hị Lụa và cô bé Quyên ý tứ lui ra ngoài.

Chỉ có một cái ghế. Cẩm nhường Dương, còn mình ngồi dưới chân giường Tự nằm.

Đặt lên cổ tay Tự, bàn tay Dương nhẫng, mát rượi như bàn tay thầy lang giỏi vận nội công, điều hòa. Hai mắt Dương sau làn kính. phẳng lặng, lờ mờ.

Giọng Dương đều đều như hơi thở:

- Đồng chí có ăn được không? Ngủ thế nào? Trông khá hơn lúc bị ngất rồi đấy!

Ngừng vài giây, Dương lại tiếp, vẫn không sắc thái tình cảm:

- Vào những lúc như thế này, dễ ốm lắm. Thành ra, điều độ là thứ nhất. Cơm dù ít hay nhiều đồ ăn, cũng phải đúng ba bát. Đêm, đặt mình xuống là nhắm mắt, không xa gần tơ vương. Thứ hai là không để xung động thần kinh, vui bốc đồng hay rầu rã, âu sầu bất chợt. Như đồng chí thấy đấy, cậu Thuật khiêu khích tôi, có lúc xem tướng số bảo tôi sẽ chết bất đắc kỳ tử, tôi cũng vẫn bình tĩnh, không âu lo. Hôm thi văn, đồng chí hiểu lầm, nói tôi quá đáng, nhưng tôi có để bụng bứt rứt đâu. Kỳ thi vừa qua, lúc thì bảo học sinh không làm được bài, lúc lại có dư luận kết quả rất cao, người cầm chịch mà không vững vàng thì rối ren đền thế nào! Sau nữa là phải thể dục đều. Tôi, từ năm đi hoạt động đến giờ, không tốn một viên thuốc của Nhà nước là nhờ ở ba điều ấy. Sức khoẻ là cái mất đi khó lấy lại nhất. Ông Thống, cũng như cậu Thuật, là do tự mình buông phóng quá sức, vậy là hết đấy.

Sốt ruột với lời mở đề dài dòng của Dương, Cẩm cứ nhấp nha nhấp nhổm. Lát sau, Dương vừa ngắt giọng, Cẩm đã đứng lên. cúi xuống, ghé tai ông bí thư:

- Anh Dương này, hay là anh cứ ở đây, để tôi sang bên ông Thống. Nhân tiện tôi trao cho con gái ông ta số tiền chữa trống còn thừa ra sau khi đã đán...

Dương hơi bị bất ngờ, ngẩng lên, ngần ngừ:

- Thế còn việc...

- Thì anh cứ thay mặt lãnh đạo...

- Có tiện không?

- Có gì mà không tiện.

- À ừ… Nhưng mà… Thôi… cũng được.

Cẩm thở đánh phựt ra như được giải thoát, tót ngay ra cửa, quên cả một lời chào xã giao với Tự. Còn lại một mình, Dương có vẻ lúng túng, ông tháo kính, lắc lắc đầu, như thanh minh:

- Lắm việc quá thật. Thi cử xong, thắng lợi vang dội, mừng thì mừng thật, nhưng bận thì không để đâu cho hết. Nào tổng kết rút ra bài học. Nào báo cáo chuyên đề. Trung ương, thành phố, quận... cấp nào cũng tới tham khảo kinh nghiệm. Đấy! Xuất sắc cũng có cái khổ của nó là vậy. Thật đúng là chữ tài liền với chữ tai một vần.

Cười mấy tiếng vì cho là mình dí dỏm, Dương tiếp, giọng bắt đầu nghiêm nghị như thói quen:

- Bây giờ một mặt tổng kết, một mặt lại lo công lác chiêu sinh cho năm học mới rồi. Danh tiếng mình như thế, học trò sẽ đầu đơn nhiều quá mức, rồi không biết giải quyết thế nào đây. Mừng đấy mà lo đấy. Lo là làm sao phát huy được ưu điểm, sửa chữa được thiếu sót để tiến lên. Là người mácxít, xem xét vấn đề một cách toàn diện, ta không tự mãn, ta vẫn thấy ra mình vẫn còn nhiều lỗ hổng khiếm khuyết. Đồng chí có đồng ý với tôi là như vậy không?

