rong những ngày ấy, trời giá rét đến nỗi ngay cả con Sa-ghi-xtưi cũng không chịu nổi, nó phải bỏ hang tuyết để vào ở phòng ngoài. Cô-xchi-a chợt nhớ ra là em quên không mang về mẩu bánh mì nào. Em lấy chiếc kẹo ra, lưỡng lự một chút rồi bẻ một miếng vứt cho con chó yêu quý của em. Chẳng hiểu đầu đuôi thế nào, con Sa-ghi-xtưi nuốt chửng luôn miếng kẹo và chỉ sau đó nó mới hiểu rằng nó đã phạm lầm lớn, bởi vì nó chưa kịp nhấm nháp một thứ gì đó rất ngon. Nó vẫy đuôi rồi nhìn Cô-xchi-a ra ý hỏi: “Vừa rồi là món gì thế hả cậu?”

- Mày ngốc nghếch quá, cho ăn gì cũng không biết, - Cô-xchi-a trách nó.

Trong gian nhà phụ, Xê-va đang ngồi co chân trên giường uống nước trà ở chiếc ca tráng men và đọc tờ báo đặt trên đầu gối. Về mùa đông, cậu ta lại ham mê uống trà và đọc báo, cậu ta kiếm đâu ra được một cái ấm pha cà phê tráng men xanh đã bẹp, lấy nước sôi ở bếp và uống cho tới lúc bụng sủi lên òng ọc mới thôi.

Bây giờ cậu ta uống trà theo cách đặc biệt - cứ nhấp một ngụm, lim dim mắt khoái trá, giẩu môi ra khẽ huýt một tiếng, rồi lại nhấp một ngụm và lại huýt.

- Cậu làm gì mà mặt cứ ngẩn tò te ra thế? – Cô-xchi-a hỏi.

- Tớ đang uống trà với tiếng huýt gió đấy, - Xê-va giải thích. - Tớ phát minh ra đấy…

- Đường cậu đã lĩnh chưa? Hay là đã chén sạch cả rồi?

- Chén sạch thì lấy gì mà đi rừng tai ga? – Xê-va nhắc. - Nửa suất đường tớ đổ vào một cái túi con bất khả xâm phạm. Cậu có muốn uống trà với tiếng huýt gió không? Tớ không tiếc đâu.

- Cậu uống với kẹo đi này, - Cô-xchi-a đặt chiếc kẹo lên bàn. - Cậu tưởng tớ tiếc à?

Xê-va rất vui mừng thấy Cô-xchi-a tỏ ra thân mật với cậu ta.

- Kẹo ngon quá, loại thượng hạng đây. - Cậu ta khen và trong nháy mắt đã chén hết. – Nhưng này, có thật con linh miêu nó dám xông vào cả người không hả cậu? Nó là con vật nhỏ thôi mà…

- Cũng có con nhỏ, cũng có con không nhỏ đâu… Người lớn có lẽ nó không dám xông vào đâu, nhưng trẻ con thì nó xông vào thật đấy.

Vừa nhấp nước trà Cô-xchi-a vừa kể cho Xê-va nghe về những thói quen của loài linh miêu. Bỗng cửa ra vào lạch cạch, con Sa-ghi-xtưi vui sướng nhảu cẫng lên, có giọng nói thanh thanh: “Yên nào, đồ ngốc, làm tao ngã bây giờ!” - rồi Ca-chi-a gõ cửa gian nhà phụ:

- Cô-xchi-a, có thư gửi cho cậu đây này!

Thư à?.. Ra phòng ngoài, Cô-xchi-a được Ca-chi-a đưa cho một chiếc phong bì xám dán bằng ruột bánh mì, địa chỉ viết bằng nét chữ nghiêng. Em cuống cả lên, vì đây là lần đầu tiên trong đời em nhận được thư.

- Tớ tưởng thư của tớ, hoá ra của cậu, - Ca-chi-a nói, vẻ thất vọng.

- Ở mặt trận gửi về hả cậu? – em hỏi.

- Cậu đến là buồn cười! Thử ở mặt trận gửi về thì làm gì có tem?.. Sao cậu cứ mân mê mãi thế? Bóc ra đi chứ! Cậu không biết bóc thư à! Đưa đây!..

Ca-chi-a xé phong bì, rút ra một tờ giấy ram ráp. Từ trong tờ giấy này, một mảnh giấy nhỏ tuột ra và từ từ rơi xuống sàn. Ca-chi-a đỡ lấy mảnh giấy, mở ra xem rồi đưa tay ôm lấy ngực.

- Ôi, Cô-xchi-a, cậu biết không, đây là… - em thì thầm.

Cô-xchi-a nhìn mảnh giấy, chưa dám cầm. Nhưng rồi em cũng nhận lấy, nhìn qua và đọc kỹ đến hết. Ở đó viết rằng trung sĩ Đơ-mi-tơ-ri Gri-gô-ri-ê-vích Ma-lư-sép[viii] đã anh dũng hy sinh trong một trận chiến đấu với bọn phát-xít xâm lược. Cô-xchi-a hiểu rõ cả, nhưng dường như giây phút ấy em đang ở một nơi nào đó rất xa xôi, cho nên những điều em hiểu có vẻ mơ hồ, sai lạc. Em đứng yên không nhúc nhích, hoảng sợ nhìn mảnh giấy.

- Ta vào trong kia đi! – Ca-chi-a thì thầm, nắm lấy tay bạn đưa vào phòng khách.

