rưa hôm sau, chúng ta đến cổng nhà ông Stoichev đúng mộtgiờ rưỡi. Helen siết chặt tay cha, phớt lờ sự hiện diện của Ranov, và ngay cảRanov cũng có vẻ như đang vui như hội; gã mặc một bộ vest màu nâu sậm và ít caucó hơn thường lệ. Từ phía sau cánh cổng, chúng ta có thể nghe được tiếng chuyệntrò, tiếng cười, mùi gỗ cháy và mùi thơm ngậy của thịt nướng. Nếu kiên quyếtgạt khỏi tâm trí tất cả ý nghĩ vương vấn về thầy Rossi, hẳn cha cũng cảm thấyvui như hội. Cha linh cảm chính ngày hôm nay, trong tất cả mọi ngày, sẽ có mộtđiều xảy ra giúp cha tìm được thầy, và cha nhủ thầm sẽ toàn tâm toàn ý tham giabuổi yến tiệc kỷ niệm Kiril và Methodius.

"Trong sân, chúng ta nhìn thấy đàn ông và một ít phụ nữ tụtập thành từng nhóm dưới giàn lưới mắt cáo. Irina đi tới đi lui phía sau bàn,chất đầy thức ăn vào đĩa mọi người hoặc rót đầy ly thứ rượu mạnh màu hổ pháchkia. Khi nhìn thấy chúng ta, cô vội vàng lao đến, dang rộng đôi tay, tựa như chúngta là bạn bè đã thân quen. Cô bắt tay cha và Ranov rồi hôn lên hai má Helen.‘Tôi rất vui vì các bạn đã đến. Cám ơn các bạn,’ cô thốt lên. ‘Từ lúc các bạnđến đây vào ngày hôm qua, cậu tôi không ngủ được chút nào và cũng chẳng ăn uốnggì. Tôi hy vọng các bạn khuyên được ông ấy ăn chút gì đó.’ Gương mặt xinh đẹpcủa cô gái cau lại.

" ‘Cô đừng lo,’ Helen trả lời. ‘Chúng tôi sẽ cố hết sứcthuyết phục ông ấy.’

"Chúng ta thấy Stoichev trông như thể đang tổ chức buổithiết triều dưới những gốc táo. Ở đó người ta đã xếp các ghế gỗ thành một vòngtròn, và ông ngồi ở chiếc ghế lớn nhất, vài người đàn ông trẻ hơn ngồi xungquanh. ‘Ồ, xin chào!’ ông reo lên, đứng dậy một cách khó nhọc. Những người khácvội đứng dậy giúp ông một tay rồi chờ đợi chào hỏi chúng ta. ‘Chào mừng cácbạn. Hãy gặp gỡ những bằng hữu khác của tôi.’ Bằng một cái vẫy tay yếu ớt, ôngchỉ vào những gương mặt chung quanh. ‘Vài người là sinh viên cũ của tôi từtrước chiến tranh, họ thật tử tế khi trở về thăm tôi.’ Nhiều người trong số họmặc sơ mi trắng và bộ vest tồi tàn tối màu, chỉ trẻ bằng cỡ Ranov; còn lại đaphần ít ra phải vào độ tuổi năm mươi. Họ mỉm cười và nồng nhiệt bắt tay chúngta, một người còn cúi xuống hôn tay Helen, trang trọng theo đúng nghi thức xãgiao. Cha thấy có cảm tình với những đôi mắt đen tuyền lanh lợi, những nụ cườiđiềm đạm lấp lánh răng vàng của bọn họ.

"Irina đến phía sau chúng ta; có vẻ như cô đang thúc giụcmọi người trở lại ăn uống, vì một lát sau cha chợt nhận ra chúng ta đang theodòng khách khứa tiến tới những chiếc bàn dưới giàn lưới mắt cáo. Ở đó chúng tathấy cả một chiếc bàn dài đang trĩu xuống vì nặng, và nguồn gốc của mùi thơmngào ngạt kia hóa ra là nguyên một con cừu đang nướng trên cái hố đào sát bênnhà. Trên bàn chất đầy những đĩa đất nung đựng khoai tây thái lát, cà chua, dưachuột, mẩu pho mát trắng, những ổ bánh mì vàng rộm, và những đĩa bánh nướng phủbột pho mát mà chúng ta đã từng được ăn tại Istanbul. Có thịt hầm, hàng tô sữachua đông lạnh, cà và hành nướng vỉ. Irina chỉ chịu thôi khi đĩa ăn của chúngta đã đầy ứ, nặng gần như không thể mang đi nổi, rồi cô cùng chúng ta trở lạivườn cây ăn quả nhỏ bé kia, không quên mang theo những ly rượu rakiya.

