ừ trước, Hoàng tử trưởng đã tâu với Vua cha là Hoàng đệ mới xứng đáng ngồi vào ngai vàng. Ngôi cửu ngũ phải đặt lên vai người đủ sức vóc gánh giang san. Sức vóc, tài trí của chàng mỏng mảnh không đương được đại sự quốc gia. Chàng biết sau khi Vua cha dẹp xong Tể tướng, Người sẽ nghĩ ngay đến việc truyền ngôi. Để Vua cha không phải băn khoăn một chút nào nữa, Hoàng tử trưởng tới Vân Sơn tự xuống tóc đi tu. Vua cha biết Hoàng tử trưởng đã quyết nên Ngài tôn trọng ý nguyện của con. Trong thâm tâm, Vua cha trào lên một tình thương vô hạn đối với trưởng nam. Vì sự yên ôn của triều đình mà Hoàng tử trưởng phải rời xa cung vàng điện ngọc tìm tới Phật đường. Vì ngôi báu, bao triều đại tàn hại cốt nhục. Lý Thế Dân bên Trung Hoa giết anh, giết em và tống cả bố vào ngục. Đằng này, con trai trưởng của ngài lại khước từ ngôi báu, tự nguyện nhường ngôi báu cho em. Em giỏi thì em phải gánh vác giang sơn. Có như vậy triều đình mới vững, sông núi mới yên, bách tính mới được nhờ. Việc làm của Hoàng tử trưởng thật phúc cho Hoàng tộc. Càng nghĩ Vua cha càng yêu quý Hoàng tử trưởng.

Không còn băn khoăn gì nữa, đức Vua bèn truyền Hoàng tử thứ tới. Ngài trao lại cho Hoàng tử thứ mảnh lụa có bút tích của tên Thái giám khai ra kẻ đã sai y trộm chén. Ngài nói:

- Đưa việc này ra không có lợi gì, trái lại càng làm nao lòng dân. Bởi vì không có bút tích nghịch đạo Tể tướng cũng đã thừa tội chết. Còn tên Thái giám, Trẫm xử rồi. Để hắn sống, việc rò rỉ ra chỉ thêm rắc rối.

Dứt lời, Vua cha đốt mảnh lụa đi.

Từ hôm xử Tể tướng, Hoàng tử thứ cứ băn khoăn tại sao Vua cha không hề đả động đến việc tày đình ấy. Đến khi nghe Vua cha giảng giải, chàng cảm phục Người suy nghĩ rất sâu sắc. Chàng còn sáng ra một điều: Có những việc của triều đình dù là kinh thiên động địa nhưng nếu dập đi được mà lại êm chuyện thì nên dập đi, không đừng được mới phơi nó ra giữa thanh thiên bạch nhật. Chợt Vua cha nói:

- Trẫm đã suy nghĩ kỹ càng việc này, không cần truy cứu nữa. Vì lòng Hoàng nhi rất sáng.

- Tạ ơn Vua cha, con đã hiểu Vua cha lấy việc an dân làm trọng ạ.

Đức Vua suy nghĩ rồi lại nói:

- Cao kiến của bà Thục Trâm ta đã nói với Hoàng nhi. Hoàng nhi đã nhận với Trẫm xin lo việc đó. Nay mai, Hoàng nhi phải bàn với bà Thục Trâm. Các việc khác, Hoàng nhi có thể tham bác các lương thần nhưng phải giữ kín việc đúc bạc. Tuy vậy, Hoàng nhi không được trở thành kẻ đẽo cày giữa đường. Trẫm nói thế, Hoàng nhi có hiểu không?

- Tâu Vua cha, Hoàng nhi hiểu rồi.

- Nhưng trước hết sau khi đăng quang, Hoàng nhi phải giải quyết vụ của Đỗ Hối. Giao cho Bộ hình hay tự xử là quyền của Hoàng nhi.

- Được Vua cha tin cậy, Hoàng nhi cố gắng làm sáng vương nghiệp của Người.

Nghe được câu ấy, Vua cha mừng lắm. Ngài bèn chọn ngày đại cát truyền ngôi cho Hoàng tử thứ.

