uồng suy tưởng của Emma trên đường về không bị ngắt đoạn, nhưng khi bước vào nhà cô nhận ra những người sẽ làm cô kích động. Trong khi cô đi vắng, anh Knightley và Harriet đến thăm và bây giờ họ đang ngồi với bố cô. Anh Knightley đứng dậy ngay trong dáng vẻ nghiêm túc hơn ngày thường, và nói:

- Anh muốn gặp em rồi mới ra về, nhưng vì không có nhiều thì giờ, anh cần nói ngay. Anh sẽ đi London vài ngày, ở chơi với John và Isabella. Em muốn gửi hoặc nói gì không? Ngoài "tình thương" mà không ai mang được?

- Không. Nhưng anh đi bất ngờ thế sao?

- Vâng, khá bất ngờ. Anh không có nhiều thì giờ nghĩ ngợi.

Emma tin anh chưa tha thứ cho cô, anh trông khác với ngày thường. Tuy nhiên, cô nghĩ thời gian sẽ bảo anh rằng họ vẫn là bạn với nhau.

Trong khi anh đứng ra vẻ như sắp đi nhưng vẫn chưa đi, ông bố bắt đầu hỏi han cô:

- Này con yêu, con đi đến đấy an toàn chứ? Làm thế nào con tìm ra bà bạn già của bố và con gái bà ấy? Bố nghĩ họ rất cảm kích được con đến thăm. Anh Knightley ạ, Emma yêu quý đã đi thăm bà và chị Bates, như tôi đã nói với anh. Con bé luôn quan tâm đến họ.

Emma đỏ mặt vì lời khen quá đáng ấy, rồi khi mỉm cười và lắc đầu thay cho lời nói, cô nhìn qua anh Knightley. Có vẻ như anh có ấn tượng tốt về cô, khi mắt anh tìm thấy sự thật trong mắt cô, nhận ra điều tốt lành trong tâm tư của cô. Anh nhìn cô với vẻ tôn trọng. Cô cảm thấy hài lòng và trong khoảnh khắc kế tiếp càng hài lòng hơn vì anh có cử chỉ vượt quá tình bạn thông thường. Anh nắm lấy bàn tay của cô. Liệu cô có đưa tay mình ra trước không thì cô không biết, có lẽ có, nhưng anh đã cầm lấy bàn tay cô, bóp chặt lấy, đưa lên môi mình, nhưng do ý nghĩ nào đấy anh thình lình buông ra. Tại sao anh phải lưỡng lự, tại sao phải đối ý, cô không rõ. Cô nghĩ nếu anh không dừng lại thì hẳn anh có nhận thức đúng đắn hơn. Nhưng ý định của anh là rõ ràng. Dù cho anh không biết nịnh đầm hoặc vì lý do nào khác, cô nghĩ anh vẫn chính là anh. Anh là như thế, đơn giản, nhưng đáng tôn quý. Cô rất hài lòng về thái độ của anh vừa rồi đã nói lên tình bạn thân thiết.

Rồi anh giã từ và trong khoảnh khắc đã ra đi. Anh luôn đi đứng với tinh thần lanh lợi chứ không chần chừ hoặc lề mề, nhưng bây giờ có vẻ như anh còn nhanh nhẩu hơn.

Emma không tiếc đã bỏ thời giờ đi thăm chị Bates, nhưng ước gì về sớm hơn mười phút, lúc ấy hẳn cô sẽ rất vui mà bàn về hoàn cảnh của Jane Fairfax với anh Knightley. Cô cũng không tiếc anh phải đi Brunswick Square vì nhiều người sẽ vui được gặp anh, nhưng đáng lẽ anh nên đi vào lúc khác. Tuy nhiên, khi anh từ giã lần này, hai người đã trở lại là bạn với nhau, cô không nhầm lẫn về dáng vẻ của anh, cử chỉ nịnh đầm nửa vời của anh, anh đã nghĩ tốt về cô. Anh đã ngồi chơi nửa tiếng đồng hồ. Đáng tiếc là cô đã không về sớm hơn!

