ai hôm sau bác sĩ nói, Anh muốn biết phòng mạch ra sao, trong giai đoạn này cả phòng mạch lẫn anh chẳng được tích sự gì, nhưng có lẽ một ngày nào đó người ta sẽ phục hồi lại thị lực thì dụng cụ ở đó phải sẵn sàng, Mình có thể đi bất kỳ nơi nào anh muốn, vợ ông nói, Ngay bây giờ, Và chúng ta có thể lợi dụng chuyến đi này để ghé qua nhà tôi, nếu ông bà không nề hà, cô gái đeo kính đen nói, không phải tôi tin là cha mẹ tôi đã về, mà chỉ để thanh thản lương tâm, Chúng ta có thể đi tới nhà cô luôn, vợ bác sĩ nói. Không ai khác muốn tham gia vào cuộc thăm dò nhà cửa này, kể cả người đàn ông mù đầu tiên và vợ ông vì họ đã biết họ có thể trông mong vào cái gì, ông già đeo miếng vải đen che mắt cũng đã biết nhưng không cùng lý do, và đứa bé mắt lác vì nó vẫn không nhớ tên đường nơi nó sống. Thời tiết quang đãng, hình như mưa đã tạnh, và mặt trời, tuy mờ nhạt, đã có thể cảm thấy trên da họ, Anh không biết làm sao mình có thể tiếp tục sống nếu trời nóng hơn, bác sĩ nói, rác rưởi mục thối khắp nơi, xác thú vật, có lẽ cả xác người, chắc có người chết trong nhà, tệ nhất là chúng ta không được tổ chức, đáng lẽ nên có tổ chức ở mỗi tòa nhà, mỗi đường phố, mỗi quận, Một chính quyền, người vợ nói, Một tổ chức, cơ thể con người cũng là một hệ thống có tổ chức, nó sống khi còn giữ được tổ chức, và chết chỉ là hậu quả của sự thiếu tổ chức, Làm sao một xã hội người mù tự tổ chức để sống còn, Bằng cách tổ chức chính nó, theo một nghĩa nào đó khi tự tổ chức chính mình là bắt đầu có cặp mắt, Có lẽ anh đúng, nhưng kinh nghiệm mù lòa này chỉ mang lại sự chết và thống khổ cho chúng ta, mắt của em, như phòng mạch của anh, là vô dụng, Nhờ cặp mắt của bà chúng tôi còn sống, cô gái đeo kính đen nói, Chúng ta cũng có thể còn sống nếu tôi mù, thế giới đầy người mù, tôi nghĩ chúng ta sẽ chết hết, chỉ là vấn đề thời gian, Chết luôn luôn là vấn đề thời gian, bác sĩ nói, Nhưng không có cách chết nào tệ hơn cái chết chỉ vì mình mù, Chúng ta chết vì bệnh, tai nạn, tình cờ, rồi bây giờ chúng ta cũng sẽ chết vì mù, tôi muốn nói là chúng ta sẽ chết vì mù và ung thư, vì mù và ho lao, vì mù và AIDS, vì mù và đau tim, mỗi người có thể có một thứ bệnh khác nhưng bây giờ mù lòa chính là cái giết chúng ta, Chúng ta không bất tử, chúng ta không thể trốn cái chết, nhưng ít nhất chúng ta không nên mù, vợ bác sĩ nói, Cách nào, nếu sự mù lòa này cụ thể và có thực, bác sĩ nói, Em không chắc, người vợ nói, Tôi cũng không, cô gái đeo kính đen nói.

