ó người đàn bà họ Triệu sống cùng đứa con 6 tuổi. Hai người mẹ góa, con côi sống rất vất vả. Gia cảnh bần cùng, có mỗi chiếc ghế dài ban ngày để ngồi, ban đêm dùng chặn cửa. Hàng ngày bà Triệu làm vườn, trồng trọt. Tối đến phải gò lưng xay đậu tương làm đậu phụ, thường xuyên dậy sớm thức khuya, số mệnh thật khổ.

Nhiều năm làm lụng vất vả nên bà ốm yếu, hay đau nhức xương cốt. Mấy ngày nay, bệnh đau lưng lại phát. Bà xay xong thùng sữa đậu, hòa thạch cao vào rồi vào buồng nghỉ ngơi. Khi quay ra, bà phát hiện thấy thùng óc đậu đã vơi đi nhiều. Thật đáng ngờ, có ai vào nhà đâu?

Để tìm ra nguyên nhân, một tối, bà làm xong sữa đậu rồi nấp vào sau vách để theo dõi. Chừng hút hết nửa điếu thuốc, cánh cửa bếp từ từ mở ra không một tiếng động và không một bóng người. Bà Triệu đang ngạc nhiên thì vừa lúc ấy một bóng đen lao ra. Nháy mắt, bóng đen biến thành một con ma trọc đầu, cao gầy, tay chân đầy lông lá. Con ma xiêu vẹo đến bên thùng nước đậu, vục đầu xuống uống hết bát này đến bát khác. "Té ra con ma này ăn trộm óc đậu của ta." Không biết sức lực từ đâu, bà Triệu lao ra, hai tay túm chặt lấy cổ nó. Đôi mắt con ma biến thành trắng dã. Nó cố sức giãy dụa. Nhưng đã là ma thì làm sao chống chọi được với người sống. Nó khóc lóc thảm thiết cầu xin: "Con xin bà tha cho! Con vốn là người tốt chỉ vì nghèo khổ không có gì ăn nên chết đi trờ thành ma đói. Nào ngờ dưới âm gian càng thảm hơn, cũng chẳng có gì ăn cả. Con quá đói khát nên mới liều đi ăn trộm, xin bà mở luọng từ bi tha cho con." Bà Triệu không buông, nghiêm giọng nói: "Không, mày là ma quỷ, nhất định hại người. Ta sẽ nhốt mày vào thùng, đặt lên bệ thần rồi lấy đá đập nát, mày sẽ không bao giờ còn quấy nhiễu được nữa."

Con ma khiếp sợ, run rẩy kêu xin: "Xin bà thương đến thân phận hèn mọn của con, con xin hàng ngày đến xay đậu cho bà, bà tha cho con." Nói rồi khóc lóc thảm thiết.

Bà Triệu thấy thế mềm lòng, lại nghĩ đang cần người giúp việc. Nếu con ma này giúp đuọc mình kéo cối thì cũng là điều tốt, thế là bà tha cho nó.

Bà cũng không ngờ rằng con ma lại giữ lời hứa đến thế. Ngay tối hôm sau nó đến thật. Bà dạy nó cách cầm càng kéo cối. Ma sợ ánh sáng nên bà vặn nhỏ đèn và để cách xa. Từ đó bất kể mưa to gió lớn đêm nào con ma cũng đến giúp bà Triệu xay đậu. Nhờ có con ma giúp đỡ, việc buôn bán của bà cũng ngày một phát đạt. Nhà cửa cũng dần dần khấm khá. Con trai bà được học hành đến nơi đến chốn, 18 tuổi tài học đã nổi tiếng một vùng. Chẳng bao lâu sau nó thi đỗ ra làm quan.

Tôi hôm ấy con ma lại đến, bà Triệu bảo nó:

— Này con ma, từ ngày mai mày đừng đến đây nữa!

Con ma kinh ngạc hỏi:

— Tại sao vậy?

Bà Triệu nở mày nở mặt bảo:

— Con trai ta đã làm quan lớn rồi, nó muốn đón ta lên kinh ở cùng.

Ma nghe thế đau khổ bật khóc. Nó không muốn bà Triệu đi đâu, hơn nữa bà đi nó sẽ lại đói khát. Nó quỳ xuống trước mặt bà cầu khẩn: "Xin bà hãy mang con theo, không có bà con sẽ bị đói khát." Bà Triệu thật khó xử. Mang đi ư? Nó là một con ma! Không đưa đi ư? Thật tội nghiệp!

Nhớ lại những năm qua, nhờ có con ma giúp sức, hai mẹ con bà mới có ngày hôm nay, làm sao mình lại có thể phụ nghĩa quên ân được. Ngẫm nghĩ trước sau bà chấp nhận đề nghị của nó.

Ma sợ ánh sáng nên bà phải nhét nó vào một cái hộp, đưa lên thuyền cùng bà đến kinh thành. Con ma rất biết nghe lời. Ban ngày nằm im trong hộp, đến đêm mới chui ra giúp bà làm việc vặt, ăn cơm xong lại về nghỉ. Không bao giờ quậy phá, làm hỏng việc.

Có một lần bà Triệu sắp cơm để trên bàn chờ nó ra ăn vừa khi con trai bà ở ngoài đi vào, thấy bà sắp cơm, ngạc nhiên hỏi:

— Mẹ dọn cơm cho ai?

Bà mẹ liền kể tường tận chuyện về con ma. Nào ngờ con trai nhát gan nghe thế sợ quá lăn ra chết.

— Trời ơi, làm sao đây hả trời! — Bà Triệu cuống cuồng kêu trời đất, than khóc thảm thiết.

Khi ấy con ma chui ra. Bà Triệu kể cho nó nghe con trai bà vì sợ nên lăn ra chết. Ma ngậm ngùi nghĩ đến bà Triệu phải chịu biết bao gian lao khó nhọc mới nuôi dưỡng con khôn lớn, giờ lại vì mình mà mắc họa, lòng cảm thấy bất nhẫn nên quyết tìm cách để cứu con trai bà. Nó mò mẫm chịu biết bao khổ ải mới đến được cung điện của Diêm Vương. Nó định lấy trộm thuốc hoàn linh hồn trong hồ lô dưới gối Diêm Vương, không ngờ bị bắt. Con ma đành kể sự thật, Diêm Vương đang tức giận định trừng phạt nó thật nặng, nhưng khi nghe sự tình về mẹ con ba Triệu thì rất cảm động, cuối cùng đã cho con ma thuốc và giục nó mau mang về cứu người.

Có thuốc rồi, con ma không dám chậm trễ một khắc, vội lao như gió cuốn về nhà bà Triệu. Nó lấy đũa cạy mồm cậu con trai nhét thuốc vào. Một lát sau cậu ta tỉnh dậy. Bà Triệu ôm lấy con mà mừng vui khôn xiết, định quay lại cảm ơn thì con ma đã biến mất. Từ đó trở đi, con ma không hề xuất hiện lại.

Bà Triệu luôn ghi nhớ công ơn con ma, thường xuyên cùng con trai nhắc đến nó. Mỗi khi năm qua tết đến, bà thường cúng lễ hoa quả và đốt tiền vàng cho nó.

TRINH BẢO dịch