» 1

Mồng mười tháng tám năm Nhâm Tuất (13-9-1442) Vụ Lệ Chi Viên đã xét xong, chờ ngày hành án.

Một áng mây trắng trôi nhẹ qua thư phòng Nguyễn Trãi. Rèm cửa lay lay gió. Nguyễn với tay hạ cây đàn của người thiếp yêu Thị Lộ xuống. Chưa chơi đàn ngay, Nguyễn thong thả hớp chén trà đầy hương sen do gia nhân mang tới, vén tay áo vuốt ve chòm râu cước. Nét mặt Nguyễn từng trải mà cứ đơn độc thế nào.

Chưa bao giờ Nguyễn bình thản đến thế. Nguyễn phát lộ toàn bộ chất người mình trong một vẻ bình thản hiếm thấy, khiến người gia nhân già phải xót xa.

Nguyễn lặng ngắm mây trôi ngoài cửa sổ, như đọc thấy đời mình ở đấy. Cuộc đời thì nặng, mà sao mây nhẹ thế. Thuở bóp trán viết Bình Ngô sách. Buổi nếm mật nằm gai góc rừng Lam Sơn. Khi xông pha trận mạc trên mình voi, ngựa. Lúc hạ bút lông tạo tác Cáo Bình Ngô. Rồi vòm mái triều Lê… Nguyễn đành ném bước chân nhàn tản trong ưu phẫn đạp mây trúc Côn Sơn… Nguyễn ý thức rất rõ số phận của mình. Điều đó làm Nguyễn vừa sung sướng vừa đau đớn.

Chỉ đến lúc này, tảng đá định mệnh trong ngực Nguyễn mới trút ra theo tiếng thở nhẹ và dài. Chưa bao giờ Nguyễn được là mình như lúc này: thanh thản đến cô độc.

Người gia nhân già lại vén rèm bước vào. Bỗng ông ta há hốc miệng sửng sốt: Nguyễn đón Lệ Chi Viên trong tư thế quá lạ lùng. Mắt lim dim như ngủ, thân người đong đưa theo những ngón tay đang lướt nhẹ trên phím đàn: Phím đàn Thị Lộ.

» 2

Mười ba tháng tám năm Nhâm Tuất (16-9-1442)

Cả nhà Nguyễn bị hạ ngục, Nguyễn được “đặc ân” trong một phòng giam riêng, nhỏ nhưng thoáng, có một bộ bàn ghế cũ. Nguyễn nhói đau, đây chính là nơi tướng Nguyễn Đức Quyền bị cầm giữ trước ngày hạ thủ.

Trong đám tâm phúc của Nguyễn thuở trước, Quyền là tướng trẻ, thông tuệ kinh Dịch, lại biết múa gươm như rồng bay gió cuốn, lấy đầu Liễu Thăng ở gò Mã Yên như lấy đồ trong túi. Có lần lâm trận hiểm, Quyền lột phăng áo băng vết thương cho mấy người lính bị quân Ngô đâm lòi ruột, rồi cứ trần trùng trục lăn xả vào giặc, khiến ba quân vừa thán phục vừa kinh hãi, trọng Quyền như cha.

Cõi Việt tan giặc. Nguyễn thảo Cáo Bình Ngô, gọi Quyền đến đọc cho nghe. Quyền góp được mấy chữ, Nguyễn đắc ý lắm. Nhưng mặt Quyền vẫn u uất thế nào. Nguyễn trách: “Ngươi chưa hết bụng với ta”. Quyền không nói năng gì. Nguyễn hỏi: “Ngươi thích văn hay rượu?” Quyền không dám nhúc nhích… Nguyễn dồn: “Hay văn ta là nước lã?” Quyền tái mặt. “Bẩm! Đại Cáo là thánh văn!” Nguyễn hất chén rượu xuống đất, rũ tay áo đứng dậy, than: “Hỏng! Hỏng to rồi! Ta nuôi kẻ dối lừa như nuôi ong tay áo”. Quyền mặt cắt không còn giọt máu, quỳ mọp dưới chân Nguyễn Trãi, rập đầu thưa: “Nếu được tha tội chết, hạ tiện mới dám tỏ bày”. Nguyễn liếc mắt sang tả hữu. Chúng lui ra. Bấy giờ, Quyền mới thở dài sườn sượt:

- Phàm những gì đạt tới đỉnh, ắt chứa hiểm họa!

Nguyễn giật bắn mình, đỡ Quyền dậy. Quyền bưng mặt khóc không ra tiếng, chỉ thấy bàn tay ướt đầm đìa…

Chiếc ghế cũ kêu cót két… Nguyễn tựa vào bàn, nuối tiếc không có mấy nén nhang. Mây trắng ngoài kia, phất phơ như tóc Nguyễn. Bất giác, Nguyễn ngâm khe khẽ:

Nhất sinh sự nghiệp thù kham tiếu

Doanh đắc phù sinh lạc thế gian.[8]

» 3

Mười sáu tháng tám năm Nhâm Tuất (19-9-1442)

Pháp trường im lặng phắc.

Buổi sáng ấy bặt tiếng chim. Gió cũng tắt. Mây trắng thôi không bay nữa. Bỗng Nguyễn ngửa mặt lên trời:

- Trời xanh! Trời xanh! Có phải Lệ Chi Viên đã mở ra tự khi ta soạn Đại Cáo? Ngoại lục tuần, ta chỉ là đứa trẻ lên mười. Trò đùa thật thú vị. A ha… Ha ha ha ha…

Nguyễn cười rung tóc trắng. Áng mây trắng rùng mình, nhỏ xuống ba giọt lệ đỏ như máu, hoen trên tóc cước người tử tù. Cả pháp trường ngơ ngác. Ai tinh ý, mới thấy một nụ cười chua chát lướt qua cặp môi dập nát của người đàn bà đeo gông. Đó là người thiếp yêu của Nguyễn.

* * *