húng ta đã đi đến phần cuối của cuốn sách, và cũng là điểm khởi đầu. Hẳn bạn đang băn khoăn liệu sẽ phải đi tiếp như thế nào, có thể làm gì để ngăn chặn chế độ tập đoàn trị và chấm dứt cuộc hành quân điên cuồng, tự hủy diệt để xây dựng lên đế chế toàn cầu này. Bạn đã sẵn sàng gập cuốn sách lại hùng dũng bước ra thế giới. Bạn muốn có những ý tưởng, và tôi có thể cho bạn một số gợi ý. Tôi có thể chỉ ra rằng, những thông tin chứa đựng trong chương cuối mà bạn vừa đọc Bechtel và Halliburton ở Iraq đã cũ rồi. Đến thời điểm bạn đọc những dòng này, thì câu chuyện đó có thể trở thành thừa. Song tầm quan trọng của những bài báo đó vượt ra ngoài cái khung khổ thời gian của nội dung. Tôi hy vọng, chương đó sẽ giúp bạn thay đổi cách nhìn đối với tin tức, giúp bạn đọc được ẩn ý đằng sau những tiêu đề báo mà bạn đọc và giúp bạn đặt câu hỏi về những hàm ý đằng sau những tin tức mà bạn nghe được trên đài hay trên tivi. Mọi thứ đều không giống như vẻ ngoài.

NBC thuộc quyền sở hữu của General Electric, ABC thuộc Disney, CBS thuộc Viacom, và CNN là một bộ phận của tập đoàn khổng lồ AOL Time Warner. Các phương tiện truyền thông của chúng tôi đều bị các tập đoàn quốc tế khổng lồ sở hữu hoặc chi phối. Phương tiện truyền thông đại chúng của chúng tôi là một phần của chế độ tập đoàn trị.

Các quan chức và các giám đốc, những người kiểm soát gần như tất cả các phương tiện liên lạc của chúng tôi ý thức được chỗ đứng của mình. Trong cuộc đời mình, họ luôn được dạy rằng một trong những công việc quan trọng nhất của họ là duy trì, củng cố và mở rộng hệ thống mà họ đang được thừa hưởng. Họ có thể trở nên hết sức tàn nhẫn. Vì thế trách nhiệm của bạn là phải nhìn thấu sự thật ẩn dưới lớp vỏ bọc bề ngoài và để cho mọi người cùng biết nó. Hãy nói những sự thật mà bạn biết cho gia đình và bạn bè của bạn, hãy để sự thật được lan truyền khắp thế giới này. Tôi có thể đưa ra một danh sách những việc mà bạn có thể làm. Ví dụ, giảm mức tiêu thụ năng lượng của chính mình.

Năm 1990, trước cuộc tấn công đầu tiên vào Iraq, nước Mỹ nhập khẩu 8 triệu thùng dầu; đến năm 2003 và đến cuộc tấn công thứ hai, số dầu nhập khẩu của nước Mỹ đã tăng hơn 50%, lên đến hơn 12 triệu thùng dầu. (1) Lần tới thay vì đi mua sắm, bạn hãy cố đọc một cuốn sách, tập thể dục, hoặc ngồi thiền. Thu hẹp diện tích nhà của bạn, của tủ quần áo, ô tô, văn phòng, và hầu như tất cả mọi thứ trong cuộc sống của bạn. Hãy phản đối các hiệp định thương mại “tự do.” Chống lại các công ty đã vắt kiệt sức lao động của những con người khốn khổ trong các xí nghiệp, hay những công ty đang tàn phá môi trường. Song tôi có thể nói với bạn rằng, vẫn còn có thể đặt nhiều hy vọng vào hệ thống hiện tại, và về cơ bản các người, các tập đoàn và các chính phủ - hoặc những người đang điều hành các tổ chức này không có gì xấu và rằng chắc chắn họ không phải là những người tạo nên chế độ tập đoàn trị.

