ĩnh đã nằm bệnh xá sang ngày thứ ba. Bộ mặt sưng phù của Vĩnh do sự phản ứng nước biển kiểu Cách mạng đã xẹp xuống để thay vào chỗ cũ bộ mặt thực, bộ mặt của một xác ướp nặng không quá 36 kgs. Nguyễn Hữu Nhật đã xuất viện từ hôm qua. Vĩnh buồn buồn như mất một cái gì. Sáng nay sau khi điểm danh và khám bệnh, Vĩnh về giường nằm suy nghĩ miên man. Vĩnh nhớ lại những câu nói của Nhật: Chúng ta đều bị lừa. Và giai đoạn đầu, cá nhân tôi cũng đã phạm một vài lỗi lầm. Vĩnh không biết lỗi lầm ấy là lỗi lầm gì, tuy nhiên, anh không quá bận tâm đến câu nói của Nhật và cũng chẳng muốn tìm hiểu làm gì. Chính bản thân Vĩnh cũng có lỗi lầm trong giai đoạn đầu. Trong đợt bích báo mùa Xuân năm 75, Vĩnh đã lỗi lầm làm một bài thơ có nhan đề Buồng-Ta-Một-Cái-Sở-Thú và là người duy nhất mang họa văn tự tại trại L4T3. Anh đã bị đem lên hội trường đấu tố, bị làm tự kiểm, bị hoạch họe và bị đe dọa liên tiếp trong hai tháng trời.

Sau lần ấy, Vĩnh đau ốm liên miên và có lẽ nhờ đó, bọn chỉ huy trại L4T3 "tha Tào" anh với hy vọng bệnh tật sẽ đưa anh ra góc rừng không lâu.

Câu nói của Nhật làm anh suy nghĩ nhiều nhất, tuy nhiên, vẫn là câu: Chữ chiến hữu bây giờ đã vượt qua nghĩa cùng yêu một lý tưởng, mà phải có nghĩa sẵn sàng cùng sống chết cho một lý tưởng...

Bệnh xá lúc này rất ít người. Bốn dãy nhà của bệnh xá chỉ có không quá 10 người đau bệnh, đã may mắn được chọn từ các trại tù lên nằm. Gặp lại bạncũ, hàn huyên đôi ba câu chuyện rồi phải chia tay, nỗi cô đơn làm Vĩnh cảm thấy bệnh xá chẳng khác nào một nghĩa trang, hoặc đúng hơn, một trại câm điếc!

Tối đến, Vĩnh đã khó ngủ lại càng khó ngủ hơn vì những tiếng la hét vang trời dậy đất cất lên từ một căn nhà nằm bên hàng rào ngăn đôi trại bệnh và trại 4. Tiếng thét ấy là tiếng thét của một người đang có cơn đau kiểu như bị ai cắt ruột cắt gan. Phụ họa là những tiếng hét báo động xin cấp cứu của tập thể.

Nghe tiếng thét, Vĩnh và một vài anh bạn ốm bệnh cố lết ra khỏi nhà tiến tới phía hàng rào. Bên trại 4, nơi dãy nhà có đầu hồi đâm vào căn bếp bên này trại bệnh, dưới ánh đèn tù mù, những hình nhân chạy nháo nhào như một bầy kiến bị lửa. Tiếng cãi nhau, tiếng kêu gọi lẫn với tiếng hò hét đau đớn làm cho Vĩnh nhớ đến quang cảnh cái chết của Kiều Quang Trường nơi khối 4 trại L4T3 ở Trảng Lớn năm ngoái.

Người bệnh hiện tại đang la hét. Có lẽ cơn đau đã lên tới cực điểm.

- A... a... a... Ối mẹ ôi! Tôi đứt ruột rồi! A... a... a...

Những tiếng khác.

- Đi kêu quân y!

- Kêu rồi! Vệ binh bảo quân y đi vắng!

- Quân y đi vắng thì kêu quản giáo chứ. Để chả chết sao?

- Thì mày kêu đi!

Tiếng bệnh nhân lại vang lên.

- Ối trời ơi! Tôi chết. Tôi đứt ruột rồi...

Một lúc sau Vĩnh và mọi người nghe thấy tiếng báo cáo thật lớn của một anh bạn bên kia nơi cổng trại 4 nằm gần dãy nhà cánh trái của trại bệnh.

- Báo cáo anh! Nhà 7 trại 4 có người bệnh nặng!

Không có ai trả lời. Tiếng báo cáo lại gào lên trong đêm.

- Báo cáo anh quản giáo. Nhà 7 trại 4 có người bệnh nặng. Sắp chết!

Đứng bên trại bệnh Vĩnh chỉ nghe thấy câu báo cáo như thế thôi, ngoài ra anh không biết chuyện gì khác đã xảy ra nơi cổng trại 4.