Cửa mở ra bình thường, họ không phải cạy, chìa khóa trong xâu chìa khóa của bác sĩ còn trong nhà lúc họ bị đưa đi cách ly. Đây là phòng đợi, vợ bác sĩ nói, Căn phòng tôi đã vào, cô gái đeo kính đen nói, giấc mơ tiếp tục, nhưng tôi không biết giấc mơ gì, có phải là giấc mơ của giấc mơ mà tôi đã trải qua hôm tôi mơ rằng tôi mù, hay giấc mơ là tôi mù và, vẫn trong giấc mơ, đến phòng mạch để chữa chứng viêm mắt không làm cho người ta mù, Khu cách ly không là giấc mơ, vợ bác sĩ nói, Chắc chắn là không, chúng ta bị hiếp cũng không là giấc mơ, Tôi đâm một người cũng không trong mơ, Đưa anh tới văn phòng của anh, anh có thể tự tới đó nhưng em đưa anh đi, bác sĩ nói. Cửa mở. Vợ bác sĩ nói, Chỗ này bị lục tung, giấy tờ đầy sàn, các ngăn kéo tủ hồ sơ bị lấy đi, Chắc là người của Bộ, khỏi mất thời giờ tìm, Có thể, Còn dụng cụ, Nhìn sơ thì dụng cụ hình như còn đúng thứ tự, ít nhất là vậy, bác sĩ nói, ông đưa tay ra đi một mình, ông sờ hộp đựng tròng kính, máy soi mắt, bàn giấy, rồi ông nói với cô gái đeo kính đen, Tôi biết cô muốn nói gì khi cô nói cô đang sống trong giấc mơ. Ông ngồi xuống bàn, đặt tay lên mặt bàn bụi bặm, rồi mỉm một nụ cười buồn và mỉa mai, như thể ông đang nói với người ngồi đối diện, Không, thưa bác sĩ, tôi rất tiếc, nhưng tình trạng của ông chưa có cách chữa, nếu ông muốn tôi cho một lời khuyên cuối cùng thì cứ níu lấy câu tục ngữ cổ, người ta đúng khi họ nói là nhẫn nại chẳng hại con mắt.

Đừng làm khổ chúng tôi, người đàn bà nói, Cả hai tha lỗi cho tôi, chúng ta đang ở nơi thường làm phép lạ, bây giờ tôi cũng không có ngay cả chứng cớ cho quyền lực thần bí của mình, chúng đã bị lấy đi hết, Phép lạ duy nhất chúng ta có thể làm là tiếp tục sống, người đàn bà nói, để giữ gìn từng ngày sự mong manh của cuộc sống, như thể nó mù và không biết đi đâu, và có lẽ như vậy, có lẽ nó thật sự không biết, nó tự đặt nó vào tay chúng ta, sau khi cho chúng ta trí khôn, và chúng ta đã được tạo ra như thế, Bà nói như thể bà cũng mù, cô gái đeo kính đen nói, Trong một khía cạnh nào đó tôi cũng mù, tôi mù với sự mù lòa của mọi người, có lẽ tôi có thể thấy rõ hơn nếu có nhiều người có thể thấy hơn, Anh sợ em giống như nhân chứng đi tìm tòa án để được triệu tập mà không biết ai triệu tập, để kể mà không biết kể chuyện gì, bác sĩ nói, Thời gian đang đi tới chỗ tận cùng, sự thối rữa đang lan rộng, bệnh tật tìm các cánh cửa mở, nước sắp hết, thực phẩm trở thành độc hại, đó sẽ là câu kể đầu tiên của em, vợ bác sĩ nói, Còn câu thứ hai, cô gái đeo kính đen hỏi, Chúng ta hãy mở mắt nhìn, Bọn anh không thể bọn anh mù, bác sĩ nói, Chân lý lớn nhất nói rằng kẻ mù nhất là kẻ không muốn thấy, Nhưng tôi muốn thấy, cô gái đeo kính đen nói, Đó không là lý do cô sẽ thấy, chỉ khác là cô không còn là kẻ mù nhất, thôi chúng ta đi, ở đây chẳng còn gì để xem, bác sĩ nói.