Những vấn đề hiện nay đang thách thức chúng ta không phải là kết quả của những định chế độc ác, thực ra, chúng bắt nguồn từ những khái niệm sai lầm về phát triển kinh tế. Sai lầm không nằm trong bản thân các định chế mà là trong nhận thức của chúng ta về cách thức mà các định chế đó hoạt động và tương tác qua lại, và về vai trò của những nhà quản lý các định chế đó trong quá trình. Trên thực tế, những hệ thống viễn thông và mạng lưới phân phối có hiệu quả cao trên thế giới có thể được dùng để đem lại những thay đổi tích cực và nhân đạo.

Hãy tưởng tượng nếu các biểu tượng hình vảy Nike, hình vòng cung của MacDonald và lôgô của Coca-Cola trở thành biểu tượng của những công ty với những mục tiêu chính là tạo cơm ăn áo mặc cho người nghèo trên thế giới mà không làm hại đến môi trường. Giờ đây, điều này cũng thực tế như việc đưa con người lên mặt trăng, sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết, hay việc tạo ra cơ sở vật chất cho phép các công ty có thể đến được mọi ngóc ngách của hành tinh này. Chúng ta cần một cuộc cách mạng trong cách thức tiếp cận đến giáo dục để tạo thêm sức mạnh cho bản thân chúng ta và cho con cháu chúng ta suy nghĩ, đặt câu hỏi và dám hành động.

Bạn có thể đưa ra một ví dụ. Hãy vừa là người thầy, đồng thời cũng là một người học trò; hãy truyền cảm hứng cho những người xung quanh bạn bằng ví dụ mà bạn đưa ra. Tôi có thể khuyến khích bạn nên làm những hành động cụ thể để tác động đến các thể chế trong cuộc sống của chính bạn.

Hãy nói ra tại bất cứ diễn đàn nào mà bạn tham gia, hãy viết thư và email, gọi điện để chất vấn và suy nghĩ, bỏ phiếu cho các ban giám hiệu trường học, hội đồng địa phương, và các sắc lệnh địa phương sáng suốt. Tôi có thể nhắc cho bạn nhờ những gì người Shuars đã nói với tôi năm 1990, rằng thế giới này giống như những gì bạn mơ về nó, và chúng ta có thể đánh đổi cơn ác mộng về những ngành công nghiệp đầy ô nhiễm, những con đường cao tốc luôn tắc nghẽn và những thành phố đông đúc quá mức lấy một giấc mơ mới dựa trên lòng kính trọng mẹ trái đất và có trách nhiệm với một xã hội bền vững và bình đẳng.

Chúng ta có sức mạnh để thay đổi bản thân chúng ta, thay đổi mô hình mà chúng ta đang sống. Tôi có thể liệt kê những cơ hội tuyệt vời mà chúng ta có để tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn, ngay từ bây giờ: đủ thức ăn và nước uống cho tất cả mọi người, thuốc chữa bệnh và phòng ngừa các bệnh hiện đang hoành hành hàng triệu con người; các hệ thống giao thông có thể vận chuyển các hành hóa thiết yếu cho cuộc sống tới những vùng hẻo lánh nhất trên hành tinh; khả năng nâng cao lỷ lệ biết chữ và cung cấp các dịch vụ Internet giúp mọi người trên trái đất này có thể liên lạc với nhau; các công cụ có thể giúp giải quyết các xung đột và khiến các cuộc chiến tranh trở nên lỗi thời; các công nghệ có khả năng khai thác cả sự rộng lớn của không gian cũng như những nguồn năng lượng nhỏ nhất, năng lượng siêu nguyên tử để từ đó xây dựng những ngôi nhà phù hợp với hệ sinh thái và hiệu quả hơn cho tất cả mọi người; có đủ các nguồn lực để thực hiện tất cả các điều trên và còn nhiều hơn nữa. Tôi có thể gợi ý một số bước mà bạn có thể thực hiện ngay lập tức để giúp những người khác nhận thức được những cuộc khủng hoảng và những cơ hội của chúng ta. “Lập ra một nhóm nghiên cứu về cuốn sách này ở thư viện hoặc các hiệu sách ở địa phương của bạn, hoặc ở cả hai nơi đó (bản hướng dẫn thực hiện công việc này được đăng trên trang web). “Viết một bài diễn văn phát biểu ở một trường tiểu học gần nơi ở của bạn về đề tài yêu thích của bạn (có thể là về thể thao, nấu ăn, về các loài kiến - bất cứ thứ gì bạn muốn), và dùng bài phát biểu đó để thức tỉnh các em học sinh về bản chất thực của cái xã hội mà họ đang được thừa hưởng.

