ả trang trại chìm trong hạnh phúc.

Ông chủ và bà chủ trang trại ngủ một giấc sâu. Cái lành lạnh của đêm hè thấm vào da thịt, khiến họ nghĩ ra một cách đùa vui rất thích hợp, khi họ - đôi vợ chồng đang độ tuổi trung niên cùng nhau vào phòng ngủ của hai người.

Cho dù ở nơi khác trong các làng bên đây đó tiếng máy cắt cỏ đã vang lên xành xạch từ sáng sớm - có mấy máy ra đồng từ nửa đêm và bây giờ đã quay lại trang trại - nhưng tại Teliranta cả nhà đã chìm vào giấc ngủ say độ mấy tiếng, trước khi bắt đầu buổi sáng làm việc. Đêm qua bao nhiêu sự việc đã xảy ra, ai đã kịp đi nghỉ. Ông chủ cũng không muốn bắt đầu một ngày thu hoạch cỏ dài và nặng nhọc sớm hơn bình thường, khi cả đêm chẳng chợp mắt được một lúc nên đã đi nghỉ. Và khi ông chủ không làm thì những người làm công cũng không. Thôi, mặc - sau một đêm như vậy! Đôi ba tiếng cũng đâu nhiều gì cho lắm. Một giấc ngủ ngắn và sâu có ý nghĩa hơn nhiều. Vậy là chẳng mấy dân của cả trang trại chìm vào giấc ngủ. Cả cô hầu bếp cũng quay vào giường trong bộ đồ thường ngày sau khi nhà chủ và những người khách uống xong cà phê rồi tạm biệt nhau. Câu đùa dí dỏm mà vị bác sĩ dành cho cô khiến cô nhoẻn nụ cười khi giấc ngủ quay lại ngọt ngào hơn cả.

Tất cả đều ngủ, chỉ trừ bà chủ già, người không thể nào chợp mắt được, dù bà đã nhìn thấy cả nhà về đông đủ, bà còn nghe thấy tiếng Helka và Arvid vào nhà định đi ngủ, nhưng hình như chúng còn ở lại chuyện trò thì phải.

Đầu tiên vào lúc nửa đêm bà thấy hơi lo cho con dâu của mình, khi chị này ở lại bên Syrjämäki quá lâu. Lúc đó đã muộn, mà ai biết được điều gì sẽ xảy ra khi bước chân ra khỏi nhà, nhất là đàn bà con gái, số của mình sẽ hết lúc nào và bằng cách nào…

Cả buổi tối và suốt đêm bà nghĩ mãi về các thiếu nữ, những cô cháu gái của mình. Thật ra bà cũng không thật sự lo lắng cho các cô, chỉ có điều, sao lại có một cái xe di động như thế, dù nó đẹp đến đâu, nhưng nhỡ nó lao từ trên đường xuống ruộng và chắc là không giống như khi xe ngựa bị đổ trong các chuyến đi chơi. Nghĩ vậy và một sự thật bây giờ mới len lỏi vào tâm trí bà. Cả hai người đàn ông trẻ đó đều hoàn toàn xa lạ. Cậu Arvid đó chắc đã quen Helka từ trước, còn Helka ư, bà hoàn toàn tin tưởng cháu bà. Bà quá quen thuộc với lối suy nghĩ của Helka từ nhỏ tới giờ, thuộc như quen chính bản thân bà vậy. Nhưng còn người đi cùng Selma, cậu ta đến đây chỉ vì quen dắt dây qua người khác, qua chính Arvid và vì vậy bà chủ già của trang trại có phần không tin tưởng cậu này lắm. Không phải vì bà không thuộc tính của Selma, bà không tin bởi vì, nhỡ đâu Selma sẽ bị dị nghị vì đã đi chơi với cậu này. Selma đã vào độ tuổi đó và tính cách của con bé thì - cầu mong không có chuyện gì không hay xảy ra cho nó trong chuyến đi chơi như thế này! Cả cuộc đời nó sẽ bất hạnh có khi chỉ vì một buổi tối đáng tiếc. Và có thể bất hạnh đến mức chẳng buổi tối tốt đẹp nào sau này đền bù được.

