gày 29 tháng Năm năm 1795. Orléans ra máy chém vài tuần sau hoàng hậu, vào tháng Mười một năm 1793. Con cả của hắn, Duc de Chartres, cùng với Tướng Dumouriez, đã bỏ quân đội cách mạng để ủng hộ phe bảo hoàng. Orléans từ con, nhưng rồi người ta tìm thấy thư từ liên lạc giữa hai người, cho thấy việc từ chỉ là giả.

Hắn bị buộc tội là tòng phạm với Chartres và Dumouriez và tội cố lật đổ cách mạng. Tôi ra khỏi căn phòng phía trên phòng hắn và tới gặp hắn trong xà lim. Tôi lại đóng kịch trong sân của Cung điện Hoàng gia để kiếm tiền và mỗi đêm sau khi xong thì về lại căn phòng đó. Orléans đã bị bắt mấy tháng trước.

Tôi không đi thăm hắn vì tôi không muốn thấy hắn, nhưng rồi phiên tòa xử hắn và lời phán quyết được đưa ra và tôi biết chẳng mấy chốc nữa hắn sẽ bị đưa tới máy chém, và tôi cương quyết là mình phải có được vài câu trả lời từ hắn trước đó. A, chim sẻ nhỏ tới thăm đấy à, hắn nói khi nhìn thấy tôi.

Sao cô vẫn ở đây? Sao còn chưa bay đi? Với ta thì xong rồi. Cô được tự do. Ông hy vọng được làm vua, tôi nói. Hắn nhướng mày lên. Có lẽ là cô cũng không ngu như ta tưởng, hắn nói. Ông bỏ phiếu cho việc xử tử nhà vua cùng những người khác trong Quốc hội bởi vì ông muốn ngồi vào vị trí của ông ấy.

Ta làm thế bởi ta không có lựa chọn nào khác. Ta thuộc dòng Bourbon và vì thế ta luôn bị nghi ngờ. Ta phải thể hiện lòng trung thành của mình với cách mạng. Không bỏ phiếu xử tử nhà vua tức là bỏ phiếu xử tử chính ta. Ông đang bảo rằng ông không muốn cai trị ư? Tôi không tin ông.

Dĩ nhiên là ta muốn. Ta đã hy vọng sẽ cai trị nước Pháp một cách khôn ngoan và tốt đẹp. Ta đã hy vọng thả tự do cho Louis-Charles và cai trị cho nó với tư cách quan nhiếp chính sau khi cha nó chết. Nhưng giờ thì chuyện đó sẽ không xảy ra. Nước Pháp đã xong với các vị vua rồi mặc dù ta e là nó chưa xong với các tên độc tài đâu.

Ông đã trả tiền cho đám đông tấn công Versailles. Và rồi tháng Chín ông lại trả tiền cho chúng, tôi nói. Những chấn song sắt giúp tôi dũng cảm. Thế giờ ta có làm thế không? Ta chắc phải quyền lực hơn và giàu có hơn ta tưởng rất nhiều. Đừng có nói móc tôi. Thế Louis-Charles thì sao? Cậu bé là cái gì? Chỉ là chướng ngại vật cho những tham vọng của ông à? Không.

Là viên đá lót đường thì đúng hơn. Như với cô thôi. Tôi nao núng khi nghe câu đó nhưng chỉ một giây thôi. Giờ cậu bé là trẻ mồ côi rồi, tôi nói. Một đứa trẻ khốn khổ, tội nghiệp. Ông có bỏ phiếu cho việc giam cầm cậu ấy không? Để cậu ấy bị đối xử tệ trong tay của Simon? Ông đã làm việc đó, đúng vậy, và tôi đã giúp ông.

Bằng cách làm gián điệp. Bằng tất cả những thông tin mà tôi đã đưa cho ông. Ông là một con quỷ! Orléans giương đôi mắt đen nhìn tôi. Cơn giận dữ bùng lên trong mắt hắn. Ta hỏi cô, chim sẻ, ai để đứa con trai duy nhất của mình chết trên một cây thánh giá, bị những tên cướp chế nhạo? Thế có phải là quỷ dữ không? Không.

Cứ gọi ta là quỷ dữ nếu cô muốn. Ta nghĩ nó là một vinh dự. Một con nhện bò qua sàn. Orléans cúi xuống, nhặt nó lên, cho nó lên chấn song cửa sổ, và nhìn nó bò tới tự do. Sao chúng vẫn cầm tù cậu bé? Sao chúng không chịu thả cậu ấy ra? Cậu ấy thì hại được gì chúng chứ? Cậu ấy chỉ là một thằng bé con, tôi nói.