Tuy cùng ở trong kinh thành nhưng Sơn Nữ không được ở với mẹ và bà. Bởi Thượng Hoàng rất quý Sơn Nữ. Và nữa, Ngài cần có Sơn Nữ chăm lo sức khỏe cho Ngài. Bởi vậy, Sơn Nữ phải ở trong Hoàng cung. Muốn ra thăm mẹ và bà, Sơn Nữ phải xin phép Thượng Hoàng. Thật phiền phức, Sơn Nữ không làm sao được nên càng ao ước cùng mẹ và bà trở về ngay Bắc Lâm. Nhưng nàng có biết đâu, nhà Vua trẻ mong muốn nàng và bà Thục Trâm ở mãi trong kinh thành….

Một lần, Thượng Hoàng cho phép Sơn Nữ đến thăm mẹ và bà. Mẹ con, bà cháu gặp nhau mừng khôn xiết. Kim Phụng bèn hỏi Sơn Nữ.

- Con muốn ở lại kinh thành hay vê Bắc Lâm?

Sơn Nữ hỏi lại:

- Ý của mẹ thế nào?

- Mẹ lúc nào cũng nhớ Bắc Lâm.

Ánh mắt của Sơn Nữ ngời lên:

- Con cũng như mẹ.

- Nhưng con ạ, mẹ con ta trở về Bắc Lâm đâu dễ!

- Con thấy thế này, không biết mẹ có nghĩ như con không?

- Con cứ nói mẹ nghe.

- Bà có thể lo được việc này.

- Con khôn ngoan lắm. Vậy con thưa với bà đi.

Sơn Nữ bèn vòi bà. Bà Thục Trâm nói:

- Mong muốn của mẹ con cháu, bà đã suy nghĩ từ lâu rồi.

Vừa lúc đó có truyền chỉ của Vua tới bà Thục Trâm. Vào tới cung, bà quỳ vái đức Vua rồi nói:

- Đức Vua vạn tuế. Chẳng hay đức Vua có việc gì mà truyền dân phụ vào hầu.

Đức Vua vui vẻ:

- Khanh bình thân. Trước đây khanh đã trình tấu lên Vua cha ta việc đúc lại bạc trong cả nước. Đó là cách thu bạc của bọn gian tham làm cho quốc khố có thêm bạc chi tiêu. Nay ta thay Vua cha lo việc trăm họ. Chẳng hay khanh có giúp ta lo liệu việc ấy không?

- Tâu đức Vua, cao kiến đó là của Tướng công Hoàng Kiến Nghiệp. Hiểu tâm nguyện của Hoàng Tướng công, dân phụ bèn tâu lên Thượng Hoàng. Nếu Hoàng thượng không sợ gánh núi trên vai thì mới làm được.

- Tiếc quá! Lương thần ấy không còn. Không biết Tổng đốc Hải đông có lường thấu khó khăn của việc này không?

Bà Thục Trâm biết nhà Vua ướm lời để thăm dò bèn đáp:

- Tổng đốc Tướng công đồ rằng làm việc này được lòng dân, mất lòng quan và phải mất một năm công thương đình đến.

- Trẫm không sợ mất lòng quan, chỉ sợ mất lòng dân. Mất dân, Trẫm làm Vua với ai? Một năm công thương đình đốn tổn hại tiền của không phải là ít. Nhưng việc ấy làm nức lòng dân thì tổn hại ấy đâu phải là không có ích.

- Hoàng thượng anh minh.

Đức Vua chau chau vầng trán rồi nói:

- Khanh có hết lòng vì Trẫm trong việc này không?

- Tâu Hoàng thượng, nếu giúp gì được cho Người và để Hoàng Tướng công thỏa tâm nguyên, dân phụ xin hết lòng.

Hoàng thượng tỏ vẻ hài lòng lắm.

- Khanh về suy nghĩ việc này nên làm như thế nào, chọn ai chủ sự đại cuộc, khanh ghi cả ra càng cụ thể càng tốt. Trẫm sẽ tham bác để tìm ra cách hành sự tốt nhất.

- Dân phụ tuân chỉ và xin Người ân chuẩn cho một việc.

- Khanh xin việc gì?

- Tâu Hoàng thượng, dân phụ xin cho nghĩa nữ Kim Phụng và cháu Sơn Nữ được sớm trở về Bắc Lâm.

Hoàng thượng chột dạ… Với Kim Phụng, ngài chuẩn cho ngay nhưng còn Sơn Nữ…. Sau một thoáng suy nghĩ, nhà Vua đáp:

- Trẫm bằng lòng để Kim Phụng trở về Bắc Lâm. Rời kinh thành ngày nào là quyền của bà ấy. Còn Sơn Nữ, Trẫm không được phép quyết định. Bởi Vua cha cần có Sơn Nữ lo cho sức khỏe của Người.