Trên đường tới nhà cô gái đeo kính đen, họ băng qua một quảng trường lớn có nhiều nhóm người mù đang nghe người mù diễn thuyết, thoạt nhìn dường như không nhóm nào mù, các diễn giả sôi nổi quay đầu về phía thính giả, người nghe ngước đầu chăm chú về phía người nói. Họ đang tuyên bố tận thế, sám hối để chuộc lỗi, ảo ảnh của ngày Sabbath, thiên thần giáng thế, các hành tinh va chạm, mặt trời tắt, hồn ma bóng quế nhựa độc, cao hổ cốt, biểu hiện đức hạnh, sự rèn luyện hơi thở, mùi hương của vầng trăng, sự tái hiện của bóng tối, sức mạnh của thần chú, dấu hiệu gót chân, hoa hồng bị đóng đinh, sự thanh khiết của bạch huyết, máu của con mèo mun, giấc ngủ của bóng tối, biển cả trào dâng, luận lý của tục ăn thịt người, thiến không đau, các hình xăm linh thiêng, sự mù lòa tự nguyện, những tư duy lồi, hay lõm, hay ngang hay dọc, hay nghiêng, hay tập trung, hay phân tán, hay lơ lửng, sự yếu ớt của dây thanh quản, sự chết của lời, Ở đây chẳng ai nói tới tổ chức, vợ bác sĩ nói, Có lẽ tổ chức ở quảng trường khác, bác sĩ đáp. Họ tiếp tục đi. Một lúc sau, vợ bác sĩ nói, Có nhiều người chết trên đường phố hơn thường lệ, Sự chống chọi của chúng ta đang tàn, thời gian đang cáo chung, nước đang hết, bệnh tật đang gia tăng, thực phẩm trở thành độc hại, em đã nói lúc nãy, bác sĩ nhắc bà, Nào ai biết cha mẹ tôi không ở trong số những người chết này, cô gái đeo kính đen nói, và tôi đang đi ngang mà không nhìn, Truyền thống lâu đời là đừng nhìn người chết khi đi ngang qua họ, vợ bác sĩ nói.

Khu phố cô gái đeo kính đen sống hình như hoang vắng hơn thường lệ. Ở cửa tòa nhà có một xác phụ nữ. Chết, bị thú hoang ăn thịt dở dang, may là con chó của nước mắt hôm nay không muốn đi, nếu không sẽ phải giữ cho nó đừng ngoạm răng vào xác chết này. Bà hàng xóm tầng trệt, vợ bác sĩ nói, Ai, ở đâu, chồng bà hỏi, Ngay đây, bà hàng xóm tầng trệt, anh có thể ngửi thấy bà ta, Tội nghiệp bà, cô gái đeo kính đen nói, tại sao bà phải ra đường, bà ấy chả bao giờ ra ngoài, Có lẽ bà ấy cảm thấy cái chết gần kề, có lẽ bà ấy không chịu nổi ý nghĩ ở một mình trong căn hộ tới thối rữa, bác sĩ nói. Bây giờ mình hết vào nhà được rồi, tôi không có chìa khóa, Có lẽ cha mẹ cô đã về và đang đợi cô bên trong, bác sĩ nói, Tôi không tin, Cô không tin là đúng, vợ bác sĩ nói, chìa khóa đây. Trên mặt đất, trong lòng bàn tay hé mở của người phụ nữ chết có chùm chìa khóa, sáng chói, lấp lánh. Có lẽ chìa khóa của bà ấy, cô gái đeo kính đen nói, Tôi không nghĩ vậy, bà ấy chả có lý do gì để mang chìa khóa của bà ấy tới nơi bà ấy nghĩ là sẽ chết, Nhưng tôi mù, tôi sẽ không thấy nó nếu bà ấy nghĩ mang nó xuống để tôi có thể vào căn hộ, Chúng ta không biết bà ấy nghĩ gì khi quyết định cầm chìa khóa, có