ăm ấy tháng Tư rón rén đến thật lộng lẫy cùng nắng và gió dịu được đôi ngày; thế rồi một trận bão tuyết Đông Bắc dữ dội buông tấm chăn trắng lên khắp thế gian lần nữa. “Tuyết tháng Tư khiếp quá,” Anne nói. “Như cái tát vào mặt khi ta chờ một nụ hôn.” Bên ánh Lửa viền những trụ băng và suốt hai tuần dài ngày rét căm căm còn đêm đến thì khắc nghiệt. Rồi tuyết miễn cưỡng biến mất, và khi có tin lan truyền là đã thấy con chim cổ đỏ đầu tiên trong Vùng Lòng Chảo thì Bên ánh Lửa lấy lại can đảm mà liều tin rằng quả thật phép mùa xuân lại sắp xảy ra.

“Ồ mẹ ơi, hôm nay có mùi như mùa xuân rồi,” Nan kêu lên, thích thú hít lấy không khí ẩm ướt tươi mát. “Mẹ ơi, mùa xuân là quãng thời gian hào hứng quá phải không!”

Hôm ấy mùa xuân đang chập chững... như một đứa bé đáng yêu mới học đi. Hoa văn cây cối và cánh đồng mùa đông bắt đầu được tráng những chấm màu xanh lá và Jem lại mang về những bông hoa táo gai đầu tiên. Vậy mà một bà to béo khủng khiếp, ngồi căng phồng nơi ghế dựa ở Bên ánh Lửa, lại thở dài buồn bã than rằng mùa xuân không còn tươi đẹp như ngày bà còn con gái.

“Bà không nghĩ rằng có lẽ đổi thay là ở chính ta... không phải tại mùa xuân sao, bà Mitchell?” Anne mỉm cười.

“Có lẽ thế. Tôi biết mình đã khác đi rồi, quá rõ nữa là. Tôi chắc bây giờ nhìn tôi cô không nghĩ tôi từng là thiếu nữ xinh đẹp nhất vùng này đâu.”

Anne ngẫm rằng nhất định cô sẽ không nghĩ vậy. Mái tóc lơ thơ, xơ xác, xám xịt dưới chiếc mũ nhiễu đen và tấm “mạng che góa phụ” dài thậm thượt loang lổ xám; hai mắt xanh, vô cảm đã mờ đục và trũng sâu; và gọi cái cằm ngấn của bà là cằm thì cũng hơi nhân hậu. Nhưng lúc ấy bà Anthony Mitchell đang cảm thấy khá tự phụ vì ở Bốn Làn Gió chẳng ai có đồ tang đẹp hơn. Chiếc váy đen lụng thụng bà mặc là nhiễu đen đến tận đầu gối. Thời ấy người ta để tang thái quá.

Anne được miễn không phải nói gì, vì bà Mitchell không để cô có dịp.

“Tuần này hệ thống nước mềm nhà tôi cạn khô... có chỗ bị rò rỉ... nên sáng nay tôi xuống làng để gọi Raymond Russell đến sửa. Thế rồi tôi tự nhủ, ‘Giờ mình đến đây rồi thôi thì cứ chạy lại Bên ánh Lửa mà nhờ cô bác sĩ Blythe viết hộ một kiếu phó cho Anthony.’”

“Là cáo phó phải không?” Anne ngây ra hỏi.

“Đúng rồi... mấy thứ họ đưa lên báo về người đã khuất, cô biết đấy,” bà Anthony giải thích. “Tôi muốn Anthony phải có một cái thật hay... cái gì khác lạ cơ. Cô viết lách này kia, phải không?”

“Thỉnh thoảng tôi cũng viết truyện,” Anne thừa nhận. “Nhưng một người mẹ bận rộn thì không có nhiều thời gian cho chuyện đó. Tôi cũng từng có những ước mơ tuyệt vời nhưng giờ tôi e mình sẽ không bao giờ có tên trong cuốn Danh nhân nữa, bà Mitchell ạ. Cả đời tôi chưa bao giờ viết cáo phó.”