Là người thông minh, bà Thục Trâm đã cảm nhận được điều sâu kín trong lòng nhà Vua. Bà có thể lên ngay Vua cha xin điều bà muốn. Nhưng nếu bà làm như vậy e nhà Vua phật ý. Lúc ấy, việc sẽ trở nên rắc rối. Suy đi nghĩ lại, bà bèn thưa:

- Tâu Hoàng thượng, vậy thì Hoàng thượng xin Vua cha giúp dân phụ cái điều mà dân phụ vừa tâu lên Người.

Hoàng thượng khẽ cười:

- Khanh đã hết lòng vì Vua cha và vì Trẫm. Phải làm gì cho Khanh, Trẫm biết mà.

Vái tạ nhà Vua ra về, bà Thục Trâm bước vội. Nhưng bà về tới nhà, Sơn Nữ đã hồi cung. Trông sắc diện của mẹ, Kim Phụng đoán mẹ có điều gì đó phải động tâm bèn hỏi:

- Mẹ có chuyện gì phải không mẹ?

Bà Thục Trâm hỏi lại con:

- Nếu nhà Vua chọn Sơn Nữ làm phi, con có vui không?

Kim Phụng giật mình:

- Có chuyện đó à mẹ?

- Mẹ cảm thấy nhà Vua có ý đó.

- Mẹ đã cảm thấy ắt không khác được. Nếu đúng vậy thì sẽ là tai họa. Bà mất cháu. Mẹ mất con. Trong thâm cung, bao chuyện thương tâm, lành ít dữ nhiều. Được Vua sủng ái thì chết non. Vua chóng nhạt tình thì chết già. Mẹ có đành lòng cho cháu của mẹ héo úa trong cung không?

- Nhưng nếu Vua chọn mà Sơn Nữ lại bằng lòng thì con tính sao?

- Chẳng lẽ mẹ lại không hiểu cháu gái của mẹ.

- Mẹ hỏi là hỏi thế thôi. Mẹ biết lắm chứ. Việc của con và Sơn Nữ, mẹ đã xin Vua. Người lấy cớ Sơn Nữ phải lo sức khỏe cho Vua cha nên Người không dám quyết. Con thì rời kinh thành lúc nào cũng được.

- Vậy mẹ phải làm gì chứ?

- Mẹ đang nghĩ cách.

- Con nghĩ, mẹ lên Vua cha việc chắc xong.

- Làm thế có khi hỏng việc. Chuyện này chỉ Sơn Nữ mới gỡ được.

Kim Phụng tỏ vẻ lo lắm, nói:

- Làm sao mà báo cho Sơn Nữ được? Hay là mẹ vào cung gặp cháu.

- Làm như vậy e cũng không tiện. Rồi Sơn Nữ sẽ ra thăm mẹ con ta.

Hai mẹ con lặng đi một lúc rất lâu. Chợt bà Thục Trâm bảo con:

- Nhà Vua đã chuẩn lời mẹ xin cho con về. Muốn lo cho Sơn Nữ, con phải về ngay Bắc Lâm.

Một câu hỏi lóe lên trong đầu: "Tại sao lo cho Sơn Nữ mình lại phải về Bắc Lâm". Kim Phụng nghĩ mãi không ra. Khi ấy, bà Thục Trâm hí hoáy viết. Rồi bà đưa cho Kim Phụng tờ giấy với những hàng chữ còn thơm mùi mực. Ánh mắt Kim Phụng sáng lên bởi những hàng chữ ấy.

- Con đã hiểu ý mẹ thì con mang về đưa cho bác tiều. Với bác tiều, mẹ con ta không phải băn khoăn gì cả.

Khi Kim Phụng cất bước, bà Thục Trâm còn dặn:

- Bác tiều đọc xong, con phải xin lại tờ thư rồi hủy đi.

Sau khi Kim Phụng đi, bà Thục Trâm đến chỗ Phạm Vũ Long. à nói:

- Nhà Vua muốn tham khảo ý kiến của chị để Ngài đúc lại bạc. Cậu thấy nên như thế nào?

Phạm Vũ Long cười:

- Giá như chị đừng thông tuệ. Giá như chị đừng nói cho nhà Vua biết ý tưởng thân dân sâu sắc của Hoàng Tướng công.

