oirot mở đầu phần giải thích của mình bằng một giọng đều đều:

“Chắc anh cho là lạ lắm, mon amibạn thân mến, khi có người lại lập kế hoạch cho cái chết của chính mình? Lạ thật, lạ đến nỗi anh thà coi sự thật là hoang đường, và quay về với một câu chuyện mà trong thực tế thì còn khó xảy ra hơn gấp mười lần. Phải, ông Renauld đã lập kế hoạch cho cái chết của mình, chỉ có một chi tiết mà có lẽ anh đã không nghĩ tới – ông ta không định chết.”

Tôi lắc đầu hoang mang.

“Nhưng không, thực ra việc tương đối đơn giản,” Poirot ân cần giảng giải. “Vì để thực hiện mưu đồ mà ông Renauld đề ra thì không cần có một tên sát nhân, như tôi đã nói với anh, nhưng cần có một cái xác. Ta cùng tái hiện lại nhé, hãy nhìn các sự kiện từ một góc độ khác.

“Georges Conneau chạy trốn khỏi pháp luật tới Canada. Ở đó, dưới một cái tên giả, ông ta kết hôn, và cuối cùng tạo dựng được một gia sản lớn ở Nam Mỹ. Nhưng ông ta vẫn canh cánh nỗi nhớ quê hương. Hai mươi năm trôi qua, vẻ bề ngoài của ông ta đã thay đổi đáng kể, cộng thêm với danh tiếng nổi như cồn mà không ai có thể liên hệ tới một kẻ lẩn trốn công lý nhiều năm trước, ông ta tưởng rằng đã an toàn để trở về. Ông ta thiết lập cơ sở chính ở Anh, nhưng dự định sẽ dành các kỳ hè ở Pháp. Và vận rủi, hay chính công lý vô hình vốn vẫn định đoạt số phận con người và không cho phép ai thoát khỏi hậu quả của những hành động của mình, đã đưa ông ta tới Merlinville. Trong cả nước Pháp rộng lớn, đó lại chính là nơi có người có thể nhận ra ông ta. Tất nhiên, đó là một mỏ vàng đối với bà Daubreuil, và bà ta đã không để mất thời gian, tận dụng ngay cơ hội này. Ông ta bất lực, hoàn toàn chịu sự chi phối của bà ta, và bị bà ta hút máu không thương tiếc.

“Rồi điều không thể tránh khỏi đã xảy ra. Jack Renauld đem lòng yêu cô gái xinh đẹp mà anh ta gặp gần như hằng ngày, và mong muốn được cưới cô. Điều đó khiến ông bố nổi giận. Bằng bất cứ giá nào, ông ta cũng sẽ ngăn cản con trai mình cưới con gái của mụ đàn bà độc ác đó. Jack Renauld không biết gì về quá khứ của cha mình, nhưng bà Renauld thì biết mọi việc. Đó là một người phụ nữ có tính cách mạnh mẽ và hết lòng hết sức tận tụy với chồng. Họ bàn bạc với nhau. Renauld chỉ thấy một lối thoát duy nhất - cái chết. Ông ta phải làm như mình đã chết rồi, còn thực tế thì sẽ trốn sang một nước khác, ở đó, ông ta sẽ bắt đầu lại từ đầu dưới một cái tên giả. Còn bà Renauld, sau khi đã sắm vai bà góa một thời gian, có thể tới đó đoàn tụ với ông ta. Điều tối quan trọng là bà vợ phải có quyền kiểm soát toàn bộ tiền bạc, vì thế, ông ta thay đổi di chúc. Ban đầu họ định xoay sở thế nào để có được một cái xác thì tôi không biết – có thể là bộ xương đạo cụ của sinh viên kết hợp một vụ hỏa hoạn – hoặc cái gì đó đại loại như thế. Nhưng trước khi kế hoạch của họ chín muồi, đã có một sự cố rất thuận tiện cho họ. Một gã lang thang nhếch nhác, bạo lực và côn đồ, mò vào vườn. Đã có một cuộc cãi lộn, ông Renauld tìm cách đuổi hắn đi, và đột nhiên, gã lang thang, vốn bị động kinh, đổ ập xuống. Hắn đã chết. Renauld gọi vợ. Họ cùng nhau kéo hắn vào nhà kho – theo như chúng ta biết, việc này đã xảy ra ngay bên ngoài – và họ nhận ra ngay cơ hội tuyệt vời từ trên trời rơi xuống. Người đó không giống Renauld chút nào, nhưng cũng ở tuổi trung niên, và có nét Pháp dễ thấy. Thế là đủ.