"Lúc này, những học trò cũ của Stoichev rõ ràng đang tranhnhau xem ai mang cho ông thầy nhiều thức ăn nhất, và giờ thì họ rót đầy ly củaông, rồi ông chậm chạp đứng dậy. Mọi người trong sân bảo nhau yên lặng, và rồiông nâng ly chúc mừng cùng một bài diễn văn ngắn, trong đó cha thoáng nhận ranhững cái tên như Kiril và Methodius, cũng như tên Helen và tên cha. Khi ôngnói xong, tiếng hoan hô vang lên từ khắp mọi phía. ‘Stoichev! Za zdraveto naProfesor Stoichev! Nazdrave!’ 1,_ Những tiếng hoan hô vang dội quanh chúng ta.Mặt ai cũng tươi hẳn lên, mỉm cười hướng về phía Stoichev và nâng cao ly rượu,vài người còn rơm rớm nước mắt. Cha lại nhớ đến thầy Rossi, thầy đã lắng nghevới thái độ khiêm nhường biết bao những lời hoan hô chúc tụng trong buổi lễ kỷniệm năm thứ hai mươi thầy dạy tại trường đại học. Cha quay đi, cảm thấy cổhọng nghẹn lại. Cha để ý thấy Ranov đang loanh quanh dưới giàn lưới mắt cáo,tay cầm ly rượu.

"Khi mọi người đã ngồi trở lại, tiếp tục ăn uống chuyện trò,Helen và cha chợt nhận ra chúng ta đang ngồi ở vị trí dành cho khách danh dự,kế bên Stoichev. Ông mỉm cười và gật đầu với chúng ta. ‘Tôi rất vui vì hôm naycác bạn đã đến tham dự cùng chúng tôi. Các bạn biết đấy, đây là ngày lễ ưathích của tôi. Theo lịch giáo hội, chúng tôi có rất nhiều ngày lễ thánh, nhưngđây là một ngày được tất cả những người đang dạy và học trân trọng, bởi vì đólà ngày chúng tôi tôn vinh di sản chữ viết và văn chương Xlavơ, cũng như việcdạy và học đã phát triển từ nhiều thế kỷ nay nhờ Kiril, Methodius và phát minhvĩ đại của họ. Hơn nữa, vào ngày này, tất cả sinh viên và đồng nghiệp thân yêucủa tôi lại trở về đây để bứt ông giáo già này khỏi công việc. Tôi rất biết ơnhọ vì sự quấy quả này.’ Ông nhìn quanh bằng ánh mắt trìu mến và vỗ lên vaingười bạn đồng nghiệp gần nhất. Cha nhói lòng khi nhận thấy bàn tay ông yếu ớtbiết bao, gầy guộc và gần như trong suốt.

"Sau một lúc, các sinh viên của Stoichev bắt đầu tản đi,hoặc đến bên chiếc bàn nơi chú cừu nướng vừa bị cắt lạng ra từng mảng, hay langthang trong vườn từng nhóm hai hoặc ba người. Ngay khi họ vừa rời đi, Stoichevquay sang chúng ta với vẻ mặt khẩn trương. ‘Đi nào,’ ông nói. ‘Chúng ta hãy bànluận khi còn có thể. Cô cháu gái tôi đã hứa sẽ giữ chân gã Ranov càng lâu càngtốt. Tôi có một vài điều cần nói với các bạn, và tôi hiểu các bạn cũng có nhiềuđiều muốn nói với tôi.’

" ‘Chắc chắn rồi,’ cha kéo ghế lại gần ông hơn, Helen cũnglàm y như vậy.

" ‘Các bạn ạ, trước tiên,’ Stoichev nói, ‘tôi đã đọc kỹ lạilá thư mà các bạn để lại cho tôi hôm qua. Đây là bản sao lá thư của các bạn.’Ông lấy lá thư từ trong túi áo ra. ‘Bây giờ tôi sẽ trao nó lại để các bạn giữcho an toàn. Tôi đã đọc lá thư này nhiều lần và tin là nó được viết ra bởichính bàn tay đã viết lá thư tôi có - Sư huynh Kiril, dù ông ấy có là ai thìcũng chính là người đã viết cả hai lá thư này. Dĩ nhiên tôi không có bản gốc láthư của các bạn để nhìn qua một cái, nhưng nếu đây là một bản sao chính xác thìcả hai lá thư đều có cùng một cách viết, cả tên tuổi và ngày tháng rõ ràng cũngkhớp với nhau nữa. Tôi nghĩ chúng ta có thể có đôi chút ngờ vực rằng những láthư này gửi đi chung một lần, nhưng hoặc chúng được giao riêng rẽ, hoặc bị táchra vì những nguyên cớ mà chúng ta sẽ không bao giờ biết được. Hiện tại, tôi cómột số ý tưởng khác, nhưng trước tiên các bạn phải cho tôi biết về nghiên cứucủa các bạn đã. Tôi có cảm tưởng là các bạn đến Bungari không chỉ để tìm hiểuvề các tu viện của chúng tôi. Các bạn đã tìm được lá thư này như thế nào?’