- Đã trót rồi biết làm thế nào?

- Chị hãy đặt chị vào chỗ đứng của nhà Vua, rồi chị lại đặt chị vào vị trí của tham quan. Chị sẽ viết ra được những điều nhà Vua cần. Nhưng nếu chỉ có thế thôi e rằng nhà Vua sẽ nản. Bởi vì việc này kinh thiên động địa. Chị lại phải đứng vào chỗ đứng của dân manh lệ. Chắc chắn, ngòi bút của chị sẽ khoáng đạt bởi sự hồ hởi, phấn chấn của nghìn vạn người. Nếu nhà Vua là bậc anh minh vì sông núi này thì trời nghiêng đất sụt Ngài vẫn cứ làm.

- Cậu không giúp chị được hơn nữa hay sao?

- Nhà Vua sẽ hỏi chị khi Ngài đọc những điều chị viết ra. Chị có nghĩ ra viết ra, chị mới trả lời nhà Vua được. Khi nào chị viết xong, chị cho em ngó qua. Nếu góp thêm được ý nào đó, em không tiếc chị.

Những điều em nói, bà Thục Trâm đã nghĩ tới. Nhưng vì em đã là một Cử nhân đến Thượng Hoàng cũng phải khen văn tài sâu rộng nên bà không thể không hỏi em. Có mấy lời của em, bà vững tâm lắm. Bà thấy đầu bà thêm sáng, bút bà thêm chắc. Những suy nghĩ đẹp đẽ của Tổng đốc Hải Đông sống lại, hiện lên trên mặt giấy. Hoàng Tướng công đã lường trước được những gì diễn ra khi nhà Vua đụng vào bọn tham quan. Bởi vậy, ngài đã vạch ra cách tiến hành khi nhà Vua đã chuẩn bị chu đáo…

Viết xong, bà Thục Trâm đưa cho em. Phạm Vũ Long đọc đi đọc lại rồi nói với chị:

- Còn vài điều chị bỏ qua hoặc chị chưa nghĩ tới?

- Đó là những điều gì?

- Chị xem những vị quan liêm khiết có ai sống sung túc không? Họ đều khốn khổ vì cơm áo. Nhiều vị quan phục chỉ có một bộ, lên công đường vội khoác vào, về tới cửa đã phải cởi ra ngay, gấp cho vào hòm. Hoa trên áo đã xờn, lưng áo đã bạc mà vẫn phải nâng niu, muốn may bộ mới nhưng không có tiền. Ngày xưa, bố là người trong số các vị đó. Chắt chiu được ít bạc, bố phải dành cho chị để chị lánh nạn. Ngày cả nhà ta trốn khỏi làng, bố mẹ chỉ có hai bàn tay trắng. ở nơi ẩn náu, mẹ và em phải làm thuê để sống. Tha hương, bố và em phải trông vào nghề thuốc độ nhật. Đến như Tổng đốc Hải Đông, ngài cũng phải trông vào cỗ khung cửi của Tổng đốc phu nhân, cơm áo mới tạm đủ.

Bà Thục Trâm cứ ngẩn người ra. Thì ra những ngày mình có bạc để chạy trốn, cả nhà vơi cơm mỏng áo, lần hồi từng ngày. Vậy mà bố mẹ và hai em không ai hé răng. Rồi bà thốt lên:

- Đúng là chị chưa hiểu được nỗi cực khổ của cả nhà và chưa nghĩ tới những điều em vừa nói.

Phạm Vũ Long đỡ lời chị:

- Trong số đông tham quan có những vị chẳng đừng được nên cũng đành nhắm mắt làm liều. Vua chăn dân chưa đủ mà phải chăn cả quan nữa, phải chăn những người bảo vệ cái ngai vàng. Những kẻ mọt dân, mọt nước Vua phải quyết không nhẹ tay. Còn những vị quan thanh liêm, những người đổ mồ hôi cho quốc khố có bạc, những người lấy thân che đỡ cho triều đình, Vua phải ngó xuống xem họ sống có ra người không. Vua lo cho họ chính là lo cho ngai vàng của Vua. Họ trước sau hết lòng vì Vua nếu Vua không là hôn quân. Vua mà lo cho họ, họ không dại gì ăn cây táo lại đi rào cây bồ hòn. Cứ xem những người thợ săn chăm lo cho con chim mồi thế nào ta sẽ hiểu vì sao nó hết lòng với chủ.