Emma muốn đánh trống lảng để ông bố không lo lắng vì anh Knighley đi London, còn đi một cách thình lình và còn cưỡi ngựa mà cô cho là không nên, vì thế cô thông báo tin tức về Jane Fairfax.

Ông đã định trong đầu rằng Jane Fairfax sẽ làm gia sư, và ông lấy làm vui. Ông nói :

- Con yêu, bố rất vui được nghe cô ấy ổn định công ăn việc làm một cách thoải mái. Cô Elton là người tốt bụng và dễ mến, và bố cho là những người quen của cô ấy cũng thế. Bố hy vọng vùng đó không ẩm ướt, và sức khoẻ của Jane sẽ được chăm sóc tốt. Đấy phải là mục tiêu đầu tiên, vì bố tin chị Taylor tội nghiệp luôn ở bên bố. Con yêu, con biết đấy, cô Elton đối với Jane cũng giống như chị Taylor đối với nhà ta. Và bố mong còn khá hơn ở một điểm: đã ổn định lâu rồi thì không đi đâu khác.

Ngày hôm sau, có tin tức đưa về từ Richmond khiến mọi việc khác đều bị chìm lấp. Một tin khẩn loan báo bà Churchill qua đời. Dù đứa cháu trai không có lý do gì đặc biệt để quay về gấp, bà đã không sống quá ba mươi sáu tiếng đồng hồ sau khi anh trở về. Bà bị một cơn tai biến bất ngờ, khác với những gì đã xảy ra từ trước. Lần này, bà không còn trên cõi đời này nữa.

Mọi người tỏ lòng thương tiếc, tiếc cho người quá cố, thương cho thân nhân, và đều muốn biết bà sẽ được an táng tại đâu. Giới kim hoàn thường nói rằng khi một phụ nữ yêu kiều không còn làm dáng thì không còn biết làm gì hơn là chờ chết, và khi tự hạ mình để trở thành khó thương thì dễ mang tiếng ác. Sau khi bị ghét bỏ trong ít nhất hai mươi lăm năm, bây giờ bà Churchill mới được nhắc đến với lòng thương cảm. Theo một khía cạnh bà đã tỏ ra mình đúng. Trước đây người ta không bao giờ nghĩ rằng bà bị bệnh nặng. Cái chết của bà cho thấy đấy không phải là bệnh tưởng, và mọi than phiền của bà hoá ra không phải là giả vờ ích kỷ!

Người ta nghĩ "Bà Churchll tội nghiệp! Chắc chắn bà đã đau yếu nhiều hơn là người ta nghĩ, cơn bạo bệnh khiến tâm tính của bà thay đổi. Đấy là một sự kiện đáng buồn – một cú sốc nặng – với mọi lỗi lầm của bà, liệu ông Churchill sẽ sống ra sao khi không có bà? Sự mất mát hẳn là nặng nề với ông Churchill mà ông sẽ không bây giờ vượt qua được."

Ngay cả ông Weston cũng lắc đầu và tỏ ra trầm trọng, nghĩ "Than ôi, người phụ nữ đáng thương, hẳn bà đã nhận ra điều này". Cô vợ ông cũng than thở tỏ lòng thương xót thật sự. Hai người đều nghĩ đến ảnh hưởng đối với Frank.

Emma cũng có những ức đoán sớm. Tính tình của bà Churchill, nỗi đau của chồng bà – cô nghĩ về cả hai với lòng kính trọng và thương cảm. Rồi cô có ý nghĩ nhẹ nhàng hơn về việc Frank sẽ bị ảnh hưởng ra sao, được lợi ra sao, được tự do ra sao. Trong lúc này, cô chỉ thấy lợi điểm. Bây giờ, không có gì ngăn cản tình yêu của anh đối với Harriet Smith. Khi không còn bị bà vợ gây ảnh hưởng, không còn ai sợ ông Churchill nữa. Vì ông là người dễ dãi, đứa cháu trai ông có thể thuyết phục ông bất cứ việc gì. Chỉ cầu mong là đứa cháu trai tỏ lộ tình yêu mà Emma tin rằng sẽ thành hiện thực qua tất cả thiện ý của cô.