Thế là Dương đã chuyển mạch được rồi, sau một hồi kề cà trong nhưng ý từ đã đã quá nhàm chán. Điều Dương muốn nói có lẽ là điều sắp tới kia. Dương là người có nhiều thủ thuật ứng xử. Tự đã dự đoán không sai. Giọng Dương có khí sắc khác hẳn khi nói về những lỗ hổng, những khiếm khuyết của nhà trường. Thì ra học trò gọi Thảnh là Thảnh cú là còn có ý nghĩa cú cáo, tinh quái. Vì Thảnh buôn vàng, buôn thuốc phiện lậu. Lại bồ bịch với cả gã lái xe con của phu quân lão tướng khi xưa. “Khổ đồng chí thiếu tướng về hưu không biết”. - Dương nói- “Đồng chí ấy đến tận trường tố cáo khuyết điểm của vợ. Thật là một người cộng sản chân chính! Chỉ tiếc là đồng chí ấy đập bàn đập ghế, đòi bắn chết cô Thảnh và chất vấn gay gắt đồng chí Cẩm”. Thì ra, bây giờ Dương mới biết là Cẩm đã dành cho Thảnh hai vé đi nghỉ hè. Và lúc này Thảnh đã nhởn nhơ ngoài bờ biển với bồ trai tơ, để lại nỗi bẽ bàng cho ông hiệu trưởng và nỗi lo ngay ngáy cho người bí thư. Ngộ nhỡ ngài thiếu tướng già nổi máu ghen của con nhà lính, ỷ thế chức vị lớn, tố cáo việc bê bối này với cấp trên và công luận, sự việc đổ bể, dứt giây động rừng, rồi dậu đổ bìm leo thì có khi bao nhiêu “thành tích” là đổ xuống sông, xuống bể cả!

Chuyện vừa bi vừa hài. Nhưng, Tự nghe mà dửng dưng. Tự hiểu rằng: cũng lại là một thủ đoạn dẫn dắt, chuyện Thảnh chỉ là đòn bẩy để Dương đề cập tới một một chuyện khác hệ trọng hơn - chuyện về chính Tự.

Dự đoán đã thêm cứ liệu. Tự nhớ thái độ ngần ngừ của Dương khi Cẩm muốn lánh mặt và đùn đẩy trách nhiệm cho Dương ở lại đây một mình với Tự. Cả hai đều có ý ngại a

Quả nhiên, Dương càng lộ vẻ lúng túng khi nói xong chuyện Thảnh. Phải e hèm bốn năm tiếng dọn giọng Dương mới bắt dầu: “Còn về đồng chí...”. Không cần nghe, không thể thoát được mấy câu nhận định chung chung, mấy lời khen nhạt nhẽo: rằng là... đồng chí là một cán bộ tốt, một người đã kinh qua môi trường rèn luyện này nọ, rằng thì là... đồng chí được học sinh tin yêu, phụ huynh học sinh tín nhiệm rất cao, phần thưởng ấy dễ ai mà có được.v.v...

- Tóm lại là chi bộ rất tin ở đồng chí. - Dương tiếp - Không nói giấu gì đồng chí, vả lại có gì mà phải giấu nhỉ, là vừa rồi chúng tôi đã cử người lên tỉnh L. nơi mà hai mươi năm trước đồng chí đã công tác, để xác minh thêm quá trình công tác. Chúng tôi gặp các đồng chí có trách nhiệm. Người ta khen đồng chí nhiều. Ngay cả đồng chí phó giám đốc sở công an tên là Tuẫn, trước là học trò của đồng chí, một người rất nghiêm khắc, cũng phải công nhận đồng chí là một giáo viên giỏi, có tư cách. Cuối cùng chỉ cộm lại mấy việc mà người ta cho rằng có vấn đề tồn nghi. Một là vụ hỏa hoạn. Hai là việc đồng chí đánh đập dã man con một đồng chí cấp ủy. Sao? Đồng chí Tự! Đồng chí làm sao thế?