“Ồ, viết kiếu phó thì có khó gì đâu. Chú Charlie Bates già ở vùng chúng tôi viết hầu hết kiếu phó cho Nam Glen, nhưng ông ấy không có tí chất thơ nào mà tôi thì đã quyết là phải có một bài thơ cho Anthony. Trời ơi, ông ấy luôn mê thơ ca. Tuần trước tôi lên nghe cô phát biểu về băng bó tại Viện Glen và nghĩ bụng, ‘Ai mà ăn nói lưu loát được vậy thì chắc là biết viết một kiếu phó thật nên thơ.’ Cô sẽ viết giùm tôi, phải không cô Blythe? Anthony sẽ thích lắm. Ông ấy luôn ngưỡng mộ cô. Có lần nhà tôi nói cô mà bước vào một căn phòng thì sẽ khiến hết thảy những người đàn bà kia trông ‘tầm thường và không có gì nổi bật’. Thỉnh thoảng ông ấy cũng nói chuyện thi phú thật đấy nhưng không có ý gì đâu. Tôi đọc nhiều kiếu phó lắm... tôi có một cuốn album lớn đầy cả kiếu phó... nhưng tôi thấy hình như ông nhà tôi không thích bài nào cả. Ông ấy thường cười cợt chúng lắm. Rồi cũng đến lúc phải viết một cái. Ông ấy chết đã hai tháng rồi. Nhà tôi chết chậm nhưng không đau đớn gì. Chết vào mùa xuân thì thật bất tiện, cô Blythe ạ, nhưng tôi cũng đã cố. Tôi nghĩ nếu nhờ ai khác viết kiếu phó cho Anthony thì chú Charlie sẽ nổi giận đùng đùng nhưng tôi không cần biết. Chú Charlie chữ nghĩa lưu loát lắm nhưng ông ta và Anthony chưa lúc nào tâm đầu ý hợp gì mấy nên nói tóm lại thì tôi sẽ không nhờ ông ta viết kiếu phó cho Anthony. Tôi làm vợ Anthony... người vợ chung thủy đằm thắm được ba mươi lăm năm... ba mươi lăm năm, cô Blythe ạ,”... như thể sợ Anne nghĩ chỉ mới ba mươi tư... “và bằng mọi giá tôi nhất định phải kiếm một kiếu phó nào ông nhà tôi sẽ thích. Đó là điều con gái Seraphine nói với tôi - con bé lấy chồng ở Lowbridge, cô biết đấy... Seraphine, một cái tên đẹp phải không?... tôi lấy tên đó từ một tấm bia. Anthony không thích... ông ấy muốn gọi con bé là Judith theo tên mẹ ông. Nhưng tôi nói nó quá trịnh trọng nên ông ấy nhượng bộ thật độ lượng. Nhà tôi không giỏi tranh cãi... dù ông ấy luôn gọi nó là Seraph... tôi nói đến đâu rồi ấy nhỉ?”

“Con gái bà đã nói...”

“Ồ, phải rồi, Seraphine nói với tôi, ‘Mẹ ơi, cái gì khác dù mẹ có hay không có cũng được, nhưng hãy làm một kiếu phó thật hay cho bố.’ Hai bố con nó bao giờ cũng gắn bó lắm, dù đôi lúc ông ấy cũng chế giễu nó, cũng như với tôi. Nào, cô sẽ viết chứ, cô Blythe?”

“Thật tình tôi không được biết nhiều về chồng bà, bà Mitchell.”