Harriet có thái độ rất đúng mực, rất tự chủ. Dù cô có cảm thấy hy vọng tươi sáng hơn thì cô vẫn không thể hiện ra bề ngoài. Emma lấy làm vui khi thấy cô bé có tư thái mạnh mẽ. Vì thế, hai cô gái cùng nói về cái chết của bà Churchill với lòng độ lượng.

Randalls nhận được những lá thư ngắn của Frank cho biết về tình hình hiện tại và những dự định. Ông Churchill tỏ ra không quá đau khổ như người ta e ngại lúc đầu. Sau tang lễ, họ đi thăm một người bạn lâu năm ở Windsor mà trong mười năm qua ông Churchill đã hứa sẽ đến. Vào lúc này, không thể làm gì để giúp Harriet, Emma chỉ có thể cầu mong cho tương lai.

Điều quan trọng hơn là quan tâm đến Jane Fairfax, vì hoàn cảnh của cô này đã được quyết định trong khi tương lai của Harriet còn bỏ ngỏ. Vì thời gian không còn nhiều, Highbury muốn tỏ cho Jane thấy mối quan tâm của họ - đối với Emma đấy là ước muốn hàng đầu, Emma thấy tiếc vì mình đã lãnh đạm với Jane. Bây giờ cô tỏ ra ân cần và đồng cảm với người mà cô đã thờ ơ trong nhiều tháng. Cô muốn giúp đỡ Jane, muốn tỏ ra mình hữu ích trong mối giao tiếp, muốn chứng tỏ mình tôn trọng và có suy xét đối với Jane.

Emma quyết định mời Jane đến chơi Hartfield trong một ngày. Cô gửi một thiếp mời, nhưng bị từ chối qua một lời nhắn bằng miệng "Cô Fairfax không được khoẻ nên không thể viết phúc đáp".

Cùng buổi sáng hôm ấy ông Perry ghé thăm Hartfield và cho biết Jane đau yếu nhiều đến nỗi họ cần ông đến thăm bệnh dù ý cô không muốn. Jane bị chứng nhức đầu và lên cơn sốt, khiến cho ông nghĩ cô khó mà đi nhận việc ở nhà bà Smallrigde theo thời gian đã định. Vào lúc này, sức khoẻ của Jane đã suy sụp, cô không còn thiết tha ăn uống. Ông Perry lo lắng cho cô dù không tìm ra triệu chứng nguy hiểm nào, không thấy cô mắc bệnh phổi như gia đình đã lo sợ. Ông nghĩ cô đã quá sức chịu đựng, và cô tự cảm thấy thế tuy không nói ra. Tinh thần cô đã xuống rất thấp. Ông cho là ngôi nhà cô ở không tốt cho chứng rối loạn tinh thần – lúc nào cũng ru rú trong một căn phòng. Về phần dì cô, tuy là người bạn lâu đời của ông nhưng không phải là người chăm sóc tốt cho con bệnh như thế. Cách chăm sóc của chị thì không ai phủ nhận, nhưng lại là cách chăm sóc quá đáng. Ông e rằng cô Fairfax bị bệnh thêm thay vì hồi phục vì cách chăm sóc như thế.

Emma nghe ông nói mà càng lo lắng cho Jane hơn, và tìm cách giúp đỡ Jane. Có lẽ sẽ giúp cho Jane khuây khoả nếu dứt Jane ra khỏi người dì cho dù chỉ một hoặc hai tiếng đồng hồ, để thay đổi không khí và khung cảnh, để chuyện trò có lý trí trong tĩnh lặng cho dù chỉ một hoặc hai tiếng đồng hồ. Sáng hôm sau, với ngôn từ rất tình cảm, Emma viết một tấm thiếp báo tin cô sẽ đến thăm vào giờ Jane định, cho biết cô đã nghe ý kiến của ông Perry về việc cần phải vận động ở bên ngoài.

