uộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới xảy ra do nhiều nguyên nhân. Trong đó có nguyên nhân quan trọng là các thiết chế tài chính, ngân hàng đã không bị giám sát chặt chẽ. Theo phản ứng tự nhiên, sắp tới hầu hết các quốc gia trên thế giới sẽ tăng cường giám sát và tăng cường điều chỉnh. Thay vì phấn đấu cho thương mại tự do và thị trường tự do, xu hướng bảo hộ và điều chỉnh có thể sẽ được tăng cường. Với xu hướng này, có lý do để tin rằng sắp tới chúng ta sẽ có nhiều pháp luật hơn và nhiều sự can thiệp của nhà nước hơn. Điều này sẽ xảy ra ở phạm vi một quốc gia, cũng như trên toàn cầu.

Thật đáng tiếc là tự do đã không thể giải quyết được tất cả mọi vấn đề của nhân loại. Tuy nhiên, sự điều chỉnh không khéo sẽ còn đẻ ra lắm vấn đề hơn.

Để vượt qua sự lạm dụng trong điều chỉnh, cũng như tránh được cái giá vô cùng đắt đỏ phải trả cho tình trạng đời sống xã hội bị điều chỉnh quá mức, ngay từ lúc này, chúng ta đã cần phải có một phương pháp luận đúng đắn cho hoạt động lập pháp của mình.

Phương pháp luận này có thể được nêu giản dị như sau: nếu tự do là một giá trị tự thân và pháp luật là một giá trị có điều kiện, thì chỉ khi chứng minh được sự cần thiết phải điều chỉnh, chúng ta mới nên ban hành pháp luật. Phương pháp luận này đòi hỏi chúng ta phải coi hoạt động lập pháp như một cách phản ứng trước các vấn đề có thật của cuộc sống, hơn là một công cụ để uốn nắn cuộc sống theo ý muốn chủ quan của chúng ta. Làm luật là khơi dòng cho dòng sông cuộc sống, hơn là nắn dòng của dòng sông cuộc sống.

Làm luật như một cách phản ứng trước các vấn đề của cuộc sống có những ưu điểm rất dễ nhận thấy như sau:

Một là, nhắm vào các vấn đề cấp thiết của cuộc sống thì xác định đúng ưu tiên. Trong đời sống của mỗi cá nhân, cũng như của cả cộng đồng, thời gian và các nguồn lực bao giờ cũng là những đại lượng hữu hạn. Do sự hữu hạn này, nên làm việc này thì buộc lòng phải thôi làm việc kia,”bế em thì thôi quét nhà”. Vấn đề là phải xác định được việc gì cần phải làm trước - “bế em” hay “quét nhà”. Hai việc này có vẻ đều quan trọng như nhau. Và rủi ro là chúng ta thường không chọn đúng hoặc cố sức làm cho được cả hai việc cùng một lúc. Làm cả hai việc một lúc thường chẳng làm được việc nào cho đến nơi, đến chốn. Dàn trải trong đầu tư xây dựng cơ bản gây ra những tốn kém và thất thoát không kể xiết như thế nào là điều tất cả chúng ta đều biết. Dàn trải trong hoạt động lập pháp có thể còn gây ra thất thoát, lãng phí lớn hơn rất nhiều.

Hai là, nhắm vào các vấn đề có thật để xử lý thì khắc phục được tình trạng sự điều chỉnh bị lạm dụng. Sự điều chỉnh nhiều khi là cần thiết. Tuy nhiên, nếu xã hội và con người bị điều chỉnh quá mức thì khả năng tự chủ và tự chịu trách nhiệm sẽ bị hạn chế.

Cuộc sống và nền kinh tế thị trường đòi hỏi bạn phải hàng ngày, hàng giờ dám chấp nhận rủi ro và dám quyết đáp. Thế nhưng, nếu pháp luật bắt buộc bạn phải xin phép, bạn không thể không xin phép; pháp luật bắt buộc bạn phải chờ thủ tục, bạn không thể không chờ thủ tục. Các cơ hội vì thế sẽ trôi qua. Những điều như vậy xảy ra với một cá nhân cũng như với cả xã hội. Và hậu quả là những tiềm năng to lớn của xã hội sẽ bị trói chặt. Rủi ro này là rất khó tránh vì tất cả các bộ ngành đều mong muốn có được ngày càng nhiều hơn quyền quản lý, mà thực chất là quyền điều chỉnh hành vi.

Điều chỉnh là cần thiết. Nhưng sự cần thiết đó phải được xác nhận bởi nhu cầu phải xử lý một vấn đề đang phát sinh của cuộc sống, chứ không phải bởi mong muốn được quản lý nhiều hơn.

Khống chế sự lạm dụng về điều chỉnh còn hạn chế được tham nhũng. Khi pháp luật cho các cơ quan công quyền quá nhiều quyền điều chỉnh hành vi, các quyền đó rất dễ bị lạm dụng để tìm kiếm lợi ích cá nhân. Những hành vi như vậy chẳng phải là cái gì khác ngoài tham nhũng.

Năm Kỷ Sửu 2009 là năm chúng ta có nhiều việc hết sức cấp bách phải lo. Vấn đề lạm dụng sự điều chỉnh chưa chắc đã được nhiều người coi là một việc cấp bách. Tuy nhiên, nếu chúng ta chỉ phản ứng khi cuộc sống và khả năng hành xử của mình đều đã bị trói chặt bởi hàng ngàn quy phạm pháp luật, thì mọi việc lại có thể đã trở nên quá muộn.