“Ồ, tôi kể mọi thứ về ông ấy cho cô nghe được mà... trừ phi cô muốn biết màu mắt ông ấy. Cô biết không, cô Blythe, sau đám tang khi Seraphine và tôi đang bàn chuyện thì tôi chịu không biết mắt ông ấy màu gì, sau ba mươi lăm năm chung sống. Thôi thì dù sao chúng cũng khá là dịu dàng và mơ mộng. Ngày ông ấy làm quen tôi đôi mắt ấy từng trông van lơn lắm. Ông ấy vất vả lắm mới cưới được tôi, cô Blythe à. Ông ấy cuồng si tôi nhiều năm trời. Hồi ấy tôi kênh kiệu lắm và muốn kén cá chọn canh. Nếu cô thiếu chất liệu để viết thì chuyện đời tôi ly kỳ lắm, cô Blythe ạ. Ôi, thôi, thời ấy qua rồi. Tôi có cả khối người theo đuổi. Nhưng họ cứ đến rồi đi... còn Anthony thì cứ đến thôi. Ông ấy cũng khá ưa nhìn nữa... một người đàn ông dáng vẻ gọn gàng đẹp đẽ làm sao. Tôi không bao giờ chịu được đàn ông béo lùn... mà nhà tôi còn cao hơn tôi một hai bậc... tôi sẽ chẳng bao giờ phủ nhận điều đó đâu. ‘Con mà cưới người nhà Mitchell thì người nhà Plummer sẽ lên được một bậc đấy,’ mẹ tôi nói... tôi người nhà Plummer, cô Blythe ạ... con gái của John A. Plummer. Ông ấy ca tụng tôi bằng những lời lãng mạn đẹp đẽ quá chừng, cô Blythe ạ. Có lần nhà tôi nói tôi có vẻ duyên dáng siêu phàm của ánh trăng. Tôi biết thế nghĩa là một thứ gì đó rất đẹp đẽ dù tôi không biết ‘siêu phàm’ nghĩa là gì. Tôi cứ tính tra từ điển mà rồi cũng chưa làm được. Dù sao thì, cuối cùng tôi cũng hứa danh dự rằng tôi sẽ là cô dâu của ông ấy. Nghĩa là... ý tôi là tôi nói tôi sẽ lấy ông ấy. Ôi trời, tôi ước gì cô thấy tôi mặc áo cưới, cô Blythe. Ai cũng khen tôi là người đẹp. Mảnh dẻ như cá hồi, mái tóc óng như vàng ròng, nước da thì tuyệt đẹp. A, thời gian làm chúng ta đổi thay khủng khiếp. Cô vẫn chưa đến độ đó đâu, cô Blythe. Cô vẫn còn xinh xắn thật đấy... lại còn là một phụ nữ có học thức cao nữa. Ôi, nào ai cũng được thông minh... phải có người lo nấu nướng nữa chứ. Chiếc váy cô mặc đẹp thật đấy, cô Blythe. Tôi để ý thấy cô không bao giờ mặc đồ đen... cô đúng đấy... chẳng mấy chốc rồi cô sẽ phải mặc thôi. Tôi khuyên cô cứ khất chuyện đó lại cho đến khi ta buộc phải mặc. Ấy, tôi nói đến đâu rồi?”

“Bà đang... cố kể cho tôi điều gì đó về ông Mitchell.”

“Ồ phải rồi. Đấy, chúng tôi cưới nhau. Đêm đó có một sao chổi lớn... tôi còn nhớ mình đã nhìn thấy khi chúng tôi ngồi trên xe về nhà. Thật tiếc là cô không được thấy ngôi sao chổi đó, cô Blythe. Nó đẹp lắm. Tôi chắc cô đâu có đưa nó vào trong kiếu phó được, nhỉ?”

“Chuyện đó thì... có lẽ là hơi khó...”

“Thôi được”, bà Mitchell thở dài từ bỏ ngôi sao chổi, “cô sẽ phải cố hết sức mình đấy. Đời ông nhà tôi chẳng lý thú cho lắm. Có lần nhà tôi say... nói chỉ muốn say một lần xem nó thế nào... ông ấy luôn có óc tò mò. Nhưng dĩ nhiên ta không đưa chuyện đó vào kiếu phó được. Ngoài ra chẳng còn gì nhiều xảy đến với ông ấy. Không phải kêu ca gì đâu mà chỉ để nêu sự thật thôi, ấy là nhà tôi có hơi khờ khạo và dễ tính. Ông ấy thường ngồi cả giờ nhìn chăm chăm cây thục quỳ. Ôi trời, ông ấy mê hoa lắm... không ưa cắt bỏ hoa mao lương vàng đi. Vụ thu hoạch lúa dù có kém hay không cũng không cần biết miễn sao có cúc họa mi và cúc hoàng anh. Còn cây cối... vườn trái của ông ấy... tôi vẫn luôn nói, chỉ là đùa thôi, ông quan tâm đến cây cối hơn tôi. Còn nông trại của nhà tôi... trời, ông ấy yêu mảnh đất của mình lắm. Như thể nghĩ nó là người. Lắm lúc tôi nghe ông ấy nói, ‘Chắc tôi ra ngoài nói chuyện với nông trại một lát đây.’ Khi chúng tôi đã già tôi muốn ông nhà tôi bán đi, vì thấy rằng bọn tôi không có con trai, rồi về Lowbridge nghỉ hưu, nhưng ông nhà tôi cứ nói, ‘Tôi không bán nông trại được đâu... tôi không bán trái tim mình được đâu.’ Đàn ông có ngộ không? Không lâu trước khi chết ông nhà tôi muốn luộc một con gà mái để ăn tối, ‘nấu theo kiểu của bà ấy,’ ông ấy nói. Ông ấy luôn mê tài nấu nướng của tôi, tôi phải nói là như vậy. Duy chỉ có một thứ ông ấy không chịu được là món xa lát rau diếp trộn quả hạch. Ông ấy nói quả hạch đúng là thứ không mong đợi đáng nguyền rủa. Nhưng nhà không còn dư con gà mái nào... chúng đang nằm ổ cả... chỉ còn lại mỗi con gà trống nên dĩ nhiên tôi đâu làm thịt nó được. Trời, tôi thích thấy gà trống khệnh khạng quanh nhà. Đâu có gì đẹp hơn một con gà trống, cô có nghĩ vậy không, cô Blythe? À, tôi nói đến đâu rồi?”