Cậu ta hơn là một thằng bé con nhiều. Cô biết điều đó. Robespierre sẽ không bao giờ thả nó ra. Nó sẽ chết trong tù, Orléans nói. Nhưng bên cạnh Robespierre còn có những người khác nữa. Những người có quyền lực, những người vĩ đại. Danton. Desmoulins. Họ có thể giúp cậu ấy. Họ sẽ chẳng làm gì cho nó.

Như bây giờ họ chẳng làm gì cho ta cả. Bởi chuyện đó không đem lại lợi ích gì cho họ. Cô chẳng học được gì trong thời gian làm việc cho ta à? Cô vẫn không biết rằng những kẻ vĩ đại hiếm khi là người tốt à? Nhưng tôi sẽ không nghe lời hắn. Như một kẻ điên, tôi sẽ không đầu hàng.

Chắc chắn còn có những kẻ khác cũng có âm mưu như ông, những người khác muốn trả tự do cho cậu ấy, tôi nói, hy vọng rằng nếu biết người nào đó, ông ta sẽ nói cho tôi biết. Nhưng Orléans không đáp lại gì. Thay vào đó, hắn tháo nhẫn ra, thò tay qua chấn song, và thả vào tay tôi. Đây, cộng với tất cả những thứ mà cô đã ăn cắp của ta – ồ có chứ, ta biết tất cả những thứ đó – sẽ là tiền giúp cô ra khỏi Paris, hắn nói.

Rồi hắn đi lại chỗ cái bàn gỗ nhỏ đặt ở góc xa trong xà lim, viết một lá thư, niêm phong lại, và đưa cho tôi. Cái gì đây? Tôi hỏi hắn. Thư giới thiệu. Lẽ ra là cho sân khấu Paris, nhưng cô không được ở lại đây. Đi London đi. Tới Drury Lane. Đưa nó cho một ông ở Garrick. Ông ta là bạn của ta và sẽ giúp cô.

Tôi không đi! Tôi hét lên. Tôi có tiền của nữ hoàng – hai mươi đồng Louis vàng – và giờ là mấy cái nhẫn của ông. Tôi sẽ giúp cậu bé ra ngoài, nếu không ai làm thế. Tôi, chính tôi! Hắn nhìn tôi bằng ánh mắt mà tôi chưa bao giờ thấy hắn nhìn ai cả, một cái nhìn buồn bã khôn tưởng.

Quên thằng bé đó đi, chim sẻ, hắn nói. Cô không thể làm gì cho nó đâu. Cô sẽ phải chiến đấu với cả thế giới để giải phóng cho nó, mà thế giới thì lúc nào cũng thắng. Sau đó chúng đến đưa hắn đi. Hắn được đưa tới đoạn đầu đài bằng một cái xe kéo không có mui, bị đám đông khát máu chế giễu.

Hắn rất cao quý, cho đến phút cuối. Hắn không thể hiện gì với đám đông cả. Không một cái cau mày. Không một giọt nước mắt. Không một lời. Tôi khóc khi hắn chết. Như một con chó khóc than cho ông chủ đã đánh đập nó. 30 tháng Năm 1795. Tôi cố bỏ trốn. Một lần. Vào tháng Sáu năm 1794.

Vài tháng sau khi Orléans bị chém. Tôi quẫn bách vì đã thất bại. Nhiều tuần liền tôi đã làm việc miệt mài để thực thi kế hoạch đưa hoàng thái tử Louis-Charles ra khỏi tù. Tôi đã tìm thấy một kẻ đào mộ, nghèo đói và rách rưới, chịu làm như tôi bảo – mang thi thể một đứa bé, vừa mới chết chưa bốc mùi, vào nhà của bà thợ giặt của nhà tù.

Tôi đã thuyết phục được bà thợ giặt và con gái bà ta đồng ý đặt thi thể ở đáy cái giỏ giặt bằng liễu gai, dùng đồ vải lanh sạch phủ lên, mang vào trong tù, và giấu trong tủ đựng khăn ga các loại. Sau đó, tôi sẽ cần bọn lính canh gác hoàng thái tử đi xuống tủ đựng đồ, mang thi thể vào trong xà lim, và tráo đứa trẻ đã chết lấy đứa còn sống.

Rồi hắn sẽ đưa hoàng thái tử xuống phòng rửa bát, và giấu cậu trong một cái giỏ giặt khác – cái này đầy đồ bẩn. Bà thợ giặt và con gái sáng hôm sau sẽ tới, bê giỏ giặt cho lên xe đẩy và đi về nhà. Sẽ không ai nghi ngờ họ. Ai cũng biết họ và họ được tin cậy. Tôi sẽ đợi họ.