lẽ bà ấy nghĩ cô sẽ thấy lại, có lẽ bà ấy ngờ có chuyện bất thường, dễ quá, về cách chúng ta di chuyển lúc chúng ta ở đây, có lẽ bà ấy nghe tôi nói là cầu thang tối, là tôi khó thấy, hay có lẽ chả phải chuyện gì như vậy, mê sảng, điên loạn, như đã mất trí, bà ấy nghĩ tới việc đưa chìa khóa cho cô, chúng ta chỉ biết là cuộc đời bà ấy đã kết thúc khi bà đặt chân ra ngoài cửa. Vợ bác sĩ nhặt chìa khóa đưa cho cô gái đeo kính đen rồi hỏi, Bây giờ chúng ta làm gì, chúng ta có để bà ấy ở đây không, Chúng ta không thể chôn bà ngoài đường, mình không có dụng cụ nạy đá, bác sĩ nói, Có mảnh vườn phía sau, Trong trường hợp này chúng ta sẽ phải đưa bà lên tầng hai rồi xuống thang thoát hiểm, Chỉ có cách đó, Mình có đủ sức làm việc này không, cô gái đeo kính đen hỏi, Vấn đề không phải là mình có đủ sức không, vấn đề là mình có cho phép mình để người đàn bà này lại đây không, Chắc chắn là không, bác sĩ nói, Vậy thì sẽ có sức. Họ cố gắng, nhưng kéo cái xác lên lầu là việc vất vả, không phải vì nặng, đủ nhẹ, và càng nhẹ hơn vì chó mèo đã có phần vào đây, mà vì xác đã cứng, thẳng đơ, họ khó nhọc lúc quẹo trên cái thang hẹp, trong chuyến leo ngắn ngủi họ phải nghỉ bốn lần. Tiếng động, tiếng nói, mùi thối rữa không làm các cư dân khác trong tòa nhà ra đầu thang, Đúng như tôi nghĩ, cha mẹ tôi không có đây, cô gái đeo kính đen nói. Cuối cùng khi tới cửa họ mệt nhoài, và họ còn phải đi tới phía sau tòa nhà rồi xuống thang thoát hiểm, nhưng ở đó với sự trự giúp của thánh thần, họ xuống thang, gánh nặng nhẹ đi, các góc quẹo dễ xoay trở hơn vì thang nằm ngoài trời, ta chỉ phải cẩn thận đừng để tấm thân của sinh vật đáng thương tuột khỏi tay mình, một cú ngã sẽ làm cái xác hết chữa, chưa kể cái đau, sau khi chết, còn tệ hơn.

Mảnh vườn giống như một khu rừng chưa ai thám hiếm, các trận mưa gần đây khiến cỏ và cỏ dại theo gió tới mọc đầy, thức ăn mới sẽ không thiếu cho lũ thỏ đang nhảy quanh, và đàn gà cũng xoay xở được ngay cả trong những lúc khó khăn. Họ ngồi trên mặt đất, thở hổn hển, họ mệt nhoài sau cố gắng, bên cạnh họ cái xác nằm như họ, được vợ bác sĩ canh đuổi bầy gà và thỏ, lũ thỏ chỉ tò mò, mũi chúng ngọ nguậy, đàn gà mỏ như lưỡi lê chờ chực bất kỳ thứ gì. Vợ bác sĩ nói, Trước khi đi, bà ấy đã nhớ mở cửa chuồng thỏ, bà ấy không muốn bầy thỏ chết đói, Việc khó không phải là sống với người khác, mà là hiểu họ, bác sĩ nói. Cô gái đeo kính đen lau đôi tay bẩn bằng nắm cỏ mà cô đã nhổ, lỗi tại cô, cô đã nắm cái xác ở chỗ lẽ ra không nên nắm, khi ta mù thì chuyện đó xảy ra. Bác sĩ nói, Chúng ta cần cái mai hay cái xẻng, ở đây ta thấy lời nói quả thật mãi mãi luân hồi, bây giờ câu nói trở về, nói cho cùng một lý do, lần đầu cho gã ăn cắp xe, bây