rong một căn buồn sát hang hiên, có chăng lưới xinh xắn, bà Bêxi đang làm om sòm lên về chiếc bàn ăn. Bà mắng Mini không khép cửa, để ruồi lọt vào. Bà cầm chiếc khăn xua ruồi, trong khi Xam Giêry và Bốp nhìn chằm chằm lên những đĩa thức ăn trên bàn, nào là thịt bò luộc, xà lách, nào là mứt đặc, bờ và một chiếc bánh mì to tròn, nóng sốt. thức ăn bốc mùi ngon lành. Đã hang tuần nay, họ không ăn gì ngoài thịt muối và bánh nướng chay.

Mini bê vào một chiếc ấm tráng men to, dung pha trà, rồi đặt xuống bên cạnh những chiếc tách có đĩa lót đã bày sẵn trên một chiếc bàn dài. Đoạn chị đi về xóm thổ dân. Xam Giêry và Bốp nghe bà Bêxi gọi với theo Mini và Kunadu và tiếng hai cô đáp lại trong khi họ thấp thoáng trong ánh hoàng hôn, đi xuôi về phía xóm thổ dân.

Trời tối dần, phía sau những ngọn núi nhấp nhô màu xnah lam, không gian đang từ màu đồng thau lấp lánh lặng lẽ chuyển thành màu hổ phách. Hiu mặc chiếc quần màu xam tro. Chiếc áo sơ mi xanh nhạt, khoan htai bước về phía tận cùng hang hiên. Giêxica từ trong phòng bước ra.

Nhanh lên! - bà Bêxi gọi. Và cả ba băng qua hang hiên đi vào phòng ăn.

Ngồi đầu chiếc bàn trải khăn trắng tinh, trên mặt bàn bầy biện bát đĩa bằng sứ, Hiu bê đĩa thức ăn mời mẹ và Giêxica rồi cầm dao xẻo những miếng to thịt bò muối. Cậu mời Xam và Bốp, tiếp cho họ những đĩa xà lách đầy. Bà Bêxi vừa thao thao bất tuyệt, vừa bê ấm trà nặng trịch rót nước mời mọi người.

Chao ôi, được ăn bữa ăn thế này thì còn gì suonwgs bằng! Giêry nói, rồi cắm cúi ăn.

Bà Bêxi rót trà liên tiếp, hết cốc này đến cốc khác. Hiu tiếp tục cắt thịt mời Xam Giêry, trong khi ông ta phết bơ vào những lát bánh mì mới cắt, hai quai hàm làm việc không mệt mỏi, chiếc lưỡi luôn cuộn lên cuộn xuống vì ông ta vừa ăn vừa nói chuyện.

Xam Giêry lại ra hiên ngồi, hai chân duỗi dài, vừa hút thuốc vừa chuyện trò huyên thiên với bà Bêxi về đồng quê. Hiu từ hàng hiên bước ra mấy bước rồi ngồi xuống. Giêxica mang ra một chiếc ghế đệm và đặt xuống bên cạnh. Bốp vẫn ngồi vắt vẻo trên vỉa hè; từ đó anh chàng có thể liếc nhìn Giêxica mà không ai nhận thấy. đối với Bốp, Giêxica là tuyệt thế giai nhân.

Từ phía bên kia của cánh đồng, mặt trăng ló ra trên nền trời đen thẳm trông như một bánh xe vàng óng, đang chuyển động qua bầu trời cao trong, phẳng lặng như mặt hồ lúc thu sang, lấn át cả những vì sao, xua chúng đi vào chiều sầu của chín tầng mây xanh thẳm. Những chuồng trại, nhà kho, quạt gió - tất cả đều hiện rõ trong ánh trăng; những mái tôn và những cánh quạt gió phản chiếu ánh sáng lấp lánh. Hình bóng lờ mờ của những túp lều của dân bản xứ - vừa đủ cho mắt người trông thấy - nhấp nhô như những gò đống thấp bên bờ suối. Xa xa, những bếp lửa của thổ dân rực đỏ như những chùm hồng ngọc. Từ những bếp lửa đó, người ta nghe vang vọng về những tiếng hát nghẹn ngào, hòa nhịp cùng tiếng cốc cốc của những chiếc bumêreng gõ vào nhau.