Bên này bệnh xá mọi người đều choàng dậy hết. Tháng Mười chưa cười đã tối. Tám giờ nhiều bệnh nhân đã lên giường ru giấc ngủ, nhưng những tiếng hò hét bên trại 4 làm mọi người đều phải choàng dậy.

Một số người đề nghị văn Tính cho chuyển bệnh nhân qua hàng rào. Tính giẫy nẩy như điện giật.

- Ý trời đất! Bộ mấy cha tính hại tôi chăng? Mấy cha làm tôi như bác sỹ Cách mạng không bằng.

- Gần nhà xa ngõ, để xong mọi thủ tục báo cáo thì bệnh nhân chắc tiêu. Giúp họ đi, anh Tính.

Nghe anh em nói, Tính đâm nổi giận bất ngờ, một sự nổi giận của một người bị đẩy vào một cái thế phải giải quyết một chuyện mà có muốn anh ta cũng không thể làm được.

Tính chửi thề.

- ĐM. đừng có đùa dai. Anh nào nói làm xàm nữa, mai tôi đề nghị cho xuất viện luôn.

Câu đe dọa làm mọi người nín bặt. Và từ đó cho đến năm giờ sáng, mọi người bên trại bệnh thức trắng mắt để nghe những tiếng kêu gào tột cùng đau đớn của người bệnh.

Riêng Vĩnh, sau một màn liên hệ linh tinh với những người bên kia hàng rào, anh được biết về người bệnh như sau: Anh ta là thiếu úy cảnh sát, 44 tuổi, đạo Công giáo, vợ 9 con. Anh chưa được thăm nuôi. Lúc chiều anh đi lao động về xin được anh em tí mỡ, tí hành, tí tôm khô và lấy khẩu phần cơm độn khoai mì rang lên ăn. Không hiểu vì lý do gì, sau khi ăn hết đĩa cơm rang "Dương Châu" ấy, anh ngã ngửa và ôm bụng la hét. Anh la hét từ 8 giờ tối đến 5 giờ sáng mới được quân y cho khênh sang bệnh xá.

Nằm trên phòng nhận bệnh, được vài mũi giảm đau và chịu đựng đến 5 giờ chiều anh mới hoàn toàn rơi vào tình trạng hôn mê. Khi tay bác sỹ khám xong và quyết định mổ, lúc ấy văn Tính nhà ta mới cuống cuồng chạy nhờ bọn tù bệnh mỗi người một tay. Khổ nổi, gần 10 tù bệnh, ngoại trừ Vĩnh, ai cũng bệnh nặng, và đi không muốn nổi. Thế nên, Vĩnh nghiễm nhiên biến thành một "bác sỹ phụ mổ" và cũng là một nhân chứng cho một cuộc giải phẫu mà theo Vĩnh, một cuộc giải phẫu vô tiền khoáng hậu trong lịch sử y khoa hiện đại.

Phạm An Toàn đầu tiên lo bắc một nồi nước sôi dưới bếp để luộc tẩy trùng Compress vì bông băng không có. Compress được dùng cho cuộc giải phẫu là một cái áo thung tương đối còn mới, xin được của một bệnh nhân. Toàn dùng kéo cắt cái áo thung thành nhiều miếng nhỏ và bỏ vào nồi nước sôi. Tay bác sỹ từ khu bệnh xá bộ đội nằm bên kia đường chạy sang với một hộp đồ nghề mổ xẻ và năm chai nước biển loại Protéin của Mỹ. Hắn mở hộp đồ nghề lôi ra hai ống chích một lớn một nhỏ, ba ống thuốc chẳng hiểu thuốc gì. Hắn lôi ra thêm một cái kéo, kim chỉ và một con dao trông y hệt con dao ăn làm bằng Inoxidable của quân đội Mỹ trước đây. Hắn thử lưỡi dao và lắc khẽ đầu. Hắn gọi Tính và bảo anh ta đi mài con dao. Trong lúc Tính ra ngoài thềm kiếm một viên gạch hoa mài dao thì tay bác sỹ sửa cái bơm chân bị sút một con ốc.

Phạm An Toàn đã luộc xong Compress. Cùng với tay bác sỹ và Vĩnh, ba người khênh bệnh nhân sang căn nhà tiền chế nằm ngay cạnh phòng nhận bệnh. Đây là lần đầu tiên Vĩnh mới biết được trại bệnh có phòng mổ. Căn phòng trống trơn. Giữa phòng có một cái bàn đóng theo hình thập giá. Người bệnh được đặt lên bàn, chân tay được trói chặt vào bàn bằng những sợi dây vải bao cát.

Nhiệm vụ hiện tại được chia ra như sau. Tính lo việc đánh tê mê và căn áp huyết. Toàn lo tiếp Compress và kiểm soát nước biển. Vĩnh đứng cạnh tay bác sỹ Cách mạng để đưa kìm kéo cho cuộc giải phẫu.