“Tôi hình dung là họ đã ngồi trên băng ghế đằng kia, ngoài tầm tai của những người trong nhà, bàn bạc mọi chuyện. Kế hoạch nhanh chóng được lập. Việc nhận dạng phải hoàn toàn dựa trên lời khai của bà Renauld. Jack Renauld và người lái xe – người đã theo ông chủ hai năm – phải được điều đi nơi khác. Rất khó có chuyện mấy người phục vụ người Pháp sẽ bén mảng tới gần cái xác, và dù thế nào đi nữa thì Renauld cũng định qua mặt bất cứ ai không chú ý tới các tiểu tiết. Masters đã được cho nghỉ phép, một bức điện được đánh tới cho Jack, Buenos Aires được chọn để tạo độ tin cậy cho câu chuyện mà Renauld quyết định dựng lên. Nghe nói láng máng tới tôi, một thám tử già vô danh tiểu tốt, ông ta đã viết thư cầu cứu, biết rằng khi tôi tới và đưa lá thư ra, nó sẽ gây tác động mạnh với thẩm phán điều tra – tất nhiên, chuyện đã xảy ra đúng như thế.

“Họ mặc cho gã lang thang bộ đồ của Renauld, bỏ lại quần áo rách rưới của ông ta gần cửa nhà kho mà không dám mang vào nhà. Và rồi, để tạo độ tin cậy cho câu chuyện mà bà Renauld sẽ kể, họ đâm con dao làm từ vỏ máy bay vào tim ông ta. Đêm đó, đầu tiên Renauld sẽ trói tay và bịt miệng vợ mình, sau đó lấy chiếc thuổng, đào một cái huyệt ở nơi mà ông ta biết rằng người ta sẽ làm – cái đó gọi là cái gì nhỉ? Hố cát à? Điều cốt yếu là cái xác phải được tìm thấy – bà Daubreuil không được nghi ngờ gì hết. Mặt khác, chỉ cần một khoảng thời gian ngắn qua đi, nguy cơ bị nhận diện sẽ giảm đi đáng kể. Sau đó, Renauld mặc quần áo của gã lang thang và lẩn ra ga. Ở đó, ông ta sẽ bí mật ra đi trên chuyến tàu mười hai giờ mười. Bởi vì theo sắp xếp, vụ việc sẽ xảy ra sau đó hai tiếng, ông ta sẽ không bị nghi ngờ gì.

“Giờ thì anh đã hiểu cảm giác khó chịu của ông ta đối với chuyến viếng thăm không đúng lúc của cô gái Bella đó. Mỗi phút trì hoãn đều ảnh hưởng chết người đến các kế hoạch của ông ta. Tuy nhiên, ông ta đã tống khứ cô gái đi nhanh nhất có thể. Rồi, bắt tay vào việc! Ông ta để cửa trước hé mở để tạo ấn tượng rằng bọn sát nhân đã ra bằng đường đó. Ông ta trói tay và bịt miệng bà Renauld, sửa chữa sai lầm của hai mươi hai năm trước, khi nút trói quá lỏng, khiến cho tòng phạm của ông ta bị nghi ngờ. Ông ta mớm cho vợ mình lời khai về cơ bản giống như câu chuyện mà trước đây ông ta đã nghĩ ra. Điều này chứng tỏ xu hướng đi ngược lại với sự sáng tạo của trí óc. Đêm đó rất lạnh, và ông ta choàng chiếc áo khoác ra ngoài với ý định ném nó xuống huyệt cùng với cái xác. Ông ta ra ngoài bằng đường cửa sổ, cẩn thận san phẳng bồn hoa, và do đó tạo ra thêm bằng chứng rành rành chống lại ông ta. Ông ta ra sân golf vắng vẻ, và đào huyệt – rồi…”

“Sao?”