- Bây giờ bà sống thế này thì đàng hoàng quá rồi. Còn trước kia ấy à...! - Giêry nhận xét.

- Vâng, đúng thế, - bà Bêxi đáp. - Trước đây thì thật là gian khổ.

Giêry sực nhớ tới điều gì đó. Hai mắt ông ta mở tròn, rực sáng.

- Này, bà còn nhớ hồi ông ấy đánh xe đi Uytara không?

Ông ta đưa mắt nhìn Hiu đang nằm ngắm trăng ở phía bên kia.

- Ông ấy thường đánh xe đi chở hàng, còn mẹ cậu thì cùng hai thằng nhóc đen khoảng mười, mười hai tuổi đi nhóm bò. Hễ có đứa nào bảo ông ấy để mặc mẹ cậu nhóm bò một mình thì bà ấy lập tức mắng ngay; "Này, chúng mày đừng có nói vớ vẫn! ông ấy chở hàng ra làm sao, tao biết cả rồi, còn tao nhóm bò ra làm sao, ông ấy cũng biết.

Bà Bêxi cười khúc khích:

Đấy là thực tế, Đúng không?

- Đúng qua chứ lị, - ông Giêry nói. - Nhưng hồi đó đường sá đơn sơ, - ông ta khoái chí ngắm nhìn gương mặt Hiu, cậu ta đang lắng nghe những câu chuyện về mẹ mình. - chúng tôi phải ăn bánh mì cháy với tí tẹo thịt muối, thỉnh thoảng mới được một chút thịt Kănguru hay gà tây rừng. Thường bà cũng nấu ăn, bà Bêxi nhỉ. nhưng bà không khoái chuyên bếp núc. Này anh Tét, - bà thường nói, - anh đi nấu tí gì ăn sáng đi, để em nhóm bò cho". - Tất nhiên, - Giêry khoái chí kể chuyện tiếp. Tất nhiên là hầu như việc gì bà cũng giỏi; bà Bêxi nhỉ? Khi ông Tét đào giếng thì bà kéo đất, cũng có khi bà cùng đào nữa. Còn việc nấu nướng thì bà khổng thích.

- Được, ông cứ nói nữa đi, ông Xam, bà Bêxi thốt lên. - hồi tôi nấu ăn cho ông, ông có trả cho tôi đồng xu tiền công nào đâu, mãi đến khi cả hai chúng tôi cùng làm công cho ông thi ông mới chịu trả.

- Thế còn cái buổi sáng thằng Gingi chơi cái trò khỉ ấy thì sao?

- Sao ấy à? - bà Bêxi hỏi lại và Giêry cười ngặt nghẽo.

- Giời ơi, khi ông Tét kể tôi nghe chuyện đó, quả thực tôi đã cười đến suýt chết. Có năm trời hạn hán, hai người nhóm bỏ từ Uytara về đây, con nào cũng gầy khô, tối đến chẳng cần trông coi gì hết. Đi cùng ông Tét có mấy nhóc da đen; thằng Gingi thường mặc chiếc áo khoác cũ của ông chủ, hai ống tay áo vừa vặn cánh tay của nó, nhưng thằng oắt con ma lanh lắm.

Cho nó bất cứ áo, quần nào, nó cũng đem đổi lấy các thứ khác, - bà Bêxi phụ họa.

Một buổi sáng bà ấy đi chăn bò, - Giêry kể tiếp. Thường là chúng kiếm ăn rãi rác mỗi nơi một con. Hôm đó bà mang theo cả thằng nhóc Gingi. Bà bảo nó đi một hướng, còn mình thì đi hướng ngược lại. Nhóm xong đàn bò của mình, bà nghĩ thằng bé sẽ nhập đàn của nó vào đàn của bà rồi cùng về, ngờ đầu nó vẫn ngồi chơi một chỗ, chưa nhóm được một con nào.