Bà Thục Trâm vui lắm bởi trí tuệ của Phạm Vũ Long đã vượt xa sự nhìn nhận của bà. Nếu Phạm Vũ Long ham danh, tân Cử nhân chắc chắn có một ngôi vị tàm tạm. Nhưng cuộc đời chìm nổi của bố, cái chết oan ức của Hoàng Tổng đốc khiến em trai bà nhận ra quan trường đầy cạm bẫy, tham ắt chuốc họa, thanh chưa dễ đã yên thân, nhu người ta chèn, cương người ta triệt….

Qua chuyện trò với em, bà sáng thêm bao điều. Những điều đó lại được thể hiện trên mặt giấy.

Nhận được truyền chỉ, Thượng thư Bộ hình vào cung ngay. Quỳ trước nhà Vua, Thương thư Bộ Hình run run:

- Hạ thần chúc Hoàng thượng anh minh, vạn thọ.

- Khanh đứng lên đi. Vụ Đỗ Hối, khanh tra xét đến đâu rồi?

- Tâu Hoàng thượng, thần có đủ chứng cứ, chứng nhân về tội tày đình của Đỗ Hối.

- Những cáo giác của bà Nương và của con giai Đỗ Hối đã làm rõ chưa?

- Tâu đức Vua, thần đã cho Đỗ Hối và nhân chứng đối chất. Những điều mà bà Nương và tên Hoan tố giác đều đúng. Số vàng bà Nương đã nộp đúng với số vàng Thị Xiêm đã đưa cho bà Nương.

- Trùm Hân đã nhận từ Đỗ Hối bao nhiêu bạc để xây cống?

- Tâu đức Vua, Trùm hân đã nhân được bốn vạn lạng từ Đỗ Hối nhưng phải đưa lại cho Thị Xiêm một vạn rưỡi lạng.

- Thế còn hai vạn lạng nữa đi đâu?

- Tâu Hoàng thượng, còn hai vạn lạng nữa là tiền thuế đất đập vào việc xây cống. Đỗ Hối chưa chuyển cho Trùm Hân.

- Sao lại có chuyện đó?

- Tâu Thánh quân, Đỗ Hối bắt Trùm Hân xây xong cống mới trả hết tiền. Trùm Hân thiếu tiền nên bỏ bễ việc mặc dù trong bản giao kèo tháng tư là xây xong cống. Tháng tám mưa lớn, lũ trên nguồn đổ về gặp hồi triều cường, cống Bình An bỏ dở lại không hoành triệt nên bị bục kéo theo vỡ đê.

- Còn cái chết của Trùm Hân đầu đuôi thế nào?

- Tâu Thánh minh, sau khi đê vỡ, Đỗ Hối cho thuộc hạ là Tuất và Chín lập mẹo đầu độc trùm Hân rồi mới treo cổ trùm Hân lên. Làm xong việc ấy, Tuất và Chín trốn luôn. Vì chúng biết không trốn cũng chết.

- Ai là nhân chứng tội này?

- Tâu đức Vua, Tuất và Chín đã về thú tội.

Nhà Vua suy nghĩ khá lâu rồi truyền:

- Đã đủ chứng cứ chứng nhân, khanh phải định ngày mở đại tòa giữ nghiêm phép nước. Đỗ Hối phải xử đại hình. Các tội nhân khác cứ theo khung hình mà tuyên phạt. Bà Nương tha bổng. Con trai trùm Hân và hai tên thuộc hạ của Đỗ Hối ăn năn đầu thú cứ khép đúng khung hình rồi giảm cho một bậc. Phải trả lại nhà cho Quách Văn Trường, trả lại đất cho Bùi Viết Tốn. Đê Bình An đã vỡ lâu rồi. Tiền của của dân đã mất không bù lại được, hàng chục người chết không sống lại được. Bởi vậy vụ án này khanh phải xử thật nghiêm và thật minh. Trẫm tin rằng dân chúng sẽ thông cảm và sẽ hiểu phép nước bênh người lương thiện chứ không bênh kẻ ác.

Ngừng giây lát, đức Vua nói tiếp:

- Còn Thượng thư Bộ Lễ buông lỏng phận sự để kẻ xấu hà lạm quà của Vua cha ban cho người có công, khanh không phải bận tâm. Trẫm không bỏ qua những kẻ ăn lộc triều đình mà lại trễ nải việc Vua. Có điều, Trẫm phải làm thế nào để không mất hiền tài trót sai phạm mà vẫn giữ được phép nước. Khanh rõ chứ?

