ề việc đăng ký rơmooc (Báo Tuổi trẻ, ngày 11/10/2003), chúng ta đang phạt những tài xế không có điều kiện để chấp hành pháp luật.

Phạt là đánh vào lợi ích. Đánh vào lợi ích có thể điều chỉnh hành vi. Tuy nhiên, hành vi mong đợi chỉ có thể xảy ra khi điều kiện cho phép. Ví dụ, việc phạt tiền những người đi bộ dưới lòng đường chỉ có nghĩa khi đường phố của chúng ta có vỉa hè. Nếu các đường phố không có vỉa hè hoặc vỉa hè bị lấn chiếm, thì người dân không có điều kiện để chấp hành điều luật nói trên. Việc phạt các tài xế không đăng ký rơmooc mà không tạo điều kiện cho họ đăng ký thì có gì khác với việc cấm đi bộ dưới lòng đường mà không xây dựng vỉa hè?!

Như vậy, trước khi ban hành điều luật bắt buộc phải đăng ký các rơmooc, việc tìm hiểu khả năng và điều kiện chấp hành của đối tượng bị điều chỉnh là hết sức cần thiết. Có thể diễn đạt các vấn đề cụ thể như sau:

• Các quy định của pháp luật không thể mang tính thách đố. Những đòi hỏi về thủ tục đăng ký rơmooc phải mang tính khả thi. Và các điều kiện để người dân có thể chấp hành phải được bảo đảm.

• Các quy định của pháp luật không thể mang tính áp dụng ngược cho hành vi xảy ra trong quá khứ. Đối với những tài xế đã mua và sử dụng rơmooc trước khi quy định về thủ tục đăng ký được áp đặt thì việc đòi hỏi về hồ sơ, chứng từ là mang tính chất “hồi tố”. Đòi hỏi này là không thể thực hiện được đối với những người đã vứt bỏ những giấy tờ mà trước đây có giữ lại cũng chẳng để làm gì. Công bằng hơn là nên hợp thức hóa việc đăng ký những chiếc rơmooc mà họ đang có.

• Các quy định của pháp luật không thể được ban hành theo kiểu “đánh lén”. Thời điểm một điều luật bắt đầu có hiệu lực phải được xác định trên cơ sở khả năng chuẩn bị để tuân thủ của đối tượng bị điều chỉnh. Nếu việc đăng ký rơmooc là khó khăn, phức tạp thì thời điểm bắt đầu hiệu lực của điều luật về vấn đề này phải được kéo dài tương ứng.

Cuối cùng, tất cả những vấn đề nói trên sẽ được cân nhắc và thiết kế phù hợp nếu trong quá trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật đối tượng bị điều chỉnh (trong trường hợp cụ thể này là các tài xế) được tham gia ý kiến. Các quy định được soạn thảo trên bàn giấy và trong phạm vi khép kín ít có tính khả thi và chứa đựng những rủi ro rất lớn.