Thế là tôi điên tiết lên, - bà Bêxi chen lời, - Tôi phi ngựa thẳng về trại báo cho ông Tét biết.

Ông ấy liên nổi cơn thịnh nộ rồi giật lấy dây cương của bà, đoạn nhảy phốc lên lưng ngựa, đuổi theo thằng bé, - Giêry nói, Nhìn thấy ông Tét, thằng bé lập tức đoán biết có chuyện không hay. Nó liền nằm ngửa xuống, thò hai bàn tay ra khỏi ống áo rồi đập phành phạch xuống đất, khiến chú ngựa sợ mà tránh sang một bên, rồi lồng lộn, hất tung ông Tét văng qua đầu. Chú bé liền nhanh như chớp, nhảy phốc lên lưng ngựa và phi nhanh về gặp bà Bêxi. Bà ơi, con van bà, bà đừng để ông ấy đánh con! - thằng bé kêu tru tréo. Vì đang sốt ruột muốn biết có chuyện gì xảy ra, nên bà Bêxi không tỏ ra lo lắng gì về ông Tét cả.

- Thôi, đi tìm bò đi, lần này tao tha cho. Đoạn bà đi tìm ông Tét. Đến trưa thì thằng bé đã nhóm đủ bò và đang đủng đỉnh trên con đường về trại.

Buổi hàn huyên cứ thế mà tiếp diễn, iiết chuyện này đến chuyện khác. Giêry đắc chí với khoa kể chuyện của mình, trong khi bà Bêxi cảm thấy thú vị khi nghe những câu chuyện ngày xưa khi bà mới đặt chân đến đất này.

Giêxica đã mệt, nhưng Hiu vẫn mải mê nghe chuyện. Cô bèn đứng dậy, bước dọc hành lang, đi vào phòng khách của bà Bêxi. Trong phòng một ngọn đèn đất đang cháy leo lét, thỉnh thoảng lại lóe lên những tia sáng yếu ớt. Giêxica vừa ngồi vào chiếc đàn dương cầm cổ lỗ trong phòng khách và bắt đầu chơi thì Bốp chạy nhoáng xuống chỗ chuồng ngựa, nơi cậu ta và Giêry để ba lô, hành lý.

Ánh trăng tràn ngập những cánh đồng, bao trùm lên núi đồi, cỏ cây một màu sáng bàng bạc.

Giêxica vừa hát vừa tự đệm đàn. Tiếng nhạc yếu ớt khẽ vang lên từ những phím đàn khi cô cất tiếng hát nhẹ nhàng, thanh thoát:

Ôi, trong vườn của mai sau

Những bông hồng sẽ tỏa hương thơm ngào ngạt

Sẽ khiến cho đời ta bớt khổ đau.

Bà Bexỉ không thích bài hát đó, thậm chí bà còn cảm thấy khó chịu vì theo bà tiếng hát ủy mị sẽ gây nên chán nản, dẫn con người ta về chốn hư vô. Ngược lại, Giêxica bao giờ cũng chỉ hát những lời rầu rĩ, tựa hồ cô cố ý bày tỏ tâm trạng của chính mình trong đó.

Ôi, ta những ước ao, khát vọng

Cho mọi bông hồng của cuộc sống hôm nay

Tỏa hương thơm ngào ngạt ngất ngây

Cho đời say đắm buổi hôm nay.

Hát thế mà cũng hát! Ai chẳng muốn như vậy! Bà Bêxi tự nhủ. Nhưng làm sao mà giành được tất cả những gì tốt đẹp của cuộc sống hôm nay? Bà ghét cay ghét đắng những kẻ yếu đuối, những linh hồn tội nghiệp, và bà mong cậu con trai độc nhất của mình không lấy cô gái này. Nếu nó lấy phải cô ả thì quả là tai họa.