Con Sa-ghi-xtưi cũng theo sau. Nó ngửi ngửi tấm da gấu mà nó đã biết từ khi tấm da này còn sống, còn gầm gừ một cách đáng sợ và còn đánh trả lại nó bằng những cái chân có vuốt cong và sắc. Nhớ tới những cái vuốt ấy, con Sa-ghi-xtưi không ngồi lên tấm da, nó nằm luôn xuống sàn, ghếch mõm giữa hai chân và nhìn hết người nọ sang người kia. Có chuyện gì đã xảy ra với cô chủ và cậu chủ của nó: hai người ngồi trên tấm da gấu, im lặng, nhưng đang nghĩ một điều rất buồn, Sa-ghi-xtưi cảm thấy như vậy.

- Thế còn cậu? Cậu cũng nhận được một tờ giấy thế này rồi phải không? – Cô-xchi-a hỏi.

- Không… tớ chưa nhận được giấy… như thế, - Ca-chi-a trả lời rất khẽ, đôi mắt em trở nên đờ đẫn và trong suốt như thuỷ tinh. - Nếu tớ nhận được mảnh giấy như thế… nhất định tớ sẽ chết mất…

Con Sa-ghi-xtưi muốn kêu ăng ẳng vài tiếng. Nó lại gần Ca-chi-a và liếm nhè nhẹ vào má cô chủ. Nó thấy má cô chủ ướt và mặn. Ca-chi-a không bực tức, em chỉ khẽ gạt con chó ra. Cố không giẫm lên tấm da gấu, con Sa-ghi-xtưi vươn người về phía Cô-xchi-a, giụi mõm vào vai em rồi lại nằm xuống.

- Con Sa-ghi-xtưi nó thương chúng ta đấy, - Ca-chi-a nói. - Tớ đọc thư cho cậu nhé?

Bức thư do bà cụ Pap-li-na đọc cho một người láng giềng ở Ru-mi-an-xép-ca viết hộ. Trả lời thư của Cô-xchi-a bà cụ cho biết uỷ ban quân sự đã chuyển tới cho bà giấy báo tử của Mi-tơ-ri, “Con chim ưng đẹp đẽ của chúng ta đã hy sinh, bọn phát-xít độc ác đã giết hại mất người anh của cháu”. – bà Pap-li-na viết, tiếp đó là mấy lời hỏi thăm của những ngưòi quen biết.

- Nếu tớ cũng nhận được mảnh giấy thế này, nhất định tớ sẽ chết mất, - Ca-chi-a nhắc lại.

Nỗi đau đớn làm trái tim Cô-xchi-a thắt lại. Em như bỗng hiểu ra một lần nữa rằng anh Mi-rơ-ri không còn trên đời này. Em đứng lên, bước đi, ra ngồi bên cạnh thùng nước ở phòng ngoài và ôm lấy cổ con Sa-ghi-xtưi đang lẽo đẽo theo sau em. Em cứ ngồi như thế, chân khoanh lại theo kiểu người Man-xi, mắt mở to chăm chăm nhìn mãi vào bóng tối.

… Anh Mi-tơ-ri, anh Mi-tơ-ri, thế là thế nào, anh Mi-tơ-ri yêu quý! Sao bọn phát xít lại có thể giết anh được? Anh giết nổi con gấu kia mà… Đến con sóc, anh còn bắn trúng được con mắt nhanh nhẹn của nó để khỏi làm hỏng bộ lông. Đến con nai, anh còn đuổi được, anh chạy nhanh hơn gió khiến nó không thể thoát nổi… Thế thì tại sao bọn phát xít lại giết được anh?! Anh không chịu để nó giết anh mới phải chứ, anh Mi-tơ-ri! Anh phải dùng con dao dài đâm chết nó, dùng đôi tay bóp cổ nó, và nếu cần, anh phải dùng răng mà cắn bọn đáng nguyền rủa ấy chứ…

Không, cả ở Ru-mi-an-xep-ca, cả ở thành phố Íp-đen, cả ở các lều của người Man-xi cũng sẽ không ai tin rằng anh Mi-tơ-ri cao lớn, anh Mi-tơ-ri vui tươi đã ngã xuống. Cả Cô-xchi-a bây giờ cũng chưa tin và sẽ không đời nào em tin. Còn việc em đang ôm lấy cổ con Sa-ghi-xtưi, áp đầu vào nó và lặng lẽ ngồi khóc, thì chỉ vì người ta đã viết một mảnh giấy khủng khiếp đến thế về anh Mi-tơ-ri, chỉ vì em thấy đau nhói ở tim, mà bây giờ em lại không thể điều khiển được trái tim em.

Sau đó đôi mắt em rực cháy một ngọn lửa vô hình. Em cứ nhìn, nhìn mãi vào bóng tối và em có cảm giác như ở đó có một kẻ nào đen xì, ác độc và đáng ghét, đáng ghét đến nỗi trái tim em trở nên nặng như chì. Em đã biết đó là kẻ nào rồi! Đó là kẻ đã dùng xe tăng đè nát ngôi nhà của Xê-va, đã làm bao nhiêu bạn bè của em ở phân xưởng thanh niên phải côi cút, đã giết hại anh Mi-tơ-ri, đã đem đến chừng ấy nỗi đau khỏ cho một đất nước giàu có và hạnh phúc. Từ trước tới nay, kẻ đó vẫn ở xa, nhưng bây giờ nó đang đứng rất gần, chỉ cách em hai bước chân, và nó đang nhe răng ra nhạo báng.

- Đợi đấy! – Cô-xchi-a khe khẽ nói. - Đợi đấy, tao sẽ cho mày biết tay! – em nhắc lại, hai tay nắm chặt lại đến phát đau lên.