Bà chủ già nghĩ đi nghĩ lại những chuyện như vậy khi tối chuyển sang đêm và trời đã muộn lắm. Đáng lẽ vào tuổi này bà phải ngủ lâu rồi. Nhưng làm sao được, khi giấc ngủ cứ mãi không tới. Đằng nào bà cũng có phải dậy để ngồi lên máy cắt cỏ đâu, mà cũng chẳng cần phải đi cào cỏ. Bà đã cắt cỏ trong suốt thời trẻ bằng cái liềm cũ và cào cỏ bằng cái cào có răng bằng gỗ thanh lương trà mà người thợ làm công trẻ tuổi làm cho bà…

Nhưng bà chủ già của trang trại cũng biết bà không thể nào ngủ lâu hơn bình thường dù đêm có đi ngủ muộn đến đâu. Nhưng như thế vào ban ngày, lúc nóng nực nhất, lại có thể nằm nghỉ được một lúc.

Nghĩ vậy bà đi vào giường của mình. Nhưng sao cái giường không còn là nơi ngả lưng êm ấm như nó vốn thế từ trước đến nay - đã từ hơn mười năm nay. Sau khi bà thoát khỏi nỗi đau và áp lực mà cái chết của chồng đem lại, trong suốt gần nửa năm trời, mỗi lần đi ngủ là chúng lại đến giày vò. Đó là khoảng thời gian thật khó khăn. Mà lạ thật, tại sao đúng đêm nay bà lại nhớ đến thời gian đó. Trong suốt gần một năm bà đi ngủ với dòng nước mắt chảy tràn thầm lặng. Bà không kể điều đó cho bất kỳ ai - những điều đó có liên quan đến người khác đâu mà kể chứ? Bà chỉ cười khi người khác nói sao bà già đi nhanh thế. Bà vui vẻ đùa rằng bà chuẩn bị đi bước nữa - chỉ cần tìm được một ông chủ hôn thích hợp thôi. “Nhưng cả ông Lepsi kia cũng đã già quá mất rồi.” Nỗi đau khổ thầm lặng của bà nào có phương thức gì cứu giúp, cho đến khi bà tới thăm con gái ở cách đây ba thị trấn, hơn một năm sau khi chồng mất. Những đứa cháu ngoại bằng những trò nghịch ngợm rất đáng yêu của mình đã làm suy nghĩ của bà già rối tung, đến mức sau ba tuần, khi trở về nhà, bà ngủ say như chết trong chiếc giường của mình và sau đó bà là bà mẹ già của tất cả mọi người: của người con trai bây giờ đã lãnh việc làm ông chủ và vợ của con trai, của tất cả người hầu cùng đám làm công trong nhà.

Thật kỳ lạ, sao bà lại nhớ tất cả những chuyện ngày xửa ngày xưa lẫn lộn với chuyện của ngày hôm nay vào lúc này… Bây giờ bà biết chắc bà chủ trẻ Martta phải ở lại để giúp Hilja rồi.

Bà chủ già lại ngồi dậy, đi ra bậc thang nhà. Bà nhìn thấy con trai mình, ông chủ trang trại, trong bộ quần áo vẫn mặc ban ngày đang đứng ở sân và ông con trai rất vui vẻ trả lời các câu hỏi của mẹ, cho dù mắt nhìn đi hướng khác. Sau khi lấy vợ, ông này nói chuyện với mẹ mình theo cách ấy khiến Martta, con dâu bà, nhiều lúc đã trách chồng và bà cũng nghe thấy.

Bà cụ lại quay trở lại, kéo mạnh cái cửa ghép bằng thanh gỗ làm nó đóng đến rầm. Con ngựa vẫn còn dây buộc hí lên bên góc chuồng bò. Bà chủ già cảm thấy khắp người mệt rã vì thức quá khuya, điều đó nghĩa là giấc ngủ sẽ chẳng đến ngay lập tức.

Bà quay vào và thấy như đau tức hơn. Cảm giác này kéo dài không lâu. Trong giây lát bà cảm thấy mình quay trở lại cái giây phút mà mình ra đời - giây phút không ai có thể nhớ được ấy.

Đúng lúc đó sự bình yên của bà lại bị phá vỡ, lần cuối cùng, bây giờ và mãi mãi. Bà nghe tiếng ô tô lăn bánh và vùng dậy lần nữa ra cửa sổ ngó nhìn. Bà nhìn thấy bóng Helka cùng Arvid trên ghế trước ô tô, cả hai đang nhìn ra phía con đường rực rỡ ánh nắng. Cháu ngoại của bà đấy và bà của cô trong phút giây cảm thấy một tình yêu thương vô bờ tràn ngập, như muốn mở con đường trước chiếc ô tô ấy để đi vào tương lai, một tương lai khiến bà xây xẩm mặt mày. Cùng lúc đó bà cũng cảm thấy một nỗi đau vô bờ, nỗi đau của người bị bỏ lại bên, chẳng còn cần cho ai nữa.

Bà kịp đến bên giường và sự thanh thản thư thái là điều cuối cùng bà cảm nhận.