Thế nhưng bà không thể nói toạc cho con biết ý nghĩ của mình. Làm như vậy là không khôn ngoan, bà biết rõ điều đó. Bà đã tự xác định cho mình những giới hạn trong mối quan hệ xử thế với con trai. Có những hàng rào ngăn cách mà bà không thể nào phá vỡ. Nó là đàn ông, cuộc đời của nó là cuộc đời của đàn ông, bà phó mặc cho nó tự lo liệu. Bà không có ý định can thiệp hay dính líu vào việc riêng của con, nếu tất cả đều tốt đẹp. Từ lâu bà xác định mình không có quyền làm điều đó. Nhưng để giúp đỡ con trai, bà đã cố gắng dạy bảo nó từ tuổi thơ, dạy nó biết nhận rõ lẽ phải trái ở đời, giữ mình trong trắng, cả về thể xác và tinh thần. Chỉ thế thôi, bà không hỏi lại con trai liệu nó có nghe lời bà không, nhưng như bà thấy, bà khá hài lòng với nó.

Từ bên kia vườn, Bốp bước tới, một tay cầm chiếc viôlông, tay kia cầm chiếc ví. Rồi anh chàng ngồi xuống vỉa hè, búng búng dây đàn vặn các khóa đàn, kéo thử rồi bắt đầu cò cưa.

- Bỏ cái trò ấy đi! Giêry nói.

Ồ có tí nhạc, cũng vui, - Hiu khẽ nói.

Ở Tơ Mơrơ tao đến chết với nó đấy, Giêry nói như bò rống. Nó tru tréo lên, nghe sao mà da diết vậy, tệ hơn cả bọn da đen.

Ừ, rên rĩ, ai oán thật! Hiu nói. Này Bốp, nhạc gì mà như vậy?

Thế cậu thích điều gì? - Bốp ngước mắt hỏi; vẻ hăm hở hiện rõ trên khuôn mặt gày guộc của anh ta. Bốp tự hào về tiếng nhạc của mình, và anh chàng rất quý chiếc đàn bằng gỗ tự tay mình làm lấy. Ngược lại, một lần trong cơn say túy lúy, như điên dại, Giêry đã đập tan chiếc đàn, nguồn vui duy nhất cửa Bốp.

- Lúc nào cũng chỉ thấy hắn vặn vặn, cưa cưa cái của khỉ ấy, chẳng biết để làm gì, - Giêry nói.

Tiếng nhạc của Bốp giản đơn, có lúc nghe như lạc điệu, nhưng Hiu tìm thấy trong đó những gì chính Bốp đã tìm thấy - đó là tiếng nói của những điều bí ẩn vượt ra ngoài tiếng nhạc. Tiếng đàn của Bốp chính là Bốp, là tất cả tâm hồn đau đớn, khao khát, là tấm lòng đa cảm đang tự dối mình, cố đấu tranh để gìn giữ những gì được gọi là đoan chính.

Với linh cảm của một người dân quê quen đọc biết những đường nét trên mặt đất và trên những khuôn mặt, Hiu hiểu rõ vì sao Bốp bao giờ cũng bám chặt lấy cây đàn, và Xam Giêry.

Khi một Chàng trai chẳng có gì và chẳng có ai để gắn bó thì thà bám lấy một vật gì đó, một con người nào đó vẫn hơn. Bốp đã thành công ở chổ tự biến cuộc đời mình thành một điều kỳ diệu. Khi mẹ Bốp qua đời, bỏ cậu lại iligugi, cậu chỉ là một chú bé côi cút và bệnh tật, một chân thọt, mồm méo xệch. Mẹ cậu nấu ăn và trông nom nhà cửa cho gia đình Râylen, nhưng vì không ai biết đưa đứa bé đi đâu, trả cho ai, nên Bốp bị bỏ lại rồi lớn lên ở trại Uytaliba của bà Bêxi, học làm mọi thứ lặt vặt, biến mình thành người hữu ích khi đã lớn hơn.