“Gửi email cho tất cả các địa chỉ trong danh sách của bạn, bày tỏ những suy nghĩ của bạn sau khi đọc xong cuốn sách này và các cuốn sách khác mà bạn đã đọc. Song tôi ngờ rằng, có thể bạn đã nghĩ đến tất cả những cách này. Bạn chỉ cần chọn lấy một vài cách mà bạn thấy phù hợp nhất và thực hiện chúng. Rồi bạn sẽ nhận ra rằng tất cả những cách đó là một phần của một cam kết với bản thân mình một cách chắc chắn và rõ ràng rằng chúng ta sẽ làm cho chính bản thân mình và những người xung quanh thức tỉnh.

Chúng ta phải mở rộng trái tim và tâm hồn mình trước mọi khả năng, phải nhận thức và bắt tay vào hành động. Tuy nhiên, bạn không buộc phải làm theo những gì cuốn sách này nói; đó chỉ đơn giản và đơn thuần là một lời thú tội mà thôi. Đó là lời thú tội của một người đàn ông đã từng cho phép mình trở thành một quân tốt thí trong ván cờ của người khác, một sát thủ kinh tế; một người đã chấp nhận một hệ thống bẩn thỉu chỉ bởi vì hệ thống đó khiến anh ta có được một vẻ bề ngoài hào nhoáng, và bởi vì có rất nhiều lý do để biện minh cho việc tham gia vào hệ thống đó; một người biết rõ có thể làm cho mọi chuyện trở nên tốt hơn nhưng anh ta luôn tìm được cách để thanh minh cho lòng tham của bản thân, cho việc bóc lột tàn tệ những con người khốn khổ và cướp bóc cả hành tinh này; một người đã lợi dụng triệt để cái lợi thế được sinh ra trong một xã hội giàu mạnh nhất trong lịch sử, và là người luôn thương hại chính bản thân mình vì cha mẹ anh ta không thuộc tầng lớp hàng đầu của xã hội; một người đã từng lắng nghe lời thầy cô giáo, đọc những cuốn sách giáo khoa về phát triển kinh tế, và sau đó đi theo những ví dụ của những người đàn ông, đàn bà khác - những người luôn hợp pháp hóa mọi hành động của mình là nhằm thúc đẩy đế chế toàn cầu, ngay cả khi kết quả của những hành động đó là những vụ giết người, những vụ thảm sát, phá hoại môi trường; một người đã từng đào tạo những người khác bước theo bước chân của anh ta.

Đó là lời thú tội của chính tôi. Việc bạn đã đọc hết cuốn sách cho tới tận đây cho thấy, có lẽ bạn, trên phương diện cá nhân nào đó, đã hiểu và thông cảm với những hối lỗi của tôi, bạn và tôi có thể chia sẻ với nhau nhiều điểm tương đồng. Chúng ta có thể đang đi trên những con đường khác nhau, nhưng chúng ta đang sử dụng cùng một loại phương tiện, cùng một loại nhiên liệu, và đã dùng bữa tại những nhà hàng do cùng một số tập đoàn sở hữu. Đối với tôi, thú tội là một phần không thể thiếu để thức tỉnh. Giống như tất cả các lời thú tội khác, đây là bước đầu tiên chuộc lỗi của tôi.