giờ cho bà cụ già trả lại chìa khóa, một khi chôn cất xong sẽ không ai thấy khác biệt, trừ phi có người nhớ tới họ. Vợ bác sĩ đã lên căn hộ của cô gái đeo kính đen để tìm một tấm vải trải giường sạch, bà phải chọn tấm ít bẩn nhất, lúc bà xuống đàn gà đã nhào tới, bầy thỏ chỉ nhai cỏ mới. Sau khi phủ mặt và quấn xác, người vợ đi tìm cái mai hay cái xẻng. Bà tìm thấy cả hai trong chái vườn cùng với các dụng cụ khác. Tôi lo việc này, bà nói, đất ẩm dễ đào, cả hai cứ nghỉ. Bà chọn một chỗ không có thứ rễ cây phải chặt bằng rìu, và đừng tưởng đây là chuyện dễ, rễ cây có mánh lới của nó, nó biết cách lợi dụng đất mềm để tránh đòn và giảm bớt hậu quả chí tử của máy chém. Vợ bác sĩ cũng như chồng bà và cô gái đeo kính đen, người đầu vì đang đào, hai người sau vì mắt họ vô dụng, chẳng ai thấy những người mù xuất hiện trên các ban công xung quanh, không đông, không phải tất cả mọi người, họ chắc đã bị tò mò vì tiếng đào đất, ngay cả đất xốp cũng gây tiếng động, và đừng quên là luôn có đá ẩn náu lẫn tiếng trả lời mỗi nhát đào. Những người đàn ông và đàn bà xuất hiện chờn vờn như ma, họ có thể là lũ ma tham dự một buổi an táng vì tò mò, chỉ để nhớ lại họ đã được chôn cất thế nào. Cuối cùng vợ bác sĩ thấy họ khi bà đã đào xong huyệt, bà vươn thẳng cái lưng đau và đưa tay lên trán lau mồ hôi. Rồi bị lôi cuốn vì một con bốc đồng khôn cưỡng, không nghĩ ngợi, bà gọi những người mù đó và tất cả người mù trên thế gian này, Bà ấy sẽ phục sinh, hãy chú ý bà không nói Bà ấy sẽ sống lại, vấn đề không quan trọng lắm, mặc dù từ điển có đó để xác nhận, cam đoan hay gợi ý rằng chúng ta gặp hai chữ đồng nghĩa hoàn toàn và tuyệt đối. Những người mù hoảng hốt vào lại căn hộ của họ, họ chẳng hiểu tại sao những lời đó được nói ra, hơn nữa họ chưa chuẩn bị cho mặc khải ấy, rõ ràng họ chưa tới quảng trường nơi có lời phát biểu thần bí là cần có thêm cái đầu con bọ ngựa và cánh con bọ cạp tự sát để hoàn tất bức tranh. Bác sĩ nói, Tại sao em nói bà ấy sẽ phục sinh, em đang nói với ai, Với mấy người mù xuất hiện trên các ban công, em giật mình và chắc em đã làm họ hoảng sợ, Tại sao câu đó mà không phải câu khác, Em không biết, nó tình cờ nằm trong đầu em rồi em nói nó ra, Lần sau sẽ thấy em rao giảng nơi quảng trường mình đi ngang qua, ừ, một bài giảng về răng thỏ và mỏ gà, bây giờ tới đây phụ em, đằng này, đúng rồi, nắm lấy chân bà ấy, em sẽ khiêng bên này, cẩn thận, đừng trượt chân xuống huyệt, đúng rồi, như thế, từ từ hạ bà ấy xuống, nữa, nữa, em đã đào huyệt hơi sâu hơn vì đàn gà, một khi gà bới thì mình không biết chúng sẽ bới tới đâu, xong rồi. Bà dùng xẻng lấp huyệt, giậm chặt đất, đắp một gò nhỏ để hài cốt được trở về với đất, như thể bà chưa bao giờ làm điều