Tự oằn người, đổ nghiêng mặt xuống gối. Hình như anh hộc lên một tiếng kêu.

Dương đặt tay lên vai nạn nhân của mình, không mảy may xúc động:

- Phải nói rằng, các đồng chí đó xét vấn đề rất có quan điểm toàn diện. Cái gì nó là nhất thời thì cho nó qua chứ không thành kiến. Ví dụ, như chuyện luyến ái bất chính của đồng chí với một nữ sinh. Nói thì nói, chứ không kể là khuyết điểm. Sao? Đồng chí Tự! Đồng chí làm sao thế?

Tự xoay trở lại thế nằm cũ, cố chẹn một con sóng dồi lên trong lồng ngực.

Thế là toàn bộ sự việc đã lộ ra giữa thanh thiên, sắp đi tới cái chung cục bi thảm của nó, và đã có thể gọi nó bằng một cái tên rồi.

Một tư tưởng khởi nguyên có thể là rất đẹp. Nhưng kẻ truyền bá nó lại không đủ sức thẩm thấu cái đẹp và chuyển tải nổi cái đẹp cho đối tượng khác. Nhân danh cái đẹp, họ tưởng là mình đẹp, nhưng thực chất lại phản bội cái đẹp. Một ý nguyện khởi đầu có thể là đầy cảm hứng nhân văn. Nhưng ý muốn muốn áp đặt ý nguyện đó tạo ra một thể chế bó buộc mọi người phải tuân phục ý nguyện đó, lại là những hành vi thiếu hẳn sự tôn trọng con người.

Quyền lực trao cho một cá nhân trong lúc này có thể là cần thiết, nhưng phải có điều kiện. Dương không đủ sức phản ánh cái phong phú, bác tạp, sinh động của lý thuyết mà ông đòi là người dại diện. Cẩm cũng vậy. Thấp hơn Tự, làm sao họ đo được tầm vóc của anh!

Tự đã lầm lẫn không thể tha thứ được. Anh hiểu mặt này mà lại không hiểu mặt khác của cuộc đời. Nhận ra họ, nhưng anh vẫn mong mỏi một sự hòa đồng. Trong cơn mê, anh cũng tràn trề ao ước một hình ảnh kết liên hài hòa giữa anh và họ. Tất cả chung một đội hình khít khao đi dưới tấm biển chỉ đường của trí tuệ. Anh đã không giành được tự do thật sự cho chính anh. Anh đã vung vãi niềm tin một cách xa xỉ và hy vọng vô cùng ngốc nghếch. Vì chính cái vòng kim cô, anh tự nguyện đội lên đầu. Vì chính cái ước nguyện chính danh sâu thẳm của cha anh. Của chính anh.

Nhưng ngẫm cho kỹ, có ai xưng là con người mà không mơ ước như anh, được đo mình bằng thước đo chính thống của thời đại. Con người sống bằng danh, sống bằng tâm hồn cao quý của mình, dầu phần xác còn đang cơ cực.

Xét cho cùng, ước vọng của anh là hoàn toàn chính đáng. Trong trường kỳ lịch sử của dân tộc, đã có một tổ chức của con người nào có thể sánh được với Đảng Cộng sản về lý tưởng cao cả và chiến công kỳ vĩ, cùng những người con ưu tú của nó - những Đức Chúa hiển vinh của dân tộc. Đó là cái đẹp vô song mà Tự khát khao được chung sống, hòa nhập. Cuộc hôn nhân anh mong mỏi là hoàn toàn đúng đắn và có cơ sở. Vậy mà đám cưới ấy lại không thành. Bởi vì, những kẻ thô lậu, mạo nhận là họ nhà gái xinh đẹp, cao quý, bó buộc anh, chỉ được thành chú rể một khi anh phải tái tạo lại hình hài, diện mạo anh theo chúng. Giấy giá thú không có. Lần này là sự cự tuyệt thẳng thừng. Lần này là sự chà đạp tàn nhẫn nhất, so với hai lần trước: lần anh bị tên Lại đầy dọa và lần bị Xuyến bội tình. Lần này toàn bộ nhân cách anh bị phỉ nhổ!