Tôi sẽ tắm rửa cho cậu, thay quần áo cho cậu, và nhuộm tóc đen cho cậu. Bọn tôi sẽ đợi đến lúc trời tối, rồi ra khỏi thành phố. Hàng rào bị khóa sau khi trời tối, nhưng nếu biết tìm thì sẽ thấy các lỗ trên tường. Đó là một kế hoạch táo bạo, và nguy hiểm, nhưng tôi tin nó sẽ thành công.

Tôi sẽ trả cho tên đào mộ hai đồng Louis vàng. Bà thợ giặt và con gái muốn sáu đồng. Tôi biết việc khó khăn nhất là thuyết phục tên lính canh đêm của Louis-Charles. Tôi chỉ tới gặp hắn sau khi đã sắp xếp xong với những người kia. Tôi gặp hắn khi hắn đi từ tù về nhà, và đề nghị đưa cho hắn mười hai đồng Louis còn lại, cộng với số nhẫn của Orléans.

Số của cải còn lại – những thứ tôi ăn trộm được từ Orléans – tôi sẽ cần để sinh sống sau khi tôi và hoàng thái tử trốn được ra khỏi thành phố. Hắn không hề mỉm cười khi tôi tiếp cận hắn, nhưng để cho tôi trình bày rồi bật cười lớn khi tôi đề nghị trả hắn tiền và nhẫn.

Mày nghĩ mày là đứa đầu tiên nảy ra kế hoạch này à? Hắn hỏi tôi. Không có tuần nào mà không có người cố dụ tao tham gia vào một kế hoạch ngu xuẩn với cái giá hời hơn cái khoản cỏn con mày đang trả. Tao bị theo dõi rất chặt. Tao đảm bảo với mày có người đã theo tao với mày từ nhà tù ngay tối hôm nay và giờ thì vụt tới mách ngay với Fouquier-Tinville là chúng ta đã nói chuyện với nhau.

Mai tao sẽ bị thẩm vấn và tao sẽ nói mày là bạn, và cần công việc, và chỉ tới hỏi xem tao có việc gì làm không. Tôi biết cái tên đó, Fouquier-Tinville. Sau thời Robespierre, đó là cái tên đáng sợ nhất ở Paris. Fouquier-Tinville là kẻ đứng đầu Tòa Án Cách mạng, bộ phận chịu trách nhiệm xét xử những kẻ bị buộc tội chống lại nền cộng hòa và giải họ ra máy chém.

Ông ta ra lệnh giết họ hàng ngày. Dẫu vậy, nỗi sợ không ngăn tôi lại. Xin anh, tôi nói với tên kia, anh phải giúp nó nếu không nó chết mất. Tôi sẽ kiếm thêm tiền cho anh. Tôi sẽ… Hắn mỉm cười, rồi nồng ấm vỗ lên lưng tôi – tất cả là để cho kẻ đang theo dõi bọn tôi nhìn, tôi tin chắc vậy.

Vẫn mỉm cười, hắn nhoài tới sát tôi và bằng một giọng nhỏ và hăm dọa, hắn nói, Tới gặp tao lần nữa thì đích thân tao kéo mày tới Tòa Án. Tao có vợ và năm đứa con và tao mà chết thì chẳng làm gì được cho họ cả. Tin lời tao đi khi tao bảo sẽ cho đầu của mày vào giỏ trước khi mày cho đầu tao vào đó.

Rồi hắn hôn lên má tôi, nói to với tôi rằng hắn sẽ xem thử có làm được gì cho tôi không, và khởi sự đi về nhà, mồm huýt sáo. Tôi cũng bỏ đi sau khi nhìn hắn đi khỏi. Khi tôi bước qua các con phố đêm tôi hiểu rằng mình sẽ không bao giờ giải phóng được cho hoàng thái tử Louis-Charles, rằng tôi không làm được gì cả.

Tôi yêu cậu, đúng thế, nhưng tình yêu thì làm được gì trong một thế giới tăm tối như thế này? Tôi bước đi dọc hàng rào tối hôm đó, tới một khu vực vắng vẻ cũ nát. Tôi hy vọng sẽ chui qua cái lỗ trên tường ở đó và thẳng tiến tới Calais trước bình minh. Tôi sẽ dùng số của cải bất chính tôi có được để tới London và để sống tiếp một khi tới đó.

Tôi sẽ dùng thư của Orléans để được thuê ở Garrick. Cuối cùng tôi sẽ được lên sâu khấu. Ý nghĩ đó lẽ ra khiến tôi thấy hạnh phúc. Tôi quỳ xuống chân tường hàng rào và nhét cái guitar hoàng hậu đã cho tôi, và cái túi dết, qua cái lỗ. Lúc sắp sửa chui qua, tôi nghe thấy một tiếng nổ cực lớn.