Bỗp trở thành một tay cưỡi ngựa cừ khôi, một người chăn bò giỏi. Anh ta tự hào về khoa quản và thuần ngựa của mình. Anh chàng lúc nào cũng khoe tài, khoác lác về bầy ngựa, thường xuyên thúc ngựa phi hết chỗ này đến chó nọ, đầu đội chiếc mũ phớt Vơbơtơn cỡ lớn, đến nổi người ta đã mệnh danh cho anh chàng là "Bốp nói khuếch cũng như người ta đã từng gọi là Bốp lẻ".

Nếu bạn hỏi theo tên Bốp Hôn thì dân miền đông Karara này khó mà biết được đó là ai, nhưng chỉ cần nhắc đến cái tên Bốp lẻ là họ biết ngay. Anh chàng đã từng đánh xe đi khắp đó đây, lúc nào cũng mang theo một con chó Aphơgan, giống chó chuyên canh giữ lạc đà, nhờ vậy mà biết được rất nhiều chuyện. Anh chàng cũng đã từng đi tim vàng với những người thợ mỏ đứng tuổi ở các vùng Nulaghin và Bavơ. Sau một thời gian anh chàng bỏ nghề chăn bò, đi về những vùng đất hẻo lánh, xa đường cối, để đuổi theo cái màu vàng óng ánh của thứ kim loại vô tri đó giữa lòng những con suối cạn, hay trên những triền núi lổn nhổn sỏi đá. Trong đầu anh chàng bao giờ cũng ngổn ngang những ý nghĩ, ước mơ về vàng, hy vọng có ngày sẽ tìm thấy những khu mỏ phong phú và anh chàng sẽ trở nên giàu sụ.

Hiu khâm phục cái tinh thần cương nghị, rắn rỏi đó trong tấm thân gù mảnh khảnh của Bốp. Từ đó, anh có thể bỏ qua tính hay khoác lác, khoe khoang của anh chàng. Nhưng kể cũng thú vị khi anh quan sát thấy qua cung cách anh chàng ôm lấy chiếc đàn cố lấy nhịp theo tiếng hát của Giêxica với một tình cảm sôi nổi, vô tư. Nghe tiếng đàn, Giêxica liền đi về phía phòng khách xem đó là ai.

Cô vừa dừng lại trước cửa thì Bốp liền ngước mắt nhìn, trong khi những người khác chẳng ai thèm ngoái cổ hay đưa mắt liếc nhìn theo.

Giêxiea thậm chí còn thắc mắc chẳng hiểu bà Bêxi và Hiu có nghe thấy tiếng đàn của cô hay chông. Trong ánh sáng lờ mờ hắt lên từ bóng đêm phía sau lưng, trông Giêxica càng có vẻ thanh lịch, lộng lẫy.

Thế nào con? Công việc nhóm bò ra sao rồi? bà Bêxi hỏi.

Tạm được thôi mẹ ạ. Hiu trả lời, dáng uể oải. Nhiều còn gày khô, chỉ được mấy con choai choai là béo tốt. Nhưng cùng đành phải nhóm.

Con không nhóm bỏ đã ba năm nay rồi còn gì, bà pexi nhìn con trai, mỉm cười.

- Một hôm một toán thanh niên dẫn Chitali và con lên một ngọn đồi dốc, toàn đá là đá. Khi leo tận lên đến đỉnh, Chitali nói: "Bây giờ phải lùa chúng xuống núi", rồi bỏ đi đầu mất.

- Chắc cậu ta, nghĩ việc ai người ấy lo, đúng không? - già Xôlơ cười, nói.

- Đúng thế, ông ạ, - Hiu trả lời.

Giêxica bước tời gần, ngồi xuống cạnh Bốp, và hỏi chuyện anh chàng về chiếc đàn viôlông. Bốp kéo viôlông cho cô nghe, trong khi Hiu bận kể chuyện.