Và bây giờ đến lượt bạn. Bạn cũng cần phải có lời thú tội của riêng mình. Khi nào bạn có thể trả lời được hết những câu hỏi nha bạn là ai, tại sao bạn lại ở vị trí hiện tại trong giai đoạn này của lịch sử, tại sao bạn lại làm những việc bạn đã từng làm, trong đó có cả những việc khiến bạn tự hào và xấu hổ, và bạn định sẽ đi đâu, ngay lập tức bạn sẽ có cảm giác được giải thoát. Nó sẽ khiến bạn thấy thật thanh thản. Hãy tin tôi khi tôi nó rằng viết quyển sách này mang lại cho tôi những cảm xúc sâu sắc, và đã là một trải nghiệm đau đớn và tủi nhục với riêng tôi.

Nó gây cho tôi cảm giác sợ hãi mà trước đây tôi đã từng có. Nhưng nó cũng mở ra cho tôi cảm giác được giải thoát mà tôi chưa bao giờ được biết cho đến tận lúc này, một cảm giác mà tôi chỉ có thể miêu tả là rất tuyệt vời. Hãy tự hỏi bản thân mình những câu hỏi như: Tôi phải thú tội về điều gì? Tôi đã lừa dối bản thân và những người khác ra sao? Tôi còn chần chừ ở điểm nào? Tại sao tôi lại để bản thân mình tham gia vào một hệ thống mà tôi biết rõ là không công bằng? Tôi sẽ phải làm gì để chắc chắn rằng con cháu tôi và tất cả trẻ em trên thế giới có thể hoàn thành giấc mơ của cha ông ta, giấc mơ về cuộc sống, về quyền tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc? Tôi cần phải làm gì để chấm dứt nạn đói không cần thiết và để đảm bảo rằng sẽ không xảy ra sự kiện nào tương tự như sự kiện ngày 11/9? Làm thế nào tôi có thể giúp con cháu chúng ta hiểu rằng những người đang sống những cuộc sống thíếu lành mạnh và tham lam cần được thương hại, chứ đừng bao giờ bắt chước họ, ngay cả khi những người này luôn tự thể hiện bản thân mình, thông qua những phương tiện truyền thông mà họ đang kiểm soát, như những biểu tượng văn hóa và cố gắng thuyết phục chúng ta rằng những căn nhà và du thuyền có thể đem lại hạnh phúc?

Tôi sẽ cam kết thay đổi những gì trong quan niệm và thái độ của mình? Tôi sẽ sử dụng những diễn đàn nào để nói điều đó cho những người khác và để chính bản thân tôi học hỏi thêm? Trong chúng ta cần phải trả lời những câu hỏi đó theo cách riêng của mình và cần thể hiện rõ ràng câu trả lời của mình. Pain và Jefferson và tất cả những người yêu nước khác đang dõi theo chúng ta.

Ngày hôm nay, những lời nói của họ vẫn tiếp tục khích lệ chúng ta. Linh hồn của những người đã dám từ bỏ những trang trại, những chiếc thuyền đánh cá, vùng lên chống lại đế chế Anh, những người đã đấu tranh để xóa bỏ chế độ nô lệ trong cuộc Nội chiến, và những người đã hy sinh mạng sống của mình để bảo vệ thế giới trước chủ nghĩa phát xít, đang nói với chúng ta.

Và chúng ta cũng đang lắng nghe linh hồn của người dân sống ở hậu phương, sản xuất ra thức ăn, quần áo và cổ vũ tinh thần cho những người chiến sỹ, và của tất cả những người đàn ông, đàn bà đã chiến đấu bảo vệ những thành quả đạt được trên những chiến trường đó: Những thầy cô giáo, nhà thơ, nhạc sỹ, các doanh nhân, những nhân viên y tế, những người lao động chân tay... và bạn, và tôi.

Thời khắc này là của chúng ta. Đây là thời điểm để mỗi người và tất cả chúng ta đứng lên làm thành một chiến tuyến, đặt ra những câu hỏi quan trọng, tự vấn tâm hồn mình để tìm ra những câu trả lời của riêng chúng ta và bắt tay vào hành động. Những ngẫu nhiên trong cuộc đời bạn, và những lựa chọn mà bạn đã quyết định trước những ngẫu nhiên đó, đã đưa bạn đến cuộc sống ngày hôm nay.