a yêu thích mùi ớt phi trong dầu ô liu, cảnh mưa rơi trên biển lặng lúc bình minh, sự xuất hiện bất ngờ của một phụ nữ tại khung cửa sổ rộng mở, những lúc yên tĩnh, tư tưởng và đức kiên nhẫn. Ta tin vào chính mình, và, hầu như chẳng khi nào để ý đến những gì người khác nói về ta. Nhưng tối nay, ta đến quán cà phê này để đính chính với những huynh đệ tiểu họa và thư pháp của ta về một số lời ngồi lê đôi mách, dối trá và đồn đại.

Dĩ nhiên vì ta là người đang nói, nên các ngươi sẵn sàng tin vào những gì ngược với điều ta nói. Nhưng các ngươi đủ thông minh để ý thức rằng những gì ngược với điều ta nói không phải lúc nào cũng đúng sự thật, và dù các ngươi có thể nghi ngờ ta, nhưng các ngươi đủ tinh ranh để chú ý đến những gì ta nói: các ngươi đã quá biết tên ta, cái tên xuất hiện năm mươi hai lần trong kinh Koran Vinh quang, và là một trong những tên gọi được trích dẫn thường xuyên nhất.

Vậy thì, để ta bắt đầu từ quyển sách của Thượng đế, Kinh Koran Vinh quang. Tất cả những điều viết về ta trong đó đều là sự thật. Hãy để mọi người biết rằng khi ta nói điều này, ấy là ta nói với sự khiêm nhường tột độ. Vì lại có vấn đề về phong cách nữa. Việc ta bị xem thường trong kinh Koran luôn khiến ta đau khổ. Nhưng nỗi đau này là lối sống của ta. Đơn giản là cái kiểu nó phải thế.

Thật vậy, Thượng đế đã tạo ra con người ngay trước mắt những thần thánh chúng ta. Sau đó Ngài muốn chúng ta phải quy phục trước tạo vật này. Phải, nó xảy ra đúng như những gì được viết trong chương "Al-Araf" 1: khi tất cả những thần thánh khác đều cúi đầu trước con người, thì ta từ chối cúi đầu. Ta nhắc mọi người rằng Adam được tạo ra từ bùn đất, trong khi ta được tạo ra từ lửa, một nguyên tố ưu việt mà tất cả các ngươi đều quen thuộc. Nên ta không cúi đầu trước con người. Và Thượng đế cho thái độ của ta là...ôi, tự kiêu.'

"Hãy cút xuống khỏi những tầng trời này," Ngài nói. "Nơi đây không phải chỗ cho những kẻ như ngươi, mưu tính sự vĩ đại."

"Hãy cho phép tôi sống đến Ngày Phán xét," ta nói, "đến khi người chết sống dậy." Ngài chấp nhận cho phép. Ta hứa rằng trong toàn bộ thời gian này ta sẽ cám dỗ những hậu duệ của Adam, kẻ đã khiến ta bị trừng phạt, và Ngài nói Ngài sẽ đày xuống Địa ngục những ai bị ta làm hư hỏng: Ta không cần phải nói với ngươi rằng mỗi người trong chúng ta vẫn luôn giữ lời. Ta không có gì để nói thêm về vấn đề này.

Như một số người có thể khẳng định, vào lúc đó ta với Thượng đế đã có một thỏa ước. Theo họ, ta góp phần kiểm chứng những con cái Thượng đế bằng cách cố gắng phá hủy lòng tin của họ: Người tốt, có óc phán xét đúng, sẽ không bị chệch hướng, trong khi kẻ xấu, vốn chiều theo những ham muốn thể xác, thì sẽ phạm tội, và sau đó sẽ lấp đầy các tầng Địa ngục. Như vậy những việc ta làm là rất quan trọng: nếu mọi người đều lên Thiên đàng thì sẽ không ai còn lo sợ gì nữa, và thế giới cùng với các chính quyền ở đó không thể hoạt động nếu chỉ dựa trên đức hạnh; vì trong thế giới của chúng ta điều xấu cũng cần thiết như điều tốt và tội lỗi cũng cần thiết như sự công chính. Xét vì ta phải tạ ơn sự khởi thủy của trật tự trần gian của Allah - với sự cho phép của Ngài chứ có đùa đâu (nếu không thì tại sao Ngài để ta sống đến Ngày Phán xét?)- nên việc bị gọi là "xấu" và chưa bao giờ được đối xử công bằng là nỗi thống khổ thầm kín của ta. Những người như Mansur huyền bí, kẻ chải len, hay người em Ahmet Gazzali của Iman Gazzali nổi tiếng, đã theo dòng lý luận này tới mức kết luận trong tác phẩm của họ rằng nếu quả thực những tội lỗi ta gây ra nằm trong sự cho phép và ước muốn của Thượng đế, thì chúng là những gì Thượng đế muốn; hơn nữa, họ khẳng định rằng cái tốt và cái xấu không hề tồn tại vì mọi thứ đều bắt nguồn từ Thượng đế, và thậm chí ta cũng là một phần của Ngài.