Cô nhận được tấm thiếp trả lời ngắn gọn "Cô Fairfax xin cảm ơn, nhưng không thể vận động được theo cách nào".

Emma cho rằng tấm thiếp của mình đáng lẽ phải được đáp ứng tốt hơn, nhưng không thể tranh cãi với ngôn từ của Jane cho biết Jane đang khó ở. Nhưng Emma vẫn nhất quyết làm cách nào tốt nhất. Thế là cô gọi cỗ xe của gia đình rồi đi đến nhà bà Bates, hy vọng Jane bắt buộc phải gặp mình. Nhưng vô ích. Chị Bates đi đến cửa cỗ xe, tỏ lộ mọi lòng cảm kích và đồng ý với Emma là người bệnh nên đi ra ngoài hít thở khí trời thì rất tốt, và chị đã chuyển mọi lời nhắn của Emma đến cho Jane, nhưng đều vô ích. Chị Bates trở ra cho biết không thể thuyết phục được Jane, chỉ cần nói đến việc đi ra ngoài là Jane ra vẻ như đau yếu thêm.

Emma vẫn muốn được gặp Jane và vận dụng mọi ảnh hưởng của mình, nhưng trước khi nói ra ý định của mình, chị Bates cho biết mình đã hứa với cô cháu không để cho cô Woodhouse vào nhà. Chị nói:

- Sự thật là cháu Jane tội nghiệp không thể gặp mặt ai được – bất kỳ ai – thậm chí cô Elton, rồi bà Cole và bà Perry cũng nói thế, nhưng Jane vẫn không muốn gặp ai cả.

Emma không muốn bị xem ngang hàng với những người như cô Elton, bà Perry và bà Cole – những người ở đâu cũng muốn làm theo ý mình. Cô cũng không cho là mình có quyền đòi hỏi được đối xử đặc biệt. Cô chỉ hỏi han thêm chị Bates về việc ăn uống của cháu gái chị. Về việc này, chị Bates tội nghiệp tỏ ra rất buồn, và rất nhiều lời. Jane không thiết tha ăn uống gì cả. Ông Perry đề nghị loại thực phẩm bổ dưỡng, nhưng mọi thứ người ta giới thiệu – chưa bao giờ những người láng giềng tỏ ra tốt bụng đến thế - Jane đều thấy khó nuốt.

Khi về đến nhà, Emma ra lệnh ngay cho người quản gia soát xét kho thực phẩm trong nhà, rồi bảo đem mang cho chị Bates một ít củ dong có chất lượng tốt nhất, kèm theo tấm thiếp với ngôn từ thân thiện nhất. Trong vòng nửa giờ, các củ dong được mang trả về với nghìn lời cảm ơn của chị Bates, nhưng thêm "cháu Jane thân yêu nhất quyết muốn trả lại, con bé không ăn được món ấy, và hơn nữa, con bé muốn dì nó nhắn lại là nó không thiếu thứ gì cả".

Cũng vào buổi chiều sau khi Jane dứt khoát từ chối đi ra cỗ xe gặp Emma vì lý do không thể vận động được, Emma nghe có người nói đã trông thấy Jane Fairfax đi thơ thẩn trên đồng cỏ cách Highbury không xa. Ngẫm lại các sự kiện, Emma tin chắc Jane đã nhất quyết từ chối nghĩa cử của mình. Emma rất buồn. Con tim cô thắt lại đến mức đáng thương vì cô đã tỏ ra hết tức tối và hành động thiếu nhất quán nhưng thiếu tầm ảnh hưởng để hành xử. Cô lấy làm xấu hổ vì tình cảm của mình không được đánh giá đúng mức. Cô chỉ đành tự nhủ rằng nếu anh Knightley biết qua những nỗ lực của cô nhằm trợ giúp Jane Fairfax, nếu anh có thể nhìn thấu tâm tư cô, thì hẳn anh không còn gì để trách móc cô nữa.