- Tâu Hoàng thượng, thần đã rõ. Thần sẽ làm đúng ý chỉ của Người.

Nhà Vua đọc đi đọc lại những điều bà Thục Trâm bộc bạch trên mặt giấy. Ngài lấy bút khuyên son vào mấy chỗ rồi truyền bà Thục Trâm vào hầu.

Bà Thục Trâm bèn vào cung. Nhà Vua cho miễn lễ và nói:

- Từ nay vào cung, khanh không phải quỳ lạy, chúc tụng. Trẫm cần là cần tấm lòng và cái đầu của khanh chứ đâu có cần đầu gối dẻo và những lời đầu môi đến nhàm cả tai của những kẻ lấy khúm lúm thay cho tài đức.

- Đội ơn Hoàng thượng anh minh.

- Trước đây, khanh đã trình lên Vua cha những ý sáng suốt của khanh. Trẫm đã được đọc. Hai điều mà Vua cha rất coi trọng là: Muốn biết quan xấu hay tốt cứ hỏi dân và muốn nâng cao dân trí trước hết phải nâng cao quan trí. Những điều ấy sờ sờ trước mắt mà đâu dễ nhận ra.

- Tâu Hoàng thượng, những điều ấy dân phụ nghe được từ Tướng công Hoàng Kiến Nghiệp bèn trình lên Vua cha. Nhìn nhận ra những điều đó đã khó. Nhưng khi đã nhìn nhận ra rồi có dám làm hay không mới là điều khó hơn.

Nhà Vua khẽ cười:

- Những kiến giải khanh mới trình lên Trẫm có dòng: Nếu nhà Vua chưa chuẩn bị chu đáo mà lại cho thu bạc cả nước đúc lại e rằng sẽ loạn. Vậy chuẩn bị chu đáo là chuẩn bị những gì? Khanh nói rõ ra xem nào.

- Tâu Hoàng thượng, Hoàng tướng công nói phải chuẩn bị chu đáo là như thế này: Trước hết nhà Vua phải thu binh quyền vào tay, phải có những người tài giỏi một lòng với nhà Vua, sống chết vì việc này thì đại sự mới mong thành.

Bà Thục Trâm ngừng lời ngước nhìn dung quang Hoàng thượng giây lát để thăm dò. Sắc diện nhà Vua không hề thay đổi. Bà nhận ra vị Vua trẻ có nghị lực sắt đá khiến bà tin tưởng, hy vọng… Bỗng nhà Vua hỏi:

- Tổng đốc Hải Đông chỉ nói có thế thôi sao?

- Tâu Thánh quân, Tổng đốc Hải Đông còn nói: Nhà Vua phải giữ bí mật cho tới khi hành sự. Những vị quan nào có quyền thế lớn mà cảm thấy sẽ chống đối thì phải có cách từ trước khi khởi sự… Đừng để như đến lúc xuất chinh phá giặc, chủ soái mới rà soát trong quân có nội gián hay không? Điều cuối cùng bắt buộc phải lo. Đó là quốc khố phải có đủ bạc chi tiêu trong một năm. Có điều này nhà Vua sẽ làm chủ được đại cuộc.

Nhà Vua tư lự giây lát, nói:

- Các điều khác dù chẳng dễ nhưng Trẫm không lo. Điều Trẫm lo nhất là quốc khố vơi bạc. Nhưng không phải không có cách khi Trẫm đã quyết.

- Tâu Thánh minh, nghị lực và tài trí của Hoàng thượng Vua cha đã biết. Chính vì vậy Vua cha có ý truyền ngôi cho Người trước khi Hoàng tử trưởng khước từ ngôi báu.

- Trẫm hỏi khanh, vì sao khanh thấu tỏ gan ruột Hoàng Kiến Nghiệp đến thế?

- Tâu Hoàng thượng, dân phụ là thày học lại còn là nhũ mẫu của tiểu thư Kim Phụng. Hoàng Tướng công tuy đáng bậc chú bác của dân phụ nhưng quý trọng dân phụ nên ngài đã coi dân phụ như bằng hữu vong niên. Bởi vậy có điều gì tâm đắc, Hoàng tướng công đều cho dân phụ biết.