“Và rồi,” Poirot rầu rĩ nói, “cái công lý mà ông ta đã lẩn tránh bao lâu đuổi kịp ông ta. Một bàn tay bí ẩn đâm ông ta từ sau lưng… Hastings, giờ anh đã hiểu ý tôi khi tôi nói tới hai tội ác rồi đấy. Tội ác đầu tiên, tội ác mà ông Renauld, với sự ngạo mạn của mình, đã yêu cầu chúng ta điều tra, giờ đã được giải quyết. Nhưng đằng sau nó lại ẩn giấu một bí ẩn ly kỳ hơn. Và giải đáp bí ẩn đó sẽ rất khó khăn – vì tên tội phạm đã rất thông minh khi tận dụng hung khí được chính Renauld chuẩn bị. Đó chính là điều bí ẩn khó hiểu và phức tạp nhất cần có lời giải.”

“Anh thật là phi thường, Poirot,” tôi trầm trồ ngưỡng mộ. “Hết sức phi thường. Không ai trên đời ngoại trừ anh có thể làm được điều đó!”

Tôi đoán lời khen ngợi của tôi đã khiến anh hài lòng. Lần đầu tiên trong đời tôi thấy anh gần như có vẻ ngượng ngập.

“Cái anh chàng Giraud tội nghiệp đó,” Poirot nói, cố tỏ ra khiêm tốn mà không thành, “cũng không hẳn là hoàn toàn ngu dốt. Ông ta đã có một hay hai lần gặp la mauvaise chancevận rủi. Sợi tóc quấn quanh con dao chẳng hạn. Nói nhẹ nhất thì ông ta cũng đã bị nó đánh lạc hướng.”

“Thành thật mà nói, Poirot,” tôi chậm rãi, “đến giờ tôi vẫn chưa hiểu đó là tóc của ai?”

“Chắc chắn là của bà Renauld. Đây chính là cái gọi là la mauvaise chancevận rủi. Tóc bà ta vốn dĩ đen, giờ gần như đã bạc trắng. Nếu đó là một sợi tóc bạc thì cũng chẳng có gì ngạc nhiên – và rồi, Giraud dường như không cần cố gắng gì, tự kết luận rằng đó là tóc của Jack Renauld! Nhưng đó chỉ là quan niệm thôi. Sự kiện thực tế lúc nào cũng bị bóp méo cho khớp với giả thiết!

“Chắc chắn rằng, khi bà Renauld tỉnh lại, bà ấy sẽ nói ra. Chẳng bao giờ bà ấy nghĩ rằng con trai mình có thể bị buộc vào tội giết người. Sao có thể thế được, khi bà đã đinh ninh rằng con mình đang an toàn trên tàu đi Anzora. Ah voilà une femmeQuả là một người phụ nữa phi thường, Hastings! Một nghị lực, một sự tự chủ thật tuyệt vời! Bà ấy chỉ phạm phải một sai lầm nhỏ. Khi thấy con trai bất ngờ trở về, bà ta đã nói: ‘Giờ thì còn nghĩa lý gì nữa.’ Và không ai để ý – không ai nhận ra sức nặng của những lời ấy. Bà ấy phải đóng một vai mới đau khổ làm sao, tội nghiệp. Hãy hình dung xem bà ấy đã choáng váng đến thế nào khi tới nhận diện cái xác để rồi, thay vì những gì đã định, lại trông thấy người chồng mà bà đinh ninh đã cao chạy xa bay đang nằm sõng soài, không chút sức sống. Bà ấy xỉu là phải! Nhưng từ lúc đó, dù đau buồn và tuyệt vọng, bà ấy đã đóng vai của mình mới kiên cường làm sao, và nỗi đau đớn hẳn phải dày vò bà ấy đến mức nào. Bà ấy không thể hé ra một lời nào để hướng chúng ta đi đúng đường hòng tìm ra thủ phạm thực sự. Vì con trai bà, không một ai được phép biết rằng Paul Renauld là Georges Conneau, một tên tội phạm. Đỉnh điểm cay đắng cuối cùng là bà ấy phải thừa nhận công khai rằng bà Daubreuil là tình nhân của chồng mình – vì nếu hé ra chuyện tống tiền, nguy cơ lớn là bí mật của bà sẽ bị bại lộ. Bà ấy đã rất thông minh khi đối phó với thẩm phán điều tra lúc ông này hỏi xem có điều bí ẩn nào trong cuộc sống trước đây của chồng bà không. ‘Chẳng có gì lãng mạn thế đâu, tôi cam đoan đấy, thưa ngài.’ Thật hoàn hảo, giọng nói bao dung, pha chút mỉa mai. Ông Hautet lập tức thấy mình ngu ngốc và kệch cỡm. Phải, bà ấy là một con người tuyệt vời! Nếu bà ấy yêu một tên tội phạm, bà ấy đã yêu cho ra yêu!”