Và cuộc giải phẫu chính thức khởi sự vào lúc 6 giờ rưỡi chiều dưới một ánh đèn điện tù mù.

Sau khi đo đạc trên bụng nạn nhân, tay bác sỹ cầm dao rạch một đường dài từ ức xuống gần rốn. Những tia máu bắt đầu ứa ra. Toàn chậm máu thật nhanh và quẳng miếng Compress vào một cái sô khác đề phòng còn dùng lại. Tay bác sỹ Cách mạng rạch mạnh hơn chút nữa. Bây giờ thì mọi người đã thấy được một tí ruột của nạn nhân. Máu vẫn ra. Toàn chấm liền tay.Tay bác sỹ nói với Vĩnh.

- Kéo

Vĩnh đưa kéo.

Hắn đưa mũi kéo cắt dọc theo vết đứt. Bộ ruột của nạn nhân đã phơi bầy trước mặt. Tay bác sỹ lần mò sâu xuống đoạn ruột già và moi ra. Hắn cắt rời khúc ruột, phân lòi ra, rơi vãi. Tay bác sỹ chùi vội và dùng kẹp kẹp lại một đầu. Máu và phân tèm lem. Phạm An Toàn lau chùi liền liền. Bác sỹ lại ra lệnh.

- Bơm.

Vĩnh đưa cho hắn một đầu ống bơm làm bằng cao su. Hắn thọc đầu ống vào một đoạn ruột, chân đạp nhè nhẹ cái pedal bên dưới. Đoạn ruột được bơm từ từ phồng lên bên trên bụng người bệnh. Ngay lúc ấy tay bác sỹ kêu lên một tiếng khe khẽ.

- Chết rồi! Bàn đạp lại sút con ốc! Anh Toàn, gắn lại cho tôi.

Phạm An Toàn vội vàng chui xuống gầm bàn sửa lại cái pedal. Tay bác sỹ bơm tiếp một chút nữa. Hắn la thầm.

- Bị thắt ruột đây mà. Bầm tím mất một đoạn. Nó đoạn hắn quay sang Vĩnh: Kéo!

Vĩnh lại đưa cho hắn cái kéo. Tay bác sỹ cắt xoẹt một đoạn ruột già, quăng vào một cái thau.

Giọng văn Tính chợt cất lên.

- Toàn, thay nước biển. Hết rồi.

Toàn đang bận thấm máu vội vàng bỏ việc chạy đến lấy một chai nước biển mới. Vĩnh đứng ngó tay bác sỹ lần mò khâu hai đoạn ruột lại với nhau.

Bên ngoài bây giờ đã tối lắm. Bên trong bốn người đều vã mồ hôi, dù rằng trời đêm tháng Mười đã gai gai lạnh. Vĩnh nhìn thấy trên trán tay bác sỹ Việt cộng có những giọt mồ hôi to như hạt bo bo,cứ lần lượt nhỏ xuống "bụng dạ" của người bệnh. Trong gần nửa tiếng đồng hồ tay bác sỹ mới khâu xong đoạn ruột. Hắn xếp lại mớ ruột cho có thứ tự. Giọng Tính lại cất lên.

- Mạch yếu quá bác sỹ!

- Không cách nào khác! Sắp xong rồi. Vừa nói xong hắn bỗng la lớn. Thôi chết, gần trực tràng thâm một đoạn nữa này!

Nghe hắn nói hầu như ai cũng tuyệt vọng.

Đây là một cuộc đại giải phẫu, một cuộc đại giải phẫu mà không có máu để tiếp, chỉ có những chai nước biển loại vàng đã quá hạn của chế độ cũ để lại, lại được tiến hành trong một điều kiện gần như dã chiến trăm phần trăm, dù không muốn nhưng Vĩnh vẫn không thể tránh được một ý nghĩ tuyệt vọng. Chao ôi! Có sức voi, chứ sức người chịu làm sao thấu. Tên bác sỹ lại bắt đầu lôi đoạn ruột già phía đáy bụng lên. Hắn lần mò và cắt thêm một đoạn nữa. Lần này hắn khâu thật nhanh, tuồng như muốn chạy đua với một tử thần nào đó đang lởn vởn quanh bàn mổ.

Thêm nửa tiếng nữa! Bây giờ tay bác sỹ đã bắt đầu lau máu phía trong bụng nạn nhân. Hắn đặt bộ ruột vào trong bụng theo một thứ tự hợp lý. Sau khi lau tay vào một cái khăn để bên cạnh, hắn bắt đầu khâu bụng. Để kết thúc hắn lụi vào người nạn nhân liên tiếp hai mũi thuốc.