ánh mắt của nhà Vua bỗng trở nên xa xăm, rồi Ngài nói:

- Ước gì, Trẫm cũng có người tương giao tương cảm như khanh với Hoàng Kiến Nghiệp.

Bà Thục Trâm rất hiểu hàm ý câu nói của nhà Vua. Bà ái ngại cho Ngài. Vì điều Ngài ao ước chỉ là ảo vọng mà khởi phát của ảo vọng ấy lại chính là từ bà. Bà nói gì Kim Phụng và Sơn Nữ cũng nghe. Nhưng bà lại biết Kim Phụng không thể sống nổi khi phải xa Sơn Nữ. Hơn nữa, Sơn Nữ như con họa mi, phải trả nó về rừng xanh không thể nhốt vào lồng được. Bỗng nhà Vua hỏi:

- Còn ai là người giúp Trẫm lo việc lớn sao không thấy khanh nói tới?

- Tâu Hoàng thượng, dân phụ làm sao mà biết được các đại thần của ngài.

- Trẫm muốn việc này bất ngờ đến phút chót. Các đại thần tâm phúc chỉ nhập cuộc khi đại sự khai triển. Vua cha chọn Phạm Vũ Long. Khanh thấy thế nào?

- Tâu Thánh quân, không được ạ.

- Vì sao?

- Thưa, muốn làm việc này phải chính danh. Em dân phụ quyết không nhận một chức quan. Làm việc lớn mà không phẩm trật nói ai nghe?

- Trẫm không bắt em trai khanh vận quan phục. Không quan phục Trẫm dùng theo cách không quan phục. Em trai khanh từ chối ư? Trẫm như Lưu Bị cầu hiền, khanh nghĩ sao? Trẫm không thể không làm việc lớn này. Có điều "dục tốc bất đạt" cho nên không ngày một ngày hai được. Một vài năm nữa quốc khố khá lên, Trẫm phải làm một mẻ…. Một kẻ sĩ như Phạm Vũ Long sẽ hiểu Trẫm nên không thể làm ngơ trước cảnh bách tính lầm than. Giá khanh là trai thì phúc cho Trẫm biết bao.

- Thánh thượng anh minh. Dân phụ rất mong Hoàng thượng cách tân, chấn hưng sông núi.

- Không biết khanh đã biết chưa? Mới rồi, Vua cha ban cho thân phụ khanh đặc ân và cho thân phụ khanh chọn. Thân phụ khanh xin được về quê cùng cậu út làm thuốc và truyền nghề cho Mộc và Mạc. Thật là phúc cho hai kẻ không cha mẹ. Trẫm có hỏi đến con của Oanh Nhi. Thân phụ khanh nói hai mẹ con Oanh Nhi đã nương cửa Từ Bi. Thế cũng tốt.

Nhìn thẳng vào bà Thục Trâm một thoáng rồi nhìn vào mênh mông, nhà Vua nói:

- Vua cha và Trẫm ghi công của khanh. Sau này, ở lại kinh thành hay về đâu là tùy ý khanh. Nhưng khi cần là Trẫm phiền khanh đấy.

- Đội ơn Hoàng thượng, dân phụ chỉ mong được yên thân.

Phạm Vũ Long được nhà Vua truyền. Chàng bước tới trước bệ rồng vái bằng cử chỉ đường hoàng với lời chúc khiêm từ không mòn sáo khiến nhà Vua bằng lòng lắm. Nhà Vua ôn tồn:

- Tân Cử nhân bình thân.

Nhà Vua chằm mắt vào Phạm Vũ Long, hỏi:

- Bao người mơ mũ cao áo rộng. Còn khanh là cử nhân mà lại xin Vua cha không làm quan, hà cớ gì vậy?

- Tâu Hoàng thượng, mỗi người có một sở nguyện. Vì vậy, Hoàng tử trưởng mới tới am mây, gánh nặng xã tắc mới đè lên vai Hoàng tử thứ là Người.

Hoàng thượng sững người. Trí tuệ sâu sắc của Phạm Vũ Long trong một câu nói mà làm sáng một việc rất lớn. Lấy ngay chuyện của anh em Vua để trả lời, Phạm Vũ Long quả là khôn khéo. Nhà Vua khẽ cười. Ngài lại hỏi:

- Không nhập quan trường, khanh làm gì?

- Tâu Thánh quân, hàn nho dạy đạo Thánh hiền cho đời.