Poirot đắm mình trong suy tư.

“Còn một điều nữa, Poirot, thế còn về mẩu ống chì thì sao?”

“Anh không thấy sao? Để làm biến dạng khuôn mặt của nạn nhân, sao cho không ai nhận ra nổi nữa. Chính nó là thứ ban đầu đã chỉ cho tôi đúng hướng. Và Giraud đã quá khờ khạo, hoàn toàn lờ tịt nó đi để tìm mấy đầu que diêm! Chẳng phải tôi đã nói với anh rằng đầu mối dài hai feet cũng quan trọng chẳng kém đầu mối dài hai inch sao. Anh thấy đấy, Hastings, bây giờ chúng ta phải bắt đầu từ đầu. Ai đã giết ngài Renauld? Ai đó ở gần biệt thự ngay trước mười hai giờ đêm đó, ai đó được hưởng lợi nhờ vào cái chết của ông ta – những điều này quá phù hợp với Jack Renauld. Tội ác không nhất thiết phải được tính toán từ trước. Và rồi lại còn con dao!”

Tôi sững người, tôi đã không nhận ra điểm đó.

“Tất nhiên rồi,” tôi nói, “con dao của bà Renauld là con dao thứ hai chúng ta tìm thấy trong thi thể gã lang thang. Vậy là có hai con dao, đúng không?”

“Chắc chắn là như thế, và việc có hai con dao giống hệt nhau sẽ củng cố cho lập luận rằng cả hai đều là của Jack Renauld. Nhưng điều đó lại không khiến tôi bận tâm lắm. Thực ra, về việc đó, tôi đã có một ý tưởng nho nhỏ. Không, bản cáo trạng ghê gớm nhất chống lại anh ta, một lần nữa, lại ở khía cạnh tâm lý – di truyền, mon amibạn thân mến, di truyền! Cha nào con nấy – Jack Renauld, rốt cuộc chính là con trai của Georges Conneau.”

Giọng anh nghiêm nghị và buồn rầu, dù không muốn, nhưng tôi vẫn rất ấn tượng.

“Thế ý tưởng nhỏ mà anh vừa đề cập là gì?” tôi hỏi.

Để trả lời, Poirot giở chiếc đồng hồ bỏ túi ra xem và hỏi: “Mấy giờ thì chuyến tàu chiều từ cảng Calais ra khơi?”

“Tôi nghĩ là khoảng năm giờ.”

“Vậy rất tốt. Chúng ta sẽ vừa kịp giờ.”

“Anh định đi Anh?”

“Đúng thế, bạn tôi ạ.”

“Vì sao?”

“Để tìm một người có thể là nhân chứng.”

“Ai?”

Nở một nụ cười kỳ lạ, Poirot đáp:

“Cô Bella Duveen.”

“Nhưng làm sao anh tìm được cô ta – anh biết gì về cô ấy?”

“Tôi chẳng biết gì cả – nhưng tôi có thể đoán được kha khá. Chúng ta cứ nghiễm nhiên cho rằng tên của cô ta là Bella Duveen đi, và vì cái tên ấy hơi quen quen đối với ngài Stonor, dù rõ ràng là không có liên hệ gì với gia đình Renauld, rất có thể cô ta là một nghệ sĩ biểu diễn. Jack Renauld là một chàng trai trẻ mới đôi mươi, lại lắm tiền. Mối tình đầu của anh ta chắc chắn là gắn liền với sân khấu. Điều đó cũng phù hợp với việc ông Renauld định dùng tấm séc để xoa dịu cô ta. Tôi nghĩ mình sẽ tìm được ra cô ấy – nhất là với sự giúp đỡ của cái này.”

Rồi anh rút ra tấm ảnh mà tôi đã thấy anh lấy từ ngăn kéo của Jack Renauld. Chéo dưới góc ảnh nguệch ngoạc dòng chữ: “Yêu anh, Bella,” nhưng đó không phải là điều thu hút ánh mắt tôi nhất. Không hẳn là giống nhau hoàn toàn – nhưng tôi không thể nhầm được. Tôi cảm thấy ớn lạnh, như thể một tai họa không thể nói nên lời vừa ập xuống đầu tôi.

Đó là khuôn mặt của Cinderella.