“Bà đang nói ông nhà muốn bà làm thịt nấu cho ông một con gà mái.”

“Ồ phải. Và sau đó tôi rất hối tiếc vì đã không nấu. Nửa đêm tôi tỉnh dậy mà nghĩ đến chuyện đó. Nhưng tôi đâu biết ông ấy sắp chết, cô Blythe ơi. Ông ấy chẳng hề kêu ca gì nhiều mà cứ nói mình đỡ hơn rồi. Rồi đến phút chót vẫn để tâm đến mọi thứ. Giá mà tôi biết ông nhà tôi sắp chết, bà Blythe, tôi đã nấu món gà mái cho nhà tôi, dù có trứng hay không cũng mặc.”

Bà Mitchell tháo đôi găng hở ngón ren đen lỗi thời ra lấy khăn tay chấm nước mắt, cái khăn tay được viền đen phải đến năm phân.

“Giá vậy thì nhà tôi đã được thưởng thức rồi,” bà sụt sùi. “Răng cỏ ông ấy vẫn còn cho đến phút chót, ông nó yêu dấu ơi. Thôi, dù gì”... xếp khăn tay đeo găng vào, “ông ấy sáu mươi lăm tuổi rồi, cũng không cách xa cái cữ thất thập cổ lai hi là mấy. Mà tôi có thêm một tấm biển đóng trên quan tài nữa. Mary Martha Plummer với tôi bắt đầu sưu tập biển quan tài cùng lúc nhưng chẳng mấy chốc bà ấy vượt tôi... bà con nhà bà ấy qua đời nhiều lắm, chưa kể ba đứa con. Bà ấy có nhiều biển quan tài hơn bất cứ ai trong vùng này. Có vẻ như tôi không may mắn lắm nhưng rồi tôi cũng có đầy cả bệ lò sưởi. Thomas Bates em họ tôi mới chôn tuần rồi nên tôi muốn vợ chú ấy cho tôi tấm biển, nhưng cô ta chôn nó theo chú ấy luôn rồi. Cô ta nói sưu tập biển quan tài là tàn tích của thời mông muội. Cô ta là người nhà Hampson mà nhà Hampson bao giờ cũng kỳ quặc. À, tôi nói đến đâu rồi nhỉ?”

Lần này thì quả thật Anne không biết bà Mitchell nói đến đâu. Mấy tấm biển quan tài khiến cô bàng hoàng.