Một số những kẻ thiếu đầu óc đó đã bị thiêu sống một cách thích đáng cùng với sách của chúng. Dĩ nhiên, cái tốt và cái xấu thực sự tồn tại, và trách nhiệm vạch ra ranh giới giữa hai điều được giao cho mỗi chúng ta. Ta không phải là Allah, cầu Thượng đế tha tội, và ta không phải là kẻ gieo những điều ngớ ngẩn như thế vào đầu lũ ngu ngốc kia; những điều đó chúng tự nghĩ ra.

Chuyện này đưa đến điều phàn nàn thứ hai của ta: ta không phải là nguồn gốc của mọi điều xấu xa và tội lỗi trên thế giới.

Nhiều người phạm tội vì tham vọng mù quáng, vì thèm khát, thiếu sức mạnh ý chí, vì hèn hạ, và thường là, vì sự xuẩn ngốc của họ mà không hề có sự xúi giục, lừa gạt hay cám dỗ của ta. Nếu như nỗ lục của một số nhà thần bí học nhằm minh oan cho ta khỏi mọi điều xấu là ngớ ngẩn đến mức nào, thì quan niệm cho rằng ta là nguồn gốc của mọi điều xấu cũng ngớ ngẩn như vậy, và điều đó cũng trái với Kinh Koran Vinh quang nữa. Ta không phải là kẻ cám dỗ mọi gã bán trái cây khéo léo nhét táo thối cho khách, mọi thằng nhóc dối trá, mọi kẻ bợ đỡ nịnh hót, mọi lão già mộng tưởng tục tĩu hay mọi thằng bé thủ dâm. Ngay cả Đấng toàn năng cũng không tìm thấy bất kỳ điều xấu nào trong cơn gió thoảng qua hay trong việc thủ dâm. Chắc chắn là, ta làm việc rất cật lực sao cho các ngươi phạm những trọng tội. Nhưng một số hoja quả quyết rằng người nào há hốc mồm, hắt hơi hay thậm chí đánh rắm đều là bị ta lừa phỉnh, điều đó cho thấy chúng không hiểu tí vì về ta.

Hãy để bọn chúng hiểu lầm ngươi, rồi ngươi sẽ dễ lừa chúng hơn, ngươi có thể nghĩ vậy. Đúng. Nhưng hãy nhớ rằng, ta có lòng tự kiêu của ta, điều đã khiến ta xung đột với Thượng đế ngay từ đầu. Mặc dù ta có thể đội bất cứ lốt nào trong sức tưởng tượng, và dù vô số sách vở đã ghi nhận hàng trăm nghìn lần rằng ta đã cám dỗ được những kẻ mộ đạo, nhất là dưới lốt một mỹ nhân gợi dục, nhưng những anh em tiểu họa ở đây tối nay có thể giải thích tại sao các ngươi vẫn nhất quyết vẽ ta thành một tạo vật dị dạng, có sừng, đuôi dài và kinh tởm, mặt đầy những mụn cóc lồi ra không?

Như vậy chúng ta đi tới trọng tâm của vấn đề: hội họa tả thực. Một đám du côn đường phố Istanbul bị kích động bởi một tay thuyết giáo mà ta không muốn nhắc tên để khỏi làm các ngươi bận tâm sau này, đã lên án những điều sau đây là trái ngược với lời Thượng đế: xướng lệnh cầu kinh như một bài ca, đàn ông tụ tập trong một nhà nguyện khổ tu, ngồi trong lòng người khác, hát xướng bừa phứa theo tiếng nhạc cụ, và uống cà phê. Tôi từng nghe rằng một số họa sĩ trong chúng ta vì e sợ tên thuyết giáo này và đám du côn của hắn nên đã quả quyết rằng ta là kẻ đứng đằng sau nền hội họa theo phong cách Tây vực này. Trong nhiều thế kỷ, vô số lời kết tội đã nhằm vào ta, nhưng chưa có lời nào xa sự thật đến thế.

Nào, hãy khởi sự lại từ đầu. Mọi người đều bị dính líu vào việc ta xúi giục Eva ăn trái cấm mà không nhớ toàn bộ sự vụ này bắt đầu từ đâu. Không, nó không bắt đầu từ sự kiêu ngạo của ta trước Thượng đế. Trước hết, đó là chuyện Ngài giới thiệu con người với chúng ta và muốn chúng ta quy phục hắn, và gặp phải sự tù chối đúng đắn và dứt khoát của ta - dù những thiên thần khác đều tuân phục. Các ngươi có nghĩ điều này là thích hợp không: sau khi tạo ra ta từ lửa, Ngài lại yêu cầu ta cúi đầu trước con người, thứ mà Ngài tạo ra từ mớ bùn thô lậu nhất? Hỡi các huynh đệ, hãy nói sự thật từ lương tâm các ngươi. Được rồi, vậy là, ta biết các ngươi đã nghĩ đến điều đó và sợ rằng những gì nói ra ở đây sẽ không chỉ chúng ta biết với nhau: Ngài sẽ nghe thấy hết và một ngày nào đó Ngài sẽ yêu cầu các ngươi trả lời. Được thôi, đừng thắc mắc tại sao Ngài ban cho các ngươi lương tâm đó ngay từ đầu; ta đồng ý, các ngươi sợ hãi như thế là chính đáng. và ta sẽ quên câu hỏi cùng với cuộc tranh luận bùn-đấu-với-lửa này. Nhưng có một điều ta sẽ không bao giờ quên - chắc chắn là vậy, một điều mà ta luôn tự hào: ta không bao giờ cúi đầu trước con người.

