ất nhiên, luật chi tiết. Đây là sự lựa chọn mà đa số các nhà lập pháp sẽ đưa ra. Cách phản ứng như vậy có nguyên nhân là

luật chậm đi vào cuộc sống. Luật chậm đi vào cuộc sống thường là luật khung: những quy định chung chung bao giờ cũng cần phải được cụ thể hóa bằng các văn bản dưới luật. Nghĩa là, luật thì phải chờ nghị định, còn nghị định thì lại phải chờ thông tư. Không ít khi, một đạo luật được ban hành đã 5-7 năm, nhưng các văn bản dưới luật để hướng dẫn thi hành thì vẫn chưa được soạn thảo. Hậu quả là các vấn đề của đất nước thường không được xử lý đúng lúc và trở nên ngày càng trầm trọng hơn.

Ngoài ra, mỗi khi Quốc hội ban hành luật khung, thì quyền lập pháp đương nhiên đã được chia sẻ một phần rất quan trọng cho các cơ quan hành pháp (Chính phủ và các bộ). Cuối cùng, cái sẽ đụng chạm trực tiếp đến lợi ích của mỗi công dân là các quy định cụ thể của luật, chứ không phải là những quy định khung. Vì vậy, việc các quan chức không được dân bầu lại có quyền ban hành những quy định mang tính lập pháp là điều rất đáng băn khoăn. Đó đơn giản là một sự lệch pha so với đòi hỏi của pháp quyền.

Tuy nhiên, ban hành luật khung (intransitive law) hay luật chi tiết (transitive law) lắm khi lại là một sự lựa chọn khó khăn. Nó cũng giống như chuyện tranh cãi về việc bên nào là bên trái và bên nào là bên phải khi chưa xác định được hướng chuyển động của một vật.

Ưu điểm của luật chi tiết là áp dụng được ngay, đồng thời hạn chế được sự lạm quyền và cách hành xử tùy ý của các quan chức. Tuy nhiên, công cuộc đổi mới đòi hỏi sự năng động, sáng tạo, tinh thần dám nghĩ, dám làm, chứ không phải là sự ù lỳ, thụ động. Một đội ngũ công chức làm việc theo kiểu “sáng cắp ô đi, tối cắp về” sẽ không thể đẩy tới công cuộc chấn hưng đất nước. Thế nhưng, bằng cách ban hành luật chi tiết, chúng ta có thể trói chặt chân, tay của những người năng động và tạo ra ngày càng nhiều những công chức “sáng cắp ô đi, tối cắp về”. Trong trường hợp này, chúng ta có thể có pháp quyền, nhưng chưa chắc đã có phát triển. Ngược lại, nếu chúng ta ban hành luật khung và dành cho các quan chức cơ hội để thể hiện sự năng động, sáng tạo, tốc độ phát triển có thể sẽ cao hơn. Tuy nhiên, sự lạm quyền và tư lợi lại là những sản phẩm phụ khó lòng tránh khỏi.

Để vượt qua sự bế tắc này, cần kết hợp hài hòa giữa việc ban hành luật chi tiết với việc ban hành luật khung. Và luật khung chỉ được ban hành khi đó là một sự cần thiết khách quan. Dưới đây là những điều kiện cụ thể để xác định sự cần thiết phải ban hành luật khung:

1. Dự luật động chạm đến một vấn đề có nội dung phức

tạp. (Rõ ràng, ban hành những quy định chi tiết về thị trường chứng khoán hoặc việc đầu tư mạo hiểm sẽ là một sự vội vàng. Vì chưa ai có thể hình dung được những vấn đề phát sinh và các hành vi cần phải điều chỉnh).

2. Dự luật có nhiều đối tượng và nhiều hành vi bị điều chỉnh. (Thiếu kinh nghiệm thực tiễn khó lòng hiểu được mối quan hệ tương tác giữa các hành vi và tìm ra được phương pháp điều chỉnh tối ưu).

3. Dự luật được áp dụng với những điều kiện khác nhau rất lớn của các vùng miền (Một quy định cụ thể đúng cho Hà Nội chưa chắc đã đúng cho vùng núi của tỉnh Hà Giang).

4. Sự thay đổi diễn ra nhanh chóng. (Việc điều chỉnh giá cả bằng các quy định cứng nhắc sẽ lợi bất cập hại vì thị trường thế giới thường xuyên thay đổi).

Cuối cùng, nếu ban hành luật khung là một sự cần thiết thì vẫn cần áp đặt một quy trình chặt chẽ và các tiêu chuẩn rõ ràng cho việc ban hành các văn bản dưới luật và các quyết định hành chính. Làm được như vậy sẽ vừa phát huy tính năng động, sáng tạo của các quan chức, vừa hạn chế được sự “tùy hứng qua cầu” và những hành vi vụ lợi cá nhân không đáng có.