hưng sự việc khó chịu nhất vẫn còn ở phía trước. Chiều hôm ấy, Di-na có dẫn tới sau hàng cột một người râu hung hung, đã có tuổi. Người đó cắp nách một cái giá gỗ ba chân để đặt máy ảnh, còn áo bành tô thì phồng lên ở một bên sườn. Thời gian gần đây có khá nhiều khách đến sau hàng cột. Khi thì Di-na đưa đến, khi thì cán bộ của ban chấp hành công đoàn, khi thì chính đồng chí bí thư đảng uỷ đưa đến để cho mọi người thấy rõ máy móc cũ được sử dụng ở đây như thế nào. Khách có nhiều người khách nhau, nhưng ông khách này là người nghiêm nghị nhất.

- Đây là đội xung kích thanh thiếu niên ưu tú nhất của chúng tôi, - Di-na nói. – Có thể bắt đầu từ đội này được đấy ạ.

Người khách nhìn xung quanh và lẩm bẩm:

- Tốt lắm, gọn gàng lắm. Tôi sẽ chụp những thành viên tích cực của đội, - ông quyết định. - Những đội viên hăng hái nhất ấy… Ban biên tập yêu cầu có một bức ảnh tập thể những người có nhiều sáng kiến trong sản xuất, những thanh thiếu niên lao động tiên tiến nhất.

- Đội này chỉ có bốn người thôi ạ, - Di-na lúng túng. – Trong số người tích cực tất nhiên có Cô-xchi-a, một thiếu niên nổi tiếng về mặt cải tiến sản xuất, sau đó có Ca-chi-a, lao động xuất sắc nhất, sau đó có Lê-na, chính trị viên của đội… - Rồi cô im lặng.

- Còn cả Xê-va nữa chứ ạ! – Ca-chi-a bướng bỉnh nói thêm. – Nói chung ở đội này mọi người đều làm việc tốt cả ạ.

- Ca-chi-a, nhưng em phải hiểu là cần chụp những người tích cực thôi, - Di-na thì thầm. – Mà Xê-va thì hôm nay đã làm một việc thật là xấu… Như thế mà là có ý thức à?

- Không sao! Cậu ấy sẽ không như vậy nữa.

- Ôi, tất nhiên rồi! – Lê-na ủng hộ bạn.

- Làm gì phải tranh luận, tớ không thích chụp ảnh đâu mà! – Xê-va dửng dưng nói và buộc chặt thêm chiếc khăn quàng trên cổ.

- Cả đội chúng em là một! – Cô-xchi-a bênh bạn. – Chúng em làm việc gì cũng cùng làm với nhau. Có chụp ảnh thì tất cả phải cùng chụp.

- Bác sẽ chụp tất cả! – Ông phóng viên nhiếp ảnh quyết định. – Máy của bác đủ sức chụp được. Đoàn kết với nhau như thế là tốt lắm, đúng là những phần tử tích cực cả… Các cháu, lại gần bảng chỉ tiêu đi. Hai cháu trai bỏ mũ ra và vuốt lại tóc đi. Chỉ nhìn nhau thôi, cứ coi như không có bác ấy nhé…

Các em mở thật to mắt nhìn nhau, nhưng vẫn thấy rất rõ những việc mà ông phóng viên râu hung hung “coi như không có” ấy đang làm: ông lấy từ dưới áo bành tô ra một chiếc máy ảnh để trong bao da, vặn chặt nó vào giá ba chân rồi chĩa về phía đội, sau đó trong tay ông xuất hiện một vật kỳ lạ - một cái ống kim loại có bệ phẳng. Ông rắc lên bệ phẳng một chất bột trắng bạc lấy trong một chiếc hộp nhỏ rồi nâng ống lên cao.

- Này các cháu, lúc nào các cháu cũng nghiêm trang thế này à? – ông hỏi. – Cúc cu!

Tất cả bất giác cười vang lên. Đúng lúc ấy có cái gì kêu “tách” một tiếng và một ánh sáng chói loà loé lên.