"Cha trả lời ông rằng chúng ta bắt đầu nghiên cứu này vìnhững lý do khó lòng mô tả, bởi dường như chúng chẳng hợp lý chút nào. ‘Ông nóiông đã đọc các tác phẩm của giáo sư Bartholomew Rossi, cha của Helen. Ông ấyvừa mới mất tích trong những tình huống vô cùng lạ lùng.’

"Nhanh chóng và rõ ràng, cha tóm tắt cho Stoichev nghe việcmình tìm thấy cuốn sách có hình rồng, việc thầy Rossi mất tích, nội dung các láthư, bản sao những tấm bản đồ kỳ lạ mà chúng ta đang mang theo, và nghiên cứucủa chúng ta ở Istanbul và Budapest, kể cả bài dân ca và bức tranh khắc gỗ cóchữ Ivireanu chúng ta nhìn thấy ở thư viện Đại học Budapest. Cha chỉ không đềcập đến bí mật về vệ binh Trăng Lưỡi Liềm. Cha không dám lấy tài liệu trong cặpra vì có quá nhiều người có thể nhìn thấy, nhưng cha mô tả cho ông ba tấm bảnđồ và sự giống nhau của tấm bản đồ thứ ba với hình rồng trong cuốn sách.Stoichev lắng nghe, vẻ vô cùng quan tâm và kiên nhẫn, lông mày nhăn lại dướimái tóc bạc trắng còn đôi mắt đen thì mở to. Ông chỉ cắt ngang một lần, nônnóng yêu cầu mô tả chính xác hơn từng cuốn sách có hình rồng - của cha, củathầy Rossi, của Hugh James và của Turgut. Cha nhận thấy là do am hiểu về các loạibản thảo viết tay và công việc xuất bản thời xa xưa nên Stoichev tỏ ra đặc biệtquan tâm đến các cuốn sách kia. ‘Tôi có mang theo cuốn sách của mình đây,’ chanói thêm, đưa tay sờ chiếc cặp trong lòng.

"Ông giật mình, nhìn cha trừng trừng. ‘Tôi muốn xem cuốnsách đó khi có thể,’ ông nói. Nhưng dường như chi tiết thậm chí còn làm cho ôngquan tâm nhiều hơn sau phát hiện của Selim và Turgut là: cha tu viện trưởng màcác lá thư của Sư huynh Kiril gửi đến đã từng cai quản tu viện ở hồ Snagov xứWallachia. ‘Snagov,’ ông thì thầm. Gương mặt già nua của Stoichev bỗng đỏ rựclên và trong một thoáng cha tự hỏi phải chăng ông sắp ngất. ‘Lẽ ra tôi phảibiết chuyện này. Vậy mà tôi đã giữ lá thư đó trong thư viện của mình những bamươi năm!’

"Cha hy vọng cũng sẽ có cơ hội hỏi ông đã tìm thấy lá thư ởđâu. ‘Ông thấy đấy, có bằng chứng khá rõ là các tu sĩ thuộc nhóm của Sư huynhKiril đã đi từ vùng Wallachia đến Constantinople trước khi đến Bungari,’ chagóp ý.

" ‘Đúng vậy,’ ông lắc đầu. ‘Tôi đã luôn cho rằng lá thư chỉmô tả hành trình của các tu sĩ từ Constantinople hành hương đến Bungari. Tôichưa bao giờ nhận ra… Maxim Eupraxius… tu viện trưởng ở Snagov…’ Trong mộtthoáng Stoichev có vẻ như bị một cơn trầm tư kiểm soát, nét tư lự vụt qua gươngmặt già nua nhưng vẫn còn sinh động của ông, như một cơn bão chợt ập đến và làmcho mắt ông không ngừng nhấp nháy. ‘Và cái từ Ivireanu mà các bạn tìm thấy, vàcả ông Hugh James, ở Budapest…’

" ‘Ông biết nó có nghĩa gì chứ?’ cha nôn nóng hỏi.