Cuộc đại giải phẫu cho một tù nhân của xã hội mới chấm dứt vào lúc 8 giờ tối.

Một con người phải chịu đựng hơn 20 tiếng đồng hồ đau ruột, rồi chịu đựng thêm gần hai tiếng giải phẫu dã chiến kiểu Cách mạng; có thần linh nào cứu nổi một mạng người trong tình trạng như thế không!?

Tay bác sỹ mệt thật sự khi buông đồ nghề. Hắn uể oải dặn Tính phải để sẵn những mũi thuốc to tướng gần bệnh nhân,và phải căn áp huyết thật kỹ. Hắn về tắm, có gì phải chạy qua khu bệnh xá bộ đội báo ngay. Tay bác sỹ rời gót chừng năm phút thì đồng hồ áp huyết tụt nhanh. Giọng Tính thảng thốt cất lên.

- Toàn, chạy báo...

Tuy nhiên Tính chưa nói hết câu, kinh nghiệm của một cựu sỹ quan trợ y cho Tính biết rằng số của nạn nhân đã tới. Có báo cáo cũng bằng thừa. Anh đứng lên, kiểm mạch lần cuối và từ từ tháo tất cả dụng cụ ra khỏi người nạn nhân.

Vĩnh biết nạn nhân đã chết. Anh đứng nhìn khuôn mặt tái xanh, nhăn nhó của người quá cố và đọc thầm một kinh Cầu Hồn. Toàn cũng đứng lên nhìn lần cuối rồi hắn lại cúi xuống lượm lặt những miếng Compress rơi vãi ra ngoài. Nó lấy cái khăn lau tay của tên bác sỹ chùi sạch những vết máu trên xác nạn nhân, trên mặt bàn và trên cả nền nhà.

Nhiệm vụ của Vĩnh đã hết. Vĩnh bước vòng ra cửa sau của gian phòng mổ. Trời đêm mát mẻ. Giờ này bên trại bệnh hầu như ai cũng ngủ cả. Nhưng bên trại 4 anh em vẫn tụm năm tụm ba với những cái lò than nhỏ xíu để nấu trà và hút thuốc lào tán gẫu. Vĩnh thầm nghĩ trong thời tù tội, phải chăng họ còn may mắn vì chưa một lần được chứng kiến cái cảnh mình được chứng kiến? Xã hội này, phải chăng người mù lại mới là người sung sướng? Bầy chuột chạy rần rần từ phía cống rãnh bên ngoài vào phòng mổ làm Vĩnh giật mình. Giọng hét của Tính từ bên trong vẳng ra.

- Vĩnh, đóng cửa lại. Đóng chặt cửa lại không chuột vào đây thì phiền lắm.

Vĩnh bỗng buồn cười cho sự lo sợ của Tính. Hắn làm như thể chuột không biết leo mà chỉ biết chạy trên mặt đất và chỉ biết vào bằng cửa chính! Nghĩ thế nhưng Vĩnh vẫn đóng xập cánh cửa lại theo lời đề nghị và đi thẳng về phòng.

Cường vẫn thức. Hắn kêu Vĩnh qua ngồi nhấp tí trà với hắn và hỏi về người bệnh. Vĩnh kể lại hết mọi chuyện cho Cường nghe. Hắn chợt rên lên.

- Chết, làm sao liệm liền chứ để qua đêm thế nào cũng bị chuột gậm. Ông già Diệu kỳ rồi chỉ một đêm mà chuột ăn mất nửa cái tai, hai ngón chân.

Nghe Cường nói Vĩnh thấy rờn rợn. Anh sực nhớ tới hình ảnh Minh chuột từng chiều ngồi nướng những con chuột to tướng trên đống than và bóc nó như người ta bóc một quả quýt. Nó từng tuyên bố nó đã ăn gần một nghìn con chuột trong gần hai năm qua.

Vĩnh mệt mỏi muốn về giường ngủ. Cường bỗng nhớ ra một điều gì, gọi giật.

- À, khi nãy có thằng bên trại 4 gửi qua hàng rào nhờ tao chuyển cho mày cái gói gì đó. Thằng ấy bảo gói quà đó của tay Nhật mới rời viện hôm qua nhờ chuyển cho mày từ bên trại 3.

Nói rồi Cường với tay lên đầu giường lấy đưa cho Vĩnh một gói nho nhỏ. Vĩnh vừa đi vừa bóc lớp giấy gói và thấy một hũ nhỏ mắm ruốc. Anh mỉm cười nghĩ tới sự chia xẻ của Nhật, rồi nghĩ tới bức chân dung Nhật vẽ cho anh hai ngày trước đây bằng một tấm bìa học trò và một cục than. Vĩnh không hài lòng với bức chân dung và nghĩ rằng Nhật bây giờ vẽ chân dung dở hơn Nhật trước kia rất nhiều...