- Tốt lắm, tốt lắm rồi! – ông phóng viên nhiếp ảnh khen các em. – Bây giờ các cháu nói tên các cháu và cho bác biết cháu nào có ai là người thân đang chiến đấu ở ngoài mặt trận, để bác ghi nhé.

Khi đến lượt Ca-chi-a, em nói:

- Cháu là Ca-chi-a… Bố cháu đang chiến đấu ngoài tiền tuyến.

- Bố cháu vẫn viết thư về chứ?

- Không ạ, đã lâu cháu không nhận được thư. - Rồi em quay mặt đi.

Ông phóng viên ngập ngừng nói:

- Nghĩa là… nghĩa là… - Có lẽ ông định hỏi: “Nghĩa là không biết có còn sống hay không chứ gì?” nhưng ông quyết định nói: - Bác chỉ ghi rằng bố cháu ở ngoài mặt trận thôi nhé! Con trai bác cũng… cũng không có thư từ gì về tháng mười hai năm ngoái. Con trai bác ở sư đoàn đặc biệt X. Bác hy vọng mọi chuyện sẽ tốt đẹp cả. Cả cháu nữa, Ca-chi-a ạ, cháu cũng đừng phiền muộn…

Con người nghiêm nghị ấy bây giờ trông già hẳn đi, vẻ mặt buồn buonò. Di-na đưa ông sang các đội khác.

- Ảnh chúng ta sẽ được in trên báo nhé!.. Ôi, lúc chụp mắt tớ nhắm tịt lại, các cậu ạ! Không ai nhận rõ tớ được đâu! Mồm tớ rộng hoác ra, bởi vì tớ cười mà!.. – Lê-na nói liến thoắng.

- Cậu sao thế, Ca-chi-a? – Cô-xchi-a hỏi.

Ca-chi-a lảo đảo, một tay chới với, em định tựa vào cỗ máy nhưng bị hụt, cho nên em từ từ buông người xuống sàn, chọn lấy một chỗ để ngồi.

- Cậu sao thế, sao thế hả Ca-chi-a! – Lê-na nói líu cả lưỡi và nhảy bổ tới bên bạn. - Cậu lại chóng mặt à?

- Bố tớ cũng không viết thư về từ tháng mười hai… Bố tớ… cũng ở… sư đoàn đặc biệt… - Ca-chi-a nói, nhắm mắt lại và cúi gục xuống.

- Các cậu nâng cậu ấy dậy đi chứ! – Lê-na hét.

Xê-va chạy tới trước, nhưng Cô-xchi-a đã gạt cậu ta ra để nhấc Ca-chi-a lên. Em hoảng sợ thấy người Ca-chi-a nhẹ như bấc.

- Các cậu cứ việc đi đến trạm y tế nếu các cậu cần! – Ca-chi-a bực tức nói, vùng khỏi tay Cô-xchi-a và ngồi xuống.

Các em cho Ca-chi-a uống nước ở chiếc ca nhỏ, Cô-xchi-a đỡ một bên tay, Lê-na đỡ bên tay kia dìu Ca-chi-a, nói đúng hơn là khênh Ca-chi-a đi. Nhi-na Páp-lốp-na hớt hơ hớt hải chạy tới. Ca-chi-a được đưa tới trạm y tế, trưởng trạm là một ông bác sĩ già.

Ca-chi-a thú thật rằng em bị cảm lạnh và sáng nay đi làm đã bị sốt, nhưng em giấu không cho bà và các bạn biết! Em không muốn đi khám bệnh vì em sợ bác sĩ sẽ bắt em phải ngồi nhà.

Lúc quay trở về sau hàng cột, Cô-xchi-a cảm thấy trong lòng rất nặng nề. Đội em bỗng trống trải hẳn đi vì thiếu mất một người. Đội thiếu mất một người, một cô bé mắt xanh yếu ớt thôi, nhưng em có cảm giác như đội em yếu đi hàng nghìn lần.