vạm vỡ nhuộm tóc đen.

- Adrien, của ai bức tranh khỏa thân trên những chiếc gối dựa xanh lục ấy? Mình muốn gặp cái tay vớ bở ấy để mua lại của hắn. Chỉ là chuyện giá cả. Mình sẵn sàng trả đắt, rất đắt... Nói hộ mình với, ông bạn!

- Bức tranh ấy không bán đâu,- Maggy nhẹ nhàng nói.

- Cô Lunel nói đúng đấy, - Avigdor tán thành, -Bức tranh là của cô Browning.

- Cô ta ở đâu? Mình muốn nói với cô ta, -người đàn ông to lớn kêu lên.

- Ông Avigdor nhầm đấy, - Maggy can thiệp với một giọng kiên quyết. -Bức tranh ấy là của tôi. Julien đã cho tôi hôm nó vừa đựơc vẽ xong, Nó không có giá trị vì không phải để bán.

- Ông nghĩ sao, Avigdor?

- Ở đây chắc có sự nhầm lẫn. A, có thể là cô Browning sẽ.. -Avigdor ấp úng, hết sức lúng túng.

- Ông nghe tôi, hãy nghe tôi, - Maggy đề nghị với người to lớn.,.

Rõ rang là Avigdor không biết làm và nói gì vì quá bối rối. Không phải là không khó khăn, nàng tới đựơc chỗ Mercuès và nắm lấy cánh tay chàng.

- Julien này, Avigdor vừa nói với ông đây rằng bức tranh này không phải của em. Anh giải thích cho ông ấy hiểu đi.

Mercuès quay đầu lại, nhìn họ, lông mày cau cau.

- Cái trò gì thế này, Maggy? Đến em, bây giờ cũng dây vào à? Em không thấy là chưa đủ những kẻ điên ở đây sao?

- Julien, hãy nghe em... Đây là chuyện bức tranh của em, bức đầu tiên mà anh đã vẽ em trên những chiếc gối dựa xanh lục ấy, Avigdor cho là nó thuộc về cô Browning.

- Đúng thế, -Kate bình thản nói.

- Cô ta đã đến với Mercuès đúng lúc, đặt tay lên cánh tay chàng.

Mercuès lắc đầu, giận dữ.

- Chuyện này mà rắc rối thế?

- Rất đơn giản, Julien ạ, -Kate thong thả trả lời, - tôi đã tự dành cho tôi tất cả các bức tranh khỏa thân trước khi khai mạc. Những bức ấy rất quan tọng trong tác phẩm của anh. Nếu tôi không làm thế thì lúc này chúng ta đã ở trong tay bảy người khác nhau.

Maggy buông cánh tay Mercuès.

- Cô không thể mua nó đựơc, cô Browning ạ, nó chẳng bao giờ để bán cả. Đó là bức tranh của tôi,. Nó thụôc về tôi. Cô cứ hỏi Julien xem! Julien, anh nói cho cô ấy biết đi. Anh còn nhớ đấy, dù sao anh cũng không thể quên nó được.

Mercuès nhắm mắt lại một lúc như để xóa những lời nói ấy đi và Maggy thấy lại cái khỏang khắc chàng đã sà xuống nàng như một con chim sẻ, chàng đã chùi những bàn tay to tướng đầy dẫy màu vẽ lên bụng nàng.

- Anh ấy sẽ vẽ cho cô bức khác, -Kate nói mà không cao giọng, - Phải không, Julien? Cô nên biết điều, cô ạ, và hãy bình tĩnh. Cô không thể đòi hỏi anh ấy giữ một lời hứa như thế khi bức tranh ấy có tầm quan trọng chủ yếu trong toàn bộ tác phẩm của anh ấy. Đó là bức đầu tiên trong lọat tranh ấy. tôi tin chắc là chúng ta sẽ đồng ý với nhau về điểm này.

- Julien, tại sao anh không nói gì cả? Anh biết rõ là anh đã cho tôi bức tranh ấy.

Giọng nói của Maggy cao lên một cách nguy hiểm.

Mercuès nhìn hai người đàn bà, hết người này sang người kia: mặt Maggy đỏ hồng lên vì tức giận, mặc Kate bình thản nhưng kiên quyết.

- Đừng xử sự như trẻ con thế, Maggy, - Mercuès ra lệnh một cách thô bạo, - Kate hòan toàn có lý. Bảy bức tranh ấy phải ở cùng bộ. Anh sẽ vẽ cho em bức khác. Trời ơi!

Trong một lúc lâu, Maggy nhìn chàng, hòai nghi. Nàng đã lấy lại được bình tĩnh. Tiếng xì xào của những cuộc nói chuyện đã ngớt đi. Những lời nói của Kate và Mercuès còn vang lên trong đầu óc nàng. Vào lúc ấy, nàng biết rõ họ hơn chính họ và có thể hơn cả rồi họ sẽ biết về họ.

Maggy đã luôn luôn biết Kate là một kẻ thù. Cô gái Mỹ có một cái nhìn cứng rắn của quái vật. Cô ta đã mua những bức tranh ấy không vì yêu thích chúng mà vì ghét chúng. Cô ta muốn làm cho chúng biến mất. Với Mercuès, Maggy luôn luôn đặt lòng tin-vì nghi ngờ sẽ là trái với bản tính say mê của nàng-anh chàng đã đổ trách nhiệm cho nàng, giả vờ giận dữ để xí xóa chuyện phản bội.

Ở đây, giữa cái lúc đáng nhẽ là giờ vinh quang của chàng thì, chàng lại có vẻ như một con vật bị truy đuổi. Nếu nàng còn đứng đó vài phút nữa, trước mặt họ, chắc nàng sẽ gào to lên mất.

Thong thả, bình tĩnh, nàng bảo Kate:

- Nếu cô thích bức chân dung của tôi đến thế, đến mức cô muốn chiếm đọat nó, thì tôi cho cô đấy. Nó là vô giá. Hãy giữ lấy nó nhưng hãy nhớ rằng nó chẳng bao giờ thật sự là của cô cả. Nàng quay về phía Julien, -Anh sẽ không chuộc lại được việc anh vừa làm đâu, anh Julien ạ. Anh đã cho tôi một cái gì đó mà rồi anh đã rút lại. Việc đơn giản đến nỗi một đứa trẻ con như tôi cũng có thể hiểu.

- Ồ, cứt quá, Maggy! Chẳng đâu vào đâu, em cũng gây chuyện.

- Vĩnh biệt, Julien.

Nàng lạnh lùng gật đầu ra hiệu chào Kate và Vigdor rồi đi ra cửa, đầu ngẩng cao.