“Ôi thôi, dù gì Anthony tội nghiệp cũng chết rồi. ‘Tôi vui vẻ ra đi lặng lẽ,’ nhà tôi nói có chừng ấy, nhưng vào phút cuối ông ấy chỉ mỉm cười với cái... trần nhà, không phải với tôi hay Seraphine. Tôi rất mừng là trước khi chết ông ấy được hạnh phúc như vậy. Có những lúc tôi vẫn nghĩ có lẽ ông ấy không được hạnh phúc cho lắm, cô Blythe ạ... ông ấy dễ xúc động và nhạy cảm kinh khủng. Nhưng trong quan tài ông ấy trông thật cao quý và uy nghi. Chúng tôi có một đám tang lớn. Hôm ấy đúng là một ngày đẹp trời. Nhà tôi được chôn với rất nhiều hoa. Phút cuối tôi bị nôn nao, còn thì mọi thứ diễn ra tốt đẹp cả. Chúng tôi chôn ông ấy trong nghĩa trang ở Nam Glen mặc dù cả nhà ông ấy được chôn ở Lowbridge. Nhưng ông ấy chọn nghĩa trang cho mình từ lâu rồi... nói muốn được chôn gần nông trại để được nghe biển và gió reo trong ngàn cây... ba phía nghĩa trang đều có cây cối, cô biết đấy. Tôi cũng mừng... tôi luôn nghĩ đó là một nghĩa trang nhỏ ấm cúng và chúng tôi có thể chăm sóc cho mấy cây phong lữ mọc trên mộ ông ấy. Nhà tôi là người tốt... giờ thì chắc đã lên thiên đường rồi, nên cô không cần lo lắng đâu. Tôi vẫn nghĩ viết kiếu phó khi không biết người đã khuất đang ở đâu thì chán lắm. Vậy tôi trông cậy ở cô được chứ, cô Blythe?”

Anne bằng lòng, cảm thấy bà Mitchell sẽ ở lại đó mà nói cho đến khi cô ưng thuận thì thôi. Bà Mitchell, thở dài nhẹ nhõm một cái nữa, nặng nề nhấc mình khỏi ghế.

“Tôi phải đi rồi. Hôm nay tôi đang chờ một lứa trứng gà tây nở. Tôi rất thích trò chuyện với cô và ước gì có thể ở lại lâu hơn. Làm góa phụ cô quạnh lắm cô ạ. Đàn ông chẳng có nghĩa lý gì to tát đâu, nhưng khi đi rồi thì ta cũng thấy nhớ nhớ.”

Anne lịch sự tiễn bà xuống lối đi. Bọn trẻ đang rình chim cổ đỏ trên bãi cỏ còn mấy nụ thủy tiên hoa vàng đang nhú khắp nơi.

“Cô có ngôi nhà lộng lẫy thật... một ngôi nhà thật lộng lẫy, cô Blythe ạ. Tôi vẫn luôn thích có một ngôi nhà lớn. Nhưng chỉ có chúng tôi với Seraphine... mà lấy đâu ra tiền?... mà, dù sao thì Anthony cũng chẳng bao giờ chịu nghe chuyện đó. Ông ấy yêu căn nhà cũ đó kinh khủng. Tôi định bán nó nếu được trả giá kha khá rồi sống ở Lowbridge hoặc ở Mowbray Narlows, chỗ nào tôi quyết sẽ là nơi tốt nhất cho một góa phụ sống. Bảo hiểm của Anthony sẽ có ích vào một lúc nào đó. Cô muốn nghĩ sao cũng được, nhưng chịu đựng một nỗi đau đầy dễ hơn là nỗi đau vơi. Đến khi nào thành góa phụ cô sẽ nhận ra điều đó... dù tôi hy vọng chuyện đó cũng phải nhiều năm nữa. Bác sĩ dạo này thế nào? Mùa đông năm nay khắc nghiệt thật nên chắc cậu ấy làm ăn khấm khá. Trời, cô có một gia đình đáng yêu quá! Ba đứa con gái! Giờ thì hay đấy, nhưng cô cứ đợi đến khi chúng đến tuổi mê trai xem. Nói thế không có nghĩa là tôi phải lo lắng gì nhiều về Seraphine. Con bé trầm lặng... như bố nó... lại còn cứng đầu y hệt nữa. Khi con bé phải lòng John Whitaker, nó muốn có thằng ấy bất chấp những gì tôi nói. Thanh lương trà hả? Sao cô không trồng cạnh cửa trước? Nó sẽ chặn mấy bà tiên ở ngoài.”

“Nhưng ai lại muốn chặn mấy bà tiên ở ngoài, bà Mitchell?”

“Giờ cô lại nói như Anthony rồi. Tôi chỉ đùa thôi. Dĩ nhiên tôi không tin có mấy bà tiên... nhưng nếu tình cờ đâu họ tồn tại thì tôi nghe nói họ rất ma mãnh khó chịu. Thôi, tạm biệt cô Blythe. Tuần tới tôi sẽ ghé lấy kiếu phó.”