gì khác trong đời. Cuối cùng, bà hái một nhánh từ bụi hồng mọc trong góc vườn và cắm ở đầu mộ. Bà ấy có phục sinh không, cô gái đeo kính đen hỏi, Không phải bà ấy, không, vợ bác sĩ đáp, những người còn sống cần tự phục sinh hơn nhưng họ không làm, Chúng ta đều đã chết dở, bác sĩ nói, Chúng ta cũng vẫn đang sống dở, vợ ông đáp. Bà cất mai và xẻng vào lại chái vườn, nhìn kỹ quanh vườn để kiểm xem mọi thứ ổn thỏa chưa, Ổn thỏa gì, bà tự hỏi và tự cho câu trả lời, Sự ổn thỏa muốn người chết ở với người chết, và người sống ở với người sống, trong khi gà và thỏ ăn và ăn lẫn nhau, Tôi muốn để lại một dấu hiệu nhỏ cho cha mẹ tôi, cô gái đeo kính đen nói, chỉ để cha mẹ biết tôi còn sống, Tôi không muốn làm cô hết hy vọng, bác sĩ nói, nhưng trước hết họ phải tìm nhà và việc đó hầu như vô phương. Hãy nhớ là chúng ta không thể tới nơi mà không có người hướng dẫn, Đúng, và thậm chí tôi không biết cha mẹ tôi còn sống hay không, nhưng nếu tôi không để lại một dấu hiệu nào đó, bất kỳ dấu gì, tôi sẽ cảm thấy như tôi đã bỏ rơi cha mẹ. Vậy thì cái gì, vợ bác sĩ hỏi, Cái gì cha mẹ tôi có thể nhận ra bằng cách sờ, cô gái đeo kính đen nói, đáng buồn là trên người tôi không còn món gì đã có từ ngày xưa. Vợ bác sĩ nhìn cô, cô đang ngồi trên nấc thang đầu của thang thoát hiểm, bàn tay ủ rũ trên đầu gối, khuôn mặt đáng yêu thống khổ, mái tóc xõa trên vai, Tôi biết cô có thể để lại dấu hiệu gì cho họ, bà nói. Bà đi nhanh lên thang, vào nhà rồi quay lại với cây kéo và một sợi dây, Bà nghĩ gì thế, cô gái đeo kính đen hỏi, lo lắng khi cô nghe tiếng kéo cắt tóc mình, Nếu cha mẹ cô trở về, họ sẽ tìm thấy một lọn tóc treo ở nắm cửa, còn ai vào đây ngoài con gái họ, vợ bác sĩ hỏi, Bà làm tôi muốn khóc, cô gái đeo kính đen nói, và ngay lúc ấy cô gục đầu lên cánh tay khoanh trên đầu gối và buông thả theo nỗi đau, nỗi buồn của mình, theo cảm xúc gợi lên vì đề nghị của vợ bác sĩ, rồi không biết vì cảm xúc gì, cô nhận ra rằng cô cũng đang khóc cho bà cụ tầng trệt, người ăn thịt sống, bà phù thủy dễ sợ, người mà bàn tay chết của bà đã trả lại cho cô chìa khóa vào căn hộ. Rồi vợ bác sĩ nói, Chúng ta đang sống ở thời đại nào, chúng ta thấy trật tự đảo ngược, tóc hầu như luôn biểu thị cho sự chết nay đã trở thành dấu hiệu của sự sống, Có những bàn tay có khả năng kỳ diệu này, bác sĩ nói, Nhu cầu là vũ khí mạnh mẽ, anh yêu, người đàn bà nói, bây giờ đã đủ triết lý và ma thuật rồi, chúng ta hãy nắm tay và xoay xở với cuộc đời. Cô gái đeo kính đen tự buộc lọn tóc vào nắm cửa, Bà có nghĩ là cha mẹ tôi sẽ nhận ra nó không, cô hỏi, Nắm cửa giống như bàn tay của căn nhà đưa ra đón, vợ bác sĩ nói, và với câu nói tầm thường này, như ta có thể bảo, họ kết thúc chuyến viếng thăm.