Trân trân hai con mắt ráo hoảnh sau cơn sốt. Tự nhìn Dương, một cái nhìn khảo sát và phẫn nộ. Hai mắt kính của Dương loa lóa như chính đó là cơ quan thị giác của hắn. Hắn có hiểu rằng hắn cũng là một kẻ gây án như Cẩm, thậm chí tội lỗi còn nặng hơn Cẩm nhiều. Coi sóc, nâng đỡ tinh thần, tư tưởng, tâm hồn cho mỗi người là việc hệ trọng còn hơn lo cơm ăn, nước uống cho họ. Đó là một việc làm nhân ái của những nhân cách cao cả. Còn Dương, tên đầu cơ sinh mệnh chính trị của người khác, hắn chỉ làm được cái việc thô bạo của tên cai ngục là giơ roi bắt ne bắt nẹt tù nhân phục tùng, hoặc hủy hoại tàn nhẫn những tâm hồn thánh thiện tràn đầy khát vọng mà thôi. Dương không tạo được quanh mình một mảy may hấp dẫn tinh thần. Dương chỉ là sự áp chế trắng trợn hay trá hình vhức, hoặc là sự thắt nghẹt êm ả. Nhưng cõi nhân gian có lẽ là còn nhiều điều bí ẩn, và một lần nữa Tự lại chưa đánh giá hết những năng lực và tính toán thầm kín của Dương. Anh đã bị bất ngờ. Sự việc chưa kết thúc. Dương thò tay vào túi áo, nhẹ nhàng rút ra một phong thư. Và lần này mới là một phát súng nhân đạo bắn vào thái dương kẻ đã bị xử bắn.

- Tình hình đã trở nên xấu hơn vì lại có phong thư này, đồng chí Tự ạ. - Dương nhẹ nhõm như không - Nhưng, trước hết, tôi phải nói thế này đã để đồng chí yên tâm, để khỏi xảy ra kiện cáo rắc rối. Vì đồng chí là người có hiểu biết, không kém phần sắc cạnh. Đầu đuôi câu chuyên là do ông Thống đi nằm viện. Thư từ, công văn, báo chí đến, anh Cầm phải nhận cả. Thấy thư đề tên đồng chí, tôi bàn với anh Cẩm là đưa ngay về nhà cho chị. Vì sợ đồng chí còn nằm viện lâu, ngộ nhỡ có việc gì cần kíp thì sao! Cũng nghĩ như là một sự bình thường. Nào ngờ hôm qua chị nhà lại gặp tôi và đồng chí hiệu trưởng, khóc lóc, kêu rên rầm rĩ rằng bị đồng chí lừa lọc, bội phản... và đưa lá thư này. Thành ra, họ buộc chúng tôi phải xem qua nội dung lá thư.

Dương ngừng lời, sửa kính, chép miệng ái ngại, tiếp:

- Cũng tưởng là sẽ giúp đồng chí thanh minh, khuyên can chị ấy đừng lu loa, xấu chàng hổ ai. Nhưng hóa ra không nổi. Thôi thì chuyện tình này nọ dẫu sao nó cũng là sự trụy lạc của đạo đức, khỏi cần nói cũng rõ là tác hại như thế nào. Đáng ngại hơn là những quan điểm, lý thuyết chính trị nêu trong thư kia. Bên an ninh họ mà đọc lá thư này thì rồi không hiểu họ nghĩ như thế nào! Bộ, Sở sẽ đánh giá ra sao? Liệu rồi còn có thể tiếp tục đứng trên bục giảng dạy, làm gương sáng cho thế hệ trẻ? Với một trường tiên tiến như trường ta, một người như vậy làm sao có thể chấp nhận làm giáo viên được

Tự nằm im như hóa đá. Mồ hôi lạnh toát khắp mặt da cơ thể, như trạng thái thoát dương, ra hết sinh khí ở người hấp hối. Anh không nghe thấy câu gặng hỏi của Dương:

- Đồng chí Tự! Đồng chí vẫn nghe tôi nói đấy chứ!