- Để chấn hưng sông núi cho dân đỡ lầm than, Trẫm cần cái đầu và văn tài của khanh, khanh có vui không?

Phạm Vũ Long suy nghĩ, đáp:

- Hàn nho biết Hoàng thượng dùng hàn nho vào việc gì rồi. Việc ấy lại do chị gái hàn nho khởi xướng. Bởi vậy có thể nào nói vui hay không vui.

- Trẫm hiểu. Khanh là một kẻ sĩ có tâm kia mà.

- Tuy vậy, xin Thánh quân ân chuẩn. Khi đại sự hoàn tất, hàn nho xin được về quê truyền bá đạo Thánh hiền.

- Trẫm khước từ sao được. Đạo Thánh hiền được quảng bá, dân trí sáng thêm, phúc cho nước. Trẫm mong điều đó lắm.

Nhà Vua đưa bài viết của bà Thục Trâm tâu trình lên nhà Vua cho Phạm Vũ Long, nói:

- Đây là tâm huyết của chị gái khanh. ý khanh thế nào cứ nói:

Phạm Vũ Long mắt trông hờ vào trang giấy, đầu óc lại suy nghĩ tới điều mà chị chưa nghĩ tới. Bởi vì những kiến giải của chị chàng biết cả rồi. Chợt ánh mắt Phạm Vũ Long sáng lên. Chàng bèn hỏi:

- Tâu Hoàng thượng, nhất quyết Hoàng thượng sẽ đặt trái núi lên vai?

- Một vài năm nữa quốc khố bạc đủ dùng, Trẫm sẽ hành sự.

- Chúc mừng Hoàng thượng. Hàn nho xin dâng người một ý nhỏ. Khi binh quyền đã thu vào tay Người, quốc khố đã đủ bạc, muốn xem cá béo cá gày, Hoàng thượng phải rung chà.

- Khanh nói vậy nghĩa là thế nào?

- Tâu Hoàng thượng, Người xuống chiếu buộc các quan từ thất phẩm trở lên mỗi người phải có một bản tự bạch. Từ khi làm quan, họ đã làm được gì, những gì chưa làm được, dân yêu hay ghét, đã làm gì trái phép nước chưa, tiền của tích góp được bao nhiêu… Có những bản tự bạch của các quan, Hoàng thượng sẽ hiểu diện mạo của các quan: thật, giả, trung, nịnh, thanh, tham, ngay thẳng, dối trá không giấu được. Lúc đó, Hoàng thượng có căn cứ dùng ai, bỏ ai tùy ý. Quan nào có ý chống đối, sự chống đối đó có thể bị tiêu tan, hoặc bị phát giác. Các quan muốn kết bè chống lại nhà Vua cũng ngại. Người người nơm nớp sờ lên gáy, không biết nhà Vua dùng mình hay bỏ mình. Trong tâm trạng ấy, các quan răm rắp tuân theo ý chỉ Hoàng thượng. Đại cuộc ắt thành.

Gương mặt nhà Vua tươi tỉnh hẳn lên:

- Khanh nói lại cho Trẫm nghe.

Phạm Vũ Long nói lại một cách rành rọt. Nhà Vua thốt lên:

- Giỏi! Giỏi! Trẫm sẽ làm theo kế của khanh.

- Tâu Hoàng thượng, cùng lúc Hoàng thượng ban chiếu khiến các quan làm tự bạch, người của Thánh quân phải để mắt đến dinh các quan, đến các nhà giầu không cho họ phân tán bạc vàng.

Hoàng thượng tán đồng:

- Nhất thiết phải như vậy.

- Tâu thánh minh, còn điều này nữa. Trước khi Thánh minh buộc các quan làm tự bạch, Người bố cáo cho bách tính khai gia sản và nói rõ hoàn cảnh sống để triều đình có kế sách khuyến dân. Đây là cách không cho nhà giầu chạy của.

Đang ngồi mà nhà Vua phải đứng phắt dậy:

- Hay! Hay lắm! Không như vậy, các quan sẽ giấu hết của cải.

- Tâu thánh minh, từ nay đến ngày khởi sự còn lâu, hàn nho chưa phải để tâm đến việc này. Hàn nho phải dồn trí lực chuẩn bị giúp Vua cha để Người cho viết lại Bách Khoa Thư.

- Trẫm mừng lắm. Trẫm thật may mắn nên gặp được bà Thục Trâm và Khanh.