Tối hôm đó họ lại đọc, tội nghiệp họ chẳng có cách nào khác để tự giải khuây, chẳng hạn bác sĩ không phải là người chơi vĩ cầm tài tử, nếu không trên tầng năm này sẽ nghe bản dạ khúc dịu dàng, các láng giềng ganh tị của họ sẽ nói, Hoặc tụi nó đang sống rất thoải mái hoặc tụi nó hoàn toàn vô trách nhiệm và nghĩ tụi nó có thể trốn đau khổ bằng cách cười trên sự đau khổ của kẻ khác. Giờ đây không còn âm nhạc nào khác lời nói, và câu nói này dè dặt, nhất là các câu trong sách, và ngay cả nếu ai trong tòa cao ốc tò mò tới lắng nghe ở cửa, họ sẽ chỉ nghe một tiếng thì thầm cô đơn, dòng âm thanh đó có thể kéo dài vào vô tận, vì các cuốn sách của thế gian này gộp chung lại là vô tận, như ta nói vũ trụ vô tận. Khi đọc xong, đêm đã khuya, ông già đeo miếng vải đen che mắt nói, Chúng ta đã đến vì thế, để lắng nghe người khác đọc, Tôi không phàn nàn, tôi có thể ở đây mãi mãi, cô gái đeo kính đen nói, Tôi cũng không phàn nàn, tôi chỉ muốn nói tất cả chúng ta giỏi việc này, lắng nghe người khác đọc cho mình câu chuyện của một nhân loại đã hiện hữu trước chúng ta, chúng ta hãy mừng vì may mắn vẫn có một cặp mắt còn thấy ở đây với mình, cặp mắt cuối cùng còn lại, nếu ngày nào nó tắt, tôi thậm chí không muốn nghĩ tới, khi ấy sợi chỉ nối chúng ta với loài người đó sẽ đứt, như thể chúng ta sẽ xa rời nhau trong không gian, vĩnh viễn, tất cả mù như nhau, Tôi sẽ cố giữ hy vọng, cô gái đeo kính đen nói, hy vọng tìm thấy cha mẹ, hy vọng mẹ đứa bé sẽ xuất hiện, Cô quên nói về hy vọng tất cả chúng ta đều có, Hy vọng gì, Sáng mắt lại, Có điên mới bám vào các hy vọng như thế, Ôi dào, cho cô biết, không có các hy vọng đó tôi đã bỏ cuộc, Cho tôi một thí dụ, Thí dụ có thể thấy lại, Chúng ta đã nói tới nó rồi, cho tôi một thí dụ khác, Không, Tại sao, Cô sẽ chẳng quan tâm, Làm sao ông biết tôi không quan tâm, ông nghĩ ông biết gì về tôi để ông có thể tự quyết định tôi quan tâm việc gì và không quan tâm việc gì, Đừng giận, tôi không có ý xúc phạm cô, Đàn ông đều như nhau, họ nghĩ vì họ từ bụng đàn bà ra nên họ biết hết mọi điều về đàn bà, Tôi biết rất ít về phụ nữ, và không biết chút gì về cô, còn đàn ông, theo ý tôi, theo tiêu chuẩn hiện đại thì tôi bây giờ là một ông già vừa chột vừa mù, Ông không có gì khác để nói phản lại chính ông sao, Nhiều lắm, cô không thể hình dung bản tự kiểm lớn lên với tuổi tác như thế nào, Tôi trẻ và tôi đã nhận đủ phần mình, Cô chưa làm gì quá xấu đâu, Làm sao ông biết, nếu ông chưa hề sống với tôi, Cô nói đúng, tôi chưa hề sống với cô, Tại sao ông nhắc lại lời tôi bằng giọng nói đó, Giọng nói gì, Giọng đó, Tôi chỉ nói tôi chưa hề sống với cô, Nào, nào, đừng giả vờ ông không hiểu, Đừng khăng khăng, tôi xin cô, Tôi cứ khăng khăng, tôi muốn biết, Chúng ta hãy quay về các hy vọng, Được, Thí dụ khác của hy vọng mà tôi đã từ chối đưa ra là đây, Là gì, Là lời tự lên án cuối cùng trong bản tự kiểm của tôi, Xin ông giải thích rõ, tôi không bao giờ hiểu các lời quanh co, Là ước muốn ma quái chúng ta sẽ không bao giờ thấy lại, Tại sao, Để chúng ta có thể tiếp tục sống như chúng ta đang sống, Ông muốn nói