ố bạn trả lời được một cách chắc chắn là cây gì và con gì đấy!

Cây cà phê, cây cao su, cây lúa, cây thảo quả chăng? Tất cả đều có vẻ đúng và đều có vẻ không hẳn đã như vậy. Con tôm, con cá ba sa, con ba ba... chăng?- Cũng thế.

Trong công cuộc chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, “Cây gì, con gì?” đang thật sự là một thứ “To be or not to be?” của người Việt chúng ta. Điều đáng nói là chúng ta ai cũng đều đang nêu câu hỏi, còn chuyện ai sẽ phải có trách nhiệm trả lời thì chưa thật rõ.

Ngoài ra, tại sao lại “Cây gì, con gì?”, khi cây gì, con gì bán được ở trên thị trường mà chẳng được trồng và nuôi (trừ cây thuốc phiện). Kinh doanh là việc bạn bán được cái gì, hơn là việc bạn sản xuất được cái gì. Thế thì câu hỏi “Thị trường ở đâu?” chắc chắn sẽ quan trọng hơn câu hỏi “Cây gì, con gì?”.

Thị trường thì có ở trong nước và ở ngoài nước. Thị trường trong nước có 83 triệu người tiêu dùng, thị trường nước ngoài có trên 6.000 triệu người. Những cơ hội kinh doanh do thị trường trong nước mang lại là rất lớn. Những cơ hội như vậy do thị trường ngoài nước mang lại còn lớn hơn. Tuy nhiên, những thị trường nói trên đều đã có người khai thác và những người này ai cũng đều muốn mở rộng thị phần của mình. Vấn đề vì vậy nằm ở khả năng đề ra chiến lược kinh doanh hữu hiệu để chiếm lĩnh thị trường. Mà như vậy thì “Cây gì, con gì?” chưa chắc đã phải là câu hỏi đầu tiên cần được đặt ra và chắc chắn không phải là câu hỏi duy nhất cần được trả lời.

Ngoài ra, đã nói đến thị trường thì cái chi phối là quy luật cung cầu. Cây gì, con gì cũng đều có thể gây ra tình trạng dư cung và rớt giá. Nghĩa là sản xuất ra được nhiều bao nhiêu thì sẽ phải chịu lỗ nhiều bấy nhiêu.

Việc cố gắng chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo những sự “lóe sáng của tư duy” trong quá trình tìm câu trả lời cho “cây gì, con gì?” không khéo chỉ có thể làm cho nhiều người nông dân bị khuynh gia, bại sản. Thực tế cho thấy, cây gì, con gì cũng vậy hễ cứ làm theo phong trào thì khả năng thất bại, đổ vỡ đều rất lớn. Con tôm, con cua, cây tiêu, cây điều... đều như vậy cả. Vấn đề không phải là chúng ta đã chọn sai cây, sai con. Vấn đề là chúng ta đã chọn sai cách kinh doanh. Cách kinh doanh chỉ biết coi trọng sản xuất là thứ đồ cổ chúng ta được thừa kế từ nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp và kế hoạch hóa. Rất tiếc, không phải bất cứ một thứ đồ cổ nào cũng càng để lâu càng lên giá. Tệ hại hơn, trong không ít trường hợp việc chuyển đổi cây trồng, vật nuôi lại diễn ra theo chỉ đạo của chính quyền địa phương. Mà như vậy, thì số lượng các hộ gia đình tham gia và chịu thua thiệt là rất lớn. Sự chỉ đạo nói trên trong không ít trường hợp rất giống với việc xui những người nông dân chọn số đề. Và lần nào thì đề cũng về số khác.

Về bản chất, “cây gì, con gì?” là thứ các quan chức nhà nước khó lòng cung cấp được câu trả lời chính xác cho những người nông dân và các doanh nghiệp. Cái mà nhà nước có thể làm là xây dựng chương trình đào tạo về kinh doanh cho những người dân; phát triển hệ thống thông tin, hệ thống phân tích, dự báo về thị trường. Các quyết định về “cây gì, con gì” sẽ phải là quyết định kinh doanh của người dân và phải được đưa ra dựa vào các thông tin và các tín hiệu có đủ độ tin cậy của thị trường. Không thể có câu trả lời cây gì, con gì chung chung và đúng cho muôn thuở.