Đừng bắn! Tôi kêu lên, đoan chắc là bọn lính. Tôi quay người lại, tưởng là gặp đám lính cầm súng trường, nhưng chẳng có ai ở đó cả. Tôi nghe một tiếng nổ khác, rồi một tiếng nữa, và tôi nhận ra tiếng đó không phải là tiếng súng trường, mà là từ trên trời. Nó là pháo hoa.

Ai đó đã bắn pháo hoa khắp Paris. Tôi không hình dung được lý do tại sao. Và rồi tôi nhớ ra – chúng là cho Lễ hội của những Kẻ Siêu phàm. Những người cách mạng đã chấm dứt sự thống trị của các vị vua và điều đó bao gồm cả Chúa. Sau khi cân nhắc, Robespierre đã quyết định Chúa có thể ở lại Paris nhưng chỉ với điều kiện ông phải cư xử như một người ái quốc tử tế và tự gọi mình là người theo chế độ Dân chủ.

Tối nay họ đang diễn hoạt cảnh lịch sử trong thành phố để vinh danh vị chúa trời đã được tái tạo lại của họ. Tôi nhìn lên pháo hoa. Chúng mới đẹp làm sao. Tôi không được nhìn thấy thứ như thế này kể từ hồi rời khỏi Versailles. Nhìn chúng lung linh trên bầu trời đêm, tôi lại nghe thấy giọng của Louis-Charles, ngọt ngào và buồn bã.

Trông chúng giống những viên kim cương của mẹ. Như những vì sao vỡ tan nát. Như tất cả các linh hồn trên thiên đường. Cậu có nghe thấy tiếng pháo hoa trong Tháp canh không nhỉ? Tôi tự hỏi. Cậu có nhìn lên cửa sổ mà thấy chúng không? Ánh sáng của chúng có sáng lên trong đôi mắt đau buồn của cậu? Thế giới thì tối tăm, đúng thế, nhưng dẫu vậy pháo hoa vẫn rực rỡ trên cao.

Tôi kéo cái túi dết và guitar lại qua tường và bắt đầu đi bộ thật lâu về lại phòng mình. Khi đó tôi biết mình sẽ làm gì. Và biết rằng tôi sẽ không bao giờ tới được London. 31 tháng Năm 1795. Một cái lắc làm bằng kim cương tinh xảo. Những đồng tiền vàng cuối cùng của hoàng hậu.

Giờ tôi chỉ còn lại thế. Fauvel cầm chỗ đó và lắc đầu. Tao không làm nữa, hắn nói. Đừng bắt tao. Xin ông đấy, Fauvel. Ông ta cầm cái lắc lên, xem xét. Hai mươi cái pháo hoa loại tốt nhất. Loại đẹp nhất mà ông từng làm. Đẹp đến nỗi khiến các vì sao phải hổ thẹn. Ông ta vẫn không nói gì.

Xin ông đấy, Fauvel. Ông ta đút túi cái lắc và chỗ tiền rồi hôn má tôi. Và tôi biết chuyện gì đang đến. Tôi biết. Nhưng giờ ông ta chả làm gì khác được. Cả tôi cũng vậy. Ít ra thì cuối cùng tôi cũng có được thứ mình muốn – một sân khấu để đứng lên, một khán giả vỗ tay hoan hô mình.

Bởi giờ toàn bộ cư dân Paris nhìn tôi. Họ không nói chuyện gì khác. Ở Quốc hội, trong quán cà phê, trong tiệm giặt là, nhà máy, và quầy hàng ở chợ, họ đều nói đến pháo hoa. Các tờ báo viết đầy về việc tôi làm, từng hành động. Không diễn viên nào từng làm được chuyện đó, dù cả Talma vĩ đại cũng không.

Nhưng lúc này tôi chỉ quan tâm tới một vị khán giả mà thôi. Duy nhất một. Vì cậu mà tôi đi trên các con phố ban đêm. Vì cậu mà tôi trèo lên mái nhà dốc đứng. Vì cậu mà tôi chạy trốn trong gang tấc, chỉ vượt trên bọn lính gác đuổi theo một bước. Vì cậu mà tôi lăn lê bò toài và trốn, chăm sóc cái tay bị bỏng, ngủ với người chết.

Tôi biết chuyện này không thể kéo dài lâu. Tôi biết sẽ đến lúc tôi bị bắt thôi. Tài sản của tôi ít đi dần. Bonaparte nổi điên lên. Fauvel vội vã tới chỗ bọn lính canh. Nhưng dẫu vậy tôi vẫn tiến hành bắn pháo hoa. Bởi ôi, nghĩ đến việc Orléans nói đúng làm tôi đau khổ quá chừng.