ung dậy sớm. Theo lệ, Dung sắp thức ăn để Phúc lót dạ trước khi đến trường. Dung đã trằn trọc suốt đêm nhưng, qua mớ xúc cảm ban đầu, Dung lại thấy hồn trong lặng. Cảnh bình minh rực rỡ càng khiến Dung thêm hăm hở sáng suốt.

Nhìn Phúc thản nhiên ăn một cách ngon lành, Dung vui sướng bởi mối tình vị tha tràn ngập trong tim. Dung quyết định rồi. Nàng chỉ còn chờ Kính lại thì nàng sẽ giảng giải cho Kính nghe.

Phúc ăn xong, lấy sách vở đi học. Dung sai bảo công việc cho đầy tớ làm đoạn trở lên nhà khách. Nàng vừa ăn tàn miếng trầu thì Kính đến.

- Dung nghĩ kỹ rồi chứ?

- Em nghĩ kỹ rồi. Mời anh ngồi.

Kính vui mừng lộ ra sắc mặt:

- Nghĩa là Dung bằng lòng cho tôi ở lại?

Dung khẽ lắc:

- Dung muốn tôi đi?

Nàng thở dài:

- Không phải thế nhưng, theo ý em, chúng mình không nên cưỡng lại số mệnh. Mỗi người trong hai ta đã có một cuộc đời nhất định, ví như con sông nước chảy hai dòng...

Kính dần dần tái mặt...

Dung cúi đầu để khỏi thấy sự cảm động của Kính. Nàng nói tiếp bằng một giọng ôn tồn:

- Vậy, cớ sao ta lại cứ muốn pha lẫn hai dòng nước không thể hòa được với nhau? Ngay từ khi vâng lời thầy để lấy Nhuận, em đã gác bỏ đời em ra một bên rồi. Nhuận, đối với em, không những chỉ là một người chồng mà còn là một ân nhân nữa. Nay Nhuận chết, gửi lại cho em một mẹ già, một con dại, em nỡ nào tham vui sướng để phụ lòng chồng em, phụ lòng ân nhân của em? Em đã trọn hiếu cùng cha, em đã vẹn nghĩa cùng chồng, em sẽ còn hết đạo làm dâu và cố lo đầy đủ cái phận sự của người mẹ. Có thế em mới xứng đáng với tình yêu thủy chung của anh.

- Nhưng tôi có bắt Dung không được thờ phụng bà cụ Bá và nuôi con của Nhuận đâu! Tôi sẵn lòng coi bà cụ như mẹ và coi đứa bé như con...

Dung lắc đầu:

- Đã đành anh là người có lượng song em không dám thế...

- Dung để vậy cho tôi nói. Tôi không thể quên Dung được. Tôi không thể sống không có Dung. chúng ta đầu còn xanh tuổi còn trẻ, không ai cấm chúng ta sung sướng...

- Em đã thưa với anh rằng đời em không phải là của em nữa. Nó hiện thuộc về mẹ và nhất là về con Nhuận. Em thương Phúc lắm. Nó ra đời đã mồ côi mẹ; nay nó lại mồ côi cha! Nó chỉ còn trông nhờ vào em mà thôi. Lấy anh, em sẽ phải hết lòng chăm lo việc gia đình của anh, và nếu chúng ta có con với nhau, em sẽ phải nuôi dậy con anh; em còn thừa chút thời giờ nào cho Phúc?...

- Dung chỉ biết thương Phúc mà chớ hề có nghĩ đến tôi!

Dung mỉm cười chua chát:

- Nếu em không nghĩ đến anh thì sáu bảy năm trời nay em đã không khổ sở.

Dung kể cho Kính nghe về tâm sự của nàng từ khi Kính đi khỏi.

Cặp mắt thẫn thờ, Kính lắng nghe những lời nói văng vẳng như những tiếng vọng của một dĩ vãng xa rồi... Kính dần dần bớt sôi nổi và bắt đầu nhận thấy Dung hợp lẽ. Vả lại, trước tấm gương hy sinh kiên quyết và cảm động của Dung, Kính khỏi sao không nhận thấy cái hẹp hòi của lòng vị kỷ. Tâm hồn Kính như được nâng cao lên một bực, được làm quen với những tình cảm không ngờ.

Dung thấy Kính im lặng, đoán chàng đã hiểu mình nên hăm hở nói tiếp:

- Chúng ta có thể xa nhau mà vẫn yêu nhau như thường. Em vẫn còn nhớ một câu trong bức thư anh gửi cho em: "... Và mong rằng em vẫn coi tôi như một người anh cả vậy". Phải đấy, chúng ta nên coi nhau như anh em. Anh sẽ đừng đi đâu nữa, sẽ gây dựng lại cơ đồ, sẽ lấy vợ, có con, sẽ sung sướng cho em cũng được sung sướng...

Dung nói liền liền, mắt đăm đăm như bị thôi miên bởi một ý tưởng rực rỡ... Bỗng, nàng đứng phắt dậy.

- Và, bắt đầu mọi việc, em hãy làm mối cho anh một người... một người vừa có lòng tốt, có tài đảm đang, có sắc đẹp lại vừa có cái cảnh ngộ đáng thương. Anh lấy người ấy tức là anh cứu cho ba cuộc đời khỏi chìm đắm: Đời vợ anh, đời anh, và đời của em.

Không để Kính kịp nói, Dung gọi to ra cổng:

- Mau lên chị Hạnh! Chị đến phải lúc quá; chính em đương mong chị...

Kính đỏ mặt, luýnh quýnh không rõ nên khóc hay nên cười...

Décembre 1928 - Avril 1938

Theo bản in lần đầu NXB Tân Dân - 1938