" ‘Biết chứ, biết chứ, con trai ạ.’ Có vẻ như Stoichev nhìnthấu ruột gan cha mà không cần phải nhìn mặt cha. ‘Đó là tên của AntimIvireanu, một học giả và cũng là một chủ nhà in ở Snagov vào cuối thế kỷ mườibảy, rất lâu sau thời của Vlad Ţepeş. Tôi đã đọc tác phẩm của Ivireanu. Ông tarất nổi tiếng trong giới học giả cùng thời và đã lôi cuốn nhiều vị khách danhtiếng đến thăm Snagov. Ông ta in các sách thánh bằng tiếng Rumani và tiếngẢ- rập, và rất có thể nhà in của ông là nhà in đầu tiên ở Rumani. Nhưng, lạyChúa, có lẽ nó không phải là nhà in đầu tiên, nếu những cuốn sách có hình rồnglâu đời hơn. Tôi có rất nhiều thứ phải cho các bạn xem!’ Ông lại lắc đầu, mắtmở to. ‘Vào phòng tôi, nhanh lên.’

"Helen và cha liếc quanh. ‘Ranov đang bận rộn với Irina,’cha nói nhỏ.

" ‘Phải,’ Stoichev dứng lên. ‘Chúng ta sẽ vào nhà qua cửahông. Nào, nhanh lên.’

"Chẳng cần phải hối thúc chúng ta. Chỉ riêng vẻ mặt của ôngcũng đủ làm cha sẵn sàng theo ông trèo lên vách đá rồi. Ông bước lên cầu thangmột cách khó nhọc, chúng ta chậm chạp theo sau. Ông ngồi xuống cạnh chiếc bànlớn để nghỉ. Cha để ý thấy rải rác trên bàn là các cuốn sách và bản thảo màngày hôm qua không có ở đó. ‘Tôi chưa bao giờ có nhiều thông tin về lá thư đó,hay về các lá thư khác.’ Stoichev lên tiếng khi đã hết hổn hển.

" ‘Các lá thư khác?’ Helen ngồi xuống bên cạnh ông.

" ‘Phải. Còn có hai lá thư khác của Sư huynh Kiril - kể cảlá thư của tôi và lá ở Istanbul là bốn. Chúng ta phải đến tu viện Rila ngay tứckhắc để xem hai lá thư đó. Đây là một phát hiện không thể tin được, để liên kếtchúng với nhau. Nhưng đó không phải là thứ tôi phải cho các bạn xem. Trước kiatôi chưa bao giờ nhận ra chúng có liên quan với nhau...’ Lại một lần nữa, ôngcó vẻ như quá choáng váng đến độ không thể nói gì nhiều.

"Một lát sau, ông vào một căn phòng nhỏ bên cạnh và mang ramột cuốn sách bìa giấy, hóa ra là một tập san cũ, chuyên đề về học thuật, in ởĐức. ‘Tôi có một người bạn...’ ông dừng lại. ‘Ước gì ông ấy còn sống để thấyngày hôm nay! Như tôi đã nói với các bạn, tên ông ấy là Atanas Angelov, vâng,ông ấy là một sử gia Bungari và là một trong những người thầy đầu tiên của tôi.Năm 1923, ông nghiên cứu tại thư viện ở Rila, đó là một trong những kho báu tưliệu thời Trung cổ tuyệt vời của chúng tôi. Ông tìm thấy ở đó một bản thảo viếttay từ thế kỷ mười lăm - nó được giấu trong bìa gỗ của một cuốn sách khổ lớnthế kỷ mười tám. Ông muốn công bố bản thảo này - đó là biên niên ký về một cuộchành trình từ Wallachia đến Bungari. Ông qua đời trong khi đang ghi chép vềhành trình đó, vì vậy tôi đã hoàn thành các ghi chép và xuất bản cuốn biên niênký. Bản thảo đó vẫn còn nằm ở Rila... và tôi chưa bao giờ biết rằng...’ Ông vỗmạnh bàn tay yếu ớt lên trán. ‘Đây này, nhanh lên. Nó được xuất bản bằng tiếngBungari, nhưng chúng ta sẽ xem qua và tôi sẽ nói cho các bạn những điểm quantrọng nhất.’

"Stoichev mở cuốn tập san cũ kỹ bằng bàn tay run run, vàgiọng ông cũng run run khi trích dẫn cho chúng ta nghe những điểm đại cươngtrong phát hiện của Angelov. Bài báo ông viết từ những ghi chép của Angelov, vàbản thân tài liệu đó, đến nay đã được xuất bản bằng tiếng Anh với nhiều cậpnhật và vô số chú giải. Nhưng thậm chí đến tận bây giờ, khi nhìn bản dịch đãđược công bố đó, cha vẫn không thể nào không thấy gương mặt già nua củaStoichev hiện lên, mái tóc lưa thưa trên đôi tai vểnh, đôi mắt to cúi xuốngtrang giấy với vẻ tập trung mãnh liệt, và hơn tất thảy là giọng nói đầy lưỡnglự của ông."