- Oarieda và tôi tiến lên trước, đàng hoàng giữ chúng lại đó, - Hiu kể tiếp. - chúng tôi chờ Chitali, chờ mãi, nhưng không thấy cậu ta trở về. Thế là chúng tôi nghĩ chắc có chuyện gì xảy ra. Một lúc sau, tôi quay lại tìm Chitali và thấy cậu la vẫn còn trên đỉnh núi. Con ngựa của cậu ta vùng vằng, không chịu bước thêm nửa bước.

- Lại con Xatơn, đúng không? bà Bêxi hỏi: - Con đó thì lúc nào cũng vùng vằng khó chịu, nhưng Chitali quý nó lắm.

- Cậu có biết vì sao không? - Giêry khẽ hỏi.

- Tới hôm sau mới nhóm được số còn lại, - Hiu cất cao giọng nói. - Bất kỳ giá nào cũng phải nhóm cho hết, thế mà phải trao cho nó những con ngựa đã thuần thục.

- Chao ơi, giống ngựa đã thả rong trên núi Tơ Mơrơ rồi thì hoang dại không khác gì, diều hâu, già Xôlơy nói. - Này, Iuni, lão đã khuyên mẹ cậu bao nhiêu lần rồi đó. đáng lẽ phải đi nhóm sớm hơn.

Vâng, làm được vậy thì hay quá, Hiu nói. - cuối cùng cùng lùa được phần lớn các chú ngựa non lên núi. Có điều con Hôme chưa quen phong thổ, con ngựa của Kunadu cũng vậy

Kunadu ấy à? - Giêry thốt lên. - Một tay cưỡi ngựa tuyệt vời! Tao mê con bé từ ngày nó mới cao nhóc chừng này này.

- Ông Giêry! - bà Bêxi nói, giọng gay gắt. - ông có biết ông đang ở đâu không? ông quên rồi à?

Giêry khoái chí cười khúc khích vì đã chọc tức được bà Bêxi.

- Này Iuni! ông ta gọi to. - Mẹ cậu không tán thành tớ làm bố dượng, nhưng tớ bảo cái giống đàn ông làm sao mà sống một mình được, trời đã sinh ra vậy rồi! vả lại ở cái vùng đất nóng bức thế này thì... Chế độ một vợ một chồng chỉ áp dụng được cho xứ lạnh thôi, có lẽ thế. Còn khi điều kiện khí hậu gàn gàn như trong kinh thánh, thì tớ bảo làm như Xôlômông, hay Abraham và Đavít là đúng...

- Thôi đi ông, bà Bêxi nói. - chúng tôi lạ gì cái bụng đàn ông các ông nữa, có điều chúng tôi chẳng quan tâm làm gì, - bà Bêxi dõng dạc nói.

Tất cả là do mình thôi, Bốp giảng giải với Giêxica. Chiếc đàn này tôi tự làm đấy chứ.

- Thế à? Giêxica thốt lên. - tuyệt vời nhỉ!

Giêry cựa quậy trên chiếc đệm ghế ệm, nhưng đã bị võng sâu.

- Này Iuni, giá được một cốc nữa thì tuyệt. Tớ không bao giờ phản đối đâu, cứ nhớ như vậy, - Ông ta vừa nói vừa đưa mắt liếc nhìn bà Bêxi. Nhưng bà đã từ chối không cho thêm Uytxki. thế là Giêry cụt hứng. Ông ta nguây nguây đứng dậy, đi về phía túp lều, nơi ông ta vẫn cho là chỗ có thể ngủ ngon giấc hơn bất cứ chỗ nào khác, vừa đi vừa càu nhàu, mặc dù bà Bêxi biết tỏng là ông ta sẽ vòng ra chỗ con suối, để rồi nằm lăn ra ngủ dưới chiếc xe chở hàng, làm bạn cùng Sêba. Bà biết vào những lúc nóng bức, ông ta vẫn thích ngủ ngoài trời, nhưng chẳng sao.

Còn Hiu thì kéo một chiếc giường ra hiên cho Bốp.