Tuy nhiên, đó chính là điều mà những bậc thầy mới của châu Âu đang làm, và chúng không hài lòng với việc chỉ mô tả và phô bày từng chi tiết nhỏ một như màu mắt, nước da, cặp môi cong, những vết nhăn trên trán, nhẫn và sợi lông tai tởm lợm của các quý ông, cha cố, những thương gia giàu có và cả phụ nữ - cả cái khoảng tối đáng yêu giữa ngực họ nữa. Những họa sĩ đó dám để đề tài của chúng giữa trang vẽ, như thể con người đáng được tôn thờ, và trưng bày những bức chân dung kia như những ngẫu tượng mà chúng ta phải phủ phục trước chúng. Con người có quan trọng đến nỗi được phép vẽ kỹ từng chi tiết, cho đến cả cái bóng không? Nếu như những ngôi nhà trên đường được thể hiện theo nhận thức sai lầm của con người rằng càng ra xa thì trông chúng càng nhỏ dần, thì chẳng phải con người sẽ giành vị trí của Allah tại trung tâm thế giới sao? Ôi, Allah tối thượng và toàn năng biết rõ điều này hơn ta. Nhưng quả là vô lý khi gán cho ta là tác giả ý tưởng về những bức chân dung đó; ta, kẻ đã từ chối quy phục trước con người, chịu đựng nỗi đau sâu kín và cảnh cô lập; ta, kẻ bị mất ân sủng của Thượng đế để trở thành đối tượng của những lời nguyền rủa. Nếu buộc ta chịu trách nhiệm về tất thảy bọn trẻ con thủ dâm và tất cả những ai đánh rắm như một số luật sĩ và nhà thuyết giáo vẫn làm thì xem ra còn có lý hơn.

Ta còn một nhận xét cuối cho chủ đề này, nhưng lời của ta không dành cho loài người, những kẻ không thể nghĩ xa hơn việc hăm hở khoe khoang những ham muốn xác thịt, lòng thèm khát tiền bạc hay những niềm đam mê ngớ ngẩn khác! Chỉ có Thượng đế với sự khôn ngoan vô cùng, sẽ thông cảm cho ta: chẳng phải chính Ngài là người đã khiến thói kiêu ngạo ăn sâu vào con người bằng cách bắt những thiên thần cúi đầu trước chúng sao? Giờ đây chúng cho rằng những thiên thần của Ngài được tạo ra để nhìn vào chúng; loài người đang tôn thờ chính mình, đặt chính chúng vào trung tâm vũ trụ. Ngay cả những bầy tôi tận tụy nhất của Ngài cũng muốn được vẽ chân dung theo phong cách của những họa sư Tây vực. Ta biết rõ điều này như biết tên họ của mình rằng thói tự chiêm ngưỡng này sẽ kết thúc bằng việc hoàn toàn quên mất Ngài. Và ta lại là kẻ phải đưa đầu chịu báng.

Bằng cách nào ta thuyết phục được các ngươi rằng những chuyện đó ta không hề để bụng? Dĩ nhiên, bằng cách đứng vững trên hai chân mình mặc cho hàng thế kỷ bị ném đá, bị nguyền rủa, đày xuống địa ngục và tố cáo. Nếu như những kẻ thù nông cạn và giận dữ của ta, những kẻ không bao giờ chán việc lên án ta, nhớ được rằng chính Đấng toàn năng là người đã cho ta sống đến Ngày Phán xét trong khi định phần cho chúng không quá sáu hay bảy mươi năm. Nếu ta phải khuyên rằng chúng có thể kéo dài cuộc sống bằng cách uống cà phê, thì ta biết khá rõ rằng sẽ có một số kẻ, vì đây là lời Satan nói, sẽ làm điều ngược lại, hoàn toàn không đụng đến cà phê, hay còn tệ hơn, sẽ trồng chuối ngược và cố rót cà phê vào người qua đường hậu môn.

Đừng cười. Không phải nội dung, mà kiểu tư duy mới là điều quan trọng ở đây. Không phải những gì nhà tiểu họa vẽ, mà là phong cách của hắn ta. Tuy nhiên những điều này phải tinh tế.

Ta định kết thúc bằng một câu chuyện tình, nhưng đã khá khuya rồi. Chuyên gia kể chuyện với chiếc lưỡi ngọt ngào, người nói giùm ta tối nay hứa sẽ kể câu chuyện tình này khi ông ta treo bức tranh một phụ nữ vào ngày kia, tối thứ Tư.

--------------------------------

1 Al-Araf: Những đỉnh cao.