là tất cả chúng ta, hay chỉ ông và tôi, Đừng bắt tôi trả lời, Nếu ông chỉ là một người đàn ông, ông có thể tránh trả lời, như mọi người khác, nhưng chính ông nói ông là một ông già, và nếu tuổi thọ có cảm nhận thì người già không nên ngoảnh mặt trước sự thật, trả lời tôi đi, Với cô, Tại sao ông muốn sống với tôi, Cô muốn tôi nói trước mặt mọi người không, Chúng ta đã làm chung những việc bẩn nhất, xấu nhất, ghê tởm nhất, điều ông nói không thể tệ hơn, Được, nếu cô khăng khăng, thì đây, vì người đàn ông là tôi yêu người đàn bà là cô, Nói lên lời tỏ tình khó khăn đến thế sao, Ở tuổi tôi, người ta sợ lố bịch, Ông không lố bịch, Thôi quên đi, Tôi không định quên và cũng không định để ông quên, Vớ vẩn, cô buộc tôi nói rồi bây giờ, Bây giờ đến lượt tôi, Đừng nói gì để về sau cô hối tiếc, hãy nhớ tới cuốn sổ bìa đen, Nếu hôm nay tôi thành thật, thì nếu ngày mai tôi hối tiếc cũng có sao, Làm ơn dừng lại, Ông muốn sống với tôi và tôi muốn sống với ông, Cô điên, Chúng ta sẽ bắt đầu cuộc sống chung ở đây, như một cặp, và chúng ta sẽ tiếp tục sống chung nếu chúng ta phải xa các bạn mình, hai người mù chắc chắn có thể thấy nhiều hơn một, Điên rồ, cô không yêu tôi, Yêu là gì, tôi chưa hề yêu ai, tôi chỉ ngủ với đàn ông. Vậy cô đồng ý với tôi, Không hẳn, Cô đã nói tới thành thật, hãy cho tôi biết có thật là cô yêu tôi không, Tôi yêu ông đủ để muốn sống với ông, và đây là lần đầu tiên tôi nói như thế với ai, Cô cũng sẽ không nói thế với tôi nếu cô đã gặp tôi trước kia ở nơi nào khác, một ông già, tóc hói trắng, đeo một miếng che mắt và mắt kia bị đục, Người đàn bà là tôi khi đó sẽ không nói điều ấy, tôi đồng ý, người nói nó là người đàn bà trong tôi hôm nay, Chúng ta hãy xem người đàn bà là cô ngày mai sẽ nói gì, Ông định thử tôi, Thật là một ý nghĩ kỳ khôi, tôi là ai mà thử cô, cuộc sống sẽ định đoạt những việc này, Nó đã quyết định.

Họ nói câu chuyện này đối diện nhau, đôi mắt mù nhìn đăm đăm vào đôi mắt mù, mặt họ ửng đỏ và xúc động, và vì một trong hai người đã nói ra và vì cả hai muốn, họ đồng ý rằng cuộc sống đã quyết định họ nên sống chung, cô gái đeo kính đen đưa tay ra, chỉ đưa chúng ra, không để biết mình đi đâu, cô sờ bàn tay ông già đeo miếng vải đen che mắt, ông nhẹ nhàng kéo cô về mình, và họ ngồi im như thế sát bên nhau, hẳn nhiên không phải lần đầu, nhưng giờ đây lời ước hẹn đã nói ra. Những người khác không ai nói gì, không ai chúc mừng họ, không ai chúc hạnh phúc đời đời, thật ra đây không phải là lúc hân hoan và hy vọng, và khi quyết định hình như nghiêm trang như thế thì chẳng có gì ngạc nhiên khi có người nghĩ rằng ta phải mù mới cư xử như vậy, im lặng là lời tán thưởng tốt nhất. Tuy nhiên, điều vợ bác sĩ làm là đặt vài tấm nệm ghế dài ra hành lang, đủ để làm một chiếc giường êm ấm, rồi bà dắt đứa bé mắt lác ra đó và bảo nó, Từ nay cháu sẽ ngủ ở đây. Còn chuyện xảy ra trong phòng khách, ta có đủ lý do để tin rằng trong đêm đầu tiên ấy rốt cuộc đã trở nên rõ ràng bàn tay bí ẩn của ai đã kỳ lưng ông già đeo miếng vải đen che mắt vào buổi sáng dư dật nước đó